Katie Mack: Life-altering questions about the end of the universe | TED

Translator: Hoang Phuc Reviewer: Thu Ha Tran

Lily James Olds: Chào mừng, Katie.

Katie Mack: Cảm ơn đã mời tôi đến.

LJO: Tôi rất vui vì có bạn ở đây.

Đối với những người không phải nhà vật lý thiên văn như chúng tôi,

Lily James Olds: Hi, Katie, welcome.

bạn có thể quay lại và giúp chúng tôi làm mới một chút

Katie Mack: Thank you. Thanks for having me.

LJO: So happy to have you.

về cách vũ trụ hình thành và làm sao chúng ta biết điều đó.

I would love if, for those of us who are not astrophysicists,

KM: Vâng, vâng.

Chúng ta thực sự biết khá nhiều về vũ trụ sơ khai,

you could return and help us give a little refresher

on how the universe did begin and how we know that.

về sự bắt đầu của vũ trụ,

bởi vì chúng ta có thể thực sự nhìn thấy nó.

KM: Right, right, yeah.

So we know actually quite a lot about the early universe,

Đây là phần hoang đường nhất của thiên văn học,

about the beginning of the universe,

mà chúng ta có thể nhìn thấy sự khởi đầu của vũ trụ.

because we can actually see it.

And this is the wildest part of astronomy,

Vũ trụ khoảng 13,8 tỉ tuổi,

và khi chúng ta nhìn ra ngoài vũ trụ, chúng ta nhìn thấy những thiên hà xa xôi.

that we can see the beginning of the universe.

So the universe is about 13.8 billion years old,

Và khi chúng ta nhìn những thiên hà xa xôi tất cả chúng đang xa dần.

and when we look out into the cosmos, we see distant galaxies.

Từ rất lâu đã có ý tưởng này

nếu bây giờ thiên hà đang xa dần chúng ta,

And when we look at the distant ones, they're all moving away from us.

thì chắc chắn chúng gần nhau hơn trong quá khứ.

Vũ trụ trong quá khứ chắc chắn nhỏ hơn theo một vài nghĩa,

And so for a long time, there's been this idea that, well,

if the galaxies are moving away from us now,

nóng hơn và đặc hơn,

they must have been closer in the past.

mọi thứ bị nhét vào không gian trật trội.

The universe in the past must have been smaller in some sense,

Và đó là học thuyết Big Bang,

về ý tưởng vũ trụ nhỏ hơn, đặc hơn và nóng hơn trong quá khứ.

hotter and denser,

everything packed into less space.

Chúng tôi có bằng chứng trực tiếp về điều đó vào những năm 1960

And that's the Big Bang theory,

the idea that the universe was smaller and denser and hotter in the past.

khi ta thực sự có thể nhìn thấy ánh sáng

And we got really direct evidence of that in the 1960s

từ vũ trụ sơ khai.

Hãy để tôi nói lại một chút.

Khi chúng ta nhìn một thiên hà xa xôi,

when we're able to actually see the light

ánh sáng từ thiên hà mất chút thời gian để đến chỗ chúng ta.

from the very early universe.

Vì thế chúng ta nhìn thấy một thiên hà đang tỏa sáng.

So let me take one more step back.

Ánh sáng đó có lẽ mất một tỉ năm để qua không gian

When we look at a distant galaxy,

the light from that galaxy takes some time to reach us.

giữa đó và đây.

So we see, you know, we see a galaxy shining.

Chúng ta có thể nhìn thấy các thiên hà xa xôi

That light might have taken a billion years to cross the space

mà ánh sáng mất 10 tỉ năm, thậm chí là 13 tỉ năm để đến chỗ chúng ta,

và vũ trụ thì chỉ có 13,8 tỉ tuổi.

between there and here.

We can see galaxies that are so distant

Điều gì xảy ra nếu bạn nhìn cái gì đó rất xa

that the light took 10 billion years, even 13 billion years to reach us,

mà ánh sáng đã mất

and the universe is only 13.8 billion years old.

hơn 13 tỉ năm để đến chỗ chúng ta?

Điều gì xảy ra khi bạn cố gắng nhìn cái gì đó xa hơn nữa?

So what happens if you look at something so far away

that the light has taken more than, you know,

Có một giới hạn cho việc bạn có thể nhìn bao xa,

more than 13 billion years to reach us?

vũ trụ quan sát được,

What happens when you try and look at something even farther?

và giới hạn đó được xác định bằng thời gian ánh sáng truyền đi.

