Your Creative Superpowers Can Help Protect Democracy | Sofia Ongele | TED

Çeviri: Sevgin Gungor Gözden geçirme: Emel Çırakoğlu

Four years ago yesterday,

Dört yıl önce dün,

there was a shooting at my younger sister Jenny's high school,

küçük kız kardeşim Jenny’nin lisesinde, Santa Clarita, California’daki

Saugus Lisesi’nde bir silahlı saldırı olmuştu.

Saugus High School in Santa Clarita, California.

Jenny was lucky enough to see kids running

Jenny şanslıydı, okula bırakılmak üzereyken

when she was about to be dropped off by her carpool, so she stayed safe,

çocukların koştuğunu görüp güvende kaldı,

but all of her friends were placed on lockdown.

ama tüm arkadaşları okulda kilit altına alındılar.

Kids I've watched grow up and have known for as long as I can remember.

Büyümesini izlediğim ve kendimi bildim bileli tanıdığım çocuklar.

In the hours that followed, parents waited at my city's Central Park

Takip eden saatlerde, öğrenciler bina bina serbest bırakılırken ve

to reunite with their kids

polis ve SWAT ekipleri eşliğinde

as students were released building by building,

parka kadar gelirken, ebeveynler şehrimdeki Central Park’ta

escorted by police and SWAT teams to the park.

çocuklarıyla yeniden bir araya gelmek için beklediler.

Three days later, there was a vigil at that same Central Park

Üç gün sonra aynı Central Park’ta, ebeveynlerinin 15 ve 14 yaşlarında

to honor Gracie Muehlberger and Dominic Blackwell,

toprağa verdiği Gracie Muehlberger ve Dominic Blackwell’i

whose parents laid them to rest at the tender ages of 15 and 14.

onurlandırmak için bir anma töreni düzenlendi.

It was the largest gathering in my city's history.

Şehrimin tarihindeki en büyük toplantıydı.

Despite the divisions in my hometown,

Memleketimdeki bölünmelere rağmen,

we stood at peace with one another that night,

o gece birbirimizle barış içinde durduk,

yearning for a better future.

daha iyi bir gelecek arzuladık.

This very American tragedy

Tekrar tekrar tanık olmak zorunda kaldığımız

that we have had to witness time and time again

bu Amerikan trajedisi,

speaks to a larger issue about democracy.

demokrasi hakkında daha geniş bir konuya değiniyor.

Like many people in the face of tragedy,

Trajedi karşısında birçok insan gibi

I wanted to do something.

ben de bir şeyler yapmak istedim.

And to do something, to truly participate in democracy,

Bir şey yapmak için, demokrasiye gerçekten katılmak için,

we have to acknowledge that injustice is cyclical

adaletsizliğin döngüsel olduğunu ve bir komşunun herhangi bir kavgasının

kendi mücadelemiz olduğunu kabul etmeliyiz.

and that any fight of a neighbor is the fight of our own.

But how do we, wherever we may be,

Ama nerede olursak olalım, sahip olduğumuz araçlarla

with whatever tools we have, fight that fight?

bu mücadeleyi nasıl vereceğiz?

I've realized over the course of growing up

Büyüme sürecinde, büyük ölçüde demokrasiye katılım

that what we largely consider to be participating in democracy

olarak gördüğümüz şeyin dürüst olmak gerekirse biraz dar

is honestly kind of narrow and unimaginative.

ve hayal gücünden yoksun olduğunu fark ettim.

We're taught that we can vote and run for office,

Bize oy verebileceğimiz ve aday olabileceğimiz öğretildi,

which are both important,

ki bunların ikisi de önemli,

but what about those of us who can't because of our age,

ama ya yaşı, göçmenlik durumu,

sınıfı nedeniyle bunları yapamayanlar?

our immigration status, our class,

not to mention the countless others facing disenfranchisement

Seçmenlerin baskılanması yüzünden haklarından mahrum kalan

diğer sayısız insandan bahsetmiyorum bile.

through voter suppression.

Gerçek şu ki, demokrasiye benzeyen bir düzende yaşayan

The truth is, any of us, of any age,

living in some semblance of a democracy or striving towards it,

veya bunun için çabalayan herhangi bir yaştan herhangi birimiz

possess the tools to have a voice in our governments and communities.

hükümetlerimizde ve topluluklarımızda söz sahibi olmak için

gerekli araçlara sahibiz.

It's just a matter of learning how to have agency with those tools.

Bu sadece bu araçlarla nasıl söz sahibi olunacağını öğrenme meselesi.

For me, that's been coding and social media.

Benim için bu kodlama ve sosyal medya oldu.

