Why All Dogs Are Good Dogs | Alexandra Horowitz | TED

Translator: Trang Do Nu Gia Reviewer: 24 Anh

Every dog training book holds out the premise of the perfect puppy

Mọi cuốn sách huấn luyện chó đều đưa ra tiền đề cho một chú cún con hoàn hảo

or ten ways to assure a good dog.

hoặc mười cách để giữ cho chú chó thật ngoan ngoãn.

But science tells us that this is all wrong.

Nhưng khoa học cho chúng ta biết rằng điều này hoàn toàn sai.

Your dog's misbehavior is telling you one thing,

Tật xấu của chú chó nhà bạn đang mách cho ta biết một điều,

and it's not that they're a bad dog.

và đó chẳng phải là chúng là chú chó hư.

What it's telling you is how they experience the world

Điều mà nó cho bạn biết là

nó trải nghiệm thế giới theo cách khác với bạn.

differently from you.

Understanding this is the key to raising a happy dog.

Hiểu được điều này chính là chìa khóa để nuôi dạy một chú chó hạnh phúc.

Do đó tôi muốn đưa ra hai luận điểm để làm rõ đâu mới thực là những tật xấu.

So I want to make two points to clarify what misbehaviors actually are.

The first, misbehavior isn't misbehavior.

Đầu tiên, tật xấu không hẳn là tật xấu.

It's communication.

Đó là giao tiếp.

It's information gathering.

Đó là thu thập thông tin.

It's surprise, it's excitement,

Đó là sự bất ngờ, sự phấn khích,

sometimes it's boredom.

đôi khi là sự buồn chán.

It's a glimpse into the stage of life they're in.

Là một cái nhìn thoáng qua về giai đoạn hiện tại trong đời chúng.

For instance, it's communication.

Ví dụ, đó là sự giao tiếp.

Barking at a guest.

Sủa một vị khách.

We call it rude, but it's not rude, they are telling you something,

Ta xem đó là thô lỗ, nhưng không phải vậy, chúng đang nói với bạn điều gì đó,

“Someone is here.”

“Có ai đó đang ở đây.”

And you're encouraging that

Và bạn đang giao tiếp lại với chúng

as you go right to the door,

khi bạn vừa đi thẳng đến cửa,

often barking back at them in our own way.

vừa thường “sủa” lại chúng theo cách của chúng ta.

Congratulations, you're in conversation.

Xin chúc mừng, bạn đang trò chuyện.

It's information gathering.

Đó là thu thập thông tin.

A dog sniffing you closely isn't impolite.

Không có gì thô lỗ khi một chú chó lại gần và đánh hơi bạn.

Dogs see the world through their noses.

Chó nhìn thế giới bằng mũi.

Bằng việc đến gần, chúng quan sát, tìm hiểu về bạn.

Up close, they are looking at you, finding out about you.

Their noses have the acuity to tell

Mũi của chúng có khả năng nhận biết

where you've been, what you've eaten,

bạn đã ở đâu, bạn đã ăn gì,

even if you've been secretly petting another dog.

ngay cả khi bạn đang bí mật nựng một con chó khác.

It's telling us about the stage of life they're in.

Nó cũng cho ta biết về giai đoạn hiện tại trong cuộc đời của chúng.

If you have a dog who's between about six months and two years old,

Nếu bạn nuôi một chú chó khoảng từ sáu tháng đến hai tuổi,

you don’t have, as commonly assumed, a puppy.

không phải là bạn đang nuôi chó con đâu, dù ta thường cho là vậy.

You, my friend, have a teenager,

Bạn của tôi ơi, bạn đang nuôi một chú chó tuổi teen,

an adolescent in a mature 30-year-old body going through a phase.

một thiếu niên trong cơ thể người trưởng thành 30 tuổi

và đang ở giai đoạn ẩm ương.

Just like the 14-year-old boy’s sometimes erratic behavior --

Giống như hành vi đôi khi thất thường của một cậu bé 14 tuổi --

distant or argumentative --

xa cách hoặc thích tranh cãi --

this phase in dogs is driven by hormones.

các hormone thúc đẩy giai đoạn này ở chó.

Those that lead to sexual maturity also have other consequences,

Những hormone dẫn đến sự trưởng thành về giới tính

cũng mang lại những hậu quả khác,

like increased sensitivity to touch and less self control.

như dễ nhạy cảm với đụng chạm và tự chủ kém hơn.

Their brains are literally being rewired,

Não bộ của chúng đang được sắp xếp lại theo đúng nghĩa đen,

especially in areas that regulate emotions and making judgments.

đặc biệt là ở những khu vực điều chỉnh cảm xúc và đưa ra phán đoán.

You might see more challenges to your authority.

Bạn có thể gặp nhiều thách thức hơn trong việc kiểm soát chúng.

They might alternate shying from you and clinging to you.

Chúng có thể luân phiên né tránh và bám lấy bạn.

There might be more chewing of things.

Chúng có thể gặm nhiều thứ hơn.

Chewing in particular may be a way to help lower their stress hormone levels.

Gặm đặc biệt có thể là một cách giúp giảm mức độ hormone căng thẳng của chúng.

So misbehavior isn't best described as misbehavior at all.

Do đó, tật xấu không hẳn chỉ là tật xấu.

The second point is this.

Luận điểm thứ hai là điều sau đây.

What we read as dog misbehavior is really our misbehavior.

Những gì chúng ta đọc về thói xấu của loài chó thực chất là thói xấu của ta.

It's our fault.

Là lỗi của chúng ta.

If their behavior seems wrong to us,

Nếu ta cảm thấy hành vi của chúng là sai,

it highlights that we have not conveyed to the dog what matters to us

điều đó cho thấy ta đã không truyền đạt cho chú chó biết điều gì quan trọng với ta

in a way that they can understand.

theo cách mà chúng có thể hiểu được.

Dogs are not born understanding the sometimes Byzantine rules

Chó không được sinh ra để hiểu về

các luật lệ lắm lúc phức tạp của tương tác xã hội loài người,

of human social interaction,

or the rules of our home,

hoặc các nội quy trong ngôi nhà của ta,

or what we consider appropriate behavior.

hoặc những gì ta xem là ứng xử phù hợp.

Dogs don't have a clue about the pronouns we give to items.

Chó chẳng biết chút gì về các đại từ chúng ta đặt cho các đồ vật.

"That's my bed, that's your bed."

“Đó là giường của tớ, còn đó mới là giường của cậu.”

Or the identities we give to objects.

Hoặc danh tính mà chúng ta đặt cho các đồ vật.

"That's a shoe, and that's a chew toy."

“Kia là chiếc giày và kia là đồ chơi để gặm.”

My research has actually shown

Nghiên cứu của tôi đã thực sự chỉ ra rằng

that even when we think they know they've done something wrong,

ngay cả khi ta nghĩ rằng chúng biết chúng đã làm điều gì sai,

giving the guilty look that is familiar to many dog people,

bày ra vẻ mặt tội lỗi quen thuộc với nhiều người nuôi chó,

this look isn't a sign of guilt.

vẻ mặt này không phải là dấu hiệu của việc biết hối lỗi.

Đó là biểu hiện vâng lời do chúng học được và thể hiện khi ta tức giận

It's a learned submissive display that they put on when we're angry

so we don't punish them.

để ta không phạt chúng.

And it's actually pretty good at that.

Và việc này thực sự khá hiệu quả.

Often their seeming misbehavior is actually a poorly designed environment

Thường thì hành vi có vẻ xấu của chúng là do môi trường được thiết kế cẩu thả

on our part.

xuất phát từ chúng ta.

