One of the most controversial medical procedures in history - Jenell Johnson

Çeviri: Suat Utku Merter Gözden geçirme: Eren Gokce

In 1935, neurophysiologist John Farquhar Fulton

1935′te nörofizyolog John Farquhar Fulton;

presented some shocking new research.

şok edici yeni bir araştırma sundu.

After removing the frontal lobes of two chimps,

İki şempanzenin ön loblarını çıkardıktan sonra

he found they no longer experienced frustration or anxiety.

artık hüsran veya endişe yaşamadıklarını gördü.

As his research associate noted, it was as if they’d joined a “happiness cult.”

Asistanının da belirttiği gibi, sanki bir “mutluluk tarikatına” katılmışlardı.

Admittedly, the surgery had cost Fulton’s chimps some cognitive functions.

Ameliyat, Fulton’un şempanzelerinin bazı bilişsel işlevlerine kuşkusuz mal olmuştu.

But to Portuguese neurologist Egas Moniz,

Ancak Portekizli nörolog Egas Moniz için bu,

this was a small sacrifice for what seemed to be eternal happiness.

ebedî mutluluk gibi görünen bir şey için küçük bir fedakârlıktı.

Moniz believed that replicating this procedure in humans

Moniz, bu işlemin insanlar üzerinde tekrarlanmasıyla akıl hastalıklarını

could cure mental illness.

iyileştirebileceğine inanıyordu.

And it was this therapeutic intention

İşte bu iyileştirme niyeti

that led to one of the most controversial and destructive

20. yüzyılın en tartışmalı ve yıkıcı tıbbi tedavilerinden birine yol açtı:

medical treatments of the 20th century:

the lobotomy.

Lobotomi.

Today, we know mental illness comes in many forms and emerges for many reasons.

Bugün, akıl hastalıklarının birçok türü olduğunu

ve birçok nedenden dolayı ortaya çıktığını biliyoruz.

But in the early 20th century,

Ancak 20. yüzyılın başlarında

these complex conditions weren't clearly delineated,

bu karmaşık koşullar net bir şekilde tanımlanmamıştı

and researchers had various theories about their origins.

ve araştırmacıların hastalık kökenleri hakkında çeşitli teorileri vardı.

Moniz believed the symptoms of what we now call depression, OCD, and bipolar disorder

Moniz, bugün depresyon, OKB ve bipolar bozukluk dediğimiz durumların

stemmed from negative ideas getting fixed in the neural fibers

belirtilerinin, beynin farklı bölümlerini birbirine bağlayan sinir liflerine

yerleşen olumsuz fikirlerden kaynaklandığına inanıyordu.

which connect different parts of the brain.

Specifically the thalamus and frontal lobes,

Özellikle de duygu ve hisleri düzenleyen talamus ve ön lobları bağlayanlar.

which regulate emotion and sensation.

He proposed that severing these fibers could eliminate the associated conditions,

Bu lifleri kopararak ilişkili belirtileri ortadan kaldırabileceğini öne sürdü

which led him to invent the prefrontal lobotomy.

bu da prefrontal lobotomiyi icat etmesine yol açtı.

In this procedure, a surgeon would drill into the skull and cut the white matter

Bu yöntemde cerrah kafatasını deler ve prefrontal korteksi beynin geri kalanına

connecting the prefrontal cortex to the rest of the brain.

bağlayan beyaz maddeyi keser.

Initially, his peers were skeptical.

Başlangıçta akranları şüpheciydi.

Moniz’s fundamental theory was already controversial.

Moniz’in teorisi temelde zaten tartışmalıydı.

And psychiatrists advocating for treatments like psychoanalysis

Psikanaliz gibi tedavileri savunan psikiyatristler de

criticized this invasive surgical solution.

bu invazif cerrahi çözümü eleştirdiler.

But Moniz was undeterred.

Ancak Moniz yılmadı.

He lobotomized 38 individuals with conditions including anxiety,

Anksiyete, şizofreni ve depresyon gibi rahatsızlıkları olan 38 kişiye

schizophrenia, and depression.

lobotomi uyguladı.

And his hastily written results reported that two-thirds of these patients

Aceleyle yazılmış sonuçları, bu hastaların üçte ikisinin

had become tranquil, amicable, and free from distressing hallucinations.

sakinleştiğini, dostane bir tavır sergilediğini ve rahatsız edici

halüsinasyonlardan kurtulduğunu bildirdi.

At the time, psychiatrists saw calm behavior as a sign of recovery,

O zamanlar psikiyatristler sakin davranışı iyileşme işareti olarak görüyorlardı

so when Moniz brashly declared the treatment a success,

bu yüzden, Moniz küstahça tedavinin başarılı olduğunu ilan ettiğinde

his peers agreed.

akranları da bunu kabul etti.

Newspapers celebrated the surgery;

Gazeteler ameliyatı kutladı;

Moniz was awarded the Nobel Prize;

Moniz, Nobel Ödülü’ne layık görüldü

and his procedure became especially popular in the US

ve prosedürü, nörolog Walter Freeman ve beyin cerrahı James Watts sayesinde

thanks to neurologist Walter Freeman and neurosurgeon James Watts.

özellikle ABD’de popüler oldu.

As a country that had institutionalized nearly half a million people

Akıl sağlığı nedenleriyle yaklaşık yarım milyon insanı yatıran

for mental health reasons,

bir ülke olmasından birçok kişi

many hoped the new treatment would allow this population

yeni tedavinin bu nüfusun nispeten normal yaşamlar yaşamasını

to live relatively normal lives.

sağlayacağını umuyordu.

