A Photographic Journey through the Taliban's Takeover of Afghanistan | Kiana Hayeri | TED

Translator: Phương Trang Reviewer: 24 Anh

Last year,

Năm ngoái,

I spent several months photographing the fast changes across Afghanistan,

tôi dành hàng tháng để chụp lại những thay đổi đáng kể khắp Afghanistan,

as we approached the 20th anniversary of the US invasion.

nhân thời điểm đánh dấu cột mốc 20 năm quân đội Mỹ xâm chiếm đất nước này.

At the time,

Thời điểm đó,

I wanted this assignment to be a love letter to a troubled land

tôi muốn nhiệm vụ này sẽ thay những lời yêu thương

tôi gửi đến mảnh đất đầy hỗn loạn, nơi tôi xem là nhà suốt bảy năm qua.

that I had called home for seven years.

Little did I know that it will become a goodbye letter to Afghanistan

Nhưng tôi không ngờ rằng, nó đã trở thành lá thư tạm biệt

cho Afghanistan,

as I knew it.

khi tôi biết điều đó.

Along with our brave local colleagues,

Cùng với những đồng nghiệp bản địa dũng cảm,

we traveled across Afghanistan

chúng tôi đi khắp Afghanistan

to look at how the last 20 years impacted people.

để quan sát 20 năm qua tác động đến con người ra sao.

I was specifically drawn to hear from the youth

Tôi đặc biệt chú ý lắng nghe những người trẻ

who grew up after the American invasion

lớn lên sau cuộc xâm chiếm của Hoa Kỳ

trong một xã hội dần cởi mở hơn.

in an increasingly open society.

Họ trưởng thành trong thế giới của Facebook, Twitter,

They grew up in a world with Facebook, Twitter, American movies and TV shows.

các bộ phim và chương trình TV của Hoa Kỳ.

Một thế giới với tự do và những cơ hội mới.

A world of new freedoms and opportunities.

Họ cũng chịu đựng chiến tranh và khủng bố, đói nghèo và di cư,

They also endured war and terrorism, poverty and dislocation,

chật vật sống sót dưới một chính quyền thối nát

barely surviving under a corrupt government

và mối đe dọa không ngừng của nạn đánh bom tự sát.

and the perpetual threat of suicide bombings.

Trong khi những người trẻ ở nông thôn hầu như xem mình là nạn nhân

While the youth in countryside mostly saw themselves either victimized

hoặc đang chiến đấu ở hai chiến tuyến của cuộc xung đột,

or fighting for both sides of the conflict,

giới trẻ ở thành thị có nhiều lựa chọn và ấp ủ nhiều ước mơ hơn.

the youth in urban areas had more options and dreams.

Chúng tôi gặp rất nhiều người, cả đàn ông lẫn phụ nữ,

Many of the young men and women that we met with

đang bám vào những tia hy vọng cuối cùng

were hanging on to the last rays of hope

khi đất nước của họ đang chìm dần vào bóng tối

as the country was sinking into darkness

sau cuộc rút quân của Hoa Kỳ

because of the American withdrawal and Taliban’s imminent takeover.

và sự tiếp quản của Taliban sắp xảy ra.

Với tôi, đối mặt với hiện thực này chỉ mới là bắt đầu của kết thúc.

For me, confronting this was the beginning of the end.

Tôi sẽ dẫn bạn theo chuyến hành trình vài tháng liền

I want to take you on a journey

dẫn đến cuộc chiếm chính quyền của Taliban ở Afghanistan,

in the months leading to Taliban’s takeover of Afghanistan,

và cho bạn thấy cuộc sống của người dân giữa cuộc biến động này.

and give you snapshots of people as they lived through this transition.

Tháng Tư năm ngoái, tôi ngồi dưới sàn xi măng lạnh lẽo của một nhà tù

Last April, I sat down on the cold cement floor of a prison

với hai cậu thiếu niên.

with two teenage boys

Các em bị tống giam vì những cáo buộc liên quan đến chính trị,

who were incarcerated for political charges,

đại khái là đã giúp quân đội Taliban.

a loose term for helping the Taliban.

Cậu bé Mohammad Asif, 14 tuổi,

14-year-old Mohammad Asif

có hai người anh trai chiến đấu ở hai phe đối lập,

had two brothers fighting on two sides of the conflict,

một người chiến đấu cho Taliban và một người cho quân đội nước nhà.

one for the Taliban and one for the army.