You don’t leave kids alone with knives,

Bạn không để trẻ em một mình với dao,

and we shouldn’t leave dogs alone with a cheese plate.

và chúng ta không nên để những chú chó một mình với đĩa phô mai.

If you leave a pair of your favorite shoes,

Nếu bạn để một đôi giày yêu thích,

that smell like you,

có mùi của bạn,

in the middle of the living room as you leave the house,

ở giữa phòng khách khi bạn rời khỏi nhà,

you have designed your environment

bạn đã thiết kế môi trường riêng của bạn

to include special you-smelling items in it.

bao gồm những vật dụng đặc biệt có mùi của bạn trong đó.

Enrichment devices.

Các dụng cụ tăng hứng thú cho chó.

Your dog will take to it and interact with your shoes

Chó của bạn sẽ đến gần và tương tác với đôi giày của bạn

in a way you might find objectionable.

theo cách mà bạn có thể thấy khó chịu.

In other words, it's on us.

Nói cách khác, là do chúng ta cả.

Once we begin to see

Một khi chúng ta bắt đầu thấy ra

that this thing we've been calling "misbehavior"

rằng hành vi mà ta luôn gọi là “tật xấu”

can be more productively translated into what the dog is actually doing,

có thể được diễn giải hiệu quả hơn về những gì loài chó đang thực sự làm,

living among dogs changes for us.

việc sống cùng loài chó sẽ đổi thay với chúng ta.

Misbehavior becomes an opportunity

Tật xấu trở thành một cơ hội

to see into what the Austrian scientist Jakob von Uexküll called the umwelt --

để hiểu điều mà nhà khoa học người Áo Jakob von Uexküll gọi là “umwelt” --

the worldview or the perspective of another species.

nghĩa là thế giới quan hoặc là góc nhìn của các loài khác.

The profound change in my own life after studying dogs

Thay đổi sâu sắc trong cuộc sống của tôi sau khi nghiên cứu về loài chó

was that it completely overthrew how I looked at my own dog.

là nó đã thay đổi hoàn toàn cách tôi nhìn chú chó của mình.

Dog chasing a bike?

Chó đuổi theo một chiếc xe đạp ư?

It's a glimpse into their evolutionary history.

Đây là một cái nhìn thoáng qua về lịch sử tiến hóa của họ.

Descent of ancient wolves

Chúng là hậu duệ của những con sói cổ đại mang theo sự thôi thúc còn sót lại

with a vestigial urge to chase quickly-moving things which could be prey.

nhằm đuổi theo những thứ di chuyển nhanh có khả năng là con mồi

Stop the bike and you stop the chase.

Dừng xe đạp và cuộc rượt đuổi sẽ kết thúc.

Similarly, your dog’s jumping on you and licking your face in greeting?

Tương tự như vậy,

con chó của bạn chồm lên người bạn và liếm mặt bạn để chào hỏi sao?

This, too, can be traced back to their ancestry.

Điều này cũng có thể bắt nguồn từ tổ tiên của chúng.

A hunting wolf returns to the pack

Một con sói đi săn trở về bầy

to be mobbed by pack mates in greeting

sẽ được các đồng loại vây quanh chào đón,

who would lick him or her around the face.

chúng sẽ liếm quanh mặt con sói đực hoặc sói cái đó.

Trong trường hợp của chúng, chúng đang cố gợi ý con sói đó

In their case, they're trying to prompt the wolf

to regurgitate a little bit of the food that they just hunted.

nôn ra một ít thức ăn mà chúng vừa săn được.

Nếu không muốn chó của bạn nhảy cẩng lên,

If you don't want your dog to jump, bend down to their height.

hãy cúi người ngang tầm chiều cao của chúng.

If you spat up a little of your sandwich, I think they'd be okay with that too.

Nếu bạn nôn ra một ít bánh sandwich của mình,

tôi nghĩ chúng cũng sẽ không phiền đâu.

Deeply smelling into each other's fur,

Ngửi thật kỹ bộ lông của nhau,

their close smelling of us or every guest,

đứng gần và ngửi mùi của chúng ta hoặc của mọi vị khách,

it’s a peek into their perceptual experience

đó là một cái nhìn thoáng qua về trải nghiệm nhận thức

as olfactory creatures

khi là những sinh vật khứu giác

with hundreds of millions more olfactory receptor cells in their nose than we have.

có hơn loài người hàng trăm triệu tế bào thụ thể khứu giác ở mũi.

So take them for a smell walk to exercise those noses,

Vậy hãy đưa chúng đi dạo và ngửi mùi để rèn luyện những chiếc mũi đó,

where they lead the way and sniff to their heart's content.

để chúng dẫn đường và thỏa thích đánh hơi.

A dog's misbehavior is a chance for you to learn about this alien creature

Tật xấu của loài chó là một cơ hội để bạn tìm hiểu về sinh vật khác thường này,

that we've all become accustomed to seeing,

loài vật mà ta đều đã quen nhìn thấy,

but who is misunderstood.

nhưng lại hiểu không đúng.

When we see their communications,

Khi ta thấy chúng giao tiếp với ta,

we're able to listen.

ta có thể lắng nghe chúng.

When we see what they perceive,

Khi ta biết chúng nhận thức được,

we bring ourselves one step closer to dogness.

ta đã tiến một bước gần hơn với việc làm bạn với loài chó.

In the end, we'll wind up with better relationship with our pups.

Sau cùng, ta sẽ có mối quan hệ tốt đẹp hơn với những chú cún của mình.

And isn't that what we're aiming for?

Và đó chẳng phải là điều mà ta đang hướng tới sao?

Thanks.

Cảm ơn.

Whitney Pennington Rodgers: I think it's interesting how,

Whitney Pennington Rodgers: Tôi nghĩ thật thú vị làm sao

khi trong bài nói chuyện mở đầu của bạn và cả trong cuốn sách,

in your opening talk and really in the book as well,

trọng tâm chính là ta không thật sự hiểu được

the big focus is how we just don't really understand

“tật xấu” ở loài chó thực sự đang mách bảo ta điều gì.

what "misbehavior" in dogs is actually telling us.

What is your take on why this is something

Bạn nghĩ đâu là lý do đây lại là một điều thực sự khó khăn

that's really challenging for dog parents, if you will,

đối với những người chỉ nuôi chó thay vì nuôi con trẻ, nếu họ sắp trở thành,

versus dog owners, for dog parents to really grasp?

so với những chủ nhân của chó, để các bậc cha mẹ nuôi chó có thể nắm bắt?

Alexandra Horowitz: People who have had sequential dog relationships even

Alexandra Horowitz: Tôi nghĩ những người liên tục nuôi và tương tác với chó

are still surprised by this, I think.

vẫn ngạc nhiên về điều này.

Because ...

Bởi vì ...

những gì ta thấy ở loài chó ở nơi công cộng

what we see publicly of dogs

is usually very cooperative interactions with people, right?

thường là những tương tác rất hợp tác với mọi người, phải không?

The dogs you see on the street or when you go to the park

Những chú chó bạn thấy trên đường hoặc khi đến công viên

or when you're hiking or whatever it is,

hoặc khi bạn đi bộ đường dài hay bất cứ đâu,

are dogs who are kind of cooperatively going along with a person

đều là những chú chó có vẻ rất biết nghe lời con người

as though they completely understand what this is about.

như thể chúng hoàn toàn hiểu rõ việc này là gì.

