Why Thinking About Death Helps You Live a Better Life | Alua Arthur | TED

Translator: 黃氏蘭徵 B24107037 Reviewer: Trang Phạm

I want to die at sunset.

Tôi muốn ra đi vào lúc hoàng hôn.

I want to watch the sky change and turn orange and pink and purple

Tôi muốn ngắm nhìn bầu trời chuyển sang màu hồng, cam, tím

as day dies into night.

khi bầu trời chìm vào màn đêm.

I want to hear the wind fluttering through the leaves

Tôi muốn nghe tiếng gió rung rinh qua các kẽ lá,

and smell very faintly, nag champa amber incense,

và ngửi mùi hương hổ phách nag champa nhè nhẹ,

but very faintly, because scent can be tough on a dying body.

rất nhẹ thôi vì mùi hương này có thể khó ngửi với người đang hấp hối.

I want to die with socks on my feet because I get cold.

Tôi muốn đi tất khi tôi ra đi vì tôi không muốn bị lạnh.

And if I die with a bra on, I'm coming to haunt everybody.

Và nếu lúc ra đi mà còn mặc áo ngực thì tôi sẽ ám mấy người đấy.

(Laughter)

(cười)

I will terrorize you and that is a threat, OK?

Tôi sẽ khủng bố các bạn đó, đây là một lời đe dọa đó, hiểu chứ?

I want to die in my own bed, at my own home,

Tôi muốn ra đi trên chiếc giường ở nhà tôi,

with my loved ones nearby

với những người thân yêu kề bên

who are talking amongst themselves and comforting each other

những người sẽ nói chuyện và tự an ủi nhau

for this very big thing that's about to happen in their lives.

khi đại sự như thế này xảy ra.

I want to die with all my affairs in order

Tôi muốn ra đi khi mọi chuyện đã ổn thỏa

so my loved ones have nothing to worry about

để những người thân yêu không phải bận tâm điều gì

but their grief after I die.

ngoài buồn đau sau khi tôi ra đi.

I want to die empty,

Tôi muốn ra đi tay không,

devoid of all of the skill, gift,

mà không mang theo bất kì kĩ năng, năng khiếu,

talent and light that I carry in this body

tài năng hay ánh sáng nào trong cơ thể này

and satiated, full of the richness of this one unique human ride.

và cảm thấy thỏa mãn với một hành trình con người đầy phong phú này.

And when my loved ones notice that I have released my last breath,

Và khi những người thân yêu của tôi nhận ra tôi đã trút ra hơi thở cuối cùng,

I want them to clap.

tôi muốn họ vỗ tay.

I want them to clap because I died well,

Tôi muốn họ vỗ tay vì tôi đã ra đi thanh thản,

nhưng tôi chỉ ra đi thanh thản khi đã sống một đời đẹp đẽ.

but I died well only because I lived well.

Now, will it happen this way?

Liệu chuyện này có xảy ra?

Probably not.

Có lẽ không.

Realistically, I mean, even with all this rah-rah death talk I talk,

Thực tế, dù có nói về cái chết một cách nhiệt tình thế này,

I'm probably going to go kicking and screaming.

đến lúc đó, chắc vẫn đấm đá, la hét.

(Laughter)

(Cười)

Unless we choose, the date, place,

Trừ khi ta được chọn, ngày tháng, địa điểm,

manner and time of our death will remain a mystery.

cách thức và giờ mất của ta luôn là một ẩn sổ.

Then why think about it at all?

Nhưng sao phải nghĩ về cái chết chứ?

Death creates context for our lives.

Cái chết tạo nên bối cảnh cho cuộc sống của ta.

My entire life is leading up until that point.

Cuộc đời tôi rồi sẽ đi đến giây phút đó.

How we die creates the period at the end of the sentence,

Và cách ta ra đi sẽ đặt dấu chấm hết ở cuối câu đó,

but it is the period that makes it a sentence at all.

nhưng đó là một dấu chấm để tạo thành một câu hoàn chỉnh.

Imagine for a moment your 847th birthday.

Hãy thử tưởng tượng một khoảng khắc trong sinh nhật lần thứ 847 của bạn.

OK, try.

Ok, hãy thử xem nào.

I mean, you're probably pushing 30, 40, 50, 60, 70 in this room.

Có lẽ bạn đang tiến tới lần sinh nhật thứ 30, 40, 50, 60, 70.

Imagine 847 of them.

Hãy tưởng tượng 847 lần sinh nhật.

So you’re sitting there and your body is raggedy.

Bạn ngồi đó với thân hình tả tơi.

Because unless they cure aging,

Bởi nếu không có cách trị lão hóa,

I promise you, you do not want to be immortal.

tôi thề các bạn sẽ không muốn bất tử đâu.

I promise, you're going to be begging for death.

Tôi thề các bạn sẽ cầu xin được chết đi.

Vào sinh nhật lần thứ 847,

So it's your 847th birthday.

bạn có một chiếc bánh

Here they come with a cake.

không có nến, vì nếu có chúng sẽ thiêu rụi cả nhà.

