Why Your Life Needs Novelty, No Matter Your Age | Kenneth Chabert | TED

Translator: Vy Phạm Reviewer: Gia Bảo Nguyễn

In 2018, I had what I call a powerful first experience.

Năm 2018, tôi đã có một trải nghiệm đầu tiên mạnh mẽ:

At 31 years old,

Vào năm 31 tuổi, tôi làm thiên thần tuyết đầu tiên của mình

I made my first snow angel.

Now, that may not sound powerful to some of you,

Có thể là bạn không thấy trải nghiệm này có gì to tát.

but for me, it was.

Nhưng đối với tôi thì có.

And so how do you get from New York City to Montana?

Giờ thì, làm sao để ta đi từ New York tới Montana?

Well, you have to have a horse.

Đúng, bạn phải có một con ngựa.

I don't make the rules,

Tôi không tạo ra luật, nhưng hầu như những ai không có ngựa khó có thể đến đây.

but not having a horse is why so many people don't make it out there.

I'm kidding.

Tôi giỡn đó.

Thật ra, tôi được mời đến và diễn thuyết tại một hội nghị ở Big Sky.

I was actually invited to attend and speak at a conference in Big Sky.

I'm a kid from the Bronx, so I knew nothing about Big Sky.

Tôi lớn lên ở Bronx

vì vậy, tôi không biết gì về Big Sky cả.

I knew nothing about Montana.

Tôi cũng chẳng biết gì về Montana.

In fact, I had only recognized images similar to it

Thú thật thì tôi chỉ nhận ra những hình ảnh giống như ở Montana

as the screen saver that comes on whenever my MacBook goes idle.

khi màn hình MacBook của tôi hiển thị hình ảnh tiểu bang này trên màn hình chờ.

I landed in Bozeman and the first thing I did was thank God,

Sau khi tới Bozeman,

điều đầu tiên tôi làm là cảm ơn chúa

because I don't like flying, even though I have to do it often.

vì tôi không thích bay chút nào dù phải bay thường xuyên.

I walked out of the airport and I saw no skyscrapers,

Tôi đi khỏi sân bay, và rồi tôi không thấy một tòa nhà cao tầng nào cả,

no lines and cabs,

không đường ray, không xe điện, không có ai la hét hay cãi nhau,

no people yelling and arguing,

and there were no funny smells that I was familiar with.

chẳng có bầu không khí quen thuộc với tôi nữa.

You know, all of the things that make NYC amazing.

Bạn biết đó, thiếu vắng tất cả những điều mà làm cho NYC đặc biệt.

So fast forward,

Tua nhanh đoạn đến tiếp theo,

I'm in the passenger seat of the car and I'm looking out the window

Tôi đang ngồi trên xe và nhìn ra ngoài cửa số ngắm cảnh.

and I'm just taking on the views.

Tôi thấy những ngọn núi đầy tuyết, cây xanh ở khắp mọi nơi

Mountains covered in snow, trees everywhere.

And at one point we pass by these homes that had to be worth millions of dollars

Một lúc sau, chúng tôi đi ngang qua những căn nhà phải có giá lên đến hàng triệu đô

because they had the most beautiful view of the environment.

vì quanh cảnh xung quanh căn nhà rất đẹp.

Later the next day, as I'm getting off stage from speaking,

Ngày hôm sau, trong lúc tôi đang xuống sân khấu,

Một người phụ nữ hỏi tôi: “Bạn có muốn đi bộ đường dài không?”

a woman comes up to me and she asks,

"Would you like to go on a hike?"

Now I’m from New York City, so a hike is a few city blocks.

Tôi ở New York, nên đi bộ đường dài chỉ là đi bộ qua một vài dãy nhà

New York City is at sea level, so we're talking about real oxygen.

New York nằm ngang mực nước biển ta đang nói về lượng oxy thật sự cơ

So, no, this was a hike.

Vì thế, lần này mới thật sự là đi bộ đường dài.

And at 8,000 feet elevation,

Với độ cao 2400m so với mực nước biển,

one quickly realizes Montana's oxygen just isn't real.

Montana làm cho người ta cảm thấy như oxy ở đây không tồn tại vậy.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Midway through our hike, I can't remember what I said,

Đi bộ được một nửa, tôi không nhớ tôi đã nói gì nữa

but the woman grabs a fistful of snow,

nhưng mà cô gái đi cùng đã gom một nắm tuyết,

puts it in her mouth and she starts to chew.

cô ấy bỏ nắm tuyết vô miệng và bắt đầu nhai.

And my initial thought was, "That was disgusting."

Suy nghĩ đầu tiên của tôi là:

“Sao mà kinh thế?”

I would never touch anything that touches a New York City street.