And in some ways they do get to that point where,

Và theo một số phương diện, chúng thậm chí đạt đến mức độ,

if not fully understanding what's happening all the time,

nếu không hoàn toàn hiểu rõ về những gì đang diễn ra mọi lúc,

they are flexible enough behaviorally

thì chúng đủ linh hoạt về mặt hành vi

to go along with what their human family asks and wants to do.

để làm theo những gì gia đình loài người của chúng yêu cầu và muốn chúng làm.

But that doesn't happen instantly, right?

Nhưng điều đó không xảy ra ngay lập tức, phải không?

And so we feel giving this appearance of,

Và vì vậy, chúng ta cảm thấy sự hiện diện,

or even the memory of a past dog who was so cooperative,

hoặc thậm chí là ký ức về một chú chó biết nghe lời mà ta đã gặp,

who felt like they knew your emotions

cảm giác như chúng hiểu được cảm xúc của bạn

and could anticipate what you were going to do,

và có thể dự đoán được những gì bạn dự định làm,

this new dog hasn't learned all that yet,

trong khi chú chó mới này vẫn chưa học được tất cả những điều đó,

and we feel as though that should come with them a little bit.

và chúng ta cảm thấy như thể chúng ít ra cũng có sẵn một tí vâng lời.

That should come as part of their genetic makeup.

Điều đó nên là một phần trong cấu tạo di truyền của chúng.

Their ability to become sensitive to human behavior

Khả năng trở nên nhạy cảm với hành vi của con người

and learn a lot about humans is part of their genetic makeup,

và tìm hiểu rất nhiều về con người là một phần cấu tạo di truyền của chúng,

but not the understanding.

chứ không phải là trí thông minh.

And so it's quite a steep curve to go from knowing dog

Và vì thế, khá khó khăn để đi từ việc hiểu riêng về loài chó

to knowing dog and human

đến việc hiểu về cả chó và người

and being like, cleanly slipping into human society.

và cũng giống như, hoàn toàn hòa nhập vào xã hội loài người.

WPR: Well, one thing I also really appreciate is the parallel you draw.

WPR: Chà, tôi cũng đánh giá cao so sánh tương đồng mà bạn đưa ra.

And I think we talked about this before,

Và tôi nghĩ trước đây, ta đã bàn về điều này,

just the parallel you draw between being a human parent and a dog parent.

chỉ là sự tương đồng bạn nêu ra giữa việc làm phụ huynh nuôi trẻ và nuôi chó.

And I'm a fairly new parent.

Và tôi chỉ mới lên chức phụ huynh.

I have an almost two-year-old human child.

Tôi là mẹ của một đứa trẻ gần hai tuổi.

And just curious what sort of skills you see that parents can take

Và tôi tò mò rằng loại kỹ năng nào mà bạn thấy là các bậc cha mẹ có thể học hỏi được

from their experiences in raising a dog.

từ kinh nghiệm nuôi chó.

AH: It's interesting because people do talk about raising a dog

AH: Thật thú vị bởi vì mọi người nói về việc nuôi chó

as a kind of prelude to having a baby.

như sự chuẩn bị trước cho việc có con.

But I feel like having a baby prepared me for having a puppy, you know,

Nhưng tôi cảm thấy có con lại giúp tôi chuẩn bị cho việc nuôi cún, bạn biết đó --

(Laughs)

(Cười)

kind of a long period of no sleep at night, you know,

một khoảng thời gian dài thức trắng đêm, bạn biết đấy,

where a child is sort of learning to settle themselves over the night.

khi một đứa trẻ đang học cách ngủ một mình trong đêm.

I mean, the puppy is going to do the same thing.

Ý tôi là, chú cún cũng sẽ làm điều tương tự.

But if you view it the other way,

Nhưng nếu bạn nhìn nó theo hướng khác,

một hướng truyền thống hơn khi xem chú cún như khúc dạo đầu,

the more traditional way of the puppy as prelude,

it's having a completely dependent creature, right?

ta đang nuôi một sinh vật phụ thuộc hoàn toàn, phải không nào?

Dogs can get around on their own, but by being put into a home --

Chó có thể tự đi lại, nhưng nếu được đưa vào một ngôi nhà --

tôi sống trong một căn hộ, nhưng -- hoặc một căn nhà --

I live in an apartment, but -- or a house --

they're dependent on us for all the things.

thì chúng sẽ phụ thuộc vào chúng ta về tất cả mọi thứ.

Và ta dường như quên mất điều đó, nhỉ?

And we kind of forget that, right?

Like, we decide when they eat,

Giống như, ta quyết định khi nào chúng ăn,

we decide when they can go out and relieve themselves.

ta quyết định khi nào chúng có thể ra ngoài để đi vệ sinh.

Chúng ta quyết định khi nào chúng sẽ tập thể dục.

We decide when they get to exercise.

We decide, often it's us deciding when we want to socialize

Chúng ta đưa ra quyết định, thường là ta muốn giao tiếp vào lúc nào

and when we need them to be quiet.

và ta cần chúng im lặng vào lúc nào.

So their entire life is structured in this human way.

Vậy nên toàn bộ cuộc sống của chúng được thiết lập theo cách con người này.

This is what happens to a child as well, more slowly over time,

Đây cũng là điều diễn ra với một đứa trẻ, một cách từ từ theo thời gian,

because really a new parent, as you know,

bởi vì một cặp cha mẹ mới, như bạn biết đấy,

has to kind of restructure their own life around the baby.

phải sắp xếp lại cuộc sống của chính họ xoay quanh đứa bé.

But the point is that the baby will eventually

Nhưng vấn đề là đứa bé suy cho cùng

be able to sit cooperatively next to you while you do your Zoom

cũng có thể ngoan ngoãn ngồi cạnh bạn trong khi bạn họp qua Zoom

and entertain herself, right?

và cô nhóc có thể tự chơi, phải không?

But with the puppy,

Nhưng với cún con,

we're expecting basically that from a non-human

về cơ bản thì ta đang mong đợi điều đó từ sinh vật không phải con người

and we're also not giving them several years to learn.

và ta cũng không cho chúng nhiều năm để học.

We're assuming that they're going to learn it relatively instantly

Ta mặc định rằng chúng sẽ học điều đó tương đối ngay lập tức

and always be cooperative, you know, and sort of, get what it's all about.

và luôn nghe lời, bạn biết đấy,

và đại loại là hiểu được tất cả mọi thứ.

Ta không hẳn làm vậy.

We really don't.

Điều hài lòng khi có một đứa con, ít ra chính là

The child, at least, the satisfaction of having a child,

is that they do get it, right?

chúng có hiểu được ta, đúng chứ?

You can eventually talk to them using a language and they can understand

Bạn có thể dùng ngôn ngữ để nói chuyện với chúng và chúng có thể hiểu được

and appreciate what you're saying and imparting in that language.

và đánh giá cao những gì bạn đang nói và truyền đạt lại bằng ngôn ngữ đó.

And the dog, even the really high-excelling, word-learning dogs

Và đối với loài chó,

ngay cả những chú chó rất giỏi học từ vựng

don't understand our language,

cũng không thể hiểu ngôn ngữ của ta,

and yet we're still talking to them as though they do.

nhưng chúng ta vẫn trò chuyện với chúng như thể chúng đã hiểu.

That's fine with me.

Tôi chẳng ý kiến gì.

Tôi yêu việc mọi người trò chuyện với loài chó và tôi cũng vậy.

I love people talking to dogs and I talk to dogs.

Just, let’s not pretend that they ... understand what we’re saying.

Chỉ cần đừng giả vờ rằng chúng hiểu những gì chúng ta đang nói.

WPR: This is -- great tips.

WPR: Đây quả là -- những mẹo hay.