No candles on it, because it would burn the house down.

And now here they come, singing that same tired song.

Và họ hát lại bài bài hát cũ rích

"Happy birthday to you," you would be so over it.

“Chúc mừng sinh nhật”, và bạn sẽ thấy thật nhàm chán.

And if it was a Stevie Wonder version, that song is already 45 minutes long,

Và nếu đó là bản của Stevie Wonder, bài hát đó sẽ dài tận 45 phút,

you'd be extra over it.

và bạn sẽ càng cảm thấy chán.

(Laughter)

(Cười)

Nobody wants that.

Chả ai muốn thế.

Chúng ta mừng sinh nhật là vì chúng có hạn,

We count birthdays now because they're finite.

They're special.

vì chúng đặc biệt,

They mark the passage of time, and one day, we won't have any more time.

là vì chúng ghi dấu dòng thời gian mà một ngày nào đó chúng ta sẽ không còn nữa.

And I find that to be a really useful fact.

Tôi nghĩ đó là một sự thật hữu ích.

I think it's healthy for us to think about our death.

Tôi nghĩ việc suy ngẫm về cái chết không xấu.

And you might say, of course I do, because I'm a death doula.

Có lẽ các bạn nghĩ tôi nói vậy vì tôi là bà đỡ của thần chết.

I wanted us to embrace thinking about our mortality.

Tôi muốn chúng ta tôn vinh việc suy ngẫm về cái chết.

I spend a lot of time thinking about, talking about, helping people prepare

Tôi dành rất nhiều thời gian ngẫm nghĩ, nói chuyện và giúp đỡ người khác chuẩn bị,

và dạy những hộ sinh tử thần.

and teaching death doulas.

Death doulas offer non-medical and holistic care for the dying person,

Những hộ sinh tử thần cung cấp dịch vụ chăm sóc phi y tế toàn diện,

the circle of support and the community through the process.

vòng tròn hỗ trợ và cộng đồng cho người sắp lâm chung.

I want to acknowledge first what a privilege it is

Tôi muốn thừa nhận việc biết đến dịch vụ

for people to be able to know about and afford and hire a death doula.

và thuê được dịch vụ hộ sinh tử thần là một đặc quyền.

Chúng tôi đang làm thế.

We're working on it.

And next, what a privilege it is for me

Và việc có thể tự tưởng tượng

về cái chết của mình cũng là một đặc quyền.

to even be able to imagine my own death.

It says that I have a sense of safety.

Nó nói rằng tôi có một cảm giác an toàn.

My basic bodily needs are met.

Những nhu cầu cơ thể cơ bản được đáp ứng.

And I have safety in my body, my mind and in my life,

Và tôi cảm thấy an toàn từ trong cơ thể, tâm trí và trong cuộc đời tôi,

even despite the skin I wear.

dù tôi có màu da thế này.

That wasn't always the case.

Không phải lúc nào cũng vậy.

I came to this work by serendipity,

Tôi đến với công việc này vì một sự tình cờ,

by circumstance, but mostly by necessity.

vì hoàn cảnh, nhưng chủ yếu vì nhu cầu.

A little over ten years ago,

Khoảng mười năm về trước,

I was practicing law at the Legal Aid Foundation of Los Angeles,

tôi đang hành nghề luật ở tổ chức Hỗ trợ Pháp lý Los Angeles,

and I grew depressed.

và tôi bị trầm cảm.

Không phải kiểu, “Ôi, tôi rất trầm cảm”

Not like, "Oh my God, I'm so depressed,"

but like, for real depressed, like, "can't get out of bed" depressed,

mà trầm cảm thực sự kiểu không thể dậy khỏi giường,

không thể đi tắm, không thể tìm thấy hy vọng,

"can't shower" depressed, can't find hope,

có thể cười nhưng không thể tìm thấy niềm vui

"can find a smile, but can't really find joy,"

type of depressed.

kiểu trầm cảm vậy đó.

Và tôi xin nghỉ ốm và đến Cuba,

I took a medical leave of absence, so I went to Cuba,

and I met a woman there,

và gặp một người phụ nữ ở đó,

a fellow traveler on the bus, who had uterine cancer.

cô ấy bị ung thư tử cung cũng đi chuyến xe buýt đó.

We spent the 14-hour bus ride talking about her life and also her death.

Chúng tôi ngồi trên xe buýt 14 tiếng nói về cuộc đời và cái chết của cô ấy.

And it was a highly illuminating conversation.

Và đó là cuộc trò chuyện khai sáng cho tôi rất nhiều.

I heard firsthand how hard it was for her

Cô ấy trực tiếp kể cho tôi rằng,

to even be able to talk about her fears around mortality and her disease

đối với cô ấy, việc có thể nói về nỗi sợ cái chết và bệnh tật khó khăn như thế nào,

because people censored their own discomfort with mortality

vì mọi người che dấu đi sự phiền muộn của họ về chuyện sinh tử

rather than make space for her.

hơn là tạo không gian cho cô ấy.

