The Tragedy of Air Pollution -- and an Urgent Demand for Clean Air | Rosamund Adoo-Kissi-Debrah |TED

Translator: Hoài Phương B1909056 CTU Lâm Reviewer: Ai Van Tran

I’d like to dedicate this talk to my three children:

Tôi muốn dành tặng cuộc nói chuyện này cho ba con tôi

Phi, Mack

Phi, Mack,

and Ella Roberta.

và Ella Roberta

(Inhales)

(Hít vào)

If I stop breathing for two minutes,

Nếu tôi ngừng thở trong hai phút,

I would die.

tôi sẽ chết

It is the simplest thing that all of us do unconsciously

Hít thở là điều đơn giản nhất chúng ta thực hiện trong vô thức

about 20,000 times a day.

khoảng 20.000 lần một ngày

So normal

Bình thường tới mức

that we forget that breathing is the essence of life.

chúng ta quên rằng hít thở là điều đáng giá nhất của cuộc sống

My daughter, Ella Roberta,

Con gái tôi, Ella Roberta,

stopped breathing frequently

đã ngừng thở rất thường xuyên

and was resuscitated numerous times by me at home

và đã được tôi cứu sống rất nhiều lần từ những cơn bất tỉnh ở nhà

and in hospital by her doctors,

và ở bệnh viện nhờ những bác sĩ của con,

until suddenly, on the 15th of February,

cho tới khi bất ngờ, vào ngày 15 tháng 2,

three weeks after her ninth birthday,

3 tuần sau sinh nhật 9 tuổi của con,

she took her final breath.

con gái tôi trút hơi thở cuối cùng

Ella was a healthy, clever, sporty and funny girl.

Ella là một cô bé khỏe mạnh, thông minh, năng động và hài hước.

She had a lot of musical ability.

Con rất có khiếu âm nhạc.

At the time of her passing,

Lúc con gái tôi mất,

she already played a dozen instruments.

con đã chơi được 12 loại nhạc cụ.

She was exceptionally good at football,

Con đã giỏi vượt trội ở bóng đá,

cycling, skating, swimming and dancing.

chạy bộ, trượt patin, bơi, và nhảy.

Ella was a great writer,

Ella là một tay viết tuyệt vời,

and she was also pretty good at art.

và con cũng rất giỏi hội họa.

At the time of her passing,

Lúc mất,

she had a reading age of 15 years.

con có tuổi đọc là 15 năm.

When she was six,

Khi con mới 6 tuổi,

the simple act of breathing became the biggest challenge of her life.

việc hít thở bình thường trở thành trở ngại lớn nhất đời con.

I rushed Ella to hospital 28 times in 28 months

Tôi ôm Ella vào bệnh viện 28 lần trong 28 tháng

when she suddenly began suffering severe respiratory issues.

Khi con bất ngờ mắc vấn đề về hô hấp nghiêm trọng

She was diagnosed with life-threatening asthma

Con được chuẩn đoán là bị chứng hen suyễn cấp tính

at the age of seven.

khi 7 tuổi.

She was admitted into intensive care five times

Con tôi được cho phép chăm sóc đặc biệt năm lần

and put in an induced coma to save her life

Và sự dụng phương pháp hôn mê do thuốc để bảo toàn tính mạng

when her lungs gave up on her.

khi phổi đã ngừng hoạt động.

It wasn't until after the first coroner's inquest

Mãi đến sau khi cuộc điều tra về những cái kết bất thường

in September 2014

vào tháng 9 năm 2014

that I learned that her possible trigger of her sudden illness

tôi đã nhận ra nguy cơ đã gây ra cơn bệnh đột ngột của con

was to do with "something in the air."

là do “cái gì đó trong khônh khí“.

But at that time, we did not know what it was.

Nhưng vào lúc đó,chúng tôi không biết đó là gì.

Ella had one of the worst cases ever of asthma

Ella là trường hợp đáng lo ngại nhất về bệnh suyễn

recorded in the United Kingdom,

được ghi lạ ở Anh,

according to the pathologist who carried out her postmortem.

theo nhà nghiên cứu bệnh học, đã tiến hành khám nghiệm tữ thi.

We as a family, we live 25 meters from the South Circular

Chúng tôi là một gia đình, sống cách 25 mét từ đường South Circular

in southeast London.