Thường thì tôi sẽ không bao giờ đụng vào vật gì dưới đường ở New York.

But then I realized this was snow from Montana,

Nhưng mà tôi chợt nhận ra: đây là tuyết ở Montana,

and this was symbolic of the relationships Montanans have with their environment.

đây là kí hiệu cho mối quan hệ của người dân Montana với môi trường nơi đây.

So towards the end of the hike,

Gần đến lúc kết thúc cuộc hành trình,

this woman lays down in a bed of snow

cô gái đi cùng tôi nằm xuống trên tuyết

and she moves her body in a way where [it] registers to me,

và cách cô ấy di chuyển cơ thể giống như đang muốn làm một thiên thần tuyết.

she's making a snow angel.

So after about 30 seconds, I decide to mimic.

Vậy nên sau khoảng 30 giây, tôi quyết định bắt chước cô ấy.

And so I lay in this fresh bed of snow in Montana,

Rồi tôi bắt đầu nằm xuống chỗ tuyết mát lạnh này ở Montana,

I move my arms and my legs.

tôi bắt đầu di chuyển tay chân, rồi bất chợt nhận ra rằng:

And then it dawns on me.

I'm making a snow angel for the first time.

Tôi đang làm thiên thần tuyết lần đầu tiên trong đời.

Tất nhiên, tôi từng thấy nhiều người khác làm vậy rồi, tôi từng thấy trên TV nữa.

And of course, I've seen other people do it

and I've seen it on television before.

But it was the first time I did it.

Nhưng, đây mới là lần đầu tiên tôi tự làm nó.

You see, I've coined the term powerful first experiences or PFEs

Như bạn thấy đó, tôi là người tạo ra câu ”những trải nghiệm đầu tiên mạnh mẽ”.

as doing something you never thought you would do for the first time,

Đó là khi bạn làm những gì mình nghĩ sẽ không bao giờ làm

ở một nơi mà bạn nghĩ mình sẽ không bao giờ đến.

in a place that you never thought you would be in for the first time.

Lý do ban đầu mà tôi đến Montana là để nói về “những trải nghiệm đầu tiên mạnh mẽ”.

The main reason why I was in Montana in the first place

was to give a talk about powerful first experiences,

so it was only right that I would then have

Vì vậy, nó chỉ đúng khi tôi có trải nghiệm đầu tiên mạnh mẽ của mình ở Montana.

powerful first experiences in Montana.

Powerful first experiences are life-altering moments and experiences

“Những trải nghiệm đầu tiên mạnh mẽ” là những khoảnh khắc biến đổi cuộc sống bạn,

that change the way that we see ourselves

làm cho bạn thay đổi cách nhìn nhận bản thân,

and changes the way we see the world.

và cả cách bạn nhìn nhận thế giới xung quanh.

And it can be as expansive as skydiving out of a plane in France

Trải nghiệm đó có thể to lớn như việc nhảy dù ở Pháp,

or as small as visiting a lake to meditate for the first time.

hoặc là nhỏ như việc bạn đến hồ nước để ngồi thiền lần đầu tiên.

What matters is your imagination,

Điều quan trọng là trí tưởng tượng, sự dũng cảm và sự tò mò của bạn.

your courage and your curiosity.

Trong cuốn sách “The Power of Moments” của Chip và Dan Heath,

In the book "Power of Moments" by Chip and Dan Heath,

the authors reference what psychologists call the reminiscence bump,

tác giả đã nhắc đến hiện tượng tâm lý học: “hồi tưởng những ký ức nổi bật.”

a phenomenon where older individuals are asked

Đây là một hiện tượng khi những người đứng tuổi được yêu cầu nhớ về ký ức của họ

to think about their experiences,

where they tend to disproportionately talk

thì họ thường nói về những trải nghiệm trong khoảng 15 đến 30 tuổi của mình.

about the experiences that happened roughly between the ages of 15 to 30.

Some researchers say

Theo nghiên cứu thì đây là khoảng thời gian ta trải nghiệm nhiều điều mới lạ nhất

this is a time in our lives when we experience the most novelty.

And there's a few theories why.

Và đây là một số lý do giải thiết được đưa ra:

One, when you enter and pass through your 30s,

Đầu tiên, khi qua 30 tuổi, cuộc sống của bạn có vẻ trở nên nhanh hơn.

life can seem like it speeds up

because we develop the habits of doing the same things over and over.

Bởi vì chúng ta bắt đầu có thói quen lặp đi lặp lại những việc giống nhau.

Another reason is that there are just some experiences in our lives

Một lý do khác là: có những trải nghiệm buộc phải xảy ra ở khoảng thời gian đó.

that are set to happen within that time frame.

So think about it.

Chúng ta thử suy nghĩ xem:

By 15, you might be in high school.