I took the invitation, however, to think about my mortality

Tuy nhiên, tôi cũng nhân cơ hội đó suy ngẫm về cái chết của mình

and looked at my life from the perspective of my death for the very first time.

và lần đầu tiên tôi nhìn cuộc đời từ góc độ sinh tử.

And it was grim, I did not like what I saw.

Nó nghiệt ngã, tôi không thích thứ mình nhìn thấy.

I noticed then

Và lúc đó tôi nhận ra,

that I had to live life on my own terms

tôi phải sống cuộc sống theo cách riêng của tôi

because I was the only one who was going to have to contend with all the choices

vì tôi là người duy nhất sẽ phải tranh luận với mọi sự lựa chọn

that I'd made at my death.

khi tôi ra đi.

Not long after I came back from Cuba,

Không lâu sau khi tôi trở về từ Cuba,

my brother-in-law, Peter Saint John, became ill.

Peter Saint John, anh rể của tôi, mắc bệnh.

And not too long after that, they couldn't cure him anymore.

Và không lâu sau đó, anh ấy không chữa trị được nữa.

So I went to New York,

Và tôi đến New York,

where he and my sister and my niece were,

chỗ của chị gái, anh rể và cháu gái của tôi,

and along with Peter's family and my family and his friends,

và cùng với gia đình, bạn bè của Peter và gia đình tôi,

we ushered him to the end of his life.

chúng tôi đưa cậu ấy về nơi chín suối.

Being present for Peter's death

Có mặt khi Peter ra đi

is one of the greatest gifts I've ever been given.

là món quà tuyệt nhất tôi từng nhận được.

Not only did I get to care for somebody who I loved so dearly,

Tôi không chỉ có cơ hội được quan tâm người tôi rất yêu quý,

but it also grew my capacity for compassion.

lòng trắc ẩn của tôi cũng lớn dần lên.

I knew, intellectually, that there were thousands of other people

Bằng trí tuệ, tôi biết được rằng cũng có hàng nghìn người khác

that were walking through the same thing at the same time.

cũng đang phải trải qua điều tương tự.

And it also hinted at the things that I've been talking about in Cuba.

Và nó cũng ám chỉ tới những điều mà tôi luôn nói về khi ở Cuba.

Everybody was uncomfortable with the fact that he was going to die,

Mọi người cảm thấy phiền lòng vì chuyện Peter sắp ra đi,

even the medical care team.

kể cả đội ngũ chăm sóc y tế.

I knew that there should be somebody,

Và tôi biết rằng nên có một ai đó,

somebody who was there, somebody who could be with us

một người nào đó ở đó với chúng tôi và đồng hành

to walk alongside us.

cùng chúng tôi.

Somebody who could listen to us, offer resources,

Một người nào đó có thể lắng nghe chúng tôi, cho chúng tôi nguồn lực,

hold our hands, hold our hearts,

nắm lấy tay, ôm lấy trái tim chúng tôi,

bear witness to our pain, help us sort through information,

chứng kiến nỗi đau, giúp chúng tôi sắp xếp thông tin,

tell us that we were doing the best that we could

và nói rằng chúng tôi đang làm tốt nhất có thể

khi trải qua những điều tồi tệ nhất.

with the worst that we were dealt.

But I couldn't find anybody.

Nhưng không có một ai cả.

So I became that someone for other people.

Tôi đã trở thành ‘người đó’ cho người khác.

I sit deep in the trench with folks as they prepare for death.

Và tôi ở cùng họ những lúc khó khăn khi họ chuẩn bị ra đi.

There's no fixing or saving anything

Tôi không cứu chữa gì cả,

because there's no fixing or saving grief or death.

vì không thể cứu chữa cái chết hay cứu vớt nỗi đau.

Tôi chỉ đơn giản là đến gặp họ.

It just is, I meet people where they are at.

My goal is to help them answer the question:

Mục tiêu của tôi là giúp họ trả lời câu hỏi:

"What must I do to be at peace with myself

“Tôi cần làm gì để cảm thấy thanh thản

so that I may live presently and die gracefully,

để tôi có thể sống cho hiện tại và ra đi một cách đẹp đẽ,

holding both at the same time?"

và có hai thứ cùng lúc?

When I'm thinking about my present life

Và khi tôi nghĩ về cuộc sống hiện tại,

from the vantage point of my graceful death,

khi nhìn từ góc nhìn lợi thế của cái chết,

tôi biết chính xác tôi muốn trở thành ai,

I can see very clearly who I want to be,

how I want to spend my time

tôi muốn sống như thế nào,

and what of me I'll leave behind.

và tôi muốn để lại điều gì.

It allows me to consciously curate my life right now

Điều đó cho phép tôi quản lý cuộc sống một cách có ý thức từ ngay bây giờ

and also figure out my little "whys" right now.

và giúp tôi nhận ra những lý do tại sao.

Because what are we waiting for, anyway?

Vì ta rốt cuộc đang chờ đợi điều gì cơ chứ?

Like, death?