And you should know, Alexandra,

Và bạn biết đấy, Alexandra,

that we are getting lots and lots of questions in from our members.

chúng tôi đang nhận được rất nhiều câu hỏi từ các thành viên của mình.

And so I want to dive into some of those ...

Và vì vậy tôi muốn thảo luận kỹ một số trong số đó ...

So we have a question from TED Member Ann. They ask,

Chúng tôi có một câu hỏi đến từ Thành viên TED Ann, bạn này hỏi:

"I'd love to know how to better manage a multi-dog household

“Tôi muốn biết cách để quản lý tốt hơn một đại gia đình chó

across three generations: 13, eight and four years old.”

có ba thế hệ: 13, 8 và 4 tuổi.”

AH: Right.

AH: Được rồi.

That's a great question

Đó là một câu hỏi hay

and congratulations on having such a large dog household.

và xin chúc mừng bạn vì đã có một đại gia đình chó đông như vậy nha.

Vui vô cùng.

That's great fun.

I think one thing to realize, too,

Tôi nghĩ một điều cũng cần nhận ra,

when we have multiple dogs

khi chúng ta nuôi nhiều chó

is that these dogs are still really individuals, right?

chính là những chú chó này thực sự vẫn là những cá thể riêng lẻ, đúng chứ?

Everybody knows that if they have their own single dog,

Mọi người đều biết rằng nếu chỉ có duy nhất một chú chó,

you feel like your dog is completely special.

bạn sẽ cảm thấy chú chó của mình vô cùng đặc biệt.

When you have multiple dogs,

Khi bạn nuôi nhiều chó,

you still have multiple individuals

bạn vẫn có nhiều cá thể

và chúng thực sự phải được đối xử riêng biệt, đúng chứ?

and they really have to be treated separately, right? ...

Probably your 13-year-old has preferences

Có thể chú chó 13 tuổi của bạn có những sở thích

that your eight-year-old doesn't share.

mà chú chó tám tuổi của bạn không có.

Some things they'll be able to do together and cooperatively,

Có vài việc chúng sẽ có thể làm cùng nhau và rất hợp tác với nhau,

but I would expect as often or more often that they need to have their own time.

nhưng tôi mong chúng thường xuyên hoặc thường xuyên hơn

có thời gian riêng cho mình.

They maybe need to have their own time with you or whoever the person is

Chúng có thể sẽ cần có thời gian riêng với bạn hoặc bất cứ ai

who they're bonded to or attached in the household.

mà chúng thân thiết hoặc gắn bó trong gia đình.

WPR: And we also have a couple of questions about language,

WPR: Và chúng tôi cũng có một vài câu hỏi về ngôn ngữ,

sort of what you were saying earlier,

giống như những gì bạn đã nói trước đó,

that dogs will never be able to really speak our language.

rằng loài chó sẽ không bao giờ có thể thực sự nói được ngôn ngữ của chúng ta.

Just a question around whether or not, how much they’re actually understanding.

Chỉ là câu hỏi rằng liệu chúng có hiểu hay không, và thực sự hiểu được bao nhiêu.

Cả Thành viên TED Gordon và Thành viên TED Agatha,

So both TED Member Gordon and TED Member Agatha,

họ đều có câu hỏi này

they have this question

around whether dogs understand tones and gestures,

về việc liệu chó có hiểu được âm điệu và cử chỉ hay không,

and Agatha specifically has a question

và Agatha đặc biệt có một câu hỏi

about buttons that dogs can press to communicate in human language,

về các nút bấm mà chó có thể nhấn để giao tiếp bằng ngôn ngữ của con người,

whether or not those really improve communication

liệu những nút đó có thực sự cải thiện khả năng giao tiếp hay không

and if dogs really even understand what those buttons mean.

và liệu chó có thực sự hiểu ý nghĩa của các nút đó hay không.

AH: Yeah so I mean, dogs are definitely understanding

AH: Vâng, ý tôi là, chó chắc chắn hiểu được

a good amount of what we say, right?

rất nhiều những gì chúng ta nói, đúng chứ?

They learn words and some dogs are extremely good at learning words

Chúng học từ vựng

và một số chú chó còn rất giỏi trong việc học từ ngữ

and we know Chaser, you know, this famous border collie

và chúng ta biết Chaser, bạn biết đấy,

chú chó giống border collie nổi tiếng này đã học được một ngàn từ.

who learned a thousand words.

John Pilley, who worked with Chaser,

John Pilley, người đã làm việc với Chaser,

spent eight hours a day, every day, working with Chaser

đã dành tám giờ mỗi ngày để làm việc với Chaser

so that she would learn eventually a thousand words,

để rồi bé chó này có thể học được một ngàn từ,

and -- they were toys --

và -- chúng là những món đồ chơi --

and a couple of different verbs or actions which she could take with them.

và vài động từ hay hành động khác nhau mà bé chó này có thể thực hiện với đồ chơi.

It was semantically and syntactically, you know,

Bạn biết đấy, về mặt ngữ nghĩa và cú pháp,

đây là điều chưa từng có ở loài chó và đã rõ rệt cho thấy khả năng của chúng.

unprecedented for dogs and really neat, it shows their capacity.

But unless you're really specifically and clearly talking to dogs

Nhưng nếu bạn không thực sự nói chuyện một cách chi tiết và rõ ràng với chó

eight hours a day about very limited items,

tám tiếng một ngày về những món đồ rất hạn chế,

your dog is not going to pick those things up.

chú chó của bạn sẽ không bao giờ nhặt những thứ đó lên.

There's no reason to expect they would.

Không có lý do gì để mong đợi chúng làm như vậy.

That doesn't mean that there's no communication already happening, right?

Điều đó không có nghĩa là chẳng có giao tiếp nào xảy ra, phải không nào?

And I think what the button apparatuses

Và tôi nghĩ những thiết bị nút bấm mà đã trở nên phổ biến

that have gotten popular and have yet to be completely,

và vẫn chưa hoàn toàn, bạn biết đấy,

you know, subject to science's scrutiny, by the way,

được khoa học xem xét kỹ lưỡng,

there's no evidence that those ...

không có bằng chứng nào cho thấy chúng ...

actually represent what the dogs are thinking

thực sự thể hiện suy nghĩ của những chú chó

or are extending their communication ability.

hoặc đang mở rộng khả năng giao tiếp của chúng.

What they are potentially doing, though,

Tuy nhiên, những gì chúng có khả năng làm,

is putting into a kind of language we understand

là diễn giải mối quan tâm của chú chó sang một loại ngôn ngữ mà ta hiểu

something that the dog is interested in

but is already showing in some other way.

nhưng chúng đã thể hiện theo một cách khác.

So if I'm a dog and I want to go outside, I can show you by --

Vậy nếu tôi là một con chó và tôi muốn ra ngoài,

tôi có thể ra hiệu cho bạn biết bằng cách --

dựa vào chuyện mỗi chú chó lại có mỗi cách làm khác nhau --

based on, you know, different dogs do it differently, maybe barking,

có thể sủa, tiến lại gần bạn và cố gắng thu hút sự chú ý của bạn,

coming over to you and trying to get your attention,

looking at the door,

nhìn vào cánh cửa,

walking over to the door, bringing a leash to you.

bước tới cánh cửa, mang dây xích đến chỗ bạn.

Lots of things like that are communications.

Những thứ như thế chính là truyền đạt thông tin.

If instead, if as a person, I ignore all of those communications,

Thay vào đó, nếu ở vị trí là con người, tôi phớt lờ tất cả những thông điệp đó,

nhưng tôi cũng có một cái nút mà tôi sẽ nhấn vào nếu tôi là chó,

but I also have a button as a dog which I could push,

which says, "I want to go outside," maybe that will get us to listen.

cái nút ngụ ý rằng “Tớ muốn ra ngoài,” có lẽ nó sẽ khiến ta phải lắng nghe.

