The Rosetta Stone - 6 Minute English

Hello. This is 6 Minute English from

Cześć. To jest 6-minutowy angielski z

BBC Learning English. I'm Rob.

BBC Learning English. Jestem Rob.

And I'm Sam.

A ja jestem Samem.

In this programme, we'll be unlocking

W tym programie odkryjemy

the secrets of the ancient Egyptians,

sekrety starożytnych Egipcjan,

pyramid builders and the inventors

budowniczych piramid i wynalazców

of hieroglyphs - a writing system

hieroglifów - systemu pisma,

which uses pictures and symbols

który używa obrazów i symboli

to represent words.

do przedstawiania słów.

The meaning of Egyptian hieroglyphs

Znaczenie egipskich hieroglifów

remained a mystery until 1799

pozostawało tajemnicą do 1799 roku,

when Napoleon's soldiers unearthed

kiedy to żołnierze napoleońscy odkryli

a dark, damaged rock in the Egyptian

ciemną, uszkodzoną skałę w egipskim

coastal town of Rosetta.

nadmorskim mieście Rosetta.

On the broken granite stone three

Na połamanym granitowym kamieniu

scripts were faintly carved: Greek at

wyryto słabo trzy napisy: grecki na

the bottom, Demotic in the middle and

dole, demotyczny pośrodku i

Hieroglyphs at the top. Today, the

hieroglify na górze. Dziś

Rosetta Stone is perhaps the most

Kamień z Rosetty jest prawdopodobnie

famous museum object in the world.

najsłynniejszym obiektem muzealnym na świecie.

But what's actually written on it is quite

Ale to, co jest na nim napisane, jest dość

dull! In fact, the Rosetta Stone contains

nudne! W rzeczywistości Kamień z Rosetty zawiera

a tax break! It describes an agreement

ulgę podatkową! Opisuje umowę

exempting priests from paying taxes

zwalniającą księży z płacenia podatków

to the King.

królowi.

Ah, the famous Egyptian pharaohs!

Ach, słynni egipscy faraonowie!

Exactly - but which one, Sam?

Dokładnie - ale który, Sam?

Let's test your ancient Egyptian

Sprawdźmy Twoją wiedzę o starożytnym Egipcie, rozwiązując

knowledge with this quiz question:

to pytanie quizowe:

the writing on the Rosetta Stone

napis na kamieniu z Rosetty

is a tax agreement between the

to umowa podatkowa między

priests and which Egyptian pharaoh?

kapłanami a jakim faraonem egipskim?

Is it:

a) Cleopatra?, b) Ptolemy?,

Czy to:

a) Kleopatra?, b) Ptolemeusz?,

or c) Ramesses?

czy c) Ramzes?

I'll guess a) Cleopatra.

Zgadnę a) Kleopatra.

OK, Sam, I'll reveal the answer to

OK, Sam, później ujawnię odpowiedź na

that mystery later on. Before the

tę tajemnicę. Przed

discovery of the Stone, no scholar

odkryciem Kamienia żaden uczony nie

had been able to understand the

był w stanie zrozumieć

strange symbols carved on

dziwnych symboli wyrytych na

the great pyramids.

wielkich piramidach.

Egyptologist, Richard Parker, was

Egiptolog Richard Parker przez dwadzieścia lat

in charge of the Rosetta Stone

kierował wystawą kamienia z Rosetty

exhibition at the British Museum

w British Museum

for twenty years. Here he is,

. Oto on,

telling BBC Radio 4 programme,

opowiadając programowi BBC Radio 4,

In Our Time, about circumstances

In Our Time, o okolicznościach

before the discovery of the Stone:

poprzedzających odkrycie Kamienia:

People were exploring all sorts of

Ludzie badali różne

means of trying to decipher, including

sposoby odszyfrowania, w tym

trying to link the script with Chinese to

próbowali powiązać pismo z chińskim, aby

see if that offered a parallel. It was

zobaczyć, czy daje to analogię .

known from the classical authors

Od klasycznych autorów wiadomo było,

that the Egyptian script contained

że pismo egipskie zawierało

great, mysterious pearls of wisdom

wielkie, tajemnicze perły mądrości

from the Egyptian philosophers and

egipskich filozofów, a

people had hugely high expectations

ludzie mieli niezwykle wysokie oczekiwania

and all attempts to decipher, to get a

i wszelkie próby rozszyfrowania,

grip on the script, I think,

uchwycenia pisma, jak sądzę,

had really failed.

naprawdę się nie powiodły.

