Lasting Conservation, Led by Indigenous Heritage | Adjany Costa | TED

Translator: Bertha Regina Reviewer: An Pham

Imagine if you live at the center of a global conservation spotlight,

Hãy tưởng tượng rằng bạn đang ở trong

tiêu điểm của một cuộc trò chuyện toàn cầu

but you have no voice.

nhưng bạn không có tiếng nói.

Your aspirations are not valid,

Nguyện vọng của bạn không có giá trị,

and your knowledge does not count.

và kiến thức của bạn không được xem trọng.

Buồn thay, nó lại xảy ra thường xuyên ở cộng đồng các hệ sinh thái quan trọng

Sadly, this happens very often in local communities of key ecosystems

around the world.

xung quanh thế giới. Trong lĩnh vực bảo tồn, công việc của tôi,

In conservation, my field of work,

I call it community-based conservation washing,

Tôi gọi đó là “rửa” bảo tồn dựa trên cộng đồng,

which is basically when conservation organizations

hiểu đơn giản là khi các đơn vị tổ chức bảo tồn

claim to work for communities

tuyên bố làm việc vì cộng đồng

only to inform and impose pre-designed conservation plans

chỉ để thông báo và áp đặt kế hoạch bảo tồn được thiết kế sẵn

instead of including them,

thay vì bao gồm chúng,

misguiding media and funding sources.

truyền thông và các nguồn tài trợ sai lầm.

Think of greenwashing, and then apply it to conservation.

Hãy nghĩ về việc tẩy xanh, và sau đó áp dụng nó để bảo tồn.

Hopefully we can all agree that approach is not right,

Hy vọng tất cả chúng ta có thể đồng ý cách tiếp cận đó là không đúng,

and it needs to be tackled.

và nó cần phải được giải quyết.

And how about we start

Sao chúng ta không bắt đầu

by twisting classic community-based conservation questions upside down?

bằng cách đảo ngược các câu hỏi bảo tồn

dựa trên cộng đồng cổ điển?

Say, instead of wondering how to bring science

Giả sử, thay vì tự hỏi làm thế nào để đưa khoa học

and policy to communities,

và chính sách đến với cộng đồng,

how about we find a way to bring the voice

Sao chúng ta không tìm cách đưa ra tiếng nói

and centenary knowledge of communities to research and policy making?

và kiến thức trăm năm của cộng đồng vào nghiên cứu và hoạch định chính sách?

But see, the answer to such questions is never a one-size-fits-all solution,

Nhưng hãy nhìn xem, câu trả lời cho những câu hỏi

như vậy không bao giờ là một giải pháp chung cho tất cả,

because it needs to be tailored to the unique environmental,

bởi vì nó cần phải được điều chỉnh đến môi trường đặc biệt,

social and economic realities of each community.

thực tế xã hội và kinh tế của mỗi cộng đồng.

Let me give you some context.

Để tôi cung cấp cho bạn bối cảnh

I get to work in one of the most incredible wetland systems on Earth.

Tôi được làm việc tại một trong những hệ thống

đất ngập nước đáng kinh ngạc nhất trên Trái đất.

The sources of the Kavango Zambezi Transfrontier Conservation area,

Các nguồn của Khu bảo tồn xuyên biên giới Kavango Zambezi,

KAZA for short.

viết tắt là KAZA.

But now KAZA spreads through five countries

Nhưng bây giờ KAZA lan rộng qua năm nước

and is home to iconic African wildlife,

nơi là nhà của động vật hoang dã mang tính biểu tượng của châu Phi,

incredible landscapes, like the Okavango Delta,

Những phong cảnh đáng kinh ngạc, như đồng bằng sông Okavango,

and up to 2.5 million people.

lên đến 2,5 triệu người.

Its sources in eastern Angola are the heart, the lungs

Nguồn của nó ở phía đông Ăng-gô-la là trái tim, lá phổi

and the backbone of the entire KAZA,

và xương sống của toàn bộ KAZA,

yet they’re unprotected.

nhưng chúng không được bảo vệ.

In one of the many research trips I've done to the area,

Một trong những chuyến nghiên cứu mà tôi đã làm ở đây,

I met Mama Lerógio,

Tôi đã gặp Mama Lerógio,

the oldest lady of a Luchaze village,

Người phụ nữ lớn tuổi nhất làng Luchaze

and she was genuinely surprised to still see me alive.

và cô ấy thực sự ngạc nhiên khi thấy tôi vẫn còn sống.

She told me the story of the Mukissi,

Cô ấy kể tôi nghe câu chuyện của Mukissi

this mythical, giant snake-like creature

sinh vật thần thoại giống như con rắn khổng lồ này

that protects the rivers and thus life.

đã bảo vệ dòng sông và cuộc sống này.

And she told me that if the Mukissi spared me, my life,

Và cô ấy nói với tôi rằng nếu Mukissi tha cho tôi, cuộc sống của tôi,

after spending four months in dugout canoes

sau khi trải qua bốn tháng trên thuyền độc mộc

from the sources to the Okavango delta in Botswana,

từ đầu nguồn đến châu thổ Okavango ở Botswana,

it meant it trusted me.

điều đó nghĩa là nó tin tưởng tôi.

