We Could Kick-Start Life on Other Planets. Should We? | Betül Kaçar | TED

Translator: Nguyen Dieu Linh Reviewer: Trang Do Nu Gia

Imagine two universes.

Tưởng tượng rằng có hai vũ trụ.

In one of these universes,

Một trong những vũ trụ đó,

life flourishes on nearly every planet you can encounter.

sự sống sinh sôi hầu hết ở mọi hành tinh mà bạn có thể đặt chân đến.

Floating in the atmosphere, swimming in the seas,

Lơ lửng trên không trung, bơi lặn trong biển cả,

lounging on the beaches.

hay nằm dài trên những bờ biển.

Life in every body form and size you can imagine.

Sự sống hiện diện dưới mọi hình thù và kích thước mà bạn có thể tưởng tượng được.

Now imagine the other universe where life is nowhere to be found.

Bây giờ, hãy nghĩ về vũ trụ còn lại, nơi không thể tìm thấy bất kỳ sự sống nào.

Stars collide, galaxies explode,

Nơi các vì sao va chạm, những thiên hà nổ tung,

các mảnh thiên thạch vỡ vụn, các tiểu hành tinh hiện diện khắp nơi.

meteorites crash, asteroids everywhere.

A ton of action, but no life.

Có hàng loạt sự kiện, nhưng không hề có một sự sống.

Let me ask you this.

Tôi có đôi điều muốn hỏi bạn.

Which one of these universes is more interesting to you?

Vũ trụ nào khơi dậy trong bạn sự tò mò?

Which one has more value?

Cái nào mang giá trị lớn hơn?

So today I want to take you to a journey

Vì thế, hôm nay tôi muốn dẫn bạn vào một cuộc hành trình

to explore and understand the origin of life,

khám phá và tìm hiểu về nguồn gốc của sự sống,

the future and where it is headed

về tương lai và nơi tương lai dẫn lối,

and an ethical dilemma that may arise from understanding this.

cùng vấn đề đạo đức nảy sinh một khi ta hiểu về điều này.

First things first, Earth was formed 4.5 billion years ago.

Trước hết, Trái Đất được hình thành từ 4.5 tỉ năm về trước.

Life happened fairly quickly,

Sự sống diễn ra khá nhanh,

within the first few hundred million years.

chỉ trong vòng vài trăm triệu năm đầu tiên.

So that's very fast.

Vâng, nó diễn ra trong chớp mắt.

Think about that next time you feel like you're aging too fast.

Hãy nghĩ về điều này mỗi khi bạn thấy mình già đi quá nhanh.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Đừng hoảng loạn. Bạn vẫn ổn.

You're not. You're fine.

And here is how life works.

Và đây là cách sự sống vận hành.

Sự sống là một hình thức hóa học.

Life is a form of chemistry.

A form of chemistry that explores solutions

Đó là một dạng hóa học với mục tiêu tìm kiếm những phương án

in response to the problems in its own immediate chemical environment.

để giải quyết những vấn đề nảy sinh trong môi trường hóa học của riêng chúng.

Life is a form of chemistry that retains a memory of these solutions

Sự sống là một hình thức hóa học lưu giữ kí ức về những phương án này

over billions of years.

qua hơn hàng tỉ năm.

And life's first solution was quite the trick:

Và phương án đầu tiên của sự sống chính là thủ thuật:

copy itself.

nhân bản chính mình.

This is astounding.

Thật đáng kinh ngạc.

We would not be standing here today if other tricks didn't follow,

Chúng ta đã chẳng thể ở đây lúc này nếu không tuân theo những thủ thuật khác,

like how to use water as a source of electrons

chẳng hạn như cách sử dụng nước để làm nguồn điện,

or how to use the nitrogen in the atmosphere

cách sử dụng nguồn ni-tơ trong bầu khí quyển

or how to chew on sunlight.

hay cách tận dụng nguồn sáng mặt trời.

This is remarkable.

Nó thật tuyệt diệu.

I am chemistry that explores.

Tôi là dạng hóa học không ngừng khám phá.

I am chemistry that defies degradation, and I am chemistry that remembers.

Tôi là dạng hóa học khước từ sự suy thoái, và tôi là dạng hóa học lưu giữ dòng kí ức.

I am a tiny part of an unbroken four-billion-year-old heritage,

Tôi là một phần nhỏ nhoi trong nền di sản kiên cường suốt 4 tỉ năm,

a four-billion-year-old linkage.

một thể thống nhất 4 tỉ năm tuổi.

Life makes our planet an incredibly exotic place

Sự sống làm cho hành tinh chúng ta trở nên thật diệu kì

compared to the rest of the known universe.

so với những phần còn lại trong vũ trụ.

This is the only place that it is known to exist.

Đây là nơi duy nhất tồn tại sự sống mà ta biết.