Before the discovery of the

Przed odkryciem

Rosetta Stone, no-one had

Kamienia z Rosetty nikomu nie

managed to decipher

udało się rozszyfrować

hieroglyphs - to work out the

hieroglifów - zrozumieć

meaning of writing which

znaczenia pisma, które

is difficult to read.

trudno odczytać.

Experts hoped that the Egyptian

Eksperci mieli nadzieję, że

script contained great pearls of

pismo egipskie zawierało wielkie perły

wisdom - wise words,

mądrości - mądre słowa,

sayings or advice.

powiedzenia czy rady.

As we know, the actual meaning

Jak wiemy, rzeczywisty sens

of the text turned out to be

tekstu okazał się

quite dull. But it was the fact

dość nudny. Ale to fakt,

that the messages were written

że wiadomości zostały napisane

in three scripts, including Greek -

trzema alfabetami, w tym greckim –

a language scholars already knew -

językiem, który naukowcy już znali –

that provided the key to finally

dostarczył klucza do ostatecznego

crack the code.

złamania kodu.

In 1801 the race was on between

W 1801 roku

Egyptologists in Britain and France

egiptolodzy z Wielkiej Brytanii i Francji toczyli wyścig o to, kto

to be the first to translate the entire

pierwszy przetłumaczy cały

system of hieroglyphs.

system hieroglifów.

In the end, it was a young Frenchman

W końcu to młody Francuz,

named Jean-François Champollion who

Jean-François Champollion, jako

became the first person to understand

pierwszy

hieroglyphs since the ancient Egyptians

od czasów starożytnych Egipcjan

themselves, nearly two

, prawie dwa

thousand years earlier.

tysiące lat wcześniej, zrozumiał znaczenie hieroglifów.

Here's Penelope Wilson, Professor

Oto Penelope Wilson, profesor

of Egyptian Archaeology at Durham

archeologii egipskiej na

University, explaining more about

Uniwersytecie w Durham, wyjaśniająca więcej o

this remarkable young Frenchman

tym niezwykłym młodym Francuzie

to BBC Radio 4's, In Our Time:

w BBC Radio 4, In Our Time:

He was certainly a prodigy, I think

Był z pewnością cudownym dzieckiem, myślę, że jeśli chodzi o

as far as language is concerned,

język,

but also had a fascination for

ale fascynował go także

Egypt I think, and the story is he

Egipt Myślę, że historia jest taka, że

was taught Coptic by a Coptic priest,

koptyjski ksiądz uczył go koptyjskiego

and at that lecture was one of the

i na tym wykładzie jako jeden z

first to argue that Coptic was

pierwszych argumentował, że koptyjski był

related to ancient Egyptian. So, he

spokrewniony ze starożytnym Egipcjaninem. Tak więc

was also encouraged in this by his

był również zachęcany przez swojego

older brother so I think there was

starszego brata, więc myślę, że

soon to be no holding him back,

wkrótce nie będzie już nic go powstrzymywać,

once he got the bug he was

kiedy dostał wirusa, został

encouraged and he

zachęcony i

made great strides.

zrobił wielkie postępy.

When Penelope Wilson calls

Kiedy Penelope Wilson nazywa

Champollion a prodigy, she

Champolliona cudownym dzieckiem, ma na

means someone young with

myśli kogoś młodego z

a great natural talent for

wielkim naturalnym talentem do

something, in this case,

czegoś, w tym przypadku do

studying languages.

nauki języków.

