The dark history of arsenic - Neil Bradbury

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

It was 120 BCE, and Mithridates’ father, the ruler of Pontus,

အချိန်က ဘီစီ ၁၂၀ ပါ၊ Pontus အုပ်ချုပ်သူ၊

had been poisoned by enemies.

Mithridates ရဲ့ ဖခင်ကို ရန်သူတွေက အဆိပ်ခတ်ခဲ့တယ်။

Fearing that his mother might poison him to usurp the throne,

ထီးနန်းကို လုယူဖို့ သူ့မိခင်က သူ့ကို အဆိပ်ခတမှာကို စိုးရိမ်တာကြောင့်

Mithridates went into hiding.

Mithridates က ပုန်းအောင်းနေခဲ့တယ်။

When he reappeared, he committed himself to building his tolerance to poison,

သူ ပြန်ပေါ်လာတဲ့အခါမှာ၊ အဆိပ်ကို ခံနိုင်ရည်ရှိအောင် တည်ဆောက်ဖို့ဆုံးဖြတ်ကာ

allegedly micro-dosing various toxins each day.

နေ့စဉ် အဆိပ်မျိုးစုံကို နည်းနည်းချင်း သောက်သုံးတယ်လို့ဆိုကြတယ်။

He reached his 70s, and chose to die by sword,

သူက အသက် ၇၀ အရွယ် ရောက်ရှိပြီး ဖမ်းဆီးတာ ရှောင်ရှားရင်း

evading capture.

ဓားနဲ့ အသေခံဖို့ ရွေးချယ်ခဲ့တယ်။

No substance has perhaps been as constant an ally to insidious scheming as arsenic,

“အဆိပ်ဘုရင်” လို့ ခေါ်တဲ့ အာဆင်းနစ်လို မဟာမိတ်အဖြစ် ဆိုးသွမ်းတဲ့ ကြံစည်မှုလောက် 

the so-called “king of poisons.”

အဆက်မပြတ်ဖြစ်တဲ့ ဒြပ်ပစ္စည်း မရှိခဲ့ဖူးလောက်ဘူး။

It’s a naturally occurring, widely distributed metallic element.

ဒါက  သဘာဝအတိုင်း ဖြစ်ပေါပြီး ကျယ်ပြန့်စွာ ပျံ့နှံ့နေတဲ့ သတ္တုဒြပ်စင်ဖြစ်ပါ။

In its chemically pure form,

ဓာတုဗေဒနည်းအရ သန့်စင်တဲ့ ပုံစံအရ၊  

it isn’t much of a threat because our bodies don’t absorb it well;

ဒါကို ခန္ဓာကိုယ်က ကောင်းကောင်း မစုပ်ယူ နိုင်တာကြောင့်၊ခြိမ်းခြောက်မှုသိပ်မရှိဘူး။

it’s when arsenic combines with other elements that things get dangerous.

အရာဝတ္ထုတွေက အန္တရာယ်ဖြစ်လာတာက အာဆင်းနစ်က အခြားဒြပ်စင်တွေနဲ့ ပေါင်းစပ်တဲ့အခါပါ။

When arsenic reacts with oxygen,

အာဆင်းနစ်က အောက်ဆီဂျင်နဲ့ ဓာတ်ပြုတဲ့အခါ၊

it may assume its most common poisonous form:

၎င်းရဲ့ အတွေ့အများဆုံး အဆိပ်ရှိတဲ့ ပုံစံ၊ အာဆင်းနစ် အဖြူ၊ အမှုန့်က

white arsenic, a powder that can be immediately lethal or kill over time.

ချက်ချင်း သေစေနိုင်တယ်၊ ဒါမှမဟုတ် ကြာလာရင် သေစေနိုင်တယ်။

At the molecular level, white arsenic resembles phosphate,

မော်လီကျူးအဆင့်မှာ၊ အာဆင်းနစ် အဖြူက ဖော့စဖိတ်နဲ့ဆင်တူတယ်၊

which is essential to the body's basic cellular reactions.

ဒါက ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အခြေခံ ဆဲလ်ဆိုင်ရာ တုံ့ပြန်မှုတွေအတွက် မရှိမဖြစ်ပါ။

When white arsenic enters the body, it replaces phosphates,

အာဆင်းနစ် အဖြူက ခန္ဓာကိုယ်ထဲကို ဝင်လာတဲ့ အခါ၊ဆဲလ် စွမ်းအင်ထုတ်လုပ်မှုလို အရေးပါတဲ့

compromising critical processes like cellular energy production.

