How Testosterone and Culture Shape Behavior | Carole K. Hooven | TED

Translator: Nguyễn Hà Thi Ân CTU Reviewer: Trần Thái Hưng

As I look around the room,

Khi tôi nhìn xung quanh căn phòng,

I can see,

tôi có thể thấy,

I think it's about half of you have been exposed

tôi nghĩ rằng khoảng một nửa trong số các bạn đã

to high levels of a powerful chemical,

tiếp xúc với hàm lượng cao của một chất hóa học mạnh,

and it is circulating in your blood as we speak.

và nó đang lưu thông trong máu của bạn ngay lúc này.

It's flowing freely through almost all of your cells,

Nó chảy tự do qua hầu hết các tế bào của bạn,

including neurons,

bao gồm cả tế bào thần kinh,

where it affects whether they live or die

nơi ảnh hưởng đến việc chúng sống hay chết

and how they grow and function.

và cách chúng phát triển và hoạt động.

So this one chemical has profound and lasting effects --

Vì vậy, hóa chất này có tác dụng sâu sắc và lâu dài -

not just on your body,

không chỉ trên cơ thể bạn,

but also on your brain and behavior.

mà còn đối với não và hành vi của bạn.

This is testosterone.

Đây là testosterone.

Both sexes have it,

Cả hai giới đều có nó,

but men have much more than women,

nhưng nam giới có nhiều hơn phụ nữ,

about 15 to 20 times more.

gấp khoảng 15 đến 20 lần.

And that is what explains why half of you are bigger and hairier

Và đó là điều giải thích tại sao một nửa trong số bạn cao lớn hơn và nhiều lông

than the other half, on average,

hơn nửa còn lại, trung bình,

like all sex differences.

như là khác biệt giới tính.

For the last 20 years,

Trong 20 năm qua,

I've been teaching about behavioral endocrinology,

tôi đã giảng dạy về nội tiết học hành vi,

and this is a field that focuses on how hormones affect behavior

và đây là một lĩnh vực tập trung vào cách hormone ảnh hưởng đến hành vi

and vice versa.

và ngược lại.

And I'm particularly drawn to testosterone

Và tôi đặc biệt bị cuốn hút

because it explains so much about why the sexes are different.

bởi testosterone vì nó lý giải rất nhiều về lý do tại sao giới tính khác nhau.

But this area of science has become deeply entangled in the culture wars.

Nhưng lĩnh vực khoa học này đã vướng vào các cuộc chiến văn hóa.

And now, simply saying things that are obvious to most biologists,

Và giờ, những điều hiển nhiên đối với hầu hết các nhà sinh học,

like that there are two reproductive classes,

chẳng hạn như có hai lớp sinh sản,

male and female,

nam và nữ,

can land you in a heap of trouble.

có thể khiến bạn khó hiểu.

And I know because I've had some personal experience with this.

Và tôi biết vì tôi đã có một số kinh nghiệm cá nhân với điều này.

And I also know that for some trans people,

Và tôi cũng biết rằng đối với một số người chuyển giới,

their allies and others,

hay những người có xu hướng giống vậy,

that this language about the biology of sex can feel painful

rằng thông tin này về sinh học của tình dục có thể gây đau đớn

and that others are trying to weaponize the science.

và có những người khác đang cố gắng vũ khí hóa khoa học.

And here I do not have the answers,

Và ở đây tôi không có câu trả lời,

but I can tell you

nhưng tôi có thể nói với bạn

that my students have really enjoyed learning about this science,

rằng học sinh của tôi thực sự thích học về khoa học này,

partly because it helps them understand more about their own bodies

một phần vì nó giúp họ hiểu rõ hơn về cơ thể

and feelings.

và cảm xúc của chính họ.

And they come away with a sense of more compassion for other people

Và họ lớn lên với nhiều lòng trắc ẩn hơn đối với những

who are different from themselves.

người khác biệt với chính họ.