Added to his natural ability was

Do jego naturalnych zdolności dołączyła

a fascination with Egypt and

fascynacja Egiptem i

the encouragement of his

zachęta ze strony

brother, so Champollion soon

brata, więc Champollion szybko

got the bug - suddenly developed

złapał bakcyla - nagle rozwinął w sobie

a strong enthusiasm for something.

silny entuzjazm do czegoś.

In English, we often add a noun to

W języku angielskim często dodajemy rzeczownik, aby

describe exactly what someone is

dokładnie opisać, do czego dana osoba jest

enthusiastic about - so, for example,

entuzjastycznie nastawiona – na przykład

the skiing bug, for someone

skiing bug dla kogoś,

who loves to ski.

kto uwielbia jeździć na nartach.

Champollion was so enthusiastic, there

Champollion był tak entuzjastyczny, że

was no holding him back - an idiom to

nie można go było powstrzymać – idiom

say that you are doing something

mówiący, że robisz coś

so eagerly, you cannot

tak ochoczo, że nie można cię

be stopped.

powstrzymać.

The story goes that he worked so

Legenda głosi, że tak

hard deciphering hieroglyphs, when

ciężko pracował nad rozszyfrowaniem hieroglifów, że kiedy w

he finally finished, he ran through

końcu skończył, biegł

the streets of Paris shouting,

ulicami Paryża, krzycząc: „

'I've done it!', before

Zrobiłem to!”, po czym

collapsing unconscious.

stracił przytomność.

Rob, earlier you asked me which

Rob, wcześniej pytałeś mnie, który

pharaoh ordered the

faraon kazał

Stone to be written.

napisać Kamień.

Yes. And what did you say?

Tak. I co powiedziałeś?

I thought it was Cleopatra.

Myślałem, że to Kleopatra. Czy

Was I right?

miałem rację?

Well, Cleopatra was from the same

Cóż, Kleopatra pochodziła z tej samej

dynasty but a little later than the

dynastii, ale nieco później niż

correct answer, which was

poprawna odpowiedź, która brzmiała

b) Ptolemy, the pharaoh who

b) Ptolemeusz, faraon, który

ruled from around 300 BCE.

rządził od około 300 roku pne.

OK. Let's recap the vocabulary

OK. Podsumujmy słownictwo, którego się

we've learned, starting with

nauczyliśmy, zaczynając od

hieroglyphs - symbols used

hieroglifów - używane symbole

represents words in ancient Egypt.

reprezentują słowa w starożytnym Egipcie.

The challenge was to decipher them -

Wyzwaniem było ich rozszyfrowanie –

to uncover the meaning of writing

odkrycie sensu pisma,

which is difficult to read or understand.

które jest trudne do odczytania i zrozumienia. Być

Maybe they contained pearls of

może zawierały perły

wisdom - wise words, sayings or advice.

mądrości - mądre słowa, powiedzonka lub rady.

The hieroglyphic code was finally cracked

Hieroglificzny kod został ostatecznie złamany

by Jean-François Champollion -

przez Jean-François Champolliona -

a prodigy or young person

cudowne dziecko lub młodą osobę

with a great natural talent.

o wielkim naturalnym talencie.

When Champollion got the bug,

Kiedy Champollion złapał bakcyla

or suddenly became very

lub nagle stał się bardzo

enthusiastic about

entuzjastycznie nastawiony do

understanding hieroglyphs, there

zrozumienia hieroglifów, nic

was no holding him back - nothing could stop

go nie powstrzymało - nic nie mogło powstrzymać

him from succeeding.

go przed odniesieniem sukcesu.

And nothing can stop us

I nic nie powstrzyma nas

from saying goodbye, because

przed pożegnaniem, bo

our six minutes are up!

nasze sześć minut już minęło!

Goodbye!

Do widzenia!