လုပ်ငန်းစဉ်တွေကို ထိခိုက်စေရင်း၊ ဖော့စဖိတ်ကို အစားထိုးတယ်။

The symptoms of arsenic poisoning overlap with common illnesses in history.

အာဆင်းနစ် အဆိပ်သင့်တဲ့လက္ခဏာတွေက သမိုင်းက ဖြစ်နေကျ နာမကျန်းမှုတွေနဲ့ ထပ်တူကျနေတယ်။

And white arsenic is inconspicuously odorless and tasteless.

အာဆင်းနစ် အဖြူက မသိမသာ အနံ့မဲ့ပြီး အရသာမဲ့ပါတယ်။

These characteristics made it a choice murder weapon.

ဒီလက္ခဏာတွေက ဒါကို ရွေးချယ်စရာ လူသတ် လက်နက်တစ်ခု ဖြစ်စေခဲ့တာပါ။  

In ancient Egypt and Greece,

ရှေးဟောင်း အီဂျစ်နဲ့ ဂရိမှာ

people encountered arsenic while mining and smelting metals,

လူတွေက သတ္တုတူးဖော်တာနဲ့ သတ္တုအရည်ကျိုရာ အာဆင်းနစ်ကို ကြုံတွေ့ရပြီး

and came to recognize its powers.

ဒါရဲ့စွမ်းအားတွေကို အသိအမှတ်ပြုလာကြတယ်။

The first preparation of white arsenic on record

မှတ်တမ်းဝင် အာဆင်းနစ် အဖြူရဲ့ ပထမဆုံး ပြင်ဆင်မှုက ၈ ရာစုဝန်းကျင်

is attributed to Islamic Golden Age alchemist Jabir ibn Hayyan,

အစ္စလာမ် ရွှေခေတ်က ဓာတုဗေဒပညာရှင် Jabir ibn Hayyan လို့

around the 8th century.

မှတ်ယူကြတယ်။

Poisoning became prevalent in Renaissance Italy,

စာရင်းသွင်းထားတဲ့ အဂ္ဂိရတ်ဆရာတွေ၊ ဆေးပညာရှင်တွေနဲ့ ဆရာဝန်တွေကို

where elites like the Venetian Council of Ten decided who to assassinate

လုပ်ကြံဖို့ သင့်တော်တဲ့ အဆိပ် ပြင်ဆင်ဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့တဲ့

and enlisted alchemists, pharmacists, and doctors

Venetian Council of Ten လို အထက်တန်းလွှာတွေရှိရာ ပြန်လည်ဆန်းသစ်ရေးခေတ်

to prepare the appropriate poison.

အီတလီမှာ အဆိပ်ခပ်တာက ပျံ့နှံ့လာခဲ့တယ်။

The House of Borgia mastered the murderous art,

House of Borgia က လူသတ်တဲ့ အတတ်ပညာကို ကျွမ်းကျင်ပြီး

reportedly wielding an arsenic-laced powder called Cantarella

အထူးဧည့်သည်တော်တွေရဲ့ ဝိုင်ခွက်တွေမှာ ဖြန်းထားတဲ့

that they’d sprinkle into special guests’ goblets.

Cantarella လို့ ခေါ်တဲ့ အာဆင်းနစ် အမှုန့်ကို ကိုင်စွဲတယ်လို့ သိရတယ်။

And during French King Louis XIV's reign,

ပြင်သစ်ဘုရင် Louis XIV အုပ်စိုးစဉ်အတွင်း၊

arsenic ran rampant among Parisian high society,

အာဆင်းနစ်က ပါရီ အထက်တန်းလွှာတွေကြားမှာ ပျံ့နှံ့နေပြီး

earning it the moniker of “inheritance powder.”

ဒါက “အမွေခံ အမှုန့်” လို့ နာမည်ပြောင် ရရှိခဲ့တယ်။

In 1675, the five-year Affair of the Poisons kicked off

၁၆၇၅ ခုနှစ်မှာ ဖခင်နဲ့  အစ်ကိုတွေကို သတ်ခဲ့တယ်လို့ ဝန်ခံတဲ့

with a noblewoman confessing to murdering her father and brothers—

ဆွေကြီးမျိုးကြီး အမျိုးသမီးတစ်ယောက်ပါတဲ့ ၅နှစ်ကြာ အဆိပ် အမှုက စတင်ခဲ့ပြီး

and revealing that Paris harbored an extensive underground network

ဒါက ပါရီက ကျယ်ပြန့်တဲ့ မြေအောက် အဆိပ် ရောင်းချတဲ့ ကွန်ရက် ခိုအောင်းရာဆိုတာကို

of poison peddling.