So I'm going to be talking about sex differences in play

Vì vậy, tôi sẽ nói về sự khác biệt giới tính trong cư xử

to try to convince you that this science is fascinating,

để cố gắng thuyết phục bạn rằng khoa học này rất hấp dẫn,

and it can help us all be better off.

và nó có thể giúp tất cả chúng ta trở nên tốt hơn.

So first, I want to share the results from a joint project

Vì vậy, trước tiên, tôi muốn chia sẻ kết quả từ một dự án chung

I started 15 years ago,

mà tôi bắt đầu cách đây 15 năm,

in which I grew two small organs,

trong đó tôi đã nuôi hai cơ quan nhỏ,

that secreted testosterone,

tiết ra testosterone,

in my uterus.

trong tử cung của tôi.

(Laughter)

(Cười)

Those organs were attached to the new human I was growing in there.

Những nội tạng đó gắn liền với con người mới mà tôi đang nuôi ở đó.

And now ...

Và bây giờ...

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

And now you can observe the behavior of that human

Và bây giờ bạn có thể quan sát hành vi của con người đó

in this video of two boys wrestling each other.

trong video của hai cậu bé vật lộn với nhau.

It's from a few years ago,

Đó là từ vài năm trước,

and my son is the one with the short hair.

con trai tôi có mái tóc ngắn.

This kind of rough-and-tumble play is more common in boys than girls

Kiểu chơi thô bạo này phổ biến ở bé trai hơn bé gái

everywhere in the world.

ở khắp mọi nơi trên thế giới.

And when my son was growing inside of me,

Và khi con trai tôi lớn lên bên trong tôi

his tiny little testes were cranking out the testosterone.

tinh hoàn nhỏ bé của nó đang tiết ra testosterone.

And at that early stage,

Và ở giai đoạn đầu đó,

it has some very big and important jobs to do.

nó có một số công việc rất lớn và quan trọng phải làm.

It has to masculinize the genitalia,

Nó phải nam hóa cơ quan sinh dục,

and it has to ensure that everything is set up for sperm to be produced

và nó phải đảm bảo rằng mọi thứ đều được thiết lập để tinh trùng được sản xuất

and delivered later on.

và phân phối sau này.

And it is also acting in the brain

Và nó cũng hoạt động trong não

to motivate later behaviors, like play fighting,

để thúc đẩy các hành vi sau này, như chiến đấu,

that are particularly beneficial to many male mammals.

đặc biệt có lợi cho nhiều động vật có vú giống đực.

I never gave much thought to testosterone

Tôi chưa bao giờ nghĩ nhiều về testosterone

until I spent the better part of a year in western Uganda

cho đến khi tôi dành phần lớn thời gian một năm ở miền tây Uganda

studying wild chimpanzees.

nghiên cứu tinh tinh hoang dã.

And as I watched them living their lives --

Và khi tôi quan sát cách nó sống,

eating, playing, sleeping, fighting, having sex --

ăn, chơi đùa, ngủ, đánh nhau, quan hệ tình dục -

I was really struck by our shared patterns of behavior.

tôi thực sự bị ấn tượng bởi những điểm giống với hành vi của chúng ta.

And particularly relevant to this talk was the fact

Và đặc biệt liên quan đến cuộc nói chuyện này là thực tế

that the little males did much more play fighting than the little females.

là những con đực nhỏ chiến đấu nhiều hơn những con cái nhỏ.

And these connections to us are so striking

Và những mối liên hệ này với chúng ta rất nổi bật

because we don't share any culture with chimpanzees.

vì chúng ta không chia sẻ bất kỳ nền văn hóa nào với tinh tinh.

But we do share almost all of our genes and our hormones,

Nhưng chúng ta chia sẻ gần như tất cả các gen và hormone của chúng ta,

including higher levels of testosterone in the males.

bao gồm cả mức testosterone cao hơn ở nam giới.