But I don't think that that's something that the dog is trying to communicate

Nhưng tôi không nghĩ rằng đó là thứ mà chú chó đang cố gắng truyền tải

and can't until they have the button.

và không thể truyền tải cho đến khi chúng có cái nút bấm.

The best that it can do, as far as we know now,

Điều tốt nhất mà nút bấm đó có thể làm, theo những gì chúng tôi biết hiện tại,

is potentially make it easier for us to understand.

là nó có tiềm năng giúp ta dễ dàng nắm bắt hơn.

But I do think that communication is already present.

Nhưng tôi nghĩ rằng giao tiếp vẫn luôn hiện diện sẵn.

They are highly, highly skilled communicators

Chúng giao tiếp rất thuần thục

and they understand a lot of what we're talking about,

và chúng hiểu rất nhiều điều mà chúng ta đang nói đến,

but not in the kind of linguistic way that humans think is so important,

nhưng không phải theo lối ngôn ngữ học mà con người nghĩ là quan trọng,

that enables us to have this Zoom today.

thứ mà giúp ta có cuộc gặp qua Zoom như ngày hôm nay.

And I think to deny them that is not to deny them the interest in

Và tôi nghĩ là việc tước bỏ những thứ đó không có nghĩa là phủ nhận mối quan tâm

or the ability to communicate.

hoặc khả năng giao tiếp của chúng.

WPR: TED Member Ginger is curious

WPR: Thành viên TED Ginger đang tò mò

đâu là độ tuổi tốt nhất và sớm nhất để bắt đầu huấn luyện chó

about the best and earliest age to start training a dog

and also connects to this,

và cũng liên quan đến vấn đề này,

is curious about your thoughts about electronic training collars

bạn ấy muốn biết suy nghĩ của bạn về những chiếc vòng cổ huấn luyện điện tử

and behavioral training.

và việc huấn luyện hành vi.

AH: Yeah, well to start with the first part there,

AH: Vâng, để bắt đầu với ý đầu tiên,

I mean, as I say, I don't explicitly train dogs,

ý tôi là, như tôi đã nói đến, tôi không huấn luyện chó một cách rõ rệt,

which doesn't mean I don't prepare them to be in human society

không có nghĩa là tôi không hỗ trợ chúng hòa nhập với xã hội loài người

and to live cooperatively and happily with our family.

và sống hòa thuận, hạnh phúc với gia đình chúng tôi.

I do.

Tôi có làm điều đó.

For me, that started with actually socialization of the dog to other dogs,

Với tôi, điều đó bắt đầu với việc giúp đỡ chó thích nghi với những con chó khác,

other people, and lots of different types of noises

với những người khác và với nhiều loại tiếng ồn khác nhau

and surprising things before we got the dog.

và những điều bất ngờ khác trước khi chúng ta bắt đầu nuôi chó.

And that means in the first several weeks,

Và điều đó có nghĩa là trong vài tuần đầu tiên,

maybe after about four weeks of their life, from four to nine weeks,

có thể là sau khoảng bốn tuần tuổi, từ bốn đến chín tuần,

they're in what's called a socialization period

chúng ở trong giai đoạn được gọi là giai đoạn thích nghi xã hội

where they really need to be exposed to lots of types of situations

khi chúng thực sự cần tiếp xúc với nhiều loại tình huống

mà chúng có thể gặp phải sau này.

that they might encounter later.

And if they are then, then they become acclimated to them.

Và nếu vượt qua được, chúng sẽ dần thích nghi với những thứ đó.

And that is a kind of training, right?

Và đó là một dạng của huấn luyện, phải không nào?

It's not like training to come or training to sit,

Nó không giống như tập chạy đến hay tập ngồi,

but it’s training them that this is their world.

mà là tập cho chúng biết rằng đây là thế giới của chúng.

There are airplanes flying overhead,

Có máy bay đang bay trên đầu,

there are people coming out of cars.

có người đang bước ra khỏi ô tô.

You'll see new dogs and people and there are cats and there are birds.

Cậu sẽ thấy những chú chó mới, cả con người, mèo và chim.

And in that period, they react calmly and with interest and curiosity.

Trong giai đoạn đó, chúng sẽ phản ứng thật bình tĩnh, với sự thích thú và tò mò.

If you don't expose dogs to lots of different sounds

Nếu bạn không cho chó tiếp xúc với nhiều âm thanh khác nhau

and people and things ... in this socialization period,

với con người và đồ vật trong giai đoạn thích nghi xã hội này,

which usually extends till after dogs are adopted from a litter,

giai đoạn mà thường kéo dài sau khi chó được nhận nuôi từ một lứa,

then they might be fearful.

chúng có thể trở nên dễ hoảng sợ.

They have difficulty dealing with those things.

Chúng sẽ gặp khó khăn khi gặp phải những điều đó.

Chúng trở nên lo lắng, hung hăng trước những sự việc đó.

They get very anxious, they might become aggressive to those things.

Do đó về cơ bản, hình thức huấn luyện đó nên bắt đầu ngay khi bạn gặp chúng.

So that type of training starts as soon as you meet them, basically.

And I think that will lead to the best solution.

Và tôi nghĩ điều đó sẽ đem lại giải pháp tốt nhất.

As to the second part of that, quickly, electronic collars I despise.

Đối với ý thứ hai, tôi xin nói ngay là tôi phản đối vòng cổ điện tử.

There's no reason to use electronic collars

Không có lý do gì để sử dụng vòng cổ điện tử

or stimulation with any dog ever,

hoặc đồ vật kích thích với bất kỳ con chó nào,

as far as I'm concerned.

theo như tôi nghĩ.

What it teaches is that ... they will be randomly punished.

Điều mà vòng cổ điện dạy chúng là chúng sẽ bị phạt ngẫu nhiên.

You know, they have a very hard time associating that

Bạn biết đấy, rất khó để chúng

liên hệ việc bị phạt với hành vi mà chúng vừa làm.

with the behavior that they just did.

And this harkens back to what I was saying in the talk,

Và điều này gợi lại điều mà tôi đã nói trong buổi nói chuyện,

which is our concept of what a behavior is or what an object is,

đó là khái niệm của chúng ta về một hành vi hoặc một đồ vật,

“this is my shoe,” right,

“đây là giày của tớ,” đúng chứ,

like, that that somehow is going to be a meaningful

kiểu như, bằng cách nào đó, điều đó sẽ là mẩu kiến thức quan trọng

and important bit of knowledge for a dog

để chú cho biết nó không nên gặm giày.

to know that they shouldn't chew it.

Similarly, if they're just walking along in a property

Tương tự như vậy, nếu chúng đang đi dạo trong một khu nhà

and then something zaps them on the neck

và rồi có thứ gì đó giật ngay cổ của chúng

because they've hit an invisible fence, say,

vì chúng vừa va phải một hàng rào vô hình, giả dụ vậy,

they might learn to avoid that whole area of the property,

chúng có thể nghĩ mình nên tránh toàn bộ khu vực đó của khu nhà,

they might learn to stop walking,

chúng có thể hiểu mình nên ngừng đi dạo,

they might learn that the bird they saw right at that moment, coincidentally,

chúng có thể nghĩ rằng con chim mà chúng tình cờ nhìn thấy ngay lúc đó,

is something to be feared.

là một thứ gì đó đáng sợ.