ဖော်ပြသခဲ့တာပါ။

One of its central figures was Catherine Monvoisin.

ဒါရဲ့ အဓိက ပုဂ္ဂိုလ်တွေထဲက တစ်ယောက်က Catherine Monvoisin ပါ။

In addition to performing divinations and black masses,

ဂမ္ဘီရတွေနဲ့ အောက်လမ်းပွဲတွေ လုပ်တာအပြင်၊ သူက တိဝုတ်ပင်၊

she formulated so-called love potions as well as more ghastly concoctions

ဗယ်လာဒေါနားနဲ့အာဆင်းနစ် ပါ၀င်တဲ့ ဆိုးဝါးတဲ့ စုပေါင်းစပ်ပေါင်းတွေဖြစ်တဲ့

containing aconite, belladonna, and arsenic.

ပီယဆေးလို့ ခေါ်တာတွေကို ဖော်စပ်တယ်။

One of her clients was a member of the royal court

သူ့ရဲ့ ဖောက်သည်တွေထဲက တစ်ယောက်ကတော့ အသိခက်တဲ့ အခြေအနေတွေအောက်မှာ

whose husband died under mysterious circumstances;

ခင်ပွန်း သေဆုံးသွားတဲ့ တော်ဝင် နန်းတွင်းသူတစ်ယောက်ပါ။

another was the king’s very own mistress.

နောက်တစ်ယောက်ကတော့ ဘုရင်ရဲ့ အပျော်မယားပါ။

Arsenic became a more widespread weapon during the Industrial Revolution.

စက်မှု တော်လှန်ရေးကာလမှာ အာဆင်းနစ်က ပိုကျယ်ပြန့်တဲ့ လက်နက်တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

Demand for metals, like iron, skyrocketed.

သံလိုပဲ သတ္တုဝယ်လိုအား မြင့်တက်လာခဲ့တယ်။

And as people melted impure ores in furnaces,

လူတွေက မသန့်စင်တဲ့ သတ္တုရိုင်းတွေကို မီးပြင်းဖိုတွေမှာ အရည်ကျိုတဲ့အခါ၊

some byproducts became airborne and accumulated on chimneys—

 အာဆင်းနစ် အဖြူတွေ အပါအဝင်၊ ဘေးထွက်ပစ္စည်းတချို့က လေထဲ ပျံ့သွားပြီး

including white arsenic.

မီးခိုးခေါင်းတိုင်တွေမှာ စုပုံလာကြတယ်။

The powder was scraped off in abundance and sold cheap to city-dwellers,

အမှုန့်ကို အမြောက်အမြား ခြစ်ထုတ်ပြီး ၎င်းရဲ့ အစွမ်းတွေနဲ့ ပိုးမွှားတွေ၊

who channeled its powers against pests— and sometimes, people.

တစ်ခါတလေလူတွေဆီ ရောက်စေဖို့ မြို့သားတွေကို ဈေးပေါပေါနဲ့ ရောင်းချတယ်။

Arsenic also found its way into ubiquitous goods.

အာဆင်းနစ်က နေရာအနှံ့ တွေ့ရတဲ့ ကုန်ပစ္စည်းလည်း ဖြစ်ခဲ့တယ်။

In 1775, Swedish chemist Carl Wilhelm Scheele

၁၇၇၅ ခုနှစ်မှာ၊  ဆွီဒင်ဓာတုဗေဒပညာရှင် Carl Wilhelm Scheele က

created a copper-arsenic mixture that yielded a brilliant green hue.

တောက်ပတဲ့ အစိမ်းရောင်အသွေးကို ထုတ်ပေးတဲ့ ကြေးနီ-အာဆင်းနစ် အရောအကို ဖန်တီးခဲ့တယ်။

Scheele’s green soon pigmented paint, textiles, toys, soaps, cosmetics,

Scheele ရဲ့ အစိမ်းရောင်က မကြာခင် ဆိုးဆေး၊ အထည်၊ အရုပ်၊ဆပ်ပြာ၊အလှကုန်နဲ့ အစားအသောက်

and food coloring.

အရောင်ဆိုးတာတွေ ဖြစ်စေခဲ့တယ်။

By the late 1800s, 80% of English wallpaper contained arsenic.

၁၈၀၀ ပြည့်လွန်နှောင်းပိုင်း အင်္ဂလိပ် နံရံကပ် စက္ကူ ၈၀ % မှာ အာဆင်းနစ် ပါတယ်။

But its lethality loomed.