And another pattern of behavior we share is that relative to females,

Và một mô hình hành vi khác mà chúng ta chia sẻ là so với con cái, tinh tinh đực

male chimps spend much more time and energy competing for social dominance.

dành nhiều thời gian và năng lượng hơn để cạnh tranh để thống trị xã hội.

And in chimps, this involves lots of fighting

Và ở tinh tinh, điều này liên quan đến rất nhiều cuộc chiến

and also lots of threats

và cũng có rất nhiều mối đe dọa

and having a sense about when to challenge other males

và có ý thức về việc khi nào nên thách thức những con đực khác

but also when to submit and when to flee.

mà còn khi nào nên phục tùng và khi nào nên chạy trốn.

And these males aren't fighting each other

Và những con đực này không chiến đấu với nhau

because they know that this is a great way

vì chúng biết rằng đây là một cách tuyệt vời

to get more sex with fertile females.

để qhtd nhiều hơn với con cái có khả năng sinh sản.

But males who behave this way

Nhưng những con đực cư xử theo cách

do tend to pass on more of their genes into future generations,

này có xu hướng truyền nhiều gen hơn cho các thế hệ tương lai,

and then their sons inherit similar propensities.

và sau đó con trai của nó thừa hưởng những khuynh hướng tương tự.

So simply surviving without passing on one's genes

Vì vậy, chỉ đơn giản là tồn tại mà không truyền lại gen của một người

is an evolutionary dead end.

là một ngõ cụt tiến hóa.

So in addition to survival skills,

Vì vậy, ngoài kỹ năng sinh tồn,

young animals like chimps also need to learn reproductive skills,

con non như tinh tinh cũng cần học các kỹ năng sinh sản,

and they do that through play.

và chúng làm điều đó thông qua lối cư xử.

And our ancestors also practiced these skills through play.

Và tổ tiên của chúng ta cũng thực hành những kỹ năng này thông qua lối cư xử.

And that legacy is reflected in our own kids.

Và di sản đó được phản ánh trong chính con cái của chúng ta.

Now not all boys have any desire to tackle their friends,

Bây giờ không phải tất cả các chàng trai đều có mong muốn chơi bời

and they would rather play house or dress up,

và họ thích cải trang, ăn mặc

and they should go for it.

và họ nên làm điều đó.

There are no hard rules in nature about how the sexes should play.

Không có quy tắc cứng nhắc trong tự nhiên về cách giới tính nên cư xử.

When I was little,

Khi tôi còn nhỏ,

I used to wrestle with my three older brothers,

tôi thường đấu vật với ba anh trai của mình,

and I played Little League baseball.

và tôi chơi bóng chày Little League.

But when I played with my girlfriends, like my best friend Annie,

Nhưng khi tôi chơi với bạn gái của mình, như người bạn thân nhất của tôi Annie,

she's the dominant one there in the stripes,

cô ấy là người trên cơ, đang mặc áo sọc,

and she's sitting right here.

và cô ấy đang ở ngay đây.

(Laughter)

(Cười)

Our play just didn't involve that kind of roughhousing

Cách cư xử của chúng tôi không liên quan đến kiểu thô bạo

that my son and his friends were into.

mà con trai tôi và bạn bè của nó đã thích.

Annie and I would do stuff like have tea

Annie và tôi thường làm những việc như uống trà

and run class for our stuffed animals --

và tổ chức lớp học cho thú nhồi bông của chúng tôi

sorry, I'm just getting a little emotional because she's here --

xin thứ lỗi, tôi chỉ cảm thấy hơi xúc động vì cô ấy ở đây -

the smallest of whom lived in a doll house.

cô bé nhỏ nhất sống trong một ngôi nhà búp bê.

And for some reason,

Và vì một số lý do,

we loved playing office.

chúng tôi thích chơi kiểu văn phòng.

And -- I know, crazy.

Và... tôi biết, điên rồ.