In fact, you can study physics or chemistry or geology

Thực tế, bạn có thể nghiên cứu về vật lý, hóa học hay địa chất học

anywhere else in the universe.

ở bất kì nơi đâu trong vũ trụ.

But this is the only place where you can study biology.

Nhưng đây là nơi duy nhất bạn có thể tìm hiểu về sinh học.

Well, I happen to be a biologist on the only planet

Chà, vậy là tình cờ tôi lại là nhà sinh vật học trên hành tinh duy nhất này,

where you can be a biologist in the entire universe.

nơi mà bạn có thể là nhà sinh vật học duy nhất trong toàn bộ vũ trụ này.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And that makes my job very, very special, right?

Và điều đó khiến cho công việc của tôi trở nên rất đặc biệt, phải không nào?

Because our planet offers an incredible opportunity

Bởi vì hành tinh này mang đến cho ta một cơ hội rất tuyệt vời

to explore its own origins

để khám phá nguồn cội của chính mình,

and understand how chemistry converted itself into an agent

để hiểu cái cách mà hoá học tự biến mình thành một tác nhân

capable of responding to its environment

có khả năng thích ứng với môi trường

and stimulating itself in response to this.

và thúc đẩy chính nó trong đáp ứng đó.

Hơn 10 năm qua, đã có rất nhiều sự tiến bộ nổi bật

In the past 10 years, there has been remarkable innovations

trong sự hiểu biết của chúng ta về nguồn gốc của sự sống.

in our understanding of origin of life.

I lead a research laboratory,

Tôi điều hành một phòng thí nghiệm nghiên cứu,

and we are using statistics and mathematical models

chúng tôi dùng thống kê và các mô hình toán học

and evolutionary systems

cùng các mô hình tiến hóa

and infer the sequences of ancient DNA that existed billions of years ago.

và giải trình tự các DNA cổ tồn tại hàng tỉ năm về trước.

We then synthesize these ancient DNA molecules

Sau đó, chúng tôi tổng hợp những phân tử DNA cổ đó

and engineer them inside organisms.

và cấy chúng vào những sinh vật sống.

For the first time, we are able to activate molecules

Lần đầu tiên, chúng tôi có thể kích hoạt những phân tử

that existed billions of years ago

tồn tại tỉ năm về trước,

to understand and capture what happened back then.

để hiểu và nắm được những gì đã xảy ra vào thời điểm đó.

We also stimulate and simulate ancient environments in the lab

Chúng tôi cũng mô phỏng và tái tạo lại môi trường cổ đại trong phòng thí nghiệm

to understand the ingredients

để hiểu về những yếu tố thành phần

by creating them from water, air and rocks.

bằng cách tạo ra chúng từ nước, không khí và đá.

This means accessing and obtaining chemistry

Điều này đòi hỏi chúng tôi phải biết cách tìm hiểu và thu nhận

các hợp chất hóa học vô cùng mới lạ.

that is novel.

This means the ability to drive chemical reactions

Nó còn đòi hỏi chúng tôi phải có khả năng kiểm soát các phản ứng hoá học,

so that they can create chemistry that organizes itself.

để chúng có thể tự tái cấu trúc của chính nó.

This means having chemistry in hand that may act lifelike.

Nó cũng cho thấy những mô hình hoá học có thể vận hành như vật thể sống.

This is really remarkable.

Điều đó thật phi thường.

So we might wonder:

Có thể chúng ta sẽ tự hỏi rằng:

What do we do when we have this knowledge in our hands?

Chúng ta sẽ làm gì khi sở hữu nguồn tri thức này?

This may mean that we would be able to connect the dots

Điều này có nghĩa là chúng ta có thể kết nối những cột mốc

between nonliving and living

giữa không có sự sống và có sự sống,

and understand how chemistry is translating and transforming

đồng thời hiểu cách hóa học dịch mã và biến đổi cấu trúc

and transitioning into a lifelike behavior.

và chuyển mình thành những hiện tượng như sự sống.

This may mean that we would be able to obtain the recipe of life, if you will,

Nó cũng cho thấy rằng ta có thể có được công thức của sự sống, nếu bạn muốn,

and having this recipe would enable us to connect the dots

và với công thức này, ta có thể liên kết những cột mốc

between these two states of living and nonliving.

giữa trạng thái sống và không sống.

This may enable us to look at the particular environments

Nó còn đem lại cho chúng ta khả năng quan sát vào những môi trường cụ thể

and know how far along is that particular environment

và biết được môi trường đó đã tồn tại bao lâu

from its own unique chemical revolution.

dựa trên những tiến hóa về mặt hóa học của riêng chúng.

