World Space Week: Who owns space?

First countries, now companies, are trying to get into space,

Pierwsze kraje, teraz firmy, próbują dostać się w kosmos,

but can they keep what they find up there?

ale czy mogą zatrzymać to, co tam znajdą?

As more people aim for the stars,

Ponieważ coraz więcej ludzi dąży do gwiazd,

we'll show you how the law is ahead of them.

pokażemy Ci, jak prawo ich wyprzedza.

We've passed the six-minute mark in our countdown for Apollo 11.

Minęliśmy sześć minut w naszym odliczaniu do Apollo 11.

Could any country ever take over another planet?

Czy jakikolwiek kraj mógłby przejąć kontrolę nad inną planetą?

In general, the international space law works...

Ogólnie rzecz biorąc, międzynarodowe prawo kosmiczne działa…

works in a manner where if...

działa w taki sposób, że jeśli…

if you keep somebody else out,

jeśli trzymasz kogoś z daleka,

then the other person would probably keep you out as well.

to ta druga osoba prawdopodobnie też by cię powstrzymała.

Ignition sequence starts.

Rozpoczyna się sekwencja zapłonu.

And the new space race is on...

Rozpoczyna się nowy wyścig kosmiczny…

but what can companies actually own from space?

ale co tak naprawdę firmy mogą posiadać z kosmosu?

When America landed the first man on the moon,

Kiedy Ameryka wysłała pierwszego człowieka na Księżyc,

why didn't he just say it was US property?

dlaczego po prostu nie powiedział, że to własność USA?

That's one small step for man...

To jeden mały krok dla człowieka...

If Russia became the first state to send someone to Mars,

Gdyby Rosja stała się pierwszym państwem, które wysłało kogoś na Marsa,

what would stop them from owning it?

co powstrzymałoby ich przed jego posiadaniem?

One thing – the Outer Space Treaty –

Jedna rzecz – Traktat o przestrzeni kosmicznej –

signed by more than a hundred countries.

podpisany przez ponad sto krajów.

It says no country can claim any part of outer space:

Mówi, że żaden kraj nie może rościć sobie prawa do żadnej części przestrzeni kosmicznej:

space belongs to every nation.

przestrzeń należy do każdego narodu.

But in 2020, eight countries signed the Artemis Accords.

Ale w 2020 roku osiem krajów podpisało porozumienia Artemis.

They're an agreement between governments

Są porozumieniem między rządami,

who are taking part in the Artemis programme,

które biorą udział w programie Artemis,

an American-led effort to land on the moon.

kierowanym przez Amerykanów wysiłku lądowania na Księżycu.

But not everyone is happy.

Ale nie wszyscy są szczęśliwi.

China, India and even big companies are blasting off into space.

Chiny, Indie, a nawet duże firmy wystrzeliwują w kosmos.

So how does the law help decide who owns what they find up there?

Jak więc prawo pomaga decydować, kto jest właścicielem tego, co tam znajdą?

Commercial space lawyer, Deepika Jayakodi,

Prawniczka zajmująca się przestrzenią komercyjną, Deepika Jayakodi,

explained what the first major bit of space law – the Outer Space Treaty –

wyjaśniła, co pierwszy ważny fragment prawa kosmicznego – Traktat o przestrzeni kosmicznej –

says about what countries can own in space.

mówi o tym, co kraje mogą posiadać w kosmosie.

There's one article which says that the Moon

Jest jeden artykuł, który mówi, że Księżyc

and the celestial bodies in outer space

i ciała niebieskie w przestrzeni kosmicznej

are free for exploration and use,

są wolne do eksploracji i użytkowania,

and then there's another article that says that

a potem jest inny artykuł, który mówi, że

no country can stake a claim in space:

żaden kraj nie może rościć sobie prawa do przestrzeni kosmicznej:

you cannot appropriate a portion of space.

nie możesz przywłaszczyć sobie części przestrzeni.

So, although you can use things –

Tak więc, chociaż możesz używać rzeczy –

the structures that you build on the Moon or a celestial body –

struktur, które budujesz na Księżycu lub ciele niebieskim –

you cannot really claim to own the territory in which you put this.

tak naprawdę nie możesz twierdzić, że jesteś właścicielem terytorium, na którym to umieściłeś.

The Outer Space Treaty says that,

Traktat o przestrzeni kosmicznej mówi, że

while you can use things you find in space,

chociaż możesz używać rzeczy, które znajdziesz w kosmosie,

you can't actually claim somewhere as your territory

nie możesz tak naprawdę twierdzić, że gdzieś jest twoje terytorium

and stop other countries from using it too.

i powstrzymać inne kraje przed używaniem go.

What does this mean if a country wants to build a Moon base?

Co to oznacza, jeśli kraj chce zbudować bazę na Księżycu?

A country can set up a base on the Moon

Kraj może założyć bazę na Księżycu

and you can use the materials that are available on the Moon

i możesz użyć materiałów dostępnych na Księżycu

to build this base: you could use the Moon rocks,

do zbudowania tej bazy: możesz użyć księżycowych skał,

you could use the Moon dust and so on.

możesz użyć księżycowego pyłu i tak dalej.