And we developed a filing system and --

Và chúng tôi đã phát triển một hệ thống hồ sơ và --

(Laughter)

(Tiếng cười)

And we spent a lot of time filling out forms.

Và chúng tôi đã dành rất nhiều thời gian để điền vào các mẫu đơn.

OK, I'm not kidding.

Được rồi, tôi không đùa đâu.

Filling out forms,

Điền vào các biểu mẫu,

and I'm saying something publicly I've never said before,

và tôi nói công khai điều mà tôi chưa từng nói trước kia

and I'm sorry, Annie.

và tôi xin lỗi, Annie.

You know what I'm going to say.

Bạn biết tôi sẽ nói gì.

Filling out forms from junk mail,

Điền vào các biểu mẫu từ thư rác,

which we might have stolen from neighborhood mailboxes.

mà chúng tôi có thể đã đánh cắp từ các hộp thư lân cận.

(Laughter)

(Cười)

OK, so wait, wait,

Được rồi, chờ đã,

am I really trying to tell you that knowing how to set up tea for five

tôi có thực sự đang cố nói với bạn rằng biết cách chuẩn bị trà cho năm người

or subscribe to "National Geographic"

hay đăng ký “National Geographic”

was supposed to make us better moms or whatever?

có lẽ sẽ khiến chúng ta trở thành những bà mẹ tốt hơn hay sao?

OK, not exactly.

OK, không hẳn.

The specifics of play are always influenced by culture,

Các chi tiết cụ thể của lối cư xử luôn bị ảnh hưởng bởi văn hóa,

but social play in general helps to develop skills that both sexes need,

nhưng cư xử xã hội nói chung giúp phát triển các kỹ năng mà cả hai giới cần,

like how to resolve conflict, how to take turns,

như cách giải quyết xung đột, cách thay phiên nhau

and even to figure out just what you can get away with.

và thậm chí tìm ra những gì bạn có thể thoát khỏi.

So ...

Vì vậy...

But the sex-specialization part,

Nhưng phần chuyên môn hóa giới tính,

with more nurturing play in girls

với xu hướng nuôi dưỡng nhiều hơn ở bé gái

and more fighting play in boys,

và chiến đấu nhiều hơn ở bé trai

did likely evolve

có thể đã phát triển

because these are skills that each sex needs to learn how to reproduce.

vì đây là những kỹ năng mà mỗi giới tính cần để học cách sinh sản.

OK, that's a little evolutionary background.

OK, đó là một nền tảng tiến hóa nhỏ.

And now we can ask why scientists think that testosterone drives any of this.

Ta có thể hỏi sao các nhà khoa học nghĩ rằng testosterone thúc đẩy bất kỳ điều này

So our strongest evidence comes from experiments in other animals.

Vì vậy, bằng chứng mạnh nhất của chúng tôi đến từ các thí nghiệm trên động vật khác.

And here's a couple of headlines.

Và đây là một vài thông tin.

So in females, in rats and monkeys anyway,

Vì vậy, ở con cái, ở chuột và khỉ,

jacking up testosterone during that early developmental period

việc tăng testosterone trong giai đoạn phát triển ban đầu đó

causes rough play to increase dramatically.

khiến lối cư xử thô bạo tăng lên đáng kể.

And in males, the reverse is true.

Và ở nam giới, điều ngược lại là đúng.

Blocking testosterone during that same early period

Việc ngăn chặn testosterone trong cùng giai đoạn đầu

causes rough play to plummet.

khiến lối cư xử thô bạo giảm mạnh.

And in humans, of course, we can't go messing around

Và ở người, tất nhiên, chúng ta không thể nhầm lẫn

with the kind of hormones that fetuses are exposed to,

với loại hormone mà thai nhi tiếp xúc,

so we have to rely on less direct evidence.

vì vậy chúng ta phải dựa vào bằng chứng gián tiếp hơn.