It's unconventional, but I found the most success

Bu alışılmadık bir şey, ama etki etmede en başarılı olanın

in having an influence

önümde ne varsa onu kullanmak,

by using whatever's in front of me,

ağlarıma ve topluluklarıma ulaşmak,

really tuning in to my networks and communities,

insanlarla bulundukları yerde buluşmak,

meeting people where they're at

ve mümkün olan her yerde neşe ve eğlenceyi odağa almak olduğunu gördüm.

and centering joy and fun wherever I can.

And it works. Let me explain.

İşe yarıyor. Açıklayayım.

In the case of this school shooting,

Bu okul saldırısı vakasında,

the parents of Gracie Muehlberger and Dominic Blackwell

Gracie Muehlberger ve Dominic Blackwell’in ebeveynleri,

began a push to have the two of them memorialized

çocuklarının Central Park’ın girişinde

at the entrance of our Central Park.

anılmaları için bir çaba başlattı.

To me and much of my community, this memorial was a no-brainer.

Ben ve topluluğumun çoğu üyesi için, bunu tartışmaya bile gerek yoktu.

To others, it was "grandiose and highly inappropriate."

Başkaları için bu “görkemli ve son derece uygunsuzdu.”

That's a direct quote, by the way.

Bu arada, bu doğrudan bir alıntı.

Bazı yerel yetkililer onlarla aynı fikirdeydi.

And a number of local officials agreed with them.

But that cannot and should not nullify the needs and the wants

Ama bu, daha büyük topluluğun ihtiyaç ve isteklerini geçersiz kılamaz

of the greater community.

ve kılmamalıdır.

So Gracie and Dominic's parents,

Böylece, çocuklarını düzgün bir şekilde anmaya

determined to properly memorialize their children,

kararlı olan Gracie ve Dominic’in ebeveynleri,

bir dilekçe oluşturdular ve belediye meclisimizi

created a petition and organized efforts

to push our city council to approve the memorial.

anıtı onaylamaya zorlamak için girişimler organize ettiler.

The petition got over 10,000 signatures and people emailed the city in masses.

Dilekçe 10.000′den fazla imza aldı ve insanlar meclise topluca e-posta gönderdi.

Eventually, they approved, and we all thought we were done.

Sonunda, onayladılar ve hepimiz işimizin bittiğini düşündük.

But, as it turns out,

Ama, ortaya çıktı ki,

the land that Central Park is on is owned by the Santa Clarita Water Board.

Central Park’ın bulunduğu arazi Santa Clarita Su Kuruluna ait.

So they have the final say.

Bu yüzden son söz de onlara ait.

And a committee created to advise on that decision

Bu karar hakkında görüş vermek için oluşturulan bir komite,

penned a seven-page paper

anıtı neden reddetmeleri gerektiğine dair

on why they should actually reject the memorial.

yedi sayfalık bir yazı kaleme aldı.

And we didn't even know about this or know this was still up for debate

Biz, oylama yapacakları güne kadar bunu

until the day they were supposed to vote on it.

veya anıtın hala tartışmaya açık olduğunu bilmiyorduk.

I was so unbelievably angry.

İnanılmaz derecede kızgındım.

How is it that the community can come together, organize

Nasıl olur da topluluk bir araya gelir, örgütlenir ve

and finally get a win

sonunda kazanır ama

just for it to be rendered fruitless by a vocal minority with fancy titles?

süslü unvanlara sahip sesli bir azınlık bu kazanımları geçersiz kılabilir?

I wasn't having it, but I still felt powerless.

Bunu kabul edemiyordum ama yine de kendimi güçsüz hissediyordum.

I wasn't on the committee.

Ben komitede değildim.

I wasn't an elected official.

Seçilmiş bir yetkili değildim.

I couldn't even tell you what a water board did.

Su Kurulunun ne iş yaptığını bile bilmiyordum.

Ama dediğim gibi, şu iki güç kaynağım vardı:

But, like I said, I had these two sources of power:

coding and social media.

kodlama ve sosyal medya.

You may be thinking, "Girl, like, OK."

“Kızım, tamam, anladık” diye düşünüyor olabilirsiniz.

(Laughter)

(Kahkahalar)

But follow me here, follow me here.

Ama beni biraz daha takip edin, beni takip edin.

I learned to code when I was 15 at a Kode With Klossy summer program,

Kod yazmayı 15 yaşındayken bir Kode With Klossy yaz programında öğrendim.

where I learned that I could apply that skill

Burada bu beceriyi her şeye

to anything and everything.

uygulayabileceğimi öğrendim.