We might be able to study different planets and moons

Chúng ta còn có thể nghiên cứu về những hành tinh và mặt trăng khác nhau,

and assess them, and assess their chemistry,

đánh giá chúng cũng như kết cấu hóa học của chúng,

and know how far along they are from giving birth to life.

và đưa ra dự đoán về thời gian mà sự sống ở đó sẽ nảy nở.

And we may be able to guide our telescopes in the vast sky

Ta còn có thể điều khiển những chiếc kính thiên văn giữa bầu trời rộng lớn

in more guided ways

theo một cách chủ động hơn

in our pursuit of finding life in the universe.

trong công cuộc tìm kiếm sự sống ngoài vũ trụ của chúng ta.

We might also ask ourselves: What can we do with this knowledge?

Chúng ta cũng có thể tự hỏi bản thân rằng: Ta có thể làm gì với những tri thức này?

What if you weren't only assessing?

Sẽ ra sao nếu việc ta đang làm không chỉ là sự nhận định?

What if we were also interacting and engaging with these planets and moons?

Sẽ ra sao nếu ta cũng đang tương tác và can thiệp vào các hành tinh và mặt trăng?

What if we were able to seed life

Điều gì sẽ xảy ra nếu ta có thể gieo mầm sự sống

across the billions of planets in the galaxy?

cho hàng tỉ hành tinh trong thiên hà?

This would not be seeding them with Earth life.

Nó không phải là khởi nguồn chúng bằng sự sống trên Trái đất.

This wouldn't be engineering an Earth organism

Nó cũng chẳng phải là việc tạo ra một sinh vật trên Trái đất,

tạo sự thích nghi ban đầu cho chúng và chuẩn bị những điều kiện phù hợp

and preadapting them, and preconditioning them

in a way that they exist and survive in this other planetary body.

để chúng có thể tồn tại và sống sót trên một hành tinh khác.

No.

Không.

This this wouldn't be terraforming,

Nó không phải là sự địa cầu hóa,

altering the environment of this other planet,

thay đổi môi trường của những hành tinh khác,

so that whatever we ship there makes it.

bằng bất cứ thứ gì mà chúng ta gửi đến đó.

No.

Không.

This would be about empowering and not colonizing these environments.

Nó nên là sự thúc đẩy chứ không phải là chiếm đoạt.

This would be about letting them explore their own unique chemistry

Nó nên là việc cho phép chúng tự khám phá ra những mô hình hóa học riêng biệt

to express their own unique reactions by providing them the missing ingredients.

để thực hiện những phản ứng đặc trưng bằng cách cung cấp nguyên liệu còn thiếu.

This wouldn't be about sending them some life

Nó không nên là việc gửi đến đó vài sự sống

so that we are genetically related

để chúng ta có mối liên kết về mặt di truyền

or something that is familiar to us.

hoặc bất cứ thứ gì quen thuộc với mình.

This would be enabling them to do

Điều ta cần làm là giúp chúng thực hiện

what perhaps they were supposed to do or meant to do all along,

những thứ chúng có lẽ phải làm hoặc đã có ý định làm từ lâu,

but they were lacking and missing ingredients.

nhưng lại thất bại bởi không có hay thiếu sót những thành phần cần thiết.

And not lacking in the sense

Và “thiếu sót” ở đây không theo nghĩa là

that they themselves were lacking something important,

bản thân chúng đang bị thiếu đi mất vài điều quan trọng,

in the sense that they weren't lacking, right?

mà nên hiểu theo nghĩa là chúng không hề thiếu sót, phải không nào?

But what if we were able to send the spice?

Nhưng nếu chúng ta có thể gửi đến một chút “gia vị” thì sao?

Một loại nước sốt bí mật chẳng hạn.

The secret sauce.

Give it a little nudge.

Nhích chúng bằng cú đẩy nhẹ nhàng.

For it to react

Để các phản ứng xảy ra

with whatever is already present in this planetary body

với những thứ đã tồn tại sẵn trong hành tinh đó

so that life is sparked,

và rồi sự sống được khơi nguồn,

in conjunction and agreement with the own history and journey

trong sự kết nối và tương đồng giữa lịch sử và hành trình

and origin of this own planetary body,

và nguồn gốc sơ khai của riêng hành tinh đó,

without our meddling, without our direction,

mà không cần sự can thiệp, định hướng của chúng ta,

without anything that we do to direct this in any way.

hay làm bất cứ điều gì để điều khiển hành trình đó.

This would be kickstarting a process that may unfold itself

Điều này sẽ khởi động một quá trình có thể tự diễn ra

over thousands or millions of years into the future.

trong hàng ngàn hay hàng triệu năm tới trong tương lai.

But should we do it?

Nhưng liệu ta có nên làm điều đó?

This is an extraordinary proposition.

Đây là một câu hỏi khó trả lời.

And it brings up an extraordinary dilemma about what it means to be alive.

