Climate change and evolution - 6 Minute English

Hello.

Cześć.

This is 6 Minute English from BBC Learning English.

To jest 6-minutowy angielski z BBC Learning English.

I’m Rob.

Jestem Rob.

And I’m Sam.

A ja jestem Sam.

When we think about famous figures in the history of

Kiedy myślimy o słynnych postaciach w historii

science, the name of

nauki,

Charles Darwin often comes up.

często pojawia się nazwisko Karola Darwina.

Darwin is most famous for his theory of evolution,

Darwin jest najbardziej znany ze swojej teorii ewolucji,

the idea that animals change and adapt in response

idei, że zwierzęta zmieniają się i dostosowują w odpowiedzi

to their environment.

na swoje środowisko.

In the 1830s he visited the Galapagos,

W latach trzydziestych XIX wieku odwiedził Galapagos,

a string of islands in the Pacific Ocean

ciąg wysp na Oceanie Spokojnym,

famous because of the unique animals living there.

słynących z żyjących tam wyjątkowych zwierząt.

It was while in the Galapagos, observing small birds

To właśnie podczas pobytu na Galapagos, obserwując małe ptaki

called finches, that Darwin started forming his theory of

zwane ziębami, Darwin zaczął formułować swoją teorię

evolution.

ewolucji.

But today, the animals of the Galapagos face

Ale dzisiaj zwierzęta z Galapagos są narażone na taką

the same pressures as animals across the world

samą presję jak zwierzęta na całym świecie

because of the effects of man-made climate change.

z powodu skutków zmian klimatycznych spowodowanych przez człowieka.

Warming sea waters and more frequent extreme

Ocieplenie wód morskich i coraz częstsze ekstremalne

weather events are affecting animals

zjawiska pogodowe mają wpływ na zwierzęta

as much as humans, so, in this programme,

w takim samym stopniu, jak na ludzi, więc w tym programie

we’ll be asking ‘can animals evolve

zapytamy: „ Czy zwierzęta mogą ewoluować,

to deal with climate change?’

by radzić sobie ze zmianami klimatycznymi?”

But first I have a question for you, Sam, and it’s about

Ale najpierw mam do Ciebie pytanie, Sam. i jest o

Charles Darwin’s trip to the Galapagos.

wyprawie Karola Darwina na Galapagos.

In 1831, Darwin set sail around the world,

W 1831 roku Darwin wyruszył w rejs dookoła świata,

collecting samples of flora and fauna,

zbierając próbki flory i fauny,

the plants and animals, of the places he visited.

roślin i zwierząt z miejsc, które odwiedził.

But what was the name of the ship he sailed in?

Ale jak nazywał się statek, którym płynął?

a) HMS Beagle b) HMS Victory

a) HMS Beagle b) HMS Victory

c) SS Great Britain

c) SS Wielka Brytania

Hmm, maybe it was B. HMS Victory.

Hmm, może to był B. HMS Victory.

Are you sure?

Jesteś pewny?

No.

Nie.

OK.

OK.

I’ll reveal the correct answer later in the programme.

Poprawną odpowiedź podam w dalszej części programu.

Now, it may have been the Galapagos finches that started

Być może to zięby z Galapagos skłoniły

Charles Darwin thinking about how animals adapt to

Karola Darwina do myślenia o tym, jak zwierzęta przystosowują się do

their environment but, as naturalist, Kiyoko Gotanda

ich środowiska, ale jako przyrodnik Kiyoko Gotanda

explained to BBC World Service programme The Climate Question,

wyjaśniła programowi BBC World Service The Climate Question, że

Darwin’s first impression of the small birds

pierwsze wrażenie Darwina na temat małych ptaków

wasn’t very good:

nie było zbyt dobre :

When Darwin got to the Galapagos Islands,

Kiedy Darwin dotarł na Wyspy Galapagos,

he actually wasn’t that interested in the finches

właściwie nie interesował się ziębami

– they were kind of a drab colour and didn’t have a

– miały raczej ponury kolor i nie miały

very interesting song.

zbyt interesującej piosenki.

He sampled, though, the finches from different

Pobrał jednak próbki zięb z różnych

islands, and so when he got back to England he was

wysp, więc kiedy wrócił do Anglii,

looking at all the variation in beak shape and size,

przyglądał się różnym kształtom i rozmiarom dziobów

and body size and shape, and he was recalling how

oraz rozmiarom i kształtom ciała, i przypominał sobie, jak

certain finches were found on certain islands

niektóre zięby znajdowano na niektórych wyspach

but not on other islands.

ale nie na innych wyspach.

In contrast to more colourful birds like Galapagos parrots,

W przeciwieństwie do bardziej kolorowych ptaków, takich jak papugi z Galapagos,

the finches Darwin observed were drab, dull and

zięby obserwowane przez Darwina były bezbarwne, nudne i

boring-looking, with little colour.

miały mało ubarwiony wygląd.

Instead, what Darwin noticed were variations in the finches’

Zamiast tego Darwin zauważył zmiany w

beak, the hard, pointed part of a bird’s mouth.

dziobie zięby, twardej, spiczastej części ptasiego pyszczka.

Finches born with a beak that could help them get

Zięby urodzone z dziobem, który mógłby pomóc im zdobyć

more food were more likely to survive and have babies.

więcej pożywienia, miały większe szanse na przeżycie i posiadanie dzieci.

Over time, as the birds passed on their successful genes,

Z biegiem czasu, gdy ptaki przekazywały swoje udane geny,

they adapted to fit in with their environment

przystosowywały się, aby dopasować się do swojego środowiska

– what we know as evolution.