Năm 15 tuổi, có thể bạn đang học trường cấp ba.

By 18, you may be in college.

Năm 18 tuổi, bạn có thể vào đại học.

After college, you get a job,

Sau đại học, bạn bắt đầu xin việc,

you may buy the big home, you may get married,

bạn có thể mua một căn nhà lớn, bạn có thể kết hôn rồi có con nữa.

you may have a kid.

And then you might experience loss or grief.

Sau đó bạn có thể trải qua một số mất mát hay đau buồn.

And then you enter your 30s and that's it.

Rồi bạn bước vào năm 30 tuổi, không còn những trải nghiệm đầu tiên mạnh mẽ nữa.

No more powerful first experiences

and life repeats itself over and over.

Cuộc sống bắt đầu lăp đi lặp lại và có vẻ như bạn có gì đó không được hài lòng

Something about that seems so unfulfilling.

Now imagine if you were a kid from a community like the Bronx.

Giờ hãy tưởng tượng bạn là một đứa trẻ sinh ra ở một môi trường như ở Bronx.

While the Bronx offers amazing experiences,

Ở Bronx, bạn sẽ có nhiều trải nghiệm tuyệt vời.

by the time you turn 14 or 15,

Năm 14-15 tuổi, bạn sẽ cảm thấy mình như được trải nghiệm

you can feel like you've experienced

“những trải nghiệm đầu tiên mạnh mẽ” ở môi trường đó.

all the powerful first experiences in that environment.

And so I became obsessed with figuring out

Và tôi mong muốn tìm ra cách đưa những trải nghiệm đó đến với người khác.

how to give more powerful first experiences to others.

Tổ chức của tôi, “Gentlemen’s Retreat”,

My organization, Gentlemen's Retreat,

focuses on young men of color from the inner city

tập trung những chàng trai trẻ thành thị da màu , những ai vào trường đại học tốt,

who end up going to top colleges and universities,

such as Brown University.

chảng hạn như Brown University.

These young men are gifted and they're special.

Những chàng trai đó là những người có tài và đặc biệt.

They just felt they experienced everything their community had to offer.

Họ cảm nhận là mình đã trải nghiệm tất cả những gì mà cộng đồng mang đến.

We call these young men Gs for gentlemen.

Chúng tôi gọi những chàng trai trẻ ấy là những quý ông.

And while working with these gentlemen

Khi cùng làm việc và giúp họ trải nghiệm “những trải nghiệm đầu tiên mạnh mẽ“,

and giving them powerful first experiences,

I realized it was shaping their identities in a positive way,

tôi nhận ra rằng mình đang mài giũa cá tính của họ theo hướng tích cực,

nhưng đồng thời, nó cũng làm cho nguồn vốn văn hóa và xã hội của họ tăng.

but it was also increasing their cultural and their social capital.

An individual has cultural capital

Một cá nhân luôn có vốn văn hóa vì môi trường mà họ lớn lên.

because of the environment that they come from.

The knowledge, skills and belief of that environment

Kiến thức, kỹ năng, niềm tin ở môi trường đó được xem là nguồn vốn hoặc tài sản.

can be seen as capital or an asset.

And having the combination

Sự kết hợp của cả hai sẽ cho cá nhân lợi ích kinh thế và nhiều lợi ích khác.

allows an individual to have economic advantages

and other advantages.

And when you collect powerful first experiences,

Và khi bạn thu thập “những trải nghiệm đầu tiên mạnh mẽ”,

you're collecting cultural capital from different environments.

bạn cũng đang thu thập nguồn vốn văn hóa từ nhiều môi trường khác nhau.

Social capital is a set of shared values and resources

Vốn xã hội là một tập hợp những giá trị và tài nguyên chung,

that allows individuals to come together

chúng giúp cho nhiều cá nhân gắn kết với nhau nhằm đạt được thành tựu nào đó.

to achieve a common goal.

It can also be thought of as the ability to access resources and favors

Nó còn là khả năng tiếp cận nguồn tài nguyên, những yêu cầu

and information from your network.

và thông tin từ mạng lưới xung quanh bạn.

Vẫn còn vô vàng kết nối đang được ẩn giấu,

Countless connections are fostered

when the gentlemen develop intimate relationships

khi các quý ông có mối quan hệ thân mật ở những nơi như Paris, London, cả Montana.

in places such as Paris, London and even Montana.

As they spend time with locals, entrepreneurs

Lúc họ ở cùng với người dân địa phương, nhà lập nghiệp hay cả nhà đầu tư mạo hiểm,

and even venture capitalists.

They develop a more expansive network and idea of the world.

họ sẽ phát triển một mạng lưới rộng hơn và cả ý tưởng của thế giới.