Và nó đưa chúng ta vào tình thế khó xử về ý nghĩa thực sự của sự sống.

Does life, as a chemical system capable of formulating,

Liệu sự sống, một hệ thống hoá học có khả năng khởi tạo,

and in some cases answering, questions about its own existence,

và trong vài trường hợp, có thể trả lời những câu hỏi về sự tồn tại của nó,

have a responsibility or should have a prohibition

có nên chịu trách nhiệm hay nên ngăn cản

against sponsoring more life across the universe?

việc tạo nên nhiều sự sống hơn trên khắp vũ trụ này?

Do we do this just because we could?

Liệu ta có đang làm điều này chỉ vì chúng ta có thể?

And what is the ethical difference and is there any ethical difference

Sự khác biệt về mặt đạo đức là gì?

Và liệu có tồn tại sự khác biệt về mặt đạo đức nào

between spreading a particular Earth life

giữa việc lan rộng một sự sống cụ thể trên Trái đất

versus spreading a potential of life across the galaxy?

với việc mở rộng tiềm năng sự sống trong khắp thiên hà?

And where does this difference lie?

Và sự khác biệt đó nằm ở đâu?

So I really tried to bring you answers today,

Tôi rất muốn mang đến bạn câu trả lời trong hôm nay,

and I don't have any.

nhưng tôi không có câu trả lời nào cả.

But I see the facts shaping in front of me.

Thế nhưng, tôi thấy được một sự thật định hình trước mắt mình.

A universe full with life is interesting

Rằng vũ trụ tràn ngập sự sống thật thú vị

because having a solution in hand has value, right?

bởi có được một phương án trong tay là điều có giá trị, phải không nào?

But perhaps the spontaneity

Nhưng có lẽ tính ngẫu nhiên

and unpredictability of discovering novel chemistries and novel life forms

và bất đoán của việc khám phá những mô hình hóa học và dạng sống kì lạ

is also interesting and has its own unique merits.

cũng rất thú vị và xứng đáng nhận được sự tán thưởng riêng.

But do we get to set course

Nhưng liệu ta có nên bắt đầu

and let natural evolution discover its own local environments

và để quá trình tiến hoá tự nhiên tự mình khám phá môi trường của riêng chúng,

wherever it might be in the cosmos?

ở bất kì đâu trong vũ trụ này không?

An empty universe in this regard, I think,

Tôi nghĩ một vũ trụ trống rỗng trong công cuộc tìm kiếm này,

can be viewed as an wide open palette for solutions waiting to be discovered.

có thể xem như một bảng màu với hàng tá cách phối trộn đang chờ được khám phá.

But should we do it just because we can?

Nhưng ta có nên làm điều đó chỉ bởi vì mình có thể?

It is very important to keep in mind that Earth is our only home,

Hãy luôn nhớ rằng Trái Đất là ngôi nhà duy nhất của chúng ta,

and it's a good planet.

và nó là hành tinh tuyệt vời.

And you know the saying: “Good planets are hard to find.”

Và có câu nói rằng: “Những hành tinh tuyệt vời rất khó để tìm thấy.”

(Laughter)

(Cười)

I know that, I've been looking for one.

Tôi biết điều đó, và tôi đã bắt đầu thử tìm kiếm.

I'll let you know when I find a good one.

Tôi sẽ cho bạn biết khi tôi tìm được.

Exploring the origins may allow us to truly understand life around us,

Khám phá cội nguồn có thể giúp ta hiểu tường tận cuộc sống xung quanh mình,

and perhaps an exercise like this may encourage us

và điều này có thể giúp chúng ta

to truly appreciate and understand how life emerged in the first place.

thực sự cảm thấy trân trọng và hiểu hơn về sự hình thành của sự sống.

I really think that in order for us

Tôi thực sự cho rằng,

để chúng ta hiểu về sinh học và sự sống quanh mình,

to understand the biology and life around us,

we really need to understand

chúng ta cần thiết phải hiểu về việc

how life happened to this planet in the first place.

sự sống đã xảy ra như thế nào trong thuở sơ khai.

I really, really believe in this.

Tôi cực kì tin vào điều này.

I will dedicate my life to do this.

Tôi sẽ dành cả cuộc đời mình để làm điều đó.

And before I leave to do that, back to my lab that I missed very much,

Và trước khi rời đi để làm điều đó, về với phòng thí nghiệm mà tôi vô cùng nhớ,

let me ask you again:

tôi muốn hỏi bạn một lần nữa:

A universe that is empty and one with a lot of life.

Một vũ trụ trống rỗng và một vũ trụ tràn ngập sự sống.

Which one of this is more interesting to you?

Cái nào trông thú vị hơn đối với bạn?

Thank you. Thank you very much.

Cảm ơn mọi người rất nhiều

Teşekkürler.

Teşekkürler.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)