The Hidden Wonders of Soil | Jane Zelikova | TED

Translator: Mai Vu Reviewer: Ngoc Nguyen

Dưới chân ta,

Under our feet,

there is an unseen world

là một thế giới không thể thấy,

more diverse than all the tropical rainforests combined.

có hệ sinh thái đa dạng hơn tất cả các rừng mưa nhiệt đới gộp lại.

Teeming with microbial life and critters, large and small,

Đầy sinh vật và vi sinh vật lớn nhỏ,

this hidden world of soil is on every single continent.

thế giới đất bí ẩn này lục địa nào cũng có.

But most of us know little to nothing about this vast world under our feet.

Nhưng đa số ta ít hoặc không biết gì về thế giới rộng lớn dưới chân này.

And for most of my life,

Phần lớn cuộc đời tôi,

I was no exception.

cũng không ngoại lệ.

I grew up [a] very curious and adventurous kid.

Thuở nhỏ, tôi là một đứa trẻ tò mò và thích phiêu lưu,

I spent a lot of time climbing trees and falling out of them.

thường xuyên trèo cây rồi bị ngã,

And I spent a lot of time getting really dirty.

cũng hay làm mình lấm bẩn.

In college, I had to take a class for a science requirement,

Lên đại học, buộc phải học một lớp khoa học,

and I was shocked to discover that being really curious

tại đây, tôi đã sốc khi phát hiện:

tò mò và thích lấm bẩn có thể là một nghề nghiệp thực sự.

and loving dirt could be a legitimate career.

So it took no convincing whatsoever for me to change my major,

Không có gì để bàn cãi, vậy là tôi chuyển ngành,

and that's how I became an ecologist.

trở thành nhà sinh thái học.

In graduate school, I studied how the loss of a seed disperser,

Lên cao học, tôi nghiên cứu sự suy giảm các loài động vật phát tán hạt

in this case, the winnow ant,

ở đây, là kiến Winnow,

affected the plants that they disperse.

ảnh hưởng lên cây như thế nào.

In my research site,

Tại điểm nghiên cứu,

we were discovering that these ants were moving up in elevation

chúng tôi phát hiện chúng chuyển lên cao

to escape a rapidly changing climate.

để tránh biến đổi khí hậu đang diễn ra nhanh chóng,

But they were leaving the plants they dispersed behind.

nhưng lại bỏ lại những cây chúng phát tán phía sau.

So while I came to grad school to study ants,

Đang nghiên cứu kiến,

I all of a sudden found myself studying climate change.

đột nhiên, tôi lại thấy mình nghiên cứu biến đổi khí hậu.

And because ants nest in soils, I had to learn a lot more about soil.

Vì kiến ​làm tổ trong đất,

nên tôi lại phải nghiên cứu rất nhiều về đất.

What I couldn't have predicted, as that young, curious, budding ecologist,

Tôi không thể nào ngờ,

một nhà sinh thái học trẻ, tò mò, mới chập chững vào nghề như tôi,

was that I would spend the next decade of my life

lại dành thập kỷ tiếp theo của đời mình

thinking about the invisible army of soil microbes

nghiên cứu đội quân vi sinh vật vô hình trong đất

and how we can harness their awesome powers

và cách dùng sức mạnh kỳ diệu của chúng

to help address climate change.

để giải quyết biến đổi khí hậu.

But before we get to all of that, let's start at the beginning.

Nhưng trước khi nói đến những điều đó, hãy nói từ đầu nhé.

Soils are considered to be the skin of the Earth.

Đất được coi là lớp biểu bì của Trái đất.

They're only a few meters thick,

Dù chỉ dày vài mét,

but they support all agriculture and every single terrestrial biome.

nhưng nó là nền tảng để nông nghiệp và mọi loài trên cạn phát triển.

Soils help protect our food supply,

Đất giúp bảo vệ nguồn cung thực phẩm

clean our water, boost our immune systems,

lắng trong nước, tăng cường miễn dịch,

and they serve as a source for some critical medicines,

nguồn cung cấp thảo dược

including many that have yet to be discovered.

dù nhiều loài vẫn chưa được khám phá.

Without Earth's exceedingly thin layer of soil

Nếu không có lớp đất cực mỏng

and its multitude of organisms,

và vô số sinh vật trong nó,

we would not eat,

sẽ không có thức ăn,

and humanity as we know it may not exist.

và loài người có thể sẽ không có mặt trên thế gian này.