Well, there's a limit to how far you can look,

Vì vậy nếu cái gì đó quá xa

the observable universe,

đến nỗi mất 15 tỉ năm ánh sáng để đến chỗ chúng ta,

and that limit is defined by how long it takes light to travel.

chúng ta không thể nhìn thấy nó vì ánh sáng chưa đến đây.

So if something is so far away

Nhưng nếu chúng ta nhìn cái gì đó xa

that the light would take 15 billion years to reach us,

mà mất 13,8 tỉ năm ánh sáng để đến chỗ chúng ta,

we can't see it because the light hasn't gotten here yet.

thì cái chúng ta đang nhìn là thời gian vũ trụ vừa mới bắt đầu.

But if we look at something that's, you know, so far away,

Chúng ta đang nhìn ánh sáng từ vũ trụ sơ khai

the light's taken 13.8 billion years to reach us,

và cái chúng ta thấy, nếu chúng ta nhìn cái gì đó ở xa,

then what we're looking at is a time when the universe was just beginning.

là lửa phải không?

Vì vậy chúng tôi đưa ra ý tưởng này

We're looking at the light from the very beginning of the universe

vũ trụ sơ khai nóng và đặc,

and what we should see, if we look at something that far away,

mọi thứ trong vũ trụ chứa đầy loại plasma quay cuồng này.

is fire, right?

So we take this idea

Và nếu chúng ta nhìn đủ xa, chúng ta sẽ thấy nó,

that the early universe was hot and dense,

vì chúng ta đang nhìn lại thời gian rất xa

everywhere in the cosmos was, like, filled with this sort of roiling plasma.

chúng ta đang nhìn vào thời điểm cả vũ trụ bùng cháy.

And so if we look far enough away, we should see it,

Và chúng ta nhìn nó một cách ngạc nhiên

because we're looking so far back in time

chúng ta thực sự thấy nó.

that we're looking at the time when the whole universe was on fire.

Khi ta dùng kính thiên văn vi sóng

And we do see that shockingly,

chúng ta thấy ánh sáng nền ở mọi hướng.

we actually do see that.

Ở rìa là cái nóng này, ngọn lửa này

When we use microwave telescopes,

we see this background light every direction we look.

và chúng ta biết nó là nhiệt,

chúng ta có thể phân tích quang phổ ánh sáng

You know, at the edges of our vision, is this heat, this fire,

chúng ta có thể thấy đèn vi sóng này,

bức xạ này,

and we know that it's heat,

là loại ánh sáng bạn nhận được khi một cái gì đó phát sáng

we can analyze the spectrum of the light

bởi vì nó nóng.

Và vì vậy chúng ta có thể thấy mọi hướng

and we can see that this microwave light,

this radiation,

nếu chúng ta nhìn đủ xa, chúng ta đang nhìn lại thời gian

is the kind of light you get when something is just glowing

mà chúng ta thấy vũ trụ đang bốc cháy.

because it's hot.

And so we can see that every direction we look,

Đó là vụ nổ Big Bang.

if we look far enough away, we’re looking so far back in time

Chính xác điều gì đã xảy ra, vào khoảng thời gian đó,

that we're seeing a universe that is still on fire.

ngọn lửa bắt đầu như thế nào,

đó là câu chuyện phức tạp khác mà chúng tôi đang tìm hiểu.

So that's the Big Bang.

Exactly what happened, you know, around that time,

Vì vậy chúng tôi nghĩ rằng,

trước phần rực lửa đã có sự bơm phồng này, sự mở rộng nhanh chóng này.

how that fire got started,

that's a whole other very complicated story that we're still figuring out.

Trước đó có lẽ có một điều kì dị,

hoặc có lẽ là không, chúng tôi không biết.

So we think that, you know,

before the fiery part there was this inflation, this rapid expansion.

Chúng tôi không biết cái gì bắt đầu sự mở rộng nhanh chóng đó.

Nhưng chúng tôi biết rằng 380.000 năm đầu của vũ trụ

Before that, maybe there was a singularity,

maybe not, we don't know.

We don't know what started that rapid expansion.

nó kiểu như

tất cả không gian được lấp đầy bởi ngọn lửa này.

But we do know that for the first 380,000 years of the cosmos,

Chúng tôi biết vì chúng tôi có thể thấy nó.

it was this sort of,

LJO: Điều đó thật thú vị.