Cái chết ư?

I used to think dying people had it all figured out, though.

Tôi từng nghĩ người hấp hối đã tính toán rồi.

Tôi từng nghĩ họ sẽ nằm đó và đặt tay như này,

I used to think that they'd lay there with their hands like this

vì ai cũng biết đây là tư thế của người đang hấp hối.

because we all know this is like, universal dying person pose.

Và họ sẽ đặt tay ở đó như vậy,

So they'd lay there with their hands like this,

và mắt họ có chút lấp lánh,

and there'd be a little glimmer in their eye,

và họ kiểu, “ồ, cuối cùng, mọi thứ đều có lý cả“.

they'd be like, "Oh, yes, finally, it all makes sense."

Nhưng hóa ra, mọi chuyện không hề như vậy.

Turns out it's not like that at all, it doesn't look like that.

Ta đã biết rằng Hollywood đã lừa dối ta.

Chuyện Cinderella thật vô lý, nhưng nó trắng trợn vậy đấy.

Hollywood has lied to us, we know that already.

Cinderella was unconscionable, but this is just flagrant.

Mọi chuyện không phải vậy.

Khi sắp lâm chung, bạn có rất nhiều thứ phải làm.

It's not like that at all.

It's way too much work to be doing while you're dying.

Nhưng không như vậy,

bạn sẽ không tìm thấy bí mật hay điều kì diệu gì đâu.

So it doesn't look like that, there's no secret,

Vậy đấy, sẽ chẳng tìm thấy gì, vì chẳng có bí mật lớn nào.

there's nothing magically you'll find out then.

This is it, there's nothing to figure out, no big secret at all.

Rất nhiều khách hàng của tôi đến cuối đời

Many of my clients also reached the end of their lives

ước có nhiều thời gian hơn.

wishing that they had more time.

Tôi tò mò nhiều thời gian hơn để làm gì?

But I'm always curious, more time for what?

Nếu có nhiều thời gian hơn, họ sẽ làm gì?

What else would they do with the time that they had?

Tôi nói cho các bạn, hiếm khi họ muốn đi thăm tàn tích Machu Picchu,

It's rarely to go see Machu Picchu, OK, I'll tell you that.

Can I tell you a story?

Tôi kể một câu chuyện được chứ?

OK, so this client is a composite,

Ok, và khách hàng này là kết hợp,

very many clients shoved together because as juicy as their stories are,

của rất nhiều khách hàng khác, vì dù câu chuyện của họ có lý thú thế nào,

it's not my responsibility or job to tell them.

tôi không có trách nhiệm phải kể chúng.

So this is many clients together,

Đây là nhiều khách hàng gộp lại,

and I find that it's an easy composite to make

và tôi thấy kết hợp câu chuyện của họ rất dễ dàng

because it's universally applicable.

vì chúng có thể áp dụng khắp nơi.

This applies whether or not somebody has worked their entire life

Nó có thể áp dụng cho mọi người dù họ có phải đã làm việc cả cuộc đời họ,

or sits on a big trust fund or works three jobs to keep the lights on.

dù họ có một quỹ ủy thác lớn, hay làm một lúc ba công việc để duy trì cuộc sống.

You might find bits of yourself in this story.

Bạn có thể thoáng thấy mình trong câu chuyện này.

This client is somebody who had a decent amount of privilege,

Và vị khách hàng này có rất nhiều đặc quyền,

but not without adversity, of course, because she's human.

có khó khăn riêng, vì cô ấy cũng là con người.

Cô ấy có một công việc, sự nghiệp rất tốt, cô ấy là một người tiên phong thực thụ.

She had a great job, great career, had been a real trailblazer.

Kids who she loved, who she was proud of,

Cô có con cái mà cô yêu thương và thấy tự hào,

good friends, traveled a bunch,

Cô có nhiều bạn tốt, và đi du lịch rất nhiều,

did a bunch of great things in her life, had plenty of romance and love.

làm nhiều điều tuyệt vời và nhiều tình yêu lãng mạn.

She was doing OK.

Cô ấy ổn.

Cô có mọi thứ.

The girl who had everything.

And then came a plot twist.

Và rồi mọi thứ bị đảo lộn.

That plot twist was an aggressive bone cancer

Cô bị ung thư xương ác tính

that was likely going to kill her.

và nó sẽ giết chết cô ấy.

And with that plot twist came a sense of pointlessness to her life.

Cú đảo lộn này khiến cô cảm thấy cuộc sống vô nghĩa.

She couldn’t figure out what she’d been doing for the past 60-odd years

Cô ấy không biết mình đã làm gì trong 60 năm lẻ cuộc đời,

because she'd been so busy doing.

vì cô quá bận bịu.

Khi còn khỏe mạnh,

While she was healthy,

it was about the next career milestone or what's happening with the kids next

cô luôn nghĩ về cột mốc sự nghiệp, tương lai con cái hay chuyến đi tiếp theo.

or the next trip.

Khi mắc bệnh, cô làm vậy nhiều hơn.