And soils, like many good things, they take time to develop.

Đất, như nhiều thứ tốt đẹp khác, cần thời gian để phát triển,

They form over hundreds to thousands of years

mất hàng trăm đến hàng ngàn năm để hình thành:

as rocks break down

thực vật và động vật phân hủy vụn đá.

and plants and animals decompose.

As soils form, they accumulate and store carbon.

Trong quá trình hình thành, đất hấp thụ và lưu giữ các-bon.

In fact, there are billions of tons of carbon stored underground.

Thực tế, có hàng tỷ tấn các-bon được lưu giữ trong lòng đất,

Two to three times more than what we have in the atmosphere.

gấp hai đến ba lần lượng các-bon trong bầu khí quyển.

Plants and soil work in collaboration

Thực vật và đất hợp tác

to drive the single most important transformation of carbon on this planet,

cùng thúc đẩy quá trình chuyển hóa các-bon quan trọng nhất trên Trái đất:

photosynthesis.

quang hợp.

Plants take carbon dioxide from the air,

Thực vật hấp thụ khí các-bô-níc trong không khí,

and they combine it with water and sunshine to create sugars.

kết hợp với nước và ánh sáng tạo thành đường.

And of course, to grow plants.

Tất nhiên, để nuôi cây.

Plants and their sugars eventually decompose in the soil,

Đường và thực vật sau đó lại phân hủy trong đất,

feeding the microbes.

làm thức ăn cho vi sinh vật.

In fact, most of the carbon that comes in through plants

Trên thực tế, hầu hết lượng các-bon được thực vật hấp thụ

ends up in soil at some point.

đến một lúc nào đó, sẽ ở lại trong lòng đất.

The carbon cycle continues.

Chu trình các-bon vẫn tiếp tục.

Vi sinh vật và hợp chất các-bon trong chúng

Microbes and their carbon eventually break down,

sau cùng cũng bị phá hủy,

and the carbon from the microbes sticks to soil particles,

lượng các-bon này được giữ lại trong hạt cơ giới,

creating what we call soil clumps or aggregates.

tạo thành đoàn lạp, hay hạt kết đất,

Because microbial carbon is sticky.

vì các-bon vi sinh có tính kết dính.

So when that microbial carbon ends up in a clump,

Được giữa lại trong đoàn lạp,

it's physically protected from further decomposition.

về mặt vật lý, nó được bảo vệ, không thể nào bị phân hủy thêm nữa.

And what we know now

Hiện nay, ta biết phần lớn các-bon bị giam trong đất

is that the majority of soil carbon that is sequestered

is actually dead microbes

chính là vi sinh vật chết

or what we call microbial necromass.

hay xác vi sinh vật.

That necromass can stick around in soils for decades to millennia,

Xác vi sinh vật có thể tồn tại trong đất hàng thập kỷ đến hàng thiên niên kỷ,

especially if we leave soils undisturbed.

nhất là khi không bị đào xới.

But over the last 12,000 years,

Nhưng trong 12.000 năm qua,

we have lost billions of tons of carbon from our soil

hàng tỷ tấn các-bon trong đất được giải phóng

as humans converted grasslands and forests

cùng với quá trình khai hoang biến đồng cỏ và rừng

into agricultural fields and range lands,

thành khu vực trồng trọt và các thửa đất,

building roads and cities.

xây dựng đường đi và phố xá.

One of the major drivers of that loss was the plow,

Một trong những nguyên nhân chính là do cái cày,

which, at the time, was a major technological breakthrough

vào thời điểm đó, là một bước đột phá trong công nghệ,

that really revolutionized agriculture

tạo ra cách mạng hóa nông nghiệp,

and altered the trajectory of human history.

thay đổi lịch sử của nhân loại.

With each pass of the plow,

Với mỗi luống cày

those plant roots and soil aggregates that we know are really important

rễ cây và đoàn lạp, ta biết rất quan trọng,

are broken apart, exposing carbon to decomposition.

bị đứt gãy, làm phân hủy các-bon.

Today we use more than a third of our land

Ngày nay, ta dùng hơn một phần ba diện tích đất

to feed and clothe billions of people on this planet.

cho ngành nông nghiệp và may mặc phục vụ hàng tỷ người trên Trái đất.