– co nazywamy ewolucją.

So, if animals can evolve to survive their environment,

Jeśli więc zwierzęta mogą ewoluować, aby przetrwać w swoim środowisku, czy

can they also evolve to cope with the impact humans

mogą również ewoluować, aby poradzić sobie z wpływem, jaki ludzie

are having on the climate?

wywierają na klimat?

Well, there’s already some evidence to show they can.

Cóż, istnieją już pewne dowody na to, że mogą.

Studies on birds in the Brazilian Amazon and red deer

Badania ptaków w brazylijskiej Amazonii i jeleni szlachetnych

on the Isle of Rum, in Scotland, show warmer temperatures have

na wyspie Rum w Szkocji pokazują, że wyższe temperatury

caused animals to evolve smaller bodies.

spowodowały, że zwierzęta wyewoluowały w mniejsze ciała.

It’s easier to keep cool when you’re small!

Łatwiej zachować spokój, gdy jesteś mały!

American conservationist Thor Hanson records and measures anole lizards

Amerykański działacz na rzecz ochrony przyrody Thor Hanson rejestruje i mierzy jaszczurki anole

in the Caribbean.

na Karaibach.

He wants to see how the effects of man-made

Chce zobaczyć, jak skutki

climate change, in this case hurricanes, is affecting the lizards.

zmian klimatu spowodowanych przez człowieka, w tym przypadku huraganów, wpływają na jaszczurki.

Listen to what Thor found out as he speaks with presenters of

Posłuchaj, czego dowiedział się Thor, rozmawiając z prezenterami programu

BBC World Service’s The Climate Question.

BBC World Service The Climate Question.

What you can see is that large toe pads and strong

Można zauważyć, że duże podkładki na palce i mocne

front legs give some lizards a tighter grip.

przednie nogi zapewniają niektórym jaszczurkom mocniejszy chwyt.

When they do start to let go and their body starts flapping

Kiedy zaczynają puszczać, a ich ciało zaczyna trzepotać

in the air like a flag, smaller back legs reduce

w powietrzu jak flaga, mniejsze tylne nogi zmniejszają

the drag, and allow them to cling on and survive the hurricane.

opór i pozwalają im przylgnąć i przetrwać huragan. A

So the survivors were those lizards with those

więc tymi, które przeżyły, były te jaszczurki z tymi

characteristics, and they passed those traits along

cechami i przekazały te cechy

to their offspring.

swojemu potomstwu.

Thor’s lizards developed stronger front legs and smaller back legs,

Jaszczurki Thora rozwinęły mocniejsze przednie nogi i mniejsze tylne nogi, co

allowing them to cling on, hold on to something tightly,

pozwala im przylgnąć, trzymać się czegoś mocno,

when hurricanes pass through.

gdy przechodzą huragany.

It’s this trait, a genetically-determined

To właśnie ta cecha, cecha uwarunkowana genetycznie

characteristic, that allows the lizards to survive,

, pozwala jaszczurkom przetrwać

and is passed on to their babies.

i jest przekazywana ich dzieciom.

Thor checked other areas of the Caribbean where

Thor sprawdził inne obszary Karaibów, gdzie

hurricanes were frequent and found the same traits

często występowały huragany, i znalazł tam te same cechy

in lizards there, proof of evolution in action.

u jaszczurek, dowód ewolucji w działaniu.

But whereas we often think of evolution happening

Ale podczas gdy często myślimy, że ewolucja przebiegała

over hundreds, even thousands of years, the changes in the

przez setki, a nawet tysiące lat, zmiany u

Caribbean lizards happened in around forty years,

jaszczurek karaibskich nastąpiły w ciągu około czterdziestu lat,

something that would have surprised Charles Darwin.

co zaskoczyłoby Karola Darwina.

Which reminds me of your question, Rob.

Co przypomina mi twoje pytanie, Rob.

Yes, I asked you for the name of the ship Darwin sailed

Tak, pytałem cię o nazwę statku, którym Darwin opłynął

around the world in.

świat.

Darwin’s ship was called the HMS Beagle and,

Statek Darwina nazywał się HMS Beagle i

appropriately enough, it was named after an animal!

odpowiednio nazwano go na cześć zwierzęcia!

A beagle is a type of dog.

Beagle to rodzaj psa.

OK, let’s recap the vocabulary from this programme about

OK, podsumujmy słownictwo z tego programu dotyczące

evolution, the way living things adapt to their environment

ewolucji, sposobu, w jaki żywe istoty przystosowują się do swojego środowiska

and pass these adaptations on to their children.

i przekazują te adaptacje swoim dzieciom.

Flora and fauna is another way of saying the plants and animals

Flora i fauna to inny sposób na określenie roślin i zwierząt

of a place.

danego miejsca.

Drab means dull and colourless in appearance.

Drab oznacza matowy i bezbarwny wygląd.

A bird’s beak is the hard, pointed part of its mouth.

Dziób ptaka to twarda, spiczasta część jego ust.

To cling on means to hold on very tightly.

Trzymać się znaczy trzymać się bardzo mocno.

And finally, a trait is a genetically-determined

I wreszcie cecha jest cechą uwarunkowaną genetycznie

characteristic.

. Po

Once again, our six minutes are up!

raz kolejny nasze sześć minut dobiegło końca!

Join us again soon for more interesting topics and useful

Dołącz do nas ponownie wkrótce, aby uzyskać więcej interesujących tematów i przydatnego

vocabulary here at 6 Minute English.

słownictwa tutaj w 6 Minute English.

Goodbye for now!

Na razie! Do

Bye!

widzenia!