Cậu chọn nối bước người anh trai đã tham gia lực lượng Taliban khi mới 16,

He chose to follow the path of the brother who was 16 when he joined the Taliban,

và bị giết khi chưa tròn 20 tuổi.

and he was killed before he turned 20.

Tôi bảo các cậu hãy nghĩ về bản thân mình trong mười năm tới.

I asked both boys to imagine themselves in ten years.

Mohammad Asif chỉ im lặng và nhún vai.

Mohammad Asif said nothing and shrugged.

Tôi nói cậu bé cố gắng hình dung

I challenged him to try harder

cuộc sống của mình bên ngoài

and see himself beyond the soulless cells of the prison.

những phòng giam vô hồn của nhà tù xem nào.

Cậu bé đã nỗ lực nhiều lần.

It took several tries.

Nhưng cuối cùng, cậu chỉ đáp lại,

He eventually responded,

“Em không biết nữa, có thể em sẽ chết.”

"I don't know, I'll probably be dead."

Cũng trong chuyến đi đó, chúng tôi đã đến Đỉnh núi Karsai,

On the same trip, we visited Karsai Peak,

nơi đang đóng vai trò như tiền tuyến

which at the time was serving as the frontline

cho quân đội quốc gia Afghanistan chiến đấu với Taliban.

for Afghanistan's national army fighting the Taliban.

Hàng tá tiền đồn quân sự, nơi đóng quân của binh lính và lực lượng phòng vệ,

The mountain range was peppered by dozens of outposts,

rải rác khắp dãy núi.

housing soldiers and a militia unit.

Hầu hết binh lính chỉ tầm đôi mươi.

Most fighters were in their early twenties.

Một vài trong số đó là thanh thiếu niên.

Some of them were teenagers.

Gần như tất cả mọi người chưa được về nhà trong hàng tháng trời.

Almost all of them hadn't been home in months.

Trong thời gian đó, hầu như đêm nào đơn vị cũng bị phục kích.

At the time, the unit was ambushed almost every night.

Những người trai trẻ thường thức trắng cả đêm để chiến đấu

The young men would stay up all night fighting

và thay nhau chợp mắt vào ban ngày.

and take turns to nap during the day.

Ngày 2 tháng 7, một tháng rưỡi

On July 2, a month and a half before the Taliban took over Afghanistan,

trước khi quân Taliban đánh chiếm Afghanistan,

họ tràn qua Đỉnh núi Karsai.

they overran Karsai Peak.

Chỉ tính riêng đơn vị phòng vệ, đã có 19 người đàn ông bị giết.

From the militia unit alone 19 men were killed.

25 người khác bị bắt làm con tin.

Another 25 were taken hostage.

Những cậu trai trẻ này là hiện thân còn lại

All these young men were the legacy of the American invasion.

của cuộc xâm lược của quân đội Hoa Kỳ.

Hãy gặp Hafiza.

Meet Hafiza.

Cuộc chiến tranh đã cướp mất ngôi làng của bà

The war drove her out of her village and turned her sons into enemies.

và biến những đứa con trai của bà thành kẻ thù.

Xung đột len lỏi vào chính gia đình bà

The conflict wedged itself in between her own family

khi những người con có những lối rẽ khác nhau trong đời.

as her sons took different paths in life.

Người con cả tham gia vào đơn vị phòng vệ chống lại quân Taliban,

Her oldest son joined an anti-Taliban militia unit,

người con kế tham gia lực lượng Taliban

another joined the Taliban,

và hai người con út lại được tuyển chọn vào quân đội nước nhà.

and her two youngest were recruited by the army.

Trong ảnh này, bà ấy để lộ vết thương hở trên cổ họng mình.

Here she is revealing an open wound on her throat,

Bác sĩ cho rằng nỗi sầu khổ là nguyên nhân gây ra vết thương đó.

a wound that doctors believe is caused by grief.

Khi tôi đến thăm Viện Âm nhạc Quốc gia của Afghanistan,

During my visit to Afghanistan's National Institute of Music,

nhạc viện đầu tiên và duy nhất ở Afghanistan,

the first and only music school in Afghanistan,

tôi đã gặp Sumbul 17 tuổi,

I met 17-year-old Sumbul,

một người chơi vĩ cầm tuyệt đỉnh.

a brilliant violinist.