Hãy đi sâu vào một vài sự cụ thể

all of space was filled with this fire.

về vũ trụ có thể kết thúc chính xác như thế nào.

And we know that because we can see it.

Tôi biết bạn đã nói chuyện với nhiều nhà nghiên cứu vũ trụ khác

LJO: It's amazing.

Well, let's get into some of the juicy specifics

và có nhiều học thuyết khác nhau về nó.

of how exactly the universe might end.

Bạn nghĩ chúng ta nên bắt đầu từ đâu?

Sự lựa chọn của người buôn bán.

I know that you've talked to many other cosmologists yourself

Trong cửa hàng có gì?

KM: Chà, cái tôi biết chắc chắn nhất là

and there are a lot of different theories on this.

Where do you think we should begin?

cái chúng ta nói nhiều nhất trong vũ trụ học là cái chết nhiệt.

Dealer's choice.

What's in store for us?

KM: Well, so the one that is, as far as we know, the most likely,

Đây là cái tôi nói trong bài TED của tôi,

và ý tưởng là vũ trụ hiện tại vẫn đang mở rộng.

the one that we talk about the most in cosmology, is the heat death.

Các dải ngân hà đang ngày càng xa nhau.

So this is what I discussed in my TED Talk,

Khi chúng tôi đo sự mở rộng,

and the idea there is that, you know, the universe is currently expanding.

hóa ra là nó không giảm xuống chút nào cả,

Galaxies are getting farther and farther apart from each other.

nó thực sự đang tăng lên.

Và đó giống như kiểu bạn ném một quả bóng lên không trung,

When we measured the expansion,

it turned out that it was not slowing down at all,

nó chầm chậm một chút rồi bắn ra khỏi không gian.

it was actually speeding up.

Nó là vật lí rất quen thuộc,

And that was like if you throw a ball up into the air,

và chúng tôi không biết tại sao nó xảy ra.

it slows down for a little while and then just shoots off into space.

Chúng tôi vẫn không biết tại sao điều đó đang xảy ra.

Chúng tôi gán cho nó là “năng lượng đen”.

It’s very similar physics,

and we didn't have any idea why that should happen.

Chúng tôi không biết năng lượng đen là gì.

Nó dường như chỉ là thứ gì đó đẩy mọi thứ ra xa,

So we still don't know why that's happening.

We attribute it to something we call “dark energy.”

làm vũ trụ mở rộng ra nhanh chóng.

Và bởi vì điều đó, nó kiểu như chúng ta sẽ kết thúc

We don't know what dark energy is.

It's just something that seems to be pushing things apart,

với mọi thứ, thực sự thì

making the universe expand faster.

tất cả dải ngân hà đều bị cô lập,

And because of that, it looks like we will end up

những ngôi sao sẽ chết.

Vũ trụ sẽ rất tối và rất lạnh.

with everything, really --

Và chúng ta sẽ kết thúc điều này đơn giản là trống rỗng,

you know, all the galaxies really isolated,

the stars will die away.

lạnh, tối, vũ trụ cô đơn.

The universe will get very dark, very cold.

Và đó được gọi là cái chết nhiệt.

Lí do nó được gọi là cái chết nhiệt

And you know, we'll end up with this basically empty,

là bởi vì, giống như...

cold, dark, lonely universe.

Mọi thứ đang suy tàn, giống như nhiệt thải của sự sáng tạo.

And that's called the heat death.

The reason it's called the heat death

Vì vậy, khi bạn không có một cái máy làm việc hiệu quả,

is because, like ...

Everything's decaying into, like, the waste heat of creation.

nó luôn mất một chút năng lượng qua ma sát.

So, you know, just as you can't have a machine that's perfectly efficient,

Đó là đặc điểm vật lý nói chung,

nó được gọi là luật nhiệt động lực học thứ hai.

it'll always lose a little bit of energy through friction.

Mọi thứ suy tàn thành sự hỗn loạn, sự rối loạn,

That's a property of physics in general,

và đó được gọi là nhiệt theo khía cạnh vật lí.

it's called the second law of thermodynamics.

Everything sort of decays into entropy, into disorder,

Vì vậy cái chết nhiệt là khi không còn gì ngoài nhiệt thải của vũ trụ.

and that is called heat from a physics perspective.

Đây là phần tại sao nó thú vị khi nói về sự thay thế,

vì chúng ta không biết chắc rằng cái chết nhiệt sẽ xảy ra.