Bạn biết đấy, chúng không liên tưởng đến điều mà ta muốn chúng nghĩ đến,

You know, they don't associate it with the thing we want them to,

which is, "oh, there's a property line around your property,"

kiểu như, “ồ, có ranh giới lô đất quanh khu nhà của cậu,”

or, "oh, you've just barked, so stop barking," right?

hoặc, “ồ, cậu vừa mới sủa rồi, vậy đừng sủa nữa nha,” đúng không nào?

So it's a very poor learning device

Do đó nó là một thiết bị học tập rất tệ

and it can also be harmful.

và nó cũng có thể gây hại.

WPR: And we actually even have a question from TED Member Dimitris,

WPR: Và chúng tôi còn có câu hỏi từ Thành viên TED Dimitris,

about whether or not you can teach an old dog new tricks

về việc liệu bạn có thể dạy một con chó già những trò mới hay không

and really, how old is old?

và thực sự thì bao nhiêu tuổi là già?

But maybe, could you share a little bit more

Nhưng có lẽ, bạn có thể chia sẻ thêm một chút

about what development looks like after that first year?

về sự phát triển sẽ trông như thế nào sau năm đầu tiên đó?

We're not seeing a complete plateau, of course, but what do we see?

Dĩ nhiên là không ổn định hoàn toàn, nhưng ta sẽ thấy điều gì?

AH: Well, so most dogs, it's different by breed or mix,

AH: Chà, hầu hết những con chó, khác biệt còn phụ thuộc vào giống hoặc lai tạo,

but most dogs will still be in adolescence till about two years old.

nhưng hầu hết chó vẫn ở tuổi dậy thì cho đến khoảng hai tuổi.

So you can expect

Vậy nên bạn có thể kỳ vọng

that they will have kind of reached their full size more or less,

rằng ít nhiều chúng sẽ đạt được kích thước tối đa của chúng,

maybe by about a year, maybe will grow a little bit more.

có thể trong khoảng một năm, có thể sẽ phát triển hơn một chút.

But they're still kind of teenagers and they're really big,

Nhưng chúng vẫn là những thanh thiếu niên

và chúng thực sự là những thanh thiếu niên to lớn, mạnh mẽ với nhiều năng lượng.

strong teenagers with a lot of energy.

And so in that second year of life,

Và vì vậy vào năm thứ hai trong đời,

often they're still sometimes really disobedient,

thường thì đôi khi chúng vẫn thực sự không vâng lời,

not cooperative and impulsive

không hợp tác và bốc đồng,

and clingy at one moment and then the next moment,

và phút trước thì đeo bám

nhưng phút sau thì lại không muốn dính líu gì đến bạn, phải không?

like, don't want to have anything to do with you, right?

So that continues.

Và cứ tiếp tục như thế.

Tiếp tục có những cơ hội thích nghi xã hội.

There continue to be socialization opportunities.

I said there was a strong socialization period

Tôi đã nói rằng có một giai đoạn thích nghi xã hội mạnh mẽ,

where you want to expose them to things

thời điểm mà bạn muốn cho chúng tiếp xúc với những thứ

that they might encounter later in life

mà sau này chúng có thể gặp phải trong cuộc sống

so that they have the best interaction with them.

để chúng có sự tương tác tốt nhất.

That still is the case,

Và giai đoạn này vẫn tiếp diễn,

just to a lesser degree,

chỉ ở một mức độ thấp hơn,

through their second year

trong năm thứ hai của chúng

where their brains are still changing, right?

lúc mà não bộ của chúng vẫn đang thay đổi, đúng không nào?

Just like the adolescent brain of a human,

Cũng giống như bộ não trong tuổi vị thành niên ở con người,

the adolescent brain of a dog is still in development until that time.

bộ não trong tuổi vị thành niên của chó vẫn đang trong quá trình phát triển.

After that time, they're adults.

Sau quãng thời gian đó, chúng sẽ là người lớn.

And I think here the analogy to humans is apt, right?

Và tôi nghĩ ở đây sự tương đồng với con người là phù hợp, đúng không?

They can absolutely learn new things,

Chúng hoàn toàn có thể học những điều mới,

but sometimes they're slower to learn new things.

nhưng đôi lúc chúng cũng sẽ học chậm hơn.

Exposure to a new environment might take multiple stages

Tiếp xúc với một môi trường mới có thể trải qua nhiều giai đoạn

if they're a little bit fearful or a little bit anxious,

nếu chúng có phần hơi sợ hãi hoặc lo lắng một chút,

rather than just being able to waltz into a new environment

thay vì cứ thản nhiên bước vào một môi trường mới

and accept it, right,

và chấp nhận nó, đúng chứ,

because that's just the way the world is.

bởi vì thế giới vốn dĩ là thế.

So ... learning happens maybe at a much slower pace,

Vì vậy ... việc học có thể diễn ra với nhịp độ chậm hơn nhiều,

but absolutely happens.

nhưng miễn là nó có xảy ra.

And learning can happen up till the end of their life, you know.

Và việc học có thể diễn ra cho đến tận cuối cuộc đời chúng, bạn biết đấy.

I think it was in the last few months of our dog Finnegan's life,

Tôi nghĩ đến vài tháng cuối đời của chú chó Finnegan của chúng tôi,

who lived to 14.5,

nó đã sống đến 14,5 tuổi,

that he suddenly started really getting interested in puzzle toys,

cậu ấy đột nhiên bắt đầu thực sự thích thú với đồ chơi xếp hình,

where food is hidden under little compartments

món đồ chơi chứa thức ăn trong các ngăn nhỏ

and you sort of have to turn a lever to unlock the compartment

và bạn kiểu phải xoay một cần gạt để mở khóa được cái ngăn

and open up the compartment.

và mở cái ngăn đó ra.

And he encountered that at age 14, right?

Và cậu ấy đã trải nghiệm điều đó ở tuổi 14, đúng chứ?

He wasn't as quick at it as he would have been as a puppy,

Cậu ấy không còn nhanh nhẹn như khi còn là cún con,

but he could learn that without a problem.

nhưng cậu ấy có thể học được điều đó mà không gặp vấn đề gì.

He took up nose work,

Cậu ấy bắt đầu chơi môn Nosework,

which is a kind of game of sniffing

một loại trò chơi đánh hơi

và tìm đồ vật chỉ bằng khứu giác,

and finding things by smell alone,

khi cậu ấy khoảng bảy tuổi.

when he was about seven.

And he took it up, you know, with alacrity.

Và cậu ấy đã bắt đầu thú vui ấy, bạn biết đấy, với sự hào hứng.

So absolutely keep stimulating them.

Do đó, hãy luôn tiếp tục khơi dậy sự hào hứng của chúng.

There is research now happening on the aging canine brain.

Hiện nay đang có nghiên cứu về việc lão hóa não bộ của chó.

And like the aging human brain,

Và giống như lão hóa não bộ ở người,

it needs a stimulation to continue growth versus atrophy.

nó cần được kích thích để tiếp tục phát triển thay vì teo đi.

WPR: It sounds like also some of the reasons

WPR: Nó có vẻ cũng như một số lý do

dogs maybe have been returned has to do with this misunderstanding

mà loài chó có lẽ thường bị hiểu sai

about misbehavior or the things you're suggesting here

về tật xấu hoặc những điều mà bạn đang nêu ra ở đây

that we just don't really understand why dogs are behaving the way they are

và chúng ta không thực sự hiểu tại sao loài chó lại cư xử theo cách của chúng

and see it as perhaps an inconvenience or challenge

và ta coi đó có lẽ là một sự phiền phức hoặc thách thức

instead of an opportunity to interact with your dog differently, right?

thay vì một cơ hội để tương tác với chú chó của bạn theo cách khác, nhỉ?