Em ấy là điển hình của một thế hệ trẻ

She is the symbol of this generation

vừa đến tuổi pháp định với tự do tương đối

that came of age with relative freedom

thì đã bị tước đoạt chỉ sau một đêm.

and was robbed of it overnight.

Gia đình của Sumbul

Sumbul’s family

đến từ một trong những vùng không thể tiếp cận của Afghanistan.

come from one of the most inaccessible regions of Afghanistan.

Cha của em ấy bị quân Taliban bắt cóc nhiều lần,

Her father was kidnapped several times by the Taliban,

và bị gây sức ép để bắt con gái (của ông) không được đến nhạc viện.

being pressured to pull [his] daughters out of music school.

Sau khi thủ đô Kabul thất thủ,

After the fall of Kabul,

quân Taliban đột kích Viện Âm nhạc Quốc gia Afghanistan.

Taliban fighters raided and ANIM school.

Các nhạc cụ đều bị tàn phá.

Instruments were destroyed.

Vào ngày 26 tháng 8,

On August 26,

Sumbul và chú của em ấy đang ở sân bay

Sumbul and her uncle were outside of the airport

cùng hàng nghìn người khác tuyệt vọng tìm cách chạy trốn

among thousands of desperate Afghans trying to flee

thì một quả bom tự sát xé toạc đám đông.

when a suicide bomb ripped through the crowd.

Sumbul thoát được cuộc tấn công,

Sumbul survived the attack,

nhưng ước mơ được trình diễn trong nhạc viện Afghanistan của em tan biến,

but her dream of performing inside Afghanistan vanished

như cách mà 170 người khác quanh em đã ra đi vào ngày hôm đó.

like 170 people who died all around her that day.

Trong suốt tiến trình của mùa hè cuối cùng đó,

Over the course of that final summer,

chúng tôi đã chứng kiến đất nước nhanh chóng rơi vào tay Taliban.

we watched as the country rapidly fell into the hands of Taliban.

Một trong những công việc của đồng nghiệp tôi là

One of my colleague's tasks was to keep track of the fallen district.

theo dõi những khu vực bị thất thủ.

Và thêm nữa là tính số người ra đi.

Another to count the fallen men.

Chúng tôi chứng kiến mà không tin vào mắt mình vì trong suốt 20 năm,

We watched in disbelief as 20 years of progress in women's rights, education,

những nỗ lực cố gắng cho quyền của phụ nữ, giáo dục,

quyền tự do ngôn luận

freedom of expression

bỗng chốc biến mất chỉ trong 20 ngày.

disappeared in 20 days.

Ngày 15 tháng 8, ngày mà quân Taliban chiếm thủ đô Kabul,

On August 15, the day that Taliban took over Kabul,

tôi rời khỏi nhà lúc bốn giờ sáng

I left the house at 4am

và đến sân bay để chụp lại khoảnh khắc người dân Afghanistan

and headed to the airport to photograph Afghans

tuyệt vọng di tản khi lường trước chiến thắng của Taliban.

who were desperately trying to leave in anticipation of Taliban's victory.

Đến trưa, các binh sĩ Taliban diễu hành trên các con phố

By noon, Taliban fighters were marching on the streets,

và đến chập tối,

and by early evening,

họ đã chiếm được dinh tổng thống.

they had taken over the presidential palace.

Một trong những quyết định khó khăn nhất trong đời tôi là rời đi vào hôm đó.

It was one of the most difficult decisions of my life to leave that day.

Khi chúng tôi đang vội tới sân bay,

As we were dashing to the airport,

hàng trăm người ùa ra đường, chạy tứ phía.

hundreds of people came to the street, running in every direction.

Tôi sẽ không bao giờ quên được vẻ mặt hoảng loạn của họ.

I will never forget the panic on their faces.

Bản thân tôi đang vật lộn với cảm giác tội lỗi tột độ

I myself was grappling with immense guilt for leaving and being able to leave.

khi rời đi và có thể rời đi.