And increasing cultural and social capital doesn’t just benefit the gentlemen,

Sự tăng trưởng của nguồn vốn văn hóa và xã hội không chỉ có lợi cho các quý ông,

it also benefits the communities that they bless with their presence.

mà nó còn có lợi cho cộng đồng mà quý ông đó có mặt.

And a powerful first experience changes the way you see yourself

Trải nghiệm đầu tiên mạnh mẽ sẽ thay đổi cách bạn nhìn nhận bản thân và thế giới.

and the way you see the world.

Going to Big sky changed the way that I saw the world,

Đi đến Big Sky đã thay đổi cách tôi nhìn nhận thế giới,

the way that I saw myself and what I wanted to do in the world.

nó thay đổi cách tôi nhìn nhận bản thân và điều tôi muốn làm cho thế giới.

Instead of waiting for my cycle of experiences to repeat themselves,

Thay vì chờ đợi vòng tuần hoàn nhàm chán của những việc tôi lặp đi lặp lại,

doing the same things over and over,

I decided to go out into the world and collect powerful first experiences.

tôi quyết định ra ngoài và thu thập “những trải nghiệm đầu tiên mạnh mẽ“.

Trải nghiệm đầu tiên mạnh mẽ có thể là bất cứ thứ gì.

And a powerful first experience can be anything.

It's all about intention.

Quan trọng là dự định như thế nào.

The most important part of a powerful first experience or a PFE,

Phần cốt lõi nhất của trải nghiệm đầu tiên mạnh mẽ là dự định.

is intention.

Ai cũng có thể có dự định cả.

Anyone can have them.

Bạn không phải có vốn, bạn cũng không cần thành lập một tổ chức nào cả.

You don't have to have capital or have started an organization.

You don't even have to be a G.

Bạn không cần phải là một thiên tài. Bạn chỉ cần nghĩ thật chu đáo về hai điều:

You just have to be thoughtful about two things.

One, do something you haven't done

Đầu tiên, làm những gì bạn chưa từng làm nhưng luôn luôn muốn làm.

but have always wanted to do.

And what’s important here, no matter what you choose to do --

Và điều quan trọng ở đây là, bất kể điều gì bạn chọn làm,

skydiving out of a plane,

từ nhảy dù ra khỏi máy bay,

learning a new language, switching your wardrobe --

hay học một ngôn ngữ mới, đổi tủ quần áo khác,

whatever you decide to do,

bất kể những gì mà bạn chọn đều có mức độ mạo hiểm dành riêng cho bạn.

has to have a certain level of risk in it for you.

It's about courage.

Vấn đề ở đây là lòng dũng cảm.

The courage to get on a plane

Sự dũng cảm để bước vào máy bay, đến nơi mà người dân trông rất khác mình,

and go to a state where most people don't look like me

in order to experience something as simple as making a snow angel.

để trải nghiệm một điều rất đơn giản: làm thiên thần tuyết.

Second thing, switch up your environment,

Điều thứ hai, hãy đổi môi trường mà bạn đang ở,

change the stimuli and please try to be bold.

thay đổi nguồn động lực và hãy cố gắng đừng sợ hãi.

So you may be a singer,

Có thể bạn là một ca sĩ, nhưng bạn có thể hát ở một toa tàu đông đúc ở New York,

but maybe you sing on a crowded train in New York City

or in the beautiful streets of Venice, Italy.

hoặc là trên những con phố xinh đẹp ở Venice, Ý.

Imagine what the world would be like

Hãy tưởng tượng thế giới sẽ như thế nào

if we decided to share and exchange in more powerful first experiences.

nếu chúng ta quyết định chia sẻ, trao đổi “những trải nghiệm đầu tiên mạnh mẽ” ?

Ta sẽ cảm thấy yêu thương nhiều hơn?

Would we feel more loved?

Would we feel more connected?

Ta sẽ cảm thấy kết nối hơn? Ta sẽ trở nên mạnh mẽ hơn?

Would we feel more brave?

Most importantly, would we feel more human?

Và quan trọng nhất: liệu ta sẽ cảm nhận mình có nhân tính hơn?

Each and every one of us has so much to experience

Mỗi người trong chúng ta sẽ có rất nhiều điều cần trải nghiệm,

if we allow ourselves the gift of another powerful first experience.

nếu chúng ta cho phép bản thân tiếp nhận một trải nghiệm đầu tiên mạnh mẽ khác.

My only ask,

Yêu cầu duy nhất của tôi là:

if you decide to go to Montana for the first time,

Nếu bạn quyết định đi đến Montana lần đầu tiên trong đời,

please don't forget your horse.

hãy nhớ đừng quên mang theo ngựa nhé.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay hưởng ứng)