When she was sick, more of the same.

Buổi hẹn khám, scan hay những toa thuốc tiếp theo.

Next doctor's appointment, next scan, next medication.

She was so busy distracting herself from like, the difficulty

Cô quá bận bịu để không tập trung vào những khó khăn

trong cuộc đời,

that she found in her life,

staying out of her body

thoát li cơ thể

để không phải đối mặt với những gì đang xảy ra.

so that she didn't have to be present with what was going on.

It was always out there, she was always looking out there.

Cô luôn nhìn ra ngoài đó,

But death was coming to remind her that she had no more "out theres."

nhưng thần chết đến nhắc nhở cô, cô không còn ‘ngoài đó’ nào nữa.

That it was always only right here,

Rằng hắn sẽ chỉ luôn ở đây,

where there is nothing at all to do

không làm gì cả

but simply to be.

mà chỉ chờ ở đó.

We zoomed out on her life to look at what she enjoyed,

Chúng tôi phóng to cuộc sống của cô, để xem cô thích gì,

to see where she placed value,

trân trọng điều gì,

because from there we can figure out where we place meaning.

từ đó chúng tôi có thể biết nên đặt ý nghĩa sống vào đâu.

And it turns out it wasn't about the kids or the work or the money.

Hóa ra, nó không liên quan đến con cái, công việc hay tiền bạc,

It was about the little things.

mà là những thứ nhỏ nhặt.

Her hands in the soil.

Khi bàn tay cô ấy lấm bùn đất.

Her garden.

Khu vườn của cô ấy.

Building a fire, reading books and food.

Nhóm lửa, đọc sách, thức ăn.

She loved to eat,

Cô thích ăn uống,

but she had dieted most of her adult life.

nhưng khi trưởng thành cô hầu hết chỉ ăn kiêng.

The sound at all familiar to anybody?

Có ai thấy chuyện này quen quen không?

OK, if it does, this is for you, OK?

Nếu có thì câu chuyện này dành cho bạn,

If you take nothing away, hear this:

Còn nếu không, hãy nghe này

you are going to die, so please eat the cake.

Bạn rồi sẽ không còn nữa, vậy nên hãy ăn bánh đi.

Eat the cake, order the dessert,

Hãy ăn bánh, hãy gọi điểm tâm,

eat the french fries, eat the brownies.

ăn khoai tây chiên, ăn bánh brownie.

Eat everything you want to, just eat it, because you're going to die.

Cứ ăn thứ mà bạn muốn, vì bạn rồi cũng sẽ không còn nữa.

One day, you won't be able to anymore.

Một ngày nào đó, bạn sẽ không ăn được nữa.

At this point in her disease process, chemotherapy had ravaged her taste buds,

Đến giai đoạn bệnh này, hóa trị đã tàn phá vị giác của cô ấy,

so she had to rely on her sense of smell to get pleasure out of eating.

nên cô ấy phải dựa vào khứu giác để thưởng thức thức ăn.

Và cô ấy ăn.

And she ate.

She did it as much as she could

Cô ấy ăn nhiều nhất có thể

because she knew she wouldn't be able to for much longer.

vì cô biết cô sớm sẽ không ăn được nữa.

She ate as much as cancer would allow,

Cô ăn rất nhiều trong phạm vi cho phép,

and when her body could no longer process food,

và khi cơ thể không tiêu hóa thức ăn được nữa,

we placed her favorite passion fruit soufflé right on her lip,

chúng tôi đặt bánh souffle chanh dây mà cô ấy yêu thích lên môi cô,

and she would lick it and smile.

và cô ấy liếm nó rồi cười.

She lived more in the last eight months or so of her life

Cô ấy sống đúng nghĩa hơn trong khoảng tám tháng cuối đời

with the help of hospice than she had before.

với sự hỗ trợ của nhà tế bần.

She was finally present, at home in her body,

Cô ấy cuối cùng cũng sống cho hiện tại, ở trong cơ thể cô ấy,

delighting in the richness of the sensory experience we have

hân hoan trong những trải nghiệm giác quan phong phú mà ta có

by virtue of these fantastical bodies that we will die in.

nhờ cơ thể tuyệt vời này.

Và chúng ta sẽ ra đi trong cơ thể này.

These bodies that we will die in.

She was also really curious about her legacy.

Cô ấy cũng tò mò về di sản của mình.

Cô ấy có thể để lại những gì.

What, if anything, she'd leave behind.

But leaving a legacy isn't optional.

Để lại di sản là chuyện dĩ nhiên.

We're doing it every single day.

Ta đang làm điều đó mỗi ngày.

You're doing it with every smile, every word, every kind word,

Bạn đang làm điều này với mỗi nụ cười, với mỗi lời nói tốt đẹp,

every harsh word,

mỗi lời cay nghiệt,

every action, every inaction, every dollar you spend.

với mỗi hành động, hay mỗi bất động, mỗi đô-la bạn chi tiêu.

You're telling the people who are paying attention

Bạn đang thể hiện con người bạn

với người chú ý đến bạn.

exactly who you are,

and that is what they'll tell of you when you are gone.