It is one of the busiest roads in the UK.

Đây là một trong những con đường lớn nhất tại Anh.

I later learned that air pollution around our home

Sau đó,tôi nhận ra sự ô nhiễm khônh khí quanh nhà

was persistently far above the levels deemed acceptable by the WHO.

và chúng lâu tan hơn mức độ mà tưởng rằng có thể chấp nhận ở WHO.

On every walk to school, every bike ride,

Trên mỗi bước đi đến trường, mỗi khi đạp xe,

every time Ella went outside,

mỗi khi Ella đi ra ngoài đường,

her body was absorbing invisible, toxic air

cơ thể cô ấy hấp thụ những khí độc hại và vô hình

spewed out by petrol and diesel vehicles.

thải từ các xe cộ chạy bằng xăng và động cơ disesel.

A second inquest into Ella’s death, just in December 2020,

Lần điều tra thứ 2 là vào tháng 12 năm 2020

the coroner, Philip Barlow,

người kiểm tra tử thi,Philip Barlow,

he concluded that it was the excessive illegal levels of air pollution,

kết luận rằng đó là do mức không khí ô nhiễm vượt xa sự cho phép của pháp luật

not only inducted her asthma,

chứ không phải do chứng suyễn của cô ấy,

but it was the highest ever on the night she died.

Nhưng cơn suyễn trở nên nghiêm trọng nhất trong đêm cô ấy qua đời.

As a result of this,

Vì thế,

Ella is the first person in the world

Ella là người đầu tiên trên thế giới

to have air pollution listed as a cause of death

bị liệt vào danh sách chết do hít không khí ô nhiễm .

on her death certificate.

trong giấy báo tử của cô ấy.

Ella's story is unique, I admit,

Câu chuyện của Ella là độc nhất vô nhị,tôi thề

but her experience is shockingly ordinary.

nhưng sự chịu đựng của cô ấy thì bình thuờnh đến quái lạ.

In too many countries around the world,

Ở nhiều quốc gia trên thế giới,

air pollution exceeds

mức ô nhiễm không khí đã vượt xa

what the WHO tells us is acceptable to breathe.

mức mà WHO tuyên tố là có thể chấp nhận được để thở.

Fossil fuels, everyone, they're killing us.

Nhiên liệu hoá thạch đang giết chết chúng ta.

Almost one in five premature deaths

Gần như cứ 5 thì một trường hợp chết trong bụng mẹ

are linked to air pollution

là liên quan đến ô nhiễm không khí

from combustion engines, coal power plants,

từ quá trình động cơ đốt trong, những nhà máy nhiệt điện

wood burning, ammonia, cooking stoves

đốt gỗ,khí ammonia,bếp nấu

and other fossil fuels.

và các nhiên liệu hoá thạch khác,

That is 8.7 million people a year dying from heart attacks, cancer, strokes,

8,7 triệu người chết vì bệnh tim, ung thư,đột quỵ hàng năm

dementia, suicide, depression, stillbirths and miscarriages.

bệnh về trí óc,tự tử,trầm cảm, chết non và sẩy thai.

And that's just the start.

Và những điều đó chỉ là khởi đầu

Children are the worst affected due to their lungs still developing.

Trẻ em bị ảnh hưởng nhiều nhất vì phổi chúng vẫn đang phát triển.

Air pollution stunts the development of lungs and brains.

Ô nhiễm không khí làm chậm sự phát triển của phổi và não.

Scientists, believe it, are finding soot in mothers placentas,

và tìm thấy bồ hóng trong nhau thai, bào thai hấp thụ trực tiếp với carbon đem

meaning unborn babies are directly exposed to the black carbon

produced by motor traffic and fuel burning.

từ việc đốt cháy nguyên liệu và xe mô tô.

Like Ella, 93 percent of children around the world

Giống như trường hợp của Ella, 93% trẻ em trên thế giới

are breathing unsafe air.

đang hít thở không khí có hại.

The real tragedy of this is we know how to solve this public health crisis.

Bi kịch là chúng ta biết cách xữ lý khủng hoảng về sức khoẻ cộng động

We need to shift from toxic fossil fuels

Chúng ta cần chuyển những nhiên liệu hoá thạch độc hại

to clean, electrified public and active transport.

thành việc tạo ra điện cho cộng động và phương tiện di chuyển có ích.