But we're losing our soils at an alarming rate,

Nhưng đất đang bị mất đi với tốc độ đáng báo động,

and with it, we're losing their fertility.

cùng với nó, mất đi sự màu mỡ của đất.

Without that soil,

Không có đất,

it's going to be a lot harder to feed

càng khó đáp ứng nhu cầu thực phẩm

what is going to be close to 10 billion people

của gần 10 tỷ người

on this planet by 2050.

trên Trái đất vào năm 2050.

That's going to put a lot more pressure

Tạo ra nhiều gánh nặng hơn

on what is already a disappearing

cho nguồn tài nguyên đang dần mất đi và không được xem trọng.

and resoundingly underappreciated resource.

There is no machine that can bring soil back.

Không một loại máy nào có thể mang đất trở lại.

Không một công nghệ nào

No technology that can do what thousands of years of rock weathering

thay thế được hàng ngàn năm phong hóa vật lý và sinh học.

and biological activity have achieved.

But we can build our soils and put more carbon underground

Nhưng có thể tạo ra đất và đưa các-bon vào

with a little help from plants and microbes.

nhờ một ít sự giúp đỡ của thực vật và vi sinh vật.

Rebuilding soil is going to require us to fundamentally rethink our reliance

Để xây dựng lại kết cấu đất, cơ bản, cần cân nhắc lại

on technology and chemicals

sự phụ thuộc của ta vào công nghệ và hóa chất

to deliver what soils can do on their own:

để tạo ra điều nó có thể tự làm:

support life.

nền tảng sự sống.

And life in soil is mostly microbial.

Và sự sống trong đất chủ yếu là vi sinh vật.

The Dutch scientist, Antoni van Leeuwenhoek,

Nhà khoa học người Hà Lan, Antoni van Leeuwenhoek,

saw tiny organisms he called the "wee beasties,"

thấy những sinh vật nhỏ, gọi chúng là “vi sinh vật”

under his microscope about 350 years ago.

dưới kính hiển vi khoảng 350 năm trước.

And with the rapid innovation of molecular and computational tools,

Nhờ sự phát triển nhanh chóng của công nghệ phân tử và tính toán,

we are finally getting a sneak peek at who they are

cuối cùng, ta cũng bắt đầu hiểu chúng là gì,

and how they make their way in the world.

và phát triển ra sao.

Here's the thing.

Chuyện là thế này.

A teaspoon of soil holds billions of organisms,

Một muỗng cà phê đất chứa hàng tỷ sinh vật

things like bacteria, fungi, protists and archaea.

như vi khuẩn, nấm, sinh vật đơn bào và vi khuẩn cổ.

These microbes are the movers and shakers

Chúng là tác nhân thúc đẩy

of nature's carbon cycle.

chu trình các-bon tự nhiên,

They drive really important processes in soil,

kích thích các quá trình quan trọng trong đất,

they take organic matter

biến chất hữu cơ thành hợp chất các-bon phức tạp.

and convert it into complex carbon molecules.

And having more carbon in soil is transformative.

Các-bon lưu giữ trong đất càng nhiều, đổi thay càng lớn.

As carbon accumulates,

Lượng các-bon càng nhiều,

agricultural fields can hold on to more water and more nutrients,

đất trồng giữ nước và chất dinh dưỡng càng tốt,

building resilience that helps them

tăng khả năng chống chịu

deal with the ups and downs of a changing climate.

trước sự bất ổn của khí hậu,

That resilience means plants can grow more consistently,

có nghĩa là cây trồng phát triển ổn định hơn,

even when the weather is fickle.

kể cả khi thời tiết thất thường.

And the awesome thing is carbon-rich soils help buffer us

Thật tuyệt khi đất giàu các-bon trở thành đệm giúp ta

against what is an uncertain climate future.

chống lại khí hậu bấp bênh tương lai.

The trick is to really rethink how we do agriculture.

Bí quyết là thực sự cân nhắc lại cách làm nông.

So there is the good news,

Tin tốt là có vài cách luôn có tác dụng

which is there are some tried and true ways

that we can get more carbon in our soils and build our soils back.

trong việc đưa nhiều các-bon vào đất hơn và xây dựng lại kết cấu của đất.

We can plow less,

Có thể cày ít đi,

and we can make sure that we have roots in the ground year round,

đảm bảo luôn có rễ cây trong đất quanh năm,

feeding the microbes

làm thức ăn cho vi sinh vật,

and powering that microbial engine humming under our feet.

cung cấp năng lượng

cho cỗ máy vi sinh dưới chân hoạt động không ngừng.