Và đó là điều họ nhắc về bạn khi bạn ra đi.

At her funeral,

Ở tang lễ,

despite all of her career accomplishments, nobody talked about any of that.

chẳng ai nói về những thành tựu mà khách hàng của tôi đạt được

mà nói về con người cô ấy, không phải những gì cô đã làm.

They talked about who she was, nobody cared about what she'd done.

Khi chúng ta tập trung vào năng suất,

When we focus on our productivity,

we highlight what we have to do to feel worthy,

ta nhấn mạnh vào những thứ khiến ta phải làm để cảm thấy có giá trị

rather than who we get to be,

hơn là con người ta,

where worthiness is our birthright

nơi sự xứng đáng là quyền vốn có của ta

and we are human.

và chúng ta là con người.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

We're human.

Chúng ta là con người.

Những con người lộn xộn, kì diệu, tuyệt vời,

Messily, magically, fantastically,

đẹp đẽ, ngắn ngủi,

beautifully, briefly,

perfectly human.

và hoàn hảo.

Now humans are meaning-making machines.

Con người là những cỗ máy tạo ra ý nghĩa.

We can make a story out of anything and make it sound good.

Chúng ta có thể dựng một câu chuyện hay ho từ bất kì thứ gì.

So why not then make meaning out of the magic of the mundane?

Vậy tại sao chúng ta không dùng phép màu để tạo một ý nghĩa cho một thứ trần tục,

And absolve ourselves of the responsibility

giải thoát chúng ta khỏi trách nhiệm,

giải thoát ta khỏi việc luôn cố gắng có mục đích sống cao cả?

of trying to have some grand life purpose?

Why not just give ourselves permission to be fully human,

Tại sao ta lại không cho phép mình mắc sai lầm, sống bừa bộn,

to be fallible, to be messy, to be here while we're here?

và tận hưởng hiện tại như một con người thực thụ cơ chứ?

I mean, is nobody else tripping out over the fact

Ý tôi là, chẳng lẽ không có ai cảm thấy hoa mắt

that we're on a giant blue rock spinning through space?

vì chúng ta đang ở trên một hành tinh đang quay trong không gian sao?

Y'all don't trip about that, because I do regularly.

Các bạn không vậy ư?

Tôi thì thường thấy chóng mặt lắm.

(Laughter)

(Cười)

And then what really trips me out is that while that's going on,

Điều khiến tôi hoa mắt chính là khi trái đất quay,

we're getting bent out of shape over traffic.

chúng ta phát điên vì giao thông.

Please let the cars merge, OK?

Hãy để ô tô nhập làn được không?

Can we agree universally we're going to let people merge?

Chúng ta có thể đồng ý cho mọi người nhập làn được không?

Let them merge, let them merge.

Hãy cho họ nhập làn, cho họ nhập làn đi.

Let them merge.

Cho họ nhập làn đi.

It requires nothing of you, just to give them a little bit of time.

Bạn không cần phải làm gì cả, chỉ cần cho họ thêm chút thời gian.

And in fact, it's probably taking more time off your life

Thực tế bạn có thể còn tổn thọ hơn

nếu bạn phải tăng huyết áp vì không muốn họ nhập làn.

by all the high blood pressure when you don't want to let them merge.

Cứ để họ nhập làn đi, không sao cả.

Just let them in, it'll be fine, everybody's fine, it's OK.

Hold life lightly.

Cứ sống nhẹ nhàng thôi.

We've got to hold life really, really lightly.

Chúng ta cứ phải sống nhẹ nhàng.

Vì tất cả chúng ta đều sẽ không còn nữa.

We are all dying.

We're all dying.

Ta đều sẽ không còn nữa.

Now I can understand why people maybe don't want to talk about death

Bây giờ, tôi có thể hiểu tại sao người ta lại không muốn nói về cái chết

or think about it.

hay nghĩ về nó.

It's uncomfortable.

Vì nó không thoải mái.

It's sad, it's scary, icky.

Vì nó buồn bã, đáng sợ, nhớp nhúa.

Acknowledging your death means that you are not the center of the story,

Thừa nhận cái chết có nghĩa rằng bạn không phải là trọng tâm câu chuyện,

and that is disquieting to the very fragile human ego.

và nó gây khó chịu cho cái tôi mỏng manh của con người.

Acknowledging your mortality also means acknowledging our powerlessness

Thừa nhận cái chết còn có nghĩa là thừa nhận sự vô lực, sự thiếu kiểm soát

and lack of control we have in life.

của ta trong cuộc sống.

Also icky.

Nó rất nhớp nháp.

It also means surrendering to the big "I don't knows" of life

Và nó cũng đồng nghĩa với việc đầu hàng trước những thứ bí ẩn cuộc sống,

and also the really big "I don't knows"

và những thứ đại bí ẩn

of "what, if anything, happens after we die?"

về những chuyện sẽ xảy ra khi ta ra đi.