And we do have a wealth of studies

Và chúng tôi có rất nhiều nghiên cứu

on the play styles of girls

về các lối cư xử của những bé gái

who were exposed to unusually high testosterone levels in the womb.

tiếp xúc với mức testosterone cao bất thường trong bụng mẹ.

And there, study after study shows

Và từ đó, nghiên cứu này đến nghiên cứu khác

that these girls do have an increased preference for rough play.

cho thấy những bé gái này có xu hướng thích cư xử thô bạo hơn.

So we still have so much to learn about how genes,

Vì vậy, chúng ta vẫn còn rất nhiều điều để tìm hiểu về cách các gen,

hormones and culture all interact to produce sex differences in behavior.

hormone và văn hóa tương tác để tạo ra sự khác biệt về giới tính trong hành vi.

But all of the evidence we do have points in the same direction.

Nhưng tất cả các bằng chứng mà chúng tôi có đều chỉ theo cùng một hướng.

And that is that differences in testosterone

Và đó là sự khác biệt về testosterone

and evolutionary pressures explain why boys more than girls,

và áp lực tiến hóa giải thích tại sao con trai nhiều hơn con gái,

think it's a great idea to tackle their friends.

nghĩ rằng đó là một ý tưởng tuyệt vời để đối phó với bạn bè của họ.

OK, so let's just assume

OK, vì vậy hãy giả định

that there is something natural about all this.

rằng có điều gì đó tự nhiên trong tất cả những điều này.

It's also natural to hook up with your ex.

Việc quay lại với người yêu cũ cũng là điều tự nhiên.

(Laughter)

(Cười)

OK?

Được chứ?

But that does not mean it's a good thing to do.

Nhưng điều đó không có nghĩa là nên làm.

(Laughter)

(Cười)

And according to one mom,

Và theo một bà mẹ,

rough play in boys is also something we should probably reconsider.

cách cư xử thô bạo ở con trai cũng là điều chúng ta có lẽ nên xem xét lại.

And she expressed this view in a parenting magazine, quote,

Và cô đã bày tỏ quan điểm này trên một tạp chí, trích dẫn về nuôi dạy con cái,

"Letting my boys wrestle with each other only reinforces toxic masculinity,

“Để mấy đứa con trai của tôi vật lộn với nhau chỉ củng cố sự nam tính độc hại,

and I want no part of it."

và tôi không muốn như vậy.”

OK, so perhaps we could create more peaceful men

Được rồi, vì vậy có lẽ chúng ta có thể tạo ra những người đàn ông hòa nhã hơn

by nipping it in the bud

bằng cách triệt từ trong trứng

and just preventing them from practicing aggression when they were little.

và ngăn chúng hung hăng khi còn nhỏ.

OK, that's one idea.

OK, đó là một ý tưởng.

Except the available evidence just doesn’t support it.

Ngoại trừ những bằng chứng có sẵn không ủng hộ điều đó.

So, for instance,

Vì vậy, ví dụ,

depriving male rats of the kind of rough play they want

triệt tiêu cách cư xử thô bạo mà mấy con chuột đực sở hữu

leads to adult male rats

đến khi trưởng thành.

who never learned how to manage their aggressive impulses.

mấy con chuột đó không bao giờ học được cách quản lý động cơ hung hăng của chúng

They actually end up more rather than less aggressive.

Chúng thực sự chết nhiều hơn là ít hung dữ hơn.

They fail to cooperate,

Chúng không hợp tác,

they fail to respond appropriately to social cues,

chúng không phản ứng phù hợp với các tín hiệu xã hội

and ultimately they fail to find mates.

và cuối cùng chúng không tìm được bạn tình.

And having males like these around doesn't help anybody.

Và có những con đực như thế này xung quanh không giúp ích gì cho bất cứ ai.

(Laughter)

(Cười)

So we are not rats, and we are not chimpanzees.

Vì vậy, chúng ta không phải là chuột, và chúng ta không phải là tinh tinh.