So the heat death is when nothing is left but the waste heat of the universe.

Phần vì chúng ta không biết năng lượng tối là gì.

Which is part of why it's fun to talk about the alternatives,

Chúng tôi không hiểu vấn đề này đang làm vũ trụ mở rộng nhanh hơn.

because we don't know for sure that the heat death will happen.

Có lẽ nó chỉ là một đặc tính của vũ trụ,

Partially because we don't know what dark energy is.

không gian chỉ có loại này, tích hợp sự mở rộng,

We don't understand this stuff that's making the universe expand faster.

và nó sẽ duy trì như thế.

Nhưng có lẽ qua thời gian nó sẽ thay đổi.

Maybe it's just a property of space where, you know,

Có lẽ nó sẽ quay vòng và ta sẽ có một khủng hoảng lớn

space just has this sort of, expansion built in,

và mọi thứ sẽ quay lại với nhau.

and it'll keep going the way it's going.

Hoặc có lẽ nó sẽ trở lên mạnh hơn.

But maybe it's something that changes over time.

Và sau đó bạn kết thúc với cái gọi là “Big Rip”,

Maybe it'll turn around and we'll get a big crunch

nơi mà nếu năng lượng tối trở lên mạnh hơn

and everything will come back together.

Or maybe it'll become more powerful.

nó không chỉ dịch chuyển các dải ngân hà xa nhau,

And then you end up with something called a “Big Rip,”

mà còn mở rộng không gian và dịch chuyển các ngôi sao trong dải ngân hà

where if the dark energy becomes more powerful,

it starts to not just move galaxies apart from each other,

và sau đó tách các hành tinh và ngôi sao ra

cuối cùng phá hủy toàn bộ vũ trụ.

but actually expand the space in galaxies and move stars away from galaxies

Vì vậy tôi cũng nói về những khả năng khác trong sách.

and then pull apart planets and stars

Vì chúng ta không biết năng lượng tối là gì,

and eventually destroy the entire universe.

và chúng ta không biết chắc nó sẽ làm gì trong tương lai.

So those are other possibilities that I talk about in the book.

LJO: Tôi muốn đưa ra một vài câu hỏi từ khán giả.

Because we don't know what dark energy is,

and we don't know for sure what it'll do in the future.

Vasily hỏi:

“Đã bao giờ bạn trả lời câu hỏi ’Nếu không có vũ trụ,

LJO: I want to open up to some of the questions from the audience.

thì sẽ có gì?′

Nó dẫn đến câu hỏi sau khi vũ trụ kết thúc sẽ có cái gì?”

Vasily asks,

"Have you ever asked the question 'If there were no universe,

KM: Tôi nghĩ điều đó dẫn đến những câu hỏi khó

what would there be?'

về bạn định nghĩa vũ trụ như thế nào, đúng không?

This leads to the question of what will be after the universe ends?"

Bạn có thể định nghĩa vũ trụ là mọi thứ,

KM: So I think that gets into tricky questions

và sau đó nó trở thành câu hỏi mơ hồ hơn.

of how do you define universe, right?

Nó có ý nghĩa gì đối với một thứ khác ngoài mọi thứ?

So you can define universe as being everything,

and then it becomes a less clear question.

Sau đó, nếu có bất cứ thứ gì khác,

nó là một phần định nghĩa của vũ trụ.

What does it mean for something other than everything?

Nhưng một trong những cách chúng ta thường nói về vũ trụ trong vũ trụ học

Then, you know, if there is anything else,

it's by definition part of the universe.

là vũ trụ quan sát được,

nơi mà vũ trụ quan sát được là phần vũ trụ ta có thể nhìn thấy,

But one of the ways we often talk about the universe in cosmology,

nơi ánh sáng có thời gian để đến chúng ta từ vụ nổ Big Bang.

is we talk about the observable universe,

Tôi đã nói về nó trước đây.

where the observable universe is the part of the cosmos we can see,

Khía cạnh của vũ trụ quan sát được là nơi chúng ta thấy ánh sáng Big Bang.

where the light has had time to reach us since the Big Bang.

Vũ trụ thực sự,

So I talked about that before.

chúng ta nghĩ vượt ra cả khía cạnh của vũ trụ quan sát được.

The edge of the observable universe is where we see that Big Bang light.

Vũ trụ quan sát được là một quan điểm.