And if it did, so could they, the Luchaze people.

Và nếu nó đã làm, thì họ những người Luchaze cũng có thể.

But see, most Luchaze children do not know of the Mukissi

Nhưng hầu hết trẻ em Luchaze không biết gì về Mukissi

or any other local tale.

hay bất kỳ truyện cổ tích nào

And that is because the 40-plus year-long war they have endured

Và đó là bởi vì cuộc chiến kéo dài hơn 40 năm mà họ phải chịu đựng

has created a gap in storytelling

đã tạo ra khoảng cách trong cách kể chuyện

and has stripped away ownership of their heritage.

và tước bỏ quyền sở hữu di sản của họ.

So now the ancient wisdom,

Và giờ đây, trí tuệ cổ xưa

which is key to stewardship,

thứ vốn là chìa khóa để quản lý

is locked in the older, disappearing generations.

đã bị khóa chặt trong các thế hệ cũ, và đang biến mất.

And so we started this journey to bring back these stories

Thế là chúng tôi bắt đầu cuộc hành trình để mang những câu chuyện này trở lại

as an effort to restore pride and ownership.

như một nỗ lực để khôi phục niềm tự hào và quyền sở hữu.

Oral storytelling has always played a fundamental role,

Những câu chuyện truyền miệng luôn luôn đóng vai trò nền tảng,

not only in African culture but in conservation efforts, too.

không chỉ trong văn hóa châu Phi mà còn trong nỗ lực bảo tồn nữa.

We also do mapping exercises

Chúng tôi cũng lập ra các bản đồ

to help villagers visualize the influence and impact not only of their land,

để giúp dân làng hình dung ra sự ảnh hưởng và tác động không chỉ trên vùng đất

but also of their daily actions beyond their geographic reach.

mà còn của các hoạt động hàng ngày ngoài phạm vi địa lý của họ.

To give them a sense of importance

Để mang lại cho họ cảm giác quan trọng

to counteract how they felt abandoned all these years.

để chống lại việc họ cảm thấy bị bỏ rơi trong suốt những năm qua.

And we also help give them back the power of decision

Và cũng giúp trả lại cho họ quyền quyết định

by instigating curiosity

bằng cách khơi dậy sự tò mò

on alternative livelihoods that they can trial on.

về các sinh kế thay thế mà họ có thể thử.

All of this in an effort to bring back ownership of their heritage

Tất cả điều này đều nằm trong nỗ lực mang lại quyền sở hữu di sản cho họ

and make them stewards of their own land

và biến họ thành người quản lý đất đai của mình

and also of their own future.

cũng như tương lai chính họ

But see, through the years,

Nhưng hãy xem, qua nhiều năm,

that trust that I've mentioned before, grew stronger.

niềm tin mà tôi đã đề cập trước đó, ngày càng lớn mạnh.

So now they scold me, they teach, they feed, they protect me,

Và giờ đây, họ mắng tôi, họ dạy, họ cho tôi ăn, họ bảo vệ tôi,

they tell me secrets of their traditions.

họ kể cho tôi những bí mật về truyền thống của họ

Children tease me and call me names,

Trẻ em trêu chọc và gọi tên tôi,

but I will never be one of them.

nhưng tôi sẽ không bao giờ là một trong số họ

And thus they will never fully, truly trust me.

Họ sẽ không bao giờ hoàn toàn, thực sự tin tưởng tôi

But that is the point of this whole talk.

Nhưng đó là trọng điểm của toàn bộ bài diễn thuyết này.

They're not supposed to trust me, you

Họ không nên tin tưởng tôi, bạn

or anyone else coming in with a grand plan to save the world.

hay bất kì ai đến với một kế hoạch vĩ đại để giải cứu thế giới

They're supposed to trust themselves.

Họ nên tin tưởng chính mình

Real community-based conservation

Bảo tồn dựa vào cộng đồng thực sự

goes much beyond ensuring an elder has a ceremonial seat at the table

vượt xa việc đảm bảo một người lớn tuổi có một chỗ ngồi trang trọng tại bàn

and is interviewed.

và được phỏng vấn.

It fosters fierce independence, doesn't further dependency.

Nó thúc đẩy sự độc lập quyết liệt, không phụ thuộc.

Lasting conservation comes from within.

Bảo tồn lâu dài đến từ bên trong.

From believing, from belonging, from dreaming.

Từ sự tin tưởng, từ những thứ thuộc về, từ giấc mơ.

So whether you are a conservationist yourself

Vì vậy, dù bạn là một nhà bảo tồn chính mình,

or a donor or a media outlet,

nhà tài trợ, phương tiện truyền thông

or maybe just plain curious,

hoặc có thể chỉ đơn giản là tò mò,

let's be vessels for that,

hãy làm điều đó

for stewardship, for ownership,

để quản lý, để sở hữu,

for pride.

để tự hào.

Don’t just tick the boxes.

Đừng chỉ đánh dấu vào các ô.

Ask the difficult questions.

Hãy hỏi những câu hỏi khó.

And always wonder:

Và luôn tự hỏi rằng:

Are we working for communities

Bạn đang làm việc cho cộng đồng

or with communities?

hay với cộng đồng?

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)