AH: Yeah, I mean, you say challenge,

AH: Vâng, ý tôi là, bạn nói thách thức,

it's such a great word to use, right?

đó là một từ được sử dụng rất đúng, nhỉ?

Có rất nhiều thách thức trong việc yêu cầu một con vật xuất hiện

There's a huge amount that's challenging about asking an animal to come

and live cooperatively and neatly and tidily

và sống hợp tác, ngăn nắp, gọn gàng

and with full understanding, in your home.

với hiểu biết trọn vẹn, trong nhà bạn.

And the fact of that shouldn't be so amazing.

Và thực tế này không nên được xem là đáng ngạc nhiên.

But I think it's still often overlooked.

Nhưng tôi nghĩ nó vẫn thường bị bỏ qua.

And yeah, in particular, adolescence, this time when,

Và vâng, đặc biệt là vào lúc dậy thì, thời điểm này khi mà,

oh, you thought you taught your dog,

ồ, bạn nghĩ mình đã dạy được chú chó của mình,

you know, the rules of the house or everything they need to know

bạn biết đấy, các nội quy trong nhà hoặc mọi thứ mà chúng cần phải biết

for a little bit of that cooperative cohabitation to happen

để một phần nhỏ của việc chung sống hòa hợp đó diễn ra

suddenly seem out the window

đột nhiên biến mất

and your dog is just running amok and being disobedient and so forth.

và chú chó của bạn bỗng trở nên khó kiểm soát và không vâng lời, vân vân.

That is when most dogs are relinquished to shelters.

Đó là khi hầu hết những chú chó được trả về trại cứu hộ chó.

The authors of a great book on adolescence called "Wildhood"

Các tác giả của một cuốn sách rất hay về tuổi mới lớn mang tên “Wildhood”

say like, essentially, you know, in that case,

nói rằng, về cơ bản, bạn biết đấy, trong trường hợp đó,

with the case of dogs, often adolescence is a death sentence

với trường hợp của loài chó, tuổi dậy thì là bản án tử hình

because if the dog misbehaves and the person gives up the dog,

bởi vì nếu con chó cư xử không đúng mực và người chủ từ bỏ nó,

then they might wind up being euthanized through no fault of their own,

rồi chúng có thể bị áp dụng cái chết êm ái dù chẳng có lỗi lầm gì,

because simply we have too many dogs, right?

vì đơn giản là chúng ta có quá nhiều chó, đúng chứ?

I think it really behooves us as a society to know

Tôi nghĩ rằng xã hội chúng ta thực sự cần hiểu biết thêm một chút

a little bit more of this going in, right?

rằng điều này đang diễn ra, nhỉ?

I don't want to de-romanticize the pleasure of living with dogs,

Tôi không muốn làm mất đi tính lãng mạn của niềm vui khi sống với loài chó,

but I want people to come in with their eyes open,

nhưng tôi muốn mọi người mở rộng tầm mắt,

realizing that these challenges are ahead and on the other side of that,

nhận ra rằng những thách thức này đang ở phía trước và các phía khác,

and even through the challenges, is that satisfying relationship

thậm chí vượt ra ngoài những thách thức,

có mối quan hệ viên mãn mà họ hằng tìm kiếm.

that they're looking for.

WPR: TED Member Gloria is curious if dogs perceive color.

WPR: Thành viên TED Gloria tò mò liệu chó có thể cảm nhận màu sắc không.

AH: Vâng, dĩ nhiên là có, câu hỏi hay đó, Gloria,

AH: Right, absolutely, good question, Gloria,

because for a long time it was assumed that they did not.

vì trong một thời gian dài, con người tin rằng chúng không thể.

And that was based on poor science, essentially.

Và về cơ bản, điều đó chủ yếu là do sự bất cập của khoa học.

But they can see in colors, they have two-color vision

Nhưng chúng có thể nhìn thấy màu sắc, chúng có tầm nhìn hai màu

versus our three-color vision.

so với tầm nhìn ba màu của chúng ta.

So we have cones for three different hues

Vậy, chúng ta có ba loại sắc độ khác nhau

and they have cones for two different hues.

và chúng có hai loại sắc độ khác nhau.

Vì vậy, chúng sẽ không phân biệt rõ ràng được màu đỏ, cam và vàng.

So they won't distinguish clearly reds and oranges and yellows.

And we don't know exactly what they'd look like,

Và chúng ta không biết chính xác chúng trông như thế nào,

probably a little bit like adjoining colors.

có lẽ là hơi giống các màu được xếp liền kề.

So for instance, if you ever go outside when it's dusk

Ví dụ, nếu bạn đi ra ngoài khi trời chạng vạng tối

and you notice that, like, the colors seem muted a little bit,

và bạn nhận thấy rằng, chẳng hạn như, màu sắc dường như bị mờ đi một chút,

our guess is that that's more or less what their color vision is like.

chúng tôi đoán rằng đó ít nhiều chính là tầm nhìn màu sắc của chúng.

But they're perfectly able to see color.

Nhưng chúng hoàn toàn có thể nhìn thấy màu sắc.

They also have great other visual abilities,

Chúng cũng có khả năng thị giác tuyệt vời khác,

like, they see motion much more quickly and readily than we do.

như là chúng thấy được chuyển động nhanh và dễ dàng hơn nhiều so với ta.

And they see well in low light and they see well at night.

Và chúng có thể nhìn rõ trong điều kiện ánh sáng yếu và vào ban đêm.

So their eyes are really adapted to do something a little bit different

Vậy nên mắt của chúng thực sự thích nghi để làm điều gì đó hơi khác một chút

than our three-color vision eyes are.

so với tầm nhìn ba màu của chúng ta.

WPR: And then TED Member Aria is curious why do our dogs smell our breath?

WPR: Và tiếp theo là Thành viên TED Aria

thắc mắc rằng tại sao chó đánh hơi được hơi thở của chúng ta?

AH: Oh, it's great information about us.

AH: Ồ, đó là thông tin khá thú vị.

And in fact ... there are now studies using exhaled breath

Và sự thật là ... hiện nay có những nghiên cứu sử dụng hơi thở ra

to ask dogs whether they can determine

để kiểm tra xem loài chó có thể xác định

which exhale includes cancerous notes

hơi thở ra nào chứa các dấu hiệu ung thư

to distinguish subjects who have lung cancer

để phân biệt các đối tượng mắc ung thư phổi

from those who do not.

với những đối tượng không mắc.

But there is a lot of information in your breath,

Nhưng có rất nhiều thông tin trong hơi thở của bạn,

not just about ...

không chỉ là về ...

what you've eaten recently,

những gì bạn đã ăn gần đây,

but also about your health especially, right?

mà đặc biệt là về sức khỏe của bạn, phải không?

So you know, in fact, doctors,

Vì vậy, bạn biết đấy, trên thực tế, các bác sĩ,

human doctors used to use smell

bác sĩ chữa trị cho con người đã từng sử dụng mùi

as a diagnostic material much more

làm chất chẩn đoán

nhiều hơn hẳn cho đến khoảng đầu thế kỷ 20.

until about the early 20th century.

And you know, the smell of a diabetic is especially sweet, for instance.

Và bạn biết đấy, chẳng hạn như mùi của bệnh nhân tiểu đường đặc biệt ngọt.

And so just by smelling the breath of a patient,

Và vì vậy chỉ bằng cách ngửi hơi thở của bệnh nhân,

could potentially get some more information

ta có thể có thêm một số thông tin

about whatever was concerning their patient

về bất cứ điều gì liên quan đến bệnh nhân của họ

và chó có thể ngửi thấy điều đó.

and dogs can smell that.