Trái tim tôi cũng đau nhói,

I was also heartbroken,

khi nghĩ rằng tôi mãi mãi không thể quay về,

thinking that I could never return,

trở lại quê hương này, nơi đã định hình tôi

return to this home that has shaped me,

không chỉ là một nhiếp ảnh gia, mà còn là một con người.

not only as a photographer, but a human being.

Nhiều người Afghanistan đã hoảng loạn,

Many Afghans have been devastated and overwhelmed with grief and fear

nỗi đau thương và sợ hãi bao trùm lên họ kể từ khi chính quyền sụp đổ.

since the fall.

Gần đây tôi đã cập nhật tình hình của Sumbul và Hafiza

I recently caught up with Sumbul and Hafiza

để xem cuộc sống họ thế nào sau cuộc sụp đổ.

to see where they ended up after the fall.

Sumbul đang tự chữa lành tâm hồn đầy sẹo

Sumbul is healing her scarred soul while pursuing her dream in Europe.

bằng cách theo đuổi giấc mơ của mình ở đất châu Âu.

Hafiza quay trở lại làng để sống với các con trai của mình.

Hafiza had gone back to her village to spend some time with her sons.

Vết thương vẫn chưa lành hẳn.

The wound has not healed yet.

Nhưng tôi vẫn phải nuôi hy vọng.

Yet I have to hang on to hope.

Hy vọng cho một quốc gia với những vết thương chưa lành

Hope for a country with open wounds that is struggling to heal.

đang cố gắng gượng để tự chữa lành.

Xin cảm ơn.

Thank you.

(Tiếng vỗ tay)

(Applause)

Shoham Arad: Tôi có vài câu hỏi.

Shoham Arad: I have a couple of questions.

Tôi khá xúc động, nhưng không sao.

I'm a little emotional, it's not a big deal.

Bạn đã trở lại Afghanistan kể từ khi rời đi trước đó.

You've gone back to Afghanistan since you left.

Tình hình ở đó hiện thế nào rồi?

Can you tell us what it feels like right now?

Kiana Hayeri: Tình hình có vẻ rất nghiêm trọng.

Kiana Hayeri: The situation is very grim.

Tôi nghĩ chiến tranh đã đến hồi kết, nhưng cái giá phải trả không hề nhỏ.

I guess war has ended, but at a cost.

Nhà nhà lâm vào cảnh nghèo khổ,

But poverty is shooting out the roof,

người người chịu đói

people are hungry,

nữ sinh bị cấm đến trường, các em còn học trung học.

girls are banned from going to school, girls in high school.

Phụ nữ bị tước đoạt công việc.

Women are stripped from their jobs.

Tình hình rất nghiệt ngã.

It's very grim.

SA: Tôi biết là bạn rất yêu đất nước này.

SA: I know you love this country a lot.

Đâu là một điều mà bạn muốn người khác biết hay liên tưởng đến

What's one thing you want people to know or think about

khi nhắc đến Afghanistan?

when they think about Afghanistan?

KH: Có nhiều người dân Afghanistan ra nước ngoài,

KH: There are many Afghans arriving abroad,

đến phía Tây, đến Hoa Kỳ, Canada.

in the West, in America, in Canada.

Hãy mở cửa với họ vì họ đã trải qua nhiều thứ,

Open your doors to them, they've been through a lot,

họ bị tổn thương,

bị tước mất mọi thứ mình có,

they've been traumatized,

they've been stripped from everything they had,

kể cả danh tính của họ.

even their identities.

Hãy chào đón họ ở quê hương bạn, nắm lấy tay họ,

Welcome them in [your] homes, take their hands,

giúp họ có chỗ ở và cảm thấy không bị lạc lõng.

help them to settle, make them feel at home.

Ngoài ra, bạn có thể chung tay nếu muốn.

Also, get involved if you want.

Có những tổ chức đang hành động,

There are organizations that are doing stuff,

đặc biệt vì nền giáo dục cho trẻ em gái ở Afghanistan.

especially for girls education back in Afghanistan.

Hãy tham gia, quyên góp tiền, tình nguyện dành thời gian của bạn,

Get involved, donate money, volunteer your time,

cho những người đang đến đây

either with people who are arriving here

hay ở Afghanistan ngoài kia.

or back in Afghanistan.

SA: Cảm ơn Kiana.

KH: Xin cảm ơn.

SA: Thanks, Kiana.

(Tiếng vỗ tay)

KH: Thank you.

(Applause)