So, you own the resources as soon as they are extracted from the Moon.

Więc jesteś właścicielem zasobów, gdy tylko zostaną wydobyte z Księżyca.

But you don't own the territory from which you extract these resources.

Ale nie jesteś właścicielem terytorium, z którego wydobywasz te zasoby.

Countries can set up bases on the Moon,

Kraje mogą zakładać bazy na Księżycu,

but still wouldn't own the part of the Moon they're on.

ale nadal nie będą właścicielami części Księżyca, na której się znajdują.

They can use the things they find up there, such as water or rocks.

Mogą korzystać z rzeczy, które tam znajdą, takich jak woda czy skały.

So, could you keep another country out of your base?

Czy mógłbyś trzymać kolejny kraj z dala od swojej bazy?

In general, the international space law works...

Ogólnie rzecz biorąc, międzynarodowe prawo kosmiczne działa…

works in a manner where if...

działa w taki sposób, że jeśli…

if you keep somebody else out,

jeśli trzymasz kogoś z daleka,

then the other person would probably keep you out as well.

to ta druga osoba prawdopodobnie też by cię powstrzymała.

So, you would rather build a base

Wolisz więc zbudować bazę

and ensure that it is accessible to others

i upewnić się, że jest ona dostępna dla innych,

as long as they provide you access to their site or base as well.

o ile zapewniają ci również dostęp do swojej witryny lub bazy.

Space laws require cooperation

Przepisy dotyczące przestrzeni kosmicznej wymagają współpracy

between the countries and organisations involved.

między zaangażowanymi krajami i organizacjami.

If you keep people off your base, they'd do the same to you.

Jeśli trzymasz ludzi z dala od swojej bazy, oni zrobią ci to samo.

Deepika explained why there's a disagreement over the Artemis Accords.

Deepika wyjaśniła, dlaczego istnieje różnica zdań w sprawie Porozumień Artemis.

These principles reflect already the principles in the Outer Space Treaty

Zasady te odzwierciedlają już zasady zawarte w Traktacie o przestrzeni kosmicznej,

and the concern of some countries and scholars

a niektóre kraje i uczonych obawiają się,

is that these principles reflect a US position

że zasady te odzwierciedlają stanowisko USA

or a US interpretation of space laws.

lub amerykańską interpretację przepisów dotyczących przestrzeni kosmicznej.

In... space law is an international law

Prawo kosmiczne jest prawem międzynarodowym

and it is important that it takes into account

i ważne jest, aby uwzględniało

the different perspectives coming in from different parts of the world.

różne perspektywy napływające z różnych części świata.

The US came up with these new rules with a number of other countries.

Stany Zjednoczone opracowały te nowe zasady z wieloma innymi krajami.

Some experts worry the Artemis Accords

Niektórzy eksperci obawiają się, że porozumienia Artemis

might just reflect a US point of view,

mogą po prostu odzwierciedlać amerykański punkt widzenia,

rather than working with the whole world.

zamiast współpracować z całym światem.

So, while countries can use what they find in space,

Tak więc, podczas gdy kraje mogą wykorzystywać to, co znajdą w kosmosie,

it's harder to say they own a planet or a moon.

trudniej jest powiedzieć, że są właścicielami planety lub księżyca.

But what if we're not just talking about countries?

Ale co, jeśli nie mówimy tylko o krajach?

When the space race started last century,

Kiedy wyścig kosmiczny rozpoczął się w ubiegłym wieku,

it was a competition between the United States and the Soviet Union.

był to wyścig między Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim.

But now a new contest is under way,

Ale teraz trwa nowy konkurs ,

this time between two billionaires

tym razem między dwoma miliarderami,

who made their fortunes on the internet.

którzy dorobili się fortuny w Internecie.

Amazon's Jeff Bezos and Tesla's Elon Musk

Jeff Bezos z Amazona i Elon Musk z Tesli

don't simply want us to get back into space,

nie tylko chcą, żebyśmy wrócili w kosmos, ale

they want us to stay there – with talks of cities on Mars...

chcą, abyśmy tam zostali – rozmawiając o miastach na Marsie…

So, how will the law cover corporations

Jak więc prawo obejmie korporacje

who are exploring beyond our planet?

eksplorujące poza naszą planetą?

Dr Thomas Cheney, from the Open University,

Dr Thomas Cheney z Open University

explains how the law covers what private companies can own.

wyjaśnia, w jaki sposób prawo określa, co mogą posiadać prywatne firmy.

It's a very grey area

To bardzo szara strefa

within the international space law system,

w międzynarodowym systemie prawa kosmicznego,

but property law is based on the country that you are from,

ale prawo własności opiera się na kraju, z którego pochodzisz

or that you are interested in,

lub którym jesteś zainteresowany,

and it follows you into outer space.

i podąża za tobą w kosmos.