ဒါပေမဲ့ ဒါရဲ့သေစေနိုင်မှုက ဘွားခနဲပေါ်လာတယ်။

Several children were said to have died from inadvertently ingesting arsenic,

ကလေးများစွာဟာ အာဆင်းနစ်ကို အမှတ်မထင် မျိုမိတာကြောင် သေဆုံးခဲ့တယ်လို့ဆိုပြီး  

and a public campaign finally had it banned from households.

နောက်ဆုံး လူထု လှုပ်ရှားမှုတစ်ခုက ဒါကို မသုံးဖို့ အိမ်ထောင်စုတွေကို တားမြစ်ခဲ့တယ်။

Meanwhile, deliberate arsenic poisoning persisted.

ဒီအတောအတွင်းမှာ တမင်တကာ အာဆင်းနစ် အဆိပ်ခပ်တာက ဆက်ရှိနေတယ်။

And because forensic arsenic tests remained rudimentary,

မှုခင်းဆေးပညာ အာဆင်းနစ် စစ်ဆေးမှုတွေက မည်ကာ မတ္တဆက်ဖြစ်နေတာကြောင့်

people kept getting away with it.

လူတွေက ဒါကနေ ဆက်လွတ်မြောက်နေတယ်။

In 1832, chemist James Marsh consulted on a homicide case

၁၈၃၂ ခုနှစ်မှာ၊ ဓာတုဗေဒပညာရှင် James Marsh က သူ့အဖိုးရဲ့ကော်ဖီကို အာဆင်းနစ်

where a man was accused of arsenic-lacing his grandfather’s coffee.

ခပ်တယ်လို့ စွပ်စွဲခံရတဲ့ လူတစ်ယောက်ကို လူသတ်မှုတစ်ခုမှာ ဆွေးနွေးခဲ့တယ်။

Marsh ran the standard test, which yielded a yellowy deposit,

Marsh က အဝါရောင် အနှစ်တစ်ခု ထွက်တဲ့ စံစမ်းသပ်မှုကို လုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး

confirming the sample was positive for arsenic.

ဒီနမူနာက အာဆင်းနစ်ဆိုတာ သေချာတယ်လို့ အတည်ပြုခဲ့တယ်။

But the result was chemically unstable.

ဒါပေမဲ့၊ ရလဒ်က ဓာတုဗေဒနည်းအရ မခိုင်မာခဲ့ဘူး။

And by the time Marsh presented it in court,

Marsh က တရားရုံးမှာ တင်ပြတဲ့ အချိန်မှာ၊

the color had deteriorated, and the jury acquitted the accused.

အရောင်က ယိုယွင်းလာပြီး ခုံသမာဓိအဖွဲ့က တရားခံကို တရားသေလွှတ်ပေးခဲ့တယ်။

So, Marsh created a new test,

ဒါကြောင့်၊ Marsh က အာဆင်း ဓာတ်ငွေ့ ထုတ်လုပ်ဖို့

whereby an arsenic-containing sample would react with zinc and acid

ဇင့်ကို အက်ဆစ်နဲ့ ဓာတ်ပြုမယ့်၊ အာဆင်းနစ် ပါဝင်တဲ့ နမူနာတစ်ခု၊

to produce arsine gas.

စမ်းသပ်မှုအသစ်တစ်ခုကို ဖန်တီးခဲ့တယ်။

Once ignited, it would reveal a solid arsenic deposit.

မီးစွဲသွားတာနဲ့၊ ဒါက အာဆင်းနစ် အနှစ်ကို ဖော်ပြမှာပါ။

It was the first truly reliable arsenic test.

ါက ပထမဆုံး တကယ် စိတ်ချရတဲ့ အာဆင်းနစ် စမ်းသပ်မှုပါ။

Newer tests later took its place and antidotes became available,

နောက်ပိုင်းမှာ ပိုသစ်တဲ့ စမ်းသပ်မှုတွေ ပေါ်လာကာ အဆိပ်ဖြေဆေးတွေ ရရှိလာခဲ့ပေမဲ့၊

but history remains laced with arsenic’s perverse power—

သမိုင်းဟာ မကောင်းသတင်း ဖျန်းထားပြီး လှည့်စားမှုတွေ

sprinkled with scandal and dashed with deceit.

စွန်းထင်းနေတဲ့ အာဆင်းနစ်ရဲ့ ဆိုးယုတ်တဲ့ စွမ်းအားနဲ့ ပေကျံနေခဲ့တာပါ။