The actual universe,

Nó giống như một đường chân trời khi bạn trên Trái Đất,

bạn chỉ có thể thấy nó ở rất xa vì nơi bạn đang đứng,

we think extends far beyond the edge of the observable universe.

nhưng Trái Đất qua cả đường chân trời.

The observable universe is just a perspective thing.

Tương tự, với vũ trụ, chúng tôi khá chắc rằng nó mở rộng nhiều

It's like a horizon when you're on Earth,

you can only see so far because of where you're standing,

nhiều hơn cái chúng ta có thể thấy, cái chúng ta có thể quan sát.

but the Earth keeps going beyond the horizon.

And similarly, with the universe, we're pretty sure that it extends

Nhưng chúng ta có thể nhìn thấy vũ trụ quan sát được và có thể nghiên cứu,

ta có thể tìm hiểu về vũ trụ quan sát được,

much, much farther than what we can see, what we can observe.

và ta không thể nhận thêm bất cứ thông tin nào bên ngoài nó.

Vì vậy, điều đó mang đến những thứ như đa vũ trụ,

But we can see the observable universe and we can study,

we can learn about the observable universe,

nơi bạn có thể có các khu vực không gian rất xa với chúng ta

and we can't get any information about what's beyond it.

chúng thực sự là một vũ trụ khác,

So, you know, that brings up things like a multiverse,

và những khu vực đó có thể có một lịch sử hoàn toàn khác,

where you can have regions of space that are so far away from us

một tương lai hoàn toàn khác,

that they’re effectively another universe,

thậm chí là luật vật lý khác.

Có nhiều khả năng mọi thứ tiếp tục

and those regions can have a totally different history,

a totally different future,

sau khi vũ trụ quan sát được bị phá hủy thành hỗn loạn

different laws of physics even.

So, there are possibilities for things that carry on

hoặc có lẽ gặp một định mệnh khác.

long after our observable universe is decayed into entropy

Và thậm chí có nhiều khả năng

nơi có thể có kích thước không gian cao hơn,

or maybe meets another fate.

giống như những hướng chúng ta không thể tưởng tượng được,

And there are even possibilities

không gian được ngăn cách với chúng ta bởi một số chiều không gian khác,

where there could be higher dimensions of space,

like directions that we can't conceive,

một vài không gian khác mà chúng ta không biết,

vuông góc với tất cả các hướng không gian của chúng ta

you know, space that's separated from us by some other dimension of space,

mà tôi không thể hình dung được.

some other direction that we don't, you know,

Nhưng trong toán học nó có thể có nghĩa.

perpendicular to all of our spatial directions,

Vì thế có những khả năng khác.

which I can't sort of envision.

Bạn có thể đi sâu vào những thứ kì lạ

But mathematically, that makes sense in some ways.

về không gian tự nhiên và thời gian

So there are those kinds of possibilities.

nếu bạn thực sự thích nó.

Nhưng trong sách,

And you know, you can get into really weird stuff

tôi thực sự chỉ nói chúng ta có thể quan sát được số phận của vũ trụ,

about the nature of space and time

with you if you really dig into it.

vì đó thực sự là tất cả những gì chúng tôi có thể nghiên cứu.

But in the book,

Tôi có nói một chút về đa vũ trụ

và những khả năng khác của không gian.

I really just talk about our observable universe in terms of the fate of that,

Nhưng xét về những gì sẽ xảy ra khi vũ trụ của chúng ta bị hủy diệt,

because that's all we can really study.

I do talk a little bit about the multiverse

and the possibilities of other parts of space.

ý tôi là, nó phụ thuộc vào cách nó bị phá hủy,

vũ trụ quan sát được đã kết thúc, liệu có

But in terms of what happens when our universe is destroyed,

nhiều không gian hơn ngoài nó hay không?

I mean, it depends on how it's destroyed,

Và đó là tất cả các suy đoán vào lúc này.

whether there’s, you know, the observable universe is over

LJO: Tôi muốn chuyển chủ để một chút,

but there's more space beyond it or not.

bởi vì một trong những bài báo mà bạn đã viết khá gần đây

And that's all the realm of speculation at the moment.

nói về thời gian và không gian có thể không có thật

LJO: So I want to switch gears a little bit,

và làm sao để có cái nhìn sâu hơn,

because one of the articles that you wrote fairly recently

toán học trừu tượng hơn thực tại vũ trụ,

talked about how time and space might not be real,

và thời gian và không gian đó có thể chỉ là những gì chúng ta nhận thức được.

and how there might be a deeper,

Bạn có thể chia sẻ thêm không?

more abstract mathematical reality to the universe,

Sao có thể thế được?