But from the beginning there were problems.

Ancak en başından beri sorunlar vardı.

First, the notion of a “normal life”

Birincisi, “normal yaşam” kavramı

was determined by this period’s restrictive social mores,

bu dönemin kısıtlayıcı sosyal adetleri tarafından belirlenmişti,

which had led huge numbers of people to be institutionalized

bu da çok sayıda insanın sırf uyumsuz oldukları için

simply because they didn’t conform.

hastaneye yatırılmasına neden oldu.

So, while many people in these facilities did need medical help,

Bu tesislerdeki birçok insanın tıbbi yardıma ihtiyacı olsa da

some lobotomy recipients had no mental illness whatsoever.

bazı lobotomi hastalarının herhangi bir akıl hastalığı yoktu.

Second, the details and timeline of the surgeries’ results

İkincisi, ameliyat sonuçlarının ayrıntıları ve süreci

were unpredictable and inconsistent.

tahmin edilemez ve tutarsızdı.

In 1941, when future US President John F. Kennedy’s sister Rosemary

1941′de, gelecek ABD Başkanı John F. Kennedy’nin kız kardeşi

Rosemary prefrontal lobotomi geçirdiğinde

underwent a prefrontal lobotomy,

it permanently impaired her ability to speak and walk.

konuşma ve yürüme yeteneğini kalıcı olarak kaybetti.

And even when the surgery did help patients manage

Ameliyat, hastaların ezici duyguları

overwhelming emotions and hallucinations,

ve halüsinasyonları yönetmelerine yardımcı olsa bile,

they often experienced significant side effects.

genellikle kayda değer yan etkiler yaşadılar.

These included apathy, abrupt personality changes, and cognitive impairment.

Bunlar arasında ilgisizlik, ani kişilik değişiklikleri ve bilişsel bozukluk vardı.

Tragically, the stigma around mental illness kept people from discussing

Trajik bir şekilde, akıl hastalığı konusundaki ön yargı

insanları olumsuz deneyimlerinden bahsetmekten alıkoydu,

their negative experiences,

so the procedure kept happening.

bu yüzden prosedür uygulanmaya devam etti.

But prefrontal lobotomies required a team of surgeons and specialized equipment,

Ancak prefrontal lobotomiler için cerrahi ekip ve özel ekipman gerekirdi,

making them out of reach for most patients.

bu da lobotominin çoğu hasta için erişilemez olmasına neden oldu.

At least until 1945,

En azından Freeman’ın daha basit ve daha ucuz bir alternatif geliştirdiği

when Freeman began developing a simpler and cheaper alternative.

1945 yılına kadar.

In his new transorbital lobotomy,

Yeni transorbital lobotomide

the patient was first rendered unconscious via electroshock therapy.

hasta ilk önce elektroşok tedavisiyle bilinçsiz hâle getirilirdi.

Then, an ice pick-like instrument

Daha sonra, buz kıracağı benzeri bir alet göz yuvasının ince kemiğinden itilir

was pushed through the thin bone of their eye socket

and manipulated to sever the fibers

ve talamus ile ön loblar arasındaki lifleri kesmek için hareket ettirilirdi.

between the thalamus and frontal lobes.

Transorbital lobotomy was intended to be performed by physicians

Transorbital lobotominin on dakikadan kısa bir sürede, cerrahi eğitimi olmayan

without surgical training in under ten minutes.

hekimler tarafından yapılması amaçlanmıştı.

And Freeman proved his procedure’s efficiency during a hospital visit,

Freeman, ameliyatı sadece 12 gün içinde 228 kez gerçekleştirdiği

where he performed the surgery 228 times in just 12 days.

bir hastane ziyareti sırasında prosedürünün verimliliğini kanıtladı.

Transorbital lobotomy was immediately controversial.

Transorbital lobotomi baştan tartışmalıydı.

Even Freeman’s long-time collaborator James Watts

Freeman’ın uzun süreli ortağı James Watts bile böylesine önemli bir ameliyatın

was against making such a consequential surgery

hızlı, kirli ve amatörler için erişilebilir kılınmasına

quick, dirty, and accessible to amateurs.

karşıydı.

But the procedure remained popular throughout the Western world

Ancak prosedür 1950′lere kadar Batı’da popülerliğini sürdürdü,

until the 1950s,

when tranquilizers began offering a less permanent

sakinleştiriciler daha az kalıcı ve daha öngörülebilir bir alternatif

and more predictable alternative.

sunmaya başlayana kadar.

By the mid-60s, lobotomies were most often found in science fiction and horror films,

60′ların ortalarına gelindiğinde lobotomiler normlara uymayanları

acımasızca kontrol etmenin güçlü bir metaforu olarak

where they became a potent metaphor

for brutally controlling those who don't fit the norm.

sıklıkla bilim kurgu ve korku filmlerinde görülmeye başladı.

Today, lobotomy serves as a chilling reminder that scientific progress

Günümüzde lobotomi, bilimsel ilerlemenin şeffaflık ve

requires transparency and clear ethical standards.

açık etik standartlar gerektirdiğinin ürpertici bir hatırlatması.

Because without honest reflection,

Çünkü dürüst düşünme olmadan insan acısını hafifletme çabaları bile

even efforts to alleviate human suffering can cause serious harm.

ciddi zararlara neden olabilir.