And we can do this.

Ta có thể làm điều đó.

The other thing is,

Mặt khác,

diversity is the key ingredient in this recipe.

đa dạng là nhân tố quyết định.

Diverse plant communities support diverse microbial communities

Quần thể thực vật đa dạng tạo nên quần thể vi sinh vật đa dạng,

that can transform and store more carbon.

giúp chuyển hóa và lưu giữ nhiều các-bon hơn.

Diversity is good for soils,

Đa dạng tốt cho đất,

and it's good for climate mitigation.

cũng giúp giảm thiểu biến đổi khí hậu.

Just like we need every microbe,

Cũng vậy, ta cần mọi vi sinh vật,

we need every farmer and rancher,

mọi nông dân,

every climate solution and every solver.

mọi giải pháp và người giải quyết.

So ...

Vì vậy...

Healthy, carbon-rich soils matter today more than ever.

Đất tốt, giàu các-bon, hiện nay, quan trọng hơn bao giờ hết.

The other great thing about carbon-rich soils

Một điểm hay khác của đất giàu các-bon

is they help farmers have more consistent agricultural operations

là chúng giúp mùa màng ổn định,

and more sustainable ones

phát triển bền vững,

that can withstand the ups and downs of a changing climate.

chịu được sự bất ổn của khí hậu.

That's a huge win for the people that grow our food,

Đó là một thắng lợi lớn cho người trồng,

it’s a win for climate, and it’s a win for us consumers.

thắng lợi cho khí hậu, cho ta - người tiêu dùng.

So how do we do it?

Vây, làm thế nào để thực hiện?

Well, there are three simple things we can do.

Có ba việc đơn giản ta có thể làm.

Number one, we have to protect our soils and the carbon they already hold.

Thứ nhất, cần bảo vệ đất và lượng các-bon sẵn có trong đất.

Number two, we can get more carbon underground

Thứ hai, có thể giúp đất hấp thụ nhiều các-bon hơn

by growing diverse, climate-adapted crops.

bằng cách trồng cây trồng đa dạng, thích nghi với khí hậu.

And number three, we can let the microbes do their thing.

Thứ ba, để vi sinh vật làm việc của chúng,

Leave them alone by leaving the soil undisturbed.

để chúng yên, không đào xới đất.

It sounds simple, and that's because it kind of is.

Nghe thật đơn giản, vì thật ra, vốn dĩ là vậy.

But there are some questions that are left to be answered,

Nhưng vẫn còn vài câu hỏi còn bỏ ngỏ,

and there's a lot of room for us to innovate.

rất nhiều thứ cần đổi mới.

We need to track and measure our climate progress.

Cần theo dõi và đo lường tiến trình biến đổi khí hậu.

We need to develop more climate-resilient crop varieties

Cần phát triển nhiều giống cây trồng thích nghi với khí hậu,

that can grow deeper roots

có rễ dài hơn,

and pump carbon underground deeper.

đưa các-bon xuống sâu hơn.

And we need to rethink our economic models and agriculture

Và cần cân nhắc lại mô hình kinh tế và nông nghiệp

tạo điều kiện và giúp giam các-bon trong đất.

and help support and incentivize

these carbon-sequestering agricultural practices.

So lots of room for innovation, lots of room for research.

Rất nhiều thứ cần nghiên cứu và đổi mới.

Good news for us scientists.

Tin tốt cho ta, các nhà khoa học.

But we don't have time to waste.

Không có thời gian để lãng phí,

Climate change is here and it's affecting all of us, whether we know it or not.

biến đổi khí hậu đang xảy ra, ảnh hưởng đến mọi người,

dù ta có biết hay không.

It's affecting every single ecosystem, including agriculture.

Nó ảnh hưởng đến mọi hệ sinh thái, kể cả nông nghiệp.

Soils are the literal foundation of life on this planet,

Đất, theo nghĩa đen, là nền tảng của sự sống trên Trái đất,

the reason that we can eat

nhờ nó ta được nuôi sống,

and the climate solution just waiting to be unlocked.

cũng là giải pháp khí hậu đang chờ ta thực hiện.

So let's build back our soils,

Hãy cùng xây dựng lại kết cấu đất,

help our planet by looking down to the ground.

hãy giúp Trái đất bằng cách chú ý đến đất.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)