And on the content side of things,

İçerik tarafında,

I got bored during the pandemic and loved giving my unsolicited opinion

pandemi sırasında sıkıldım ve kimse sormadan fikirlerimi paylaşmayı

and yelling on the internet,

ve internette bağırmayı sevdim,

so I got a pretty sizable following on TikTok

bu sayede TikTok’ta epeyce takipçi kazandım

and joined the organization Gen-Z for Change,

ve Gen-Z for Change organizasyonuna katıldım

and posting content to mobilize my generation

ve jenerasyonumu 2020 seçimlerinde oy kullanmak için harekete geçirmek

to vote in the 2020 election.

amacıyla içerik yayınladım.

So I knew that with these two powers I held,

Dolayısıyla, sahip olduğum bu iki güçle bir şeyler

I could do something.

yapabileceğimi biliyordum.

I could make something real in the three or so hours I had.

Önümdeki yaklaşık üç saatte gerçek bir şey yapabilirdim.

So I got to work.

Ben de işe koyuldum.

I found an email address

Gündem maddeleri hakkında

where people could send public comments on agenda items

kamuya açık yorumların gönderilebildiği bir e-posta adresi buldum

and coded a tool where people could just put in their name,

ve insanların içine ad, iş yeri, istedikleri başka

affiliation, anything else they wanted to send,

herhangi bir şeyi yazabilecekleri rastgele oluşturulmuş bir

and a randomly generated email would be created.

e-posta meydana getiren bir araç kodladım.

All they had to do was push "send."

Tek yapmaları gereken “gönder” butonuna basmaktı.

I finished it like 15 minutes before the deadline,

Sürenin dolmasına 15 dakika kala bitirdim,

it was one of the ugliest websites I had ever made.

yaptığım en çirkin web sitelerinden biriydi.

(Laughter)

(Kahkahalar)

I posted it to Instagram, Twitter, TikTok --

Bunu Instagram, Twitter, TikTok’ta yayımladım --

I had around 150,000 followers at the time.

O sırada yaklaşık 150.000 takipçim vardı.

I sent it to my family.

Aileme gönderdim.

My sister sent it to her friends who sent to their friends,

Kız kardeşim arkadaşlarına yolladı ve onlar da kendi arkadaşlarına yolladı

and then I held my breath.

ve sonra nefesimi tuttum.

A few hours later, the water board voted 9 to 3 to approve the memorial,

Birkaç saat sonra, Su Kurulu 3′e karşı 9 oyla anıtı onayladı

and I felt at ease.

ve kendimi rahatlamış hissettim.

It wasn't until a few months later, though,

Ancak birkaç ay sonra öğrendim ki

that I learned that out of the 63 comments submitted,

kurula gönderilen 63 yorumdan

56′sı, yani büyük çoğunluğu, kodladığım araç kullanılarak gönderilmişti.

56, the vast majority, were sent using the tool that I had coded.

(Applause)

(Alkışlar)

Which is so insane because there was so little time

Bu çok çılgınca çünkü her şeyden önce

insanların bunu kullanabilecekleri çok kısa bir süre vardı.

people were able to use it in the first place.

This success was a testament to the fact that so often people want to speak out.

Bu başarı, insanların çoğu zaman ses çıkarmak istediklerinin bir kanıtıydı.

They want to do something but don't know how

Bir şeyler yapmak istiyorlar ama nasıl yapacaklarını bilmiyorlar

or get discouraged in the face of bureaucracy.

veya bürokrasi karşısında cesaretleri kırılıyor.

Making it a little bit easier for folks needs to be a core value for all of us.

Bunu biraz daha kolaylaştırmak hepimiz için temel bir değer olmalı.

In another instance, Virginia Governor Glenn Youngkin

Başka bir örnekte, Virginia Valisi Glenn Youngkin,

created a tipline to report critical race theory

okullarda kritik ırk teorisinin öğretildiğini bildirmek için

being taught in schools.

bir ihbar hattı oluşturdu.

I had a problem with that.

Bununla sorunum vardı.

So I wanted there to be an easy, fun, community-oriented way

Dolayısıyla bu hattı mümkün olan en kısa sürede kaldırmanın kolay, eğlenceli,

to get this tipline taken down as soon as possible.

topluluk odaklı bir yolunu bulmak istedim.

So I coded a tool that allowed people

Böylece insanların The Bee Movie’den şarkı sözlerini ve replikleri

to send song lyrics and lines from The Bee Movie to the tipline.

ihbar hattına göndermesini sağlayan bir araç kodladım.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Essentially, it takes the name of a real school, a real city in Virginia,

Esasen, gerçek bir okulun, Virginia’daki gerçek bir şehrin adını

and spits out a very ridiculous report.

alıyor ve çok saçma bir ihbar yayınlıyor.