Nói về suy nghĩ của bạn lúc trước.

and that time and space might just be what we perceive.

KM: Vâng, vâng, điều này thực sự là hoang đường.

Can you tell us more about this?

Lần đầu tiên tôi nghe về điều này một vài năm trước

How is this possible?

Talk about your mind doing backflips.

KM: Yeah, yeah, this is really wild.

lúc mà ai đó đang nói về cách,

So I first heard about this a couple of years ago

nếu bạn tính toán hạt tương tác với các hạt khác,

where somebody was talking about how,

như những thứ liên quan đến thí nghiệm máy va chạm hạt

if you do calculations of particles interacting with other particles,

nơi bạn cho các proton va vào nhau

và đo những gì xảy ra với các hạt đi ra,

like the kind of stuff relevant to particle collider experiments

có nhiều cách để tính toán

where you're slamming protons into each other

nơi bạn có thể đặt những công thức toán học trừu tường

and measuring what happens to the particles that come out,

there are ways to do those calculations

và tính toán.

where you can kind of put them into an abstract mathematical format

Và sau đó bạn có câu trả lời giống nhau

như thể bạn tính toán theo cách thông thường,

giả sử, nó thực sự là các phân tử di chuyển trong không gian

and do the calculation.

và tương tác với nhau trong thời gian và không gian.

And then you get the same answer

as if you do the calculation the usual way,

Và có nhiều cách khác để tính toán

assuming, you know, it's actually particles moving through space

mà không sử dụng ý tưởng không gian và thời gian,

and interacting with each other in space and time.

bạn chỉ có loại không gian toán học trừu tượng này,

And since there are ways to do some of these calculations

nó gợi ý rằng có lẽ không gian và thời gian sẽ không giúp bạn

without making use of the ideas of space or time,

và không cần thiết để hiểu quá trình làm việc.

you just have this sort of abstract mathematical space,

it sort of suggests that maybe space and time are not helping you

Và thực sự có rất nhiều thứ bạn có thể tính toán trong vật lý

ở loại, tỉ lệ hạ nguyên tử,

and not necessary for understanding how these processes work.

trong đó không gian và thời gian không phải là các biến số nổi bật.

And there is actually a lot that you can calculate in physics

Chúng không phải là một phần của tính toán

at the sort of, subatomic scale,

và bạn có câu trả lời đúng khi bạn làm vậy.

where space and time are not salient variables.

Và gợi ý trong ý tưởng này

có lẽ không gian và thời gian không phải là yếu tố cơ bản

They're not part of the calculation.

And you get the right answer when you do that.

chi phối cách vũ trụ làm việc,

And that sort of hints at this idea

bạn không phải giả sử rằng

that maybe space and time are not the fundamental things

mọi thứ xảy ra trong nền không gian được đo bằng thời gian.

that govern how the universe works,

Nếu bạn nói chuyện với các nhà vật lý lý thuyết đang làm trong các lĩnh vực này

that you don't have to assume that, you know,

everything happens in a background of a space measured by time.

và thực sự đang thực hiện phép toán này, phương trình này,

họ sẽ nói:

If you talk to the theoretical physicists who are working in these areas

“Đúng, từ lâu chúng tôi đã biết

không gian và thời gian không phải là cơ bản”

and are actually doing these calculations, doing these equations,

Và bạn kiểu: “Đợi đã, gì cơ?”

they will say things like,

LJO: Tôi đã quên bản ghi nhớ đó.

"Oh yeah, we've known for years

that space and time are not fundamental."

KM: Phải, hoàn toàn không.

And you're like, "Wait, what?"

Bạn đi sâu vào nó và họ nói:

“Chà, bạn biết đấy, có lẽ chúng đang nổi lên”.

LJO: I missed that memo.

Có lẽ chúng là thật.

KM: Yeah, no, totally.

Giống như chúng ta sống trong không gian, trải nghiệm thời gian.

And you dig down into it and they say,

Nhưng thực tế, cấu tạo của vũ trụ

"Well, you know, maybe they're emergent."

Maybe it's like, you know, they're sort of real.

là một số bản đồ toán học không gian không tốt

Like, we live in space, we experience time.