For one thing, if you men were chimpanzees,

Một điều, nếu người đàn ông của bạn là tinh tinh,

you would be ripping each other to shreds.

hai bạn sẽ xé nát lẫn nhau thành từng mảnh.

If you were meeting for the first time, that is.

Nếu bạn gặp nhau lần đầu tiên, đó là vậy.

It would be mayhem.

Nó sẽ là một đống hỗn loạn.

And we humans have something no other animal has.

Và con người chúng ta có thứ mà không loài động vật nào khác có.

And that is the ability to reflect on,

Và đó là khả năng suy nghĩ,

talk about and, together, to determine

giao tiếp và cùng nhau xác định

how we can control some of our more harmful impulses.

làm thế nào chúng ta có thể kiểm soát một số động cơ có hại hơn của chúng ta.

And culture here makes all the difference.

Và văn hóa ở đây tạo ra tất cả sự khác biệt.

For example, men here in Canada are much less violent

Ví dụ, đàn ông ở Canada ít bạo lực hơn nhiều

than our male neighbors over the southern border.

so với những người hàng xóm nam ở biên giới phía nam.

Apart from hockey, apparently.

Ngoài mấy anh chơi khúc côn cầu, hiển nhiên.

(Laughter)

(Cười)

And that is not because Canadian men have lost their testicles or ...

Và đó không phải vì đàn ông Canada bị mất tinh hoàn hay...

(Laughter)

(Cười)

Or because Canadian boys don't wrestle each other.

Hoặc bởi vì các chàng trai Canada không đánh nhau.

Instead, it's because of differences in the Canadian culture,

Thay vào đó, đó là do sự khác biệt trong văn hóa Canada,

perhaps in the gun laws or in the health care system

có lẽ trong luật súng hoặc trong hệ thống chăm sóc sức khỏe

or in levels of socioeconomic inequality.

hoặc ở mức độ bất bình đẳng kinh tế xã hội.

So as a society, we lose a lot

Vì vậy, với tư cách là một xã hội, chúng ta mất rất nhiều

if we leave the science of sex out of the conversation

nếu chúng ta bỏ qua khoa học về tình dục ra khỏi cuộc trò chuyện

or distort the facts.

hoặc bóp méo sự thật.

And that science strongly suggests

Và khoa học đó gợi ý mạnh mẽ

that male typical play is not budding toxic masculinity.

rằng lối cư xử điển hình của nam giới không phải là nam tính độc hại.

Instead, it is a healthy behavior that we should not discourage.

Thay vào đó, đó là một hành vi lành mạnh mà chúng ta không nên né tránh.

(Applause)

(Vỗ tay)

So exaggerating only slightly,

Vì vậy, chỉ phóng đại một chút,

testosterone from those tiny --

testosterone từ những cái tinh hoàn nhỏ xíu đó --

Sorry, tiny testes I grew 15 years ago,

Xin lỗi, tinh hoàn nhỏ bé mà tôi đã nuôi 15 năm trước,

made my son who he is today.

khiến con trai tôi trở thành con người ngày nay.

And he is still a great kid,

Và nó vẫn là một đứa trẻ tuyệt vời,

even with his testosterone reaching record levels.

ngay cả khi testosterone của nó đạt mức kỷ lục.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And I want him and all of you to be captivated by the science of sex

Và tôi muốn con trai tôi và tất cả các bạn đam mê hơn với khoa học về tình dục

and to feel comfortable talking about it.

và cảm thấy thoải mái khi nói về nó.

And last, I hope that all our kids

Và cuối cùng, tôi hy vọng rằng tất cả trẻ em

can just play more in real rather than virtual life,

của chúng ta có thể trải nghiệm nhiều hơn trong cuộc sống thực hơn là ảo,

and preferably outside.

và tốt nhất là bên ngoài.

Thank you.

Cảm ơn tất cả các bạn.

(Applause and cheers)

(Vỗ tay và cổ vũ)