The second inquest into Ella’s death made it abundantly clear:

Lần điều tra thứ hai về cái chết của Ella đã chứng tỏ rằng:

Ella would still be here alive today

Ella đáng lẽ sẽ sống đến ngày hôm nay

if air pollution around our home

nếu không khí ô nhiễm quanh nhà chúng ta

had been within the WHO acceptable limits.

nằm trong phạm vi chấp nhận được của WHO.

Air pollution is an invisible global pandemic.

Ô nhiễm không khí là một bệnh dịch dễ thấy toàn cầu.

It's a silent killer.

Nó là một kẻ sát nhân thầm lặng.

You know what, unless you clean up the air,

Bạn biết nếu bạn không làm sạch không khí,

you will never resolve climate change.

bạn không giờ xữ lý được sự biến đổi khí hậu

Do you know why?

Bạn biết vì sao không ?

It's linked to global warming,

Vì dính dáng đến sự nóng lên toàn cầu,

acid rain,

mưa axít,

effects on wildlife,

những tác động lên môi trường hoang dã,

depletion of the ozone layer.

sự cạn kiệt của tầng ozon.

But for me, this is personal.

Nhưng với tôi,đây là vấn đề cá nhân.

Eight years after Ella's death,

8 năm sau cái chết của Ella,

I still visit respiratory doctors with Ella’s siblings,

Tôi vẫn hay gặp bác sĩ về đường hô hấp cùng chị của Ella

who continue to be impacted by excessive air pollution.

người tiếp tục bị ảnh hưởng bởi sự ô nhiễm không khí quá mức,

As my children and I share a genetic link,

Khi con tôi và tôi có cùng sự kết nối về gen,

we are equally susceptible to air pollution.

chúng tôi đều dễ bị tổn thương bởi ô nhiễm không khí.

The WHO recently strengthened its guidelines,

WHO gần đây đã tăng cường sự chỉ đạo

and the evidence shows us there is no such thing as safe levels.

và những bằng chứng đã cho thấy không có bất kì mức độ an toàn nào,

Every country in the world

Mỗi quốc gia trên thế giới

must enshrine these new WHO guidelines into law now.

phải đặt một cách nghiêm túc những đường lối của WHO vào luật ngay

I'm putting them on notice.

Tôi đang khiến họ lưu tâm đến.

(Applause)

(Vỗ tay)

What do I want?

Tôi muốn gì ?

I'll tell you what I want.

Tôi sẽ nói điều tôi muốn.

I want every government to guarantee their children

Tôi muốn mỗi chính phủ đều bảo vệ trẻ em

the chance to live full and healthy lives.

cả cơ hội để sống một cách đầy đủ và khoẻ mạnh.

To be able to fully and safely breathe.

Để hít thở một cách đầy đủ và an toàn

Breathing clean air is every child's human right.

Hít thở không khí trong lành là quyền chính đáng của mỗi đứa trẻ,

Governments have a duty of care to protect their citizens.

Chính phủ có trách nhiệm phải bảo vệ người dân.

Remember, 350 million people in the world have asthma,

Nhớ rằng,350 tiệu người trên thế giới đang mắc bệnh suyễn

including me.

bao gồm cả tôi

(Breathing through inhaler)

(Thở qua ống hít)

The fight to breathe clean air is real.

Cuộc chiến để thở không khí trong lành là thật.

When I say "Breathe life,"

Khi tôi nói ” Hít thở cuộc sống”

what do you say?

bạn nói gì ?

You say, "Clean air is our right!"

Bạn nói,“Không khí trong lành là quyền của ta!”

Breathe life!

Hãy hít thở cuộc sống !

Audience: Clean air is our right!

Khán giả :Không khí trong lành là quyền của ta!

RAKD: Thank you for listening.

RAKD: Cám ơn đã lắng nghe.

Thank you very much.

Cám ơn các bạn rất nhiều.

(Applause and cheers)

(Tiếng vỗ tay và cổ vũ)

[Take action on climate change at countdown.ted.com]

Hãy hành động trước biến đổi khí hậu tại countdown.ted,com