But the actual, sort of, fabric of the universe

đến không gian và thời gian.

Đó không phải là cùng một loại sự vật, không tuân theo cùng một loại quy tắc.

is some other mathematical space that just doesn't map well

Nhưng ở một vài khía cạnh nào đó, có lẽ chúng ta đang làm toán,

to space and time.

That's not the same kind of thing, doesn't follow the same kind of rules.

một số dạng lập luận toán học

But in some sense, you know, maybe we are mathematical,

hơn là các vật thể trong không gian tồn tại trong thời gian.

Và đó là điều cơ bản hơn.

you know, some kind of instantiation of mathematics

Và vì kiến thức, kinh nghiệm của chúng ta,

rather than objects in space existing in time.

chúng ta nghĩ mình nhìn thấy vật thể trong không gian và thời gian.

And that's the more fundamental thing.

Sự thật, đó không phải là những thứ tạo ra vũ trụ.

And it's just that because of our perspective, because of our experience,

we think we see objects in space and time.

LJO: Tôi thích điều đó.

In fact, that is not what the universe is really made of.

Bạn biết không, hóa ra bạn cũng là một nhà thơ.

Tôi không muốn làm khó bạn, nhưng tôi tự hỏi,

LJO: I love that.

tôi thực sự thích bài thơ “Mất phương hướng” của bạn,

You know, it turns out you are also a poet.

tôi cảm thấy nó đề cập đến vấn đề này rất hay.

I don't want to put you on the spot, but I'm wondering,

Tôi đang tự hỏi liệu bạn có sẵn sàng đọc vài khổ thơ cuối cùng không?

I really love your poem "Disorientation,"

KM: Chắc chắn rồi, tôi có thể.

and I feel like it states this really beautifully, actually.

Đúng, đây là một bài thơ tôi viết một vài năm trước,

I was wondering if you'd be willing to read the last few stanzas?

và thực ra thì tôi viết nó trên Twitter,

KM: Sure, yeah, I can do that.

chỉ vì tôi nghĩ nó sẽ rất vui.

Vì vậy mỗi khổ thơ là một tweet.

Yes, this was a poem I wrote a few years ago,

Nhưng nó gói gọn cách tôi nghĩ về vũ trụ.

and I wrote it as a Twitter thread actually,

just because I thought it would be kind of fun.

Đây là phần cuối cùng.

So each stanza is a tweet.

Tôi muốn bạn tin rằng vũ trụ là nơi rộng lớn, ngẫu nhiên, vô tâm

But it sort of encapsulates how I think about the universe.

nơi các loài, thế giới của chúng ta hoàn toàn không quan trọng.

So, yeah, this is the last bit.

I want you to believe that the universe is a vast, random, uncaring place

Và tôi muốn bạn tin rằng

phản hồi duy nhất là tạo ra vẻ đẹp và ý nghĩa của riêng chúng ta

in which our species, our world, has absolutely no significance

và chia sẻ nó trong khi chúng ta có thể.

Tôi muốn bạn tự hỏi cái gì ngoài kia,

And I want you to believe

những giấc mơ có thể xảy ra trong làn sóng phóng xạ

that the only response is to make our own beauty

and meaning and to share it while we can

trên bề rộng của sự mở rộng vô tận.

I want to make you wonder what is out there.

Thời gian nhất định là cái chúng ta biết bây giờ

và những gì huy hoàng có thể không bao giờ đến với chúng ta.

What dreams may come in waves of radiation

across the breadth of an endless expanse.

Tôi muốn nó có ý nghĩa với bạn.

What we may know, given time,

Bạn đang trong vũ trụ.

and what splendors may never, ever reach us

Bạn là của vũ trụ.

Bạn sinh ra từ cát bụi

I want to make it mean something to you.

và sẽ trở về với cát bụi.

Bạn khiến vũ trụ kinh ngạc về chính mình.

That you are in the cosmos.

That you are of the cosmos.

That you were born from stardust

and to stardust you will return.

LJO: Tôi thích điều đó.

Cảm ơn bạn rất nhiều, Katie

That you are a way for the universe to be in awe of itself.

Cảm ơn vì đã mang đến cuộc trò chuyện thật sâu sắc và thú vị.

Thật là một vinh hạnh.

LJO: I love that.

Thank you so much, Katie.

Thank you for such a thoughtful and engaging conversation.

It's really been such a pleasure.