So, you know, you have to get permission from your government

Więc wiesz, musisz uzyskać pozwolenie od swojego rządu

to even go into outer space and you...

nawet na lot w kosmos i ty…

because you are operating in a spaceship,

ponieważ działasz na statku kosmicznym,

then the laws of your country apply in that spaceship.

wtedy na tym statku obowiązują prawa twojego kraju.

And so it follows you, as you go into outer space.

I tak podąża za tobą, gdy wyruszasz w przestrzeń kosmiczną.

Current space law isn't actually very clear

Obecne prawo kosmiczne nie jest tak naprawdę bardzo jasne, co

as to what a company can own in space,

firma może posiadać w kosmosie,

so we sometimes use property law from our own countries.

więc czasami korzystamy z prawa własności z naszych własnych krajów.

Is this changing?

Czy to się zmienia?

Yes, space law is developing and it is something –

Tak, prawo kosmiczne się rozwija i to jest coś –

countries are actively trying to change laws,

kraje aktywnie próbują zmienić przepisy,

particularly around ownership,

szczególnie dotyczące własności,

because they feel that being able to own things like space resources

ponieważ czują, że możliwość posiadania rzeczy takich jak zasoby kosmiczne

is vital for the economic development of outer space.

jest niezbędna dla rozwoju gospodarczego przestrzeni kosmicznej.

And so they are saying that if you're a company

Mówią więc, że jeśli jesteś firmą

and you do the work to extract a resource from outer space,

i wykonujesz pracę, aby wydobyć zasoby z kosmosu,

then they will recognise that you have property rights over that.

wtedy uznają, że masz do nich prawa własności.

Countries are developing laws

Kraje opracowują przepisy

over what their private companies can own in space.

dotyczące tego, co ich prywatne firmy mogą posiadać w kosmosie.

This helps the countries to grow

Pomaga to krajom rozwijać się,

by using the huge amount of resources that are up there.

wykorzystując ogromną ilość zasobów, które tam są.

How would you decide who owns something if there's a disagreement?

Jak decydowałbyś, kto jest właścicielem czegoś, jeśli istnieje różnica zdań?

So, under the current rules,

Tak więc, zgodnie z obowiązującymi przepisami,

the best way to do that is to sue someone in a court –

najlepszym sposobem na to jest pozwanie kogoś do sądu –

or the only way to do that is to sue someone in a court,

lub jedynym sposobem na to jest pozwanie kogoś do sądu,

but that's a time-consuming and expensive process,

ale jest to czasochłonny i kosztowny proces,

so we want to avoid that if possible.

dlatego chcemy unikaj tego, jeśli to możliwe.

But that requires some rules and guidelines

Ale to wymaga pewnych zasad i wytycznych,

to more amicably or peacefully resolve these conflicts,

aby bardziej polubownie lub pokojowo rozwiązać te konflikty,

without having to go to court.

bez konieczności chodzenia do sądu.

Any disputes over ownership in space would be settled in court,

Wszelkie spory dotyczące własności w kosmosie rozstrzygane byłyby na drodze sądowej,

but it is time-consuming and expensive.

ale jest to czasochłonne i kosztowne.

As we go into new territories in space, how do we design new laws?

Kiedy wchodzimy na nowe terytoria w kosmosie, jak projektujemy nowe prawa?

That's... that's absolutely one of the biggest challenges.

To... to jest absolutnie jedno z największych wyzwań.

We can look at some other regimes, other systems,

Możemy przyjrzeć się innym reżimom, innym systemom,

like the Law of the Sea Convention,

takim jak Konwencja o prawie morza,

because that environment is somewhat similar to outer space.

ponieważ to środowisko jest trochę podobne do przestrzeni kosmicznej.

But the main way of doing it is we start with voluntary processes,

Ale głównym sposobem na zrobienie tego jest rozpoczęcie od dobrowolnych procesów,

So, we... we get together with the industry actors

więc... spotykamy się z aktorami z branży,

who are thinking about doing these activities

którzy myślą o wykonaniu tych działań

and we, kind of, come up with some guidelines

i wymyślamy jakieś wytyczne

or some... and some basic principles for how to behave,

lub... oraz kilka podstawowych zasad zachowania, które

and over time this will evolve into a legal framework.

z czasem przekształcą się w ramy prawne.

It's a huge challenge, but we would use similar laws,

To ogromne wyzwanie, ale użylibyśmy podobnych praw,

like those covering the sea, to create space laws.

jak te dotyczące morza, do stworzenia praw kosmicznych.

These will change over time.

Te z czasem będą się zmieniać.

We've seen that the law makes sure one country or organisation

Widzieliśmy, że prawo gwarantuje, że jeden kraj lub organizacja

can't claim they own a planet or a moon,

nie może twierdzić, że jest właścicielem planety lub księżyca,

but they are allowed to use what they find in space.

ale może używać tego, co znajdzie w kosmosie.

And, as private companies start to head into orbit,

A gdy prywatne firmy zaczną wchodzić na orbitę,

the law will be with them, changing

prawo będzie z nimi, zmieniając się,

to keep space free for everyone.

aby zachować wolną przestrzeń dla wszystkich.