But since we don't know,

Vì chúng ta không biết,

why not imagine something absurd,

tại sao chúng ta lại không tưởng tượng thứ gì đó ngớ ngẩn, thứ gì đó vinh quang,

something glorious, something huge?

hay thứ gì đó lớn lao?

A vision that actually serves you

Tầm nhìn đó thật ra sẽ giúp bạn

rather than makes you want to recoil in fear.

hơn là khiến bạn muốn rút lui trong nỗi sợ.

We could.

Ta có thể mà.

You want to hear my working theory?

Bạn muốn nghe giả thuyết của tôi chứ?

It's absurd, OK?

Nó rất ngớ ngẩn đấy.

And please remember, even though I might kind of look like Miss Cleo,

Hãy nhớ là dù tôi trông hơi giống Miss Cleo,

tôi không biết chuyện gì sẽ xảy ra sau khi chết, được chứ?

I don't know anything about what happens after we die, alright?

Đây chỉ là một ý tưởng thôi nhé.

This is just an idea, OK.

Tôi đã ra đi trên giường của tôi.

So I'm on my deathbed.

Ở bên ngoài, mọi người đang vỗ tay.

On the outside, they are clapping.

On the inside -- well, I've hit my death pose, all right?

Ở trong, tôi đã ở tư thế ra đi, được chứ?

I'm in my death pose.

Tôi trong tư thế ra đi.

On the inside,

Và ở bên trong,

I'm starting to feel everything I ever felt in this body,

tôi cùng một lúc bắt đầu cảm thấy những thứ tôi từng cảm thấy

all at the same time.

trong cơ thể này.

It's all starting to gather up in my body all at the same time.

Chúng cùng trào dâng lên trong cơ thể tôi.

Like that one time I was 11 and I stepped on a frog.

Như lúc tôi lên 11 tuổi và tôi dẫm lên một con ếch.

I mean, poor frog, and I felt so bad,

Tội nghiệp con ếch, tôi cảm thấy rất tệ,

but I was barefoot, ew,

nhưng lúc đó tôi đi chân trần, eo ôi,

kiểu tôi có thể cảm nhận nó bị bẹp giữa ngón chân tôi.

like, I can still feel it squishing up between my toes.

Eo ôi.

Yuck.

(Laughter)

(Cười)

When you bite into an orange and the juice squirts into your mouth,

Và khi bạn cắn một quả cam, và nước cam bắn vào miệng bạn,

and then there's the little bite in your jaw,

và hàm cảm thấy một vị rất mạnh,

there's a little bite in your jaw because it's sour.

bởi vì nó chua.

Or when you first bite into a fried plantain.

Hay khi bạn mới cắn một miếng chuối chiên,

Or getting into clean sheets, that feeling gathering in my body,

hay nằm lên ga giường sạch sẽ, cảm giác đó tụ lại trong cơ thể,

all the feelings, getting into a hot shower,

những cảm giác khi tắm nước nóng,

listening to a song that you love for the very first time,

lần đầu nghe một bài hát bạn yêu thích,

I'm hearing Stevie Wonder "As" playing,

tôi đang nghe bài As của Stevie Wonder,

how I feel my spirit when I see the color yellow.

cách tôi cảm nhận linh hồn tôi khi nhìn thấy màu vàng.

Just all these feelings are starting to roll up in my body.

Những cảm giác này đều bắt đầu trào dâng trong cơ thể.

My niece’s laughter, my nephew trying to teach me how to Dougie.

Tiếng cười của cháu gái tôi, cháu trai tôi cố gắng dạy tôi nhảy dougie.

It did not go well.

Không suôn sẻ lắm,

It didn't go well, I still don't know how to do it.

đến giờ tôi vẫn không biết nhảy thế nào.

How I can look into my partner's eyes

Rồi cách tôi nhìn vào mắt người bạn đời của tôi,

and just by looking into his eyes, I can feel love in my body.

chỉ cần nhìn vào mắt anh ấy, cơ thể tôi có thể cảm nhận tình yêu.

All these feelings are starting to gather up in my body.

Tất cả những cảm xúc này đều bắt đầu dâng trào trong tôi.

At the same time, I'm also feeling every little bit of pain I've ever felt

Nhưng cũng vào lúc đó, tôi cảm nhận được từng chút nỗi đau tôi từng trải qua

physically and emotionally.

cả thể chất lẫn tinh thần.

I'm feeling all the sensations, I'm feeling anger, feeling rage,

Tôi cảm nhận được mọi cảm giác, tôi thấy giận dữ, thịnh nộ,

feeling frustration, feeling grief, feeling sadness,

tôi thấy thất vọng, buồn đau,

feeling all those things gathering up in my body.

tôi cảm nhận được mọi thứ đang tích tụ lại trong cơ thể.

I'm feeling despair, desperation, sadness.

Tôi thấy tuyệt vọng, buồn bã.

I'm feeling insecurity.

Tôi thấy bất an.

Tất cả những nghi ngờ đến tê liệt,

All the crippling doubt,

I'm feeling all the failures, all the disappointments.

tôi cảm nhận được mọi sự thất bại, mọi sự thất vọng.