Do they know that's a diabetic? No.

Chúng có biết đó là bệnh nhân tiểu đường không? Không.

But do they know if something's different than before,

Nhưng giả sử chúng biết được là có gì đó khác với lúc trước,

you ate something different

bạn đã ăn thứ gì đó khác hoặc có lẽ bạn bị ốm, bị cảm lạnh,

or maybe you're sick, you maybe have a cold,

they might be more interested in your breath.

chúng có thể chú ý hơn đến hơi thở của bạn.

Tôi luôn chú ý đến việc liệu chú chó của tôi có đặc biệt để tâm

I always pay attention if my dog is particularly interested

in my even morning breath.

đến hơi thở đều đặn mỗi buổi sáng của tôi không.

WPR: Interesting, wow.

WPR: Thật thú vị, wow.

Đó là cách chúng giúp đỡ.

It's their way of helping out.

AH: (Laughs) Yeah. If you listen to them,

AH: (Cười) Đúng vậy. Nếu bạn lắng nghe chúng,

they're probably saying something,

có lẽ chúng mách cho bạn biết,

even without the overarching knowledge of what’s behind it.

ngay cả khi không có kiến thức tổng quát về nguyên nhân đằng sau đó.

WPR: Well, sort of along those same lines,

WPR: Chà, đồng thời, có người tham dự ẩn danh cũng có câu hỏi

we have an anonymous attendee who also asks

why does their dog eat their own poop?

rằng tại sao con chó của họ lại ăn phân của chính nó?

Đây là do sự tò mò

Is this out of curiosity,

are they doing it to get a reaction or is there something bigger happening?

hay chúng làm vậy để thu hút sự chú ý hay có gì to tát hơn đang xảy ra không?

AH: There are lots of theories about this.

AH: Có rất nhiều giả thuyết về việc này.

This is called coprofagia and it's not uncommon.

Nó được gọi là coprofagia và đây là chuyện thường tình.

Vì vậy, chú chó của bạn không làm bất cứ điều gì bất thường.

So your dog is not doing something wildly abnormal.

Sometimes dogs will eat feces, their own or others',

Thỉnh thoảng chó sẽ ăn phân của chúng hoặc của chú chó khác,

because there is a nutrient deficiency in their diet.

bởi vì có sự thiếu hụt chất dinh dưỡng trong chế độ ăn uống của chúng.

I mean, it is actually full of nutrients still

Ý tôi là, nó thực sự vẫn chứa đầy đủ chất dinh dưỡng

because we and dogs pass a lot of nutrients

bởi vì chúng ta và loài chó hấp thụ rất nhiều chất dinh dưỡng

that we just haven't digested.

mà chúng ta chưa tiêu hóa hết được.

So there might be something deficient.

Do đó có thể thiếu vắng một chất nào đó.

Some dogs will do it to remove evidence of their own odor.

Một số chú chó sẽ làm vậy để tiêu hủy bằng chứng về mùi của chính chúng.

So actually, you know, the way that dogs will pee,

Vì vậy, thực ra, bạn biết đấy, cách mà những con chó đi tiểu

and it leaves, in an effect, leaves their odor

sẽ để lại mùi hương của chúng

and they might even pee conspicuously

và chúng thậm chí có thể đi tiểu lồ lộ

on a high post or tree trunk or lamppost

trên một cái cột cao hoặc thân cây hoặc cột đèn

in order to have their odor smelled by other dogs.

để những chú chó khác ngửi thấy mùi hương của chúng.

Feces, excreta can also be that information.

Phân, chất bài tiết cũng có thể là thông tin đó.

But if you, for instance,

Nhưng nếu chẳng hạn

didn't want to leave your information in a location,

chú chó không muốn để lại thông tin của nó tại một địa điểm nào đó,

a dog might, for whatever reason --

có thể là như thế vì bất kỳ lý do gì --

there was another dog nearby who you didn’t want to have an encounter with --

chẳng hạn có một con chó khác gần đó mà chúng không muốn đụng độ --

they might consume their feces.

chúng có thể sẽ tự ăn phân của mình.

If they'd been previously punished for pooing,

Nếu trước đó chúng bị phạt vì tội ị bậy,

maybe they would eat their feces.

có thể chúng sẽ ăn phân của mình.

But, you know, there are lots of possibilities,

Nhưng, bạn biết mà, có rất nhiều khả năng, tôi không thể nói chính xác,

I can't tell exactly, but I would always, always check with your vet

nhưng tôi sẽ luôn luôn kiểm tra với bác sĩ thú y

and see if there's anything that they might be missing in their diet

và xem liệu có thứ gì có lẽ bị thiếu trong chế độ ăn uống của chúng

mà có thể chúng đang cố gắng tự bù đắp hay không.

that maybe they're trying to make up for themselves.

WPR: Well, Alexandra, you have shared so many really fascinating, helpful,

WPR: Chà, Alexandra, bạn đã chia sẻ rất nhiều thông tin thực sự hấp dẫn, hữu ích,

just great information with us during this conversation.

và tuyệt vời với chúng tôi trong suốt cuộc trò chuyện này.

And just as we're starting to wrap up here,

Và trước khi chúng ta bắt đầu kết thúc ở đây,

is there one thing of the things that you've shared here

có điều gì trong số những điều bạn đã chia sẻ ở đây

that you feel like, if you take nothing else from this conversation,

mà bạn cảm thấy là, bạn có thể rút ra được từ buổi trò chuyện này

that you hope folks will be able to use in their lives

để mọi người sẽ có thể áp dụng trong cuộc sống

and their relationships with their dogs?

và mối quan hệ của họ với những chú chó của họ hay không?

AH: I think the hardest thing for people to realize about their dog,

AH: Tôi nghĩ điều khó nhất để mọi người nhận ra về chó của họ,

con vật mà vẫn luôn nhìn thẳng vào mắt bạn và dõi theo ánh mắt của bạn

who is looking you in the eyes and following your gaze

and walking by your side and such a loving companion,

đi bên cạnh bạn và là người bạn đồng hành đầy yêu thương của bạn,

is that they exist in this parallel perceptual world of smell,

đó là chúng tồn tại trong một thế giới nhận thức song song về mùi,

which we don’t spend a lot of time in, or even try to avoid.

mà chúng ta không dành nhiều thời gian ở đó, hoặc thậm chí cố gắng tránh né.

And every dog who I've seen

Và mọi chú chó mà tôi đã từng gặp,

who is allowed to live in that world a little bit more,

những chú chó được phép sống trong thế giới đó thêm một chút,

sniff things they want to sniff,

đánh hơi những thứ mà chúng muốn đánh hơi,

intentionally go out for smell walks,

ra ngoài để đi dạo và ngửi mùi hương một cách có chủ ý,

is a happier dog.

là chú chó hạnh phúc hơn.

And I think the people wind up more satisfied

Và tôi nghĩ mọi người cuối cùng cũng sẽ hài lòng hơn

in understanding what their dogs are doing as well,

khi hiểu được những gì chú chó của họ đang làm,

vì vậy dắt chú chó của bạn đi dạo để chúng ngửi mùi.

so take your dog for a smell walk.

That's my final word.

Đó là lời cuối cùng của tôi.

[Want to support TED?]

[Bạn muốn ủng hộ TED?]

[Become a TED Member!]

[Hãy trở thành một thành viên của TED!]

[Learn more at ted.com/membership]

[Tìm hiểu thêm tại ted.com/membership]