Every single time I thought I couldn't make it through the day,

Mỗi lần tôi nghĩ tôi không thể sống qua ngày hôm nay,

It's all starting to gather up in my body.

cảm giác đó trào dâng trong tôi.

I'm also remembering every single time I did get up.

Tôi cũng nhớ mỗi lần tôi thức dậy,

tôi cũng cảm thấy mọi hy vọng,

So I'm also feeling all the hope,

mọi niềm vui, mọi nỗi sợ, mọi bí ẩn,

all the joy, all the awe, all the mystery,

all the freedom that I feel in this body.

mọi sự tự do mà tôi cảm thấy trong cơ thể.

But most of all, I'm also feeling all of the love,

Nhưng hầu hết tôi cảm nhận được tất cả tình yêu,

all the aching love that underwrites it all.

những tình yêu nhức nhối đã bao trùm tất cả.

And when I cannot take it anymore,

Và khi tôi không còn cảm nhận thêm được nữa,

I am saturated with this experience that I've had,

Tôi thấm đẫm những trải nghiệm mà tôi có,

poof, I explode into a cosmic orgasm.

bùm, tôi bùng nổ trong một cơn cực khoái vũ trụ.

Audience: Yes!

(Khán giả)

AA: Yes.

AA: Đúng đó.

Như một khối hình pinata bị đập vỡ,

And like a pinata that's broken open,

pieces of glitter start to fall from the sky.

những mảnh lấp lánh trên trời bắt đầu rơi xuống,

Glitter confetti, falling, falling.

những hoa giấy lấp lánh rơi xuống.

Orange, pink, purple, yellow, turquoise, everything.

Cam, hồng, tím, vàng, lam ngọc,

Gold, silver, falling, falling, falling, like a really soft snow shower.

vàng, bạc cứ rơi xuống như một cơn mưa tuyết nhẹ nhàng

Falling everywhere.

rơi xuống khắp nơi.

In larger concentrations on the people who loved me.

Chủ yếu rơi xuống những người thương yêu tôi.

And in lesser concentration on those people whose lives I touched.

và một phần nhỏ hơn rơi xuống những người đi ngang qua đời tôi.

And then the rest of it just gets reabsorbed

Và phần còn lại được hút lại

thành một làn sóng lớn lấp lánh, nhấp nhô

into a big undulating glitter wave

that goes on all around as far as I can see,

mà có thể bay xa trong tầm mắt của tôi

for all of eternity that envelops and encompasses us all.

để sự vĩnh hằng bao bọc, bao trùm lấy tất cả chúng ta.

Maybe it's just glitter.

Có thể nó chỉ lấp lánh.

Could it be?

Như vậy được không?

It could be anything.

Nó có thể là bất cứ thứ gì.

All I know is at that point, all I believe is at that point,

Mọi thứ tôi biết, mọi thứ tôi tin tưởng đều ở giây phút này,

when the glitter, all the pieces of me have been reencompassed,

những mảnh giấy lấp lánh, những mảnh ghép của tôi được bao trùm lại

the I that I think of myself as,

mà tôi nghĩ rằng bản thân tôi,

Alua Adwoba Arthur,

Alua Adwoba Arthur,

having this one single solitary human experience,

trải nghiệm làm người đơn độc này của tôi

has been reenveloped into all that ever was

đã được bao bọc lại như vốn có

and all that ever will be,

và sẽ mãi như vậy.

And it is complete.

Một trải nghiệm trọn vẹn.

And I am safe.

Và tôi được an toàn.

I am still far from where I was in Cuba.

Tôi vẫn còn xa lắm so với lúc ở Cuba.

Thời điểm đó, cái chết đối với tôi là một sự giải thoát

At that point, my death would have come as a relief.

An ending to my pain and to my suffering

để chấm dứt nỗi đau và sự chịu đựng của tôi

and a way out of this life that I couldn't quite figure out how to get into.

đưa tôi ra khỏi cuộc sống mà tôi không rõ tại sao tôi lại sống cuộc sống này.

If I'm to die today,

Nếu hôm nay tôi không còn nữa,

I know that my death will come as a celebration.

tôi biết rằng cái chết của tôi chính là một lễ kỷ niệm,

As a culmination of a life lived in and loved.

là một đỉnh cao của một cuộc sống được sống và được yêu thương.

A life that's worth dying from.

Một cuộc sống đáng để sống.

After the last decade spent supporting people

Sau một thập kỷ giúp đỡ người khác

as they think through their lives and prepare for their death,

khi họ nhìn lại cuộc đời và chuẩn bị cho sự ra đi của họ,

I know,

tôi biết rằng,

I trust that the real gift in being with our mortality

Tôi tin rằng món quà thực sự của sinh tử

is the sheer wonder that we live at all.

là điều kì diệu tuyệt đối mà ta đang sống.

That's all I got.

Tôi xin hết.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Cheers and applause)

(Reo hò và vỗ tay)