For example, "I have reason to believe

Örneğin, “Thomas Jefferson Lisesinin

Thomas Jefferson High School is teaching race.

ırk öğrettiğine inanmak için nedenlerim var.

I overheard a teacher saying,

Bir öğretmenin

'Shawty had them apple bottom jeans (jeans).'"

‘Shawty elmalı pantolonlar giydi’ dediğini duydum.”

(Laughter)

(Kahkahalar)

Yeah, it's silly, it's goofy.

Evet, aptalca, saçma.

It's just as unserious as the creation of a teacher-reporting tipline itself,

En az bir öğretmen ihbar hattı oluşturulması kadar ciddiyetsiz.

which is exactly what draws people to this kind of action.

İnsanları bu tür eylemlere yönelten de tam olarak bu.

Democracy is just more fun and inviting when you take it into your own hands.

Demokrasi, kendi elinize aldığınızda daha eğlenceli ve davetkar.

After I finished the website,

Web sitesini bitirdikten sonra

I sent it to my friends at Gen-Z for Change.

Gen-Z for Change’deki arkadaşlarıma gönderdim.

We all posted videos.

Hepimiz videolar yayımladık.

Thousands of emails were sent from every state in the country

Ülkedeki her eyaletten ve hemen hemen her kıtadan

and virtually every continent,

binlerce e-posta gönderildi,

and we had emails bouncing within 48 hours.

48 saat içinde geri dönen e-postalarımız oldu.

Aylar sonra, ihbar hattı sessizce resmen kapatıldı.

Months later, the tipline was quietly officially shut down.

Didn't even last a year.

Bir yıl bile dayanmadı.

Because of the skills of a few, the platforms of many

Birkaç kişinin becerileri, birçok kişinin platformları

and the will of hundreds of thousands of meddling kids

ve adaletsizliğe karşı tahammülsüzlüğün birleştirdiği yüz binlerce

unified in our intolerance of injustice,

çocuğun iradesi sayesinde,

we were far more powerful than a couple people

resmi iktidar pozisyonlarında bulunan birkaç kişiden

in official positions of power.

çok daha güçlüydük.

Now, I'm not asking y'all to drop everything and learn how to code,

Şimdi sizden her şeyi bırakıp kodlamayı öğrenmenizi istemiyorum,

even though I definitely think you should.

bunu kesinlikle yapmanız gerektiğini düşünsem de.

Coding is part of my power, right?

Kodlama benim gücümün bir parçası, değil mi?

But power manifests differently to different people.

Ancak güç farklı insanlara farklı şekilde tezahür eder.

If you have a pen, write something.

Bir kaleminiz varsa, bir şeyler yazın.

If you have an instrument, play something.

Bir enstrümanınız varsa, bir şeyler çalın.

If you have the anger of a thousand suns and disposable income,

Bin güneşin öfkesine ve harcanabilir gelire sahipseniz,

open your purse.

cüzdanınızı açın.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And if you have social media and a smartphone --

Sosyal medyanız ve akıllı telefonunuz varsa --

I know that y'all do, so don't try me --

hepinizin var, biliyorum, o yüzden hiç bana anlatmayın --

tell a story, and let it spread like wildfire.

bir hikaye anlatın ve orman yangını gibi yayılmasını sağlayın.

And while it's true that a subset of people use their skills

İnsanların bir alt kümesinin yeteneklerini nefret dolu, kötücül, demokratik olmayan

for hateful, nefarious, less-than-democratic purposes,

amaçlar için kullandığı doğru olsa da,

the sheer existence of this subset

bu alt kümenin varlığı, kitlelerin seslerinin

requires that we think of more innovative and creative ways

gerçekten duyulmasını ve hesaba katılmasını sağlamak için

to ensure that the voices of the masses are genuinely heard and accounted for.

daha yenilikçi ve yaratıcı yollar düşünmemizi gerekli kılıyor.

Now, every time I'm home and I walk by Central Park,

Şimdi, eve her gittiğimde ve Central Park’ın önünden geçerken

and see the new signage,

yeni tabelaları gördüğümde,

I'm reminded of the power, our anguish,

ıstırabımızın, neşemizin,

hikayelerimizin ve birliğimizin

our joy, our stories,

and our unity holds.

gücünü hatırlıyorum.

We were able to change my community forever and for the better,

Topluluğumu sonsuza dek ve daha iyi yönde değiştirebildik,

all by causing a ruckus on the internet.

sadece internette bir kargaşa yaratarak.

Demokrasinin uluslararası istikrarı, nefretle mücadele etmek,

The stability of democracy internationally

requires that we use whatever skills and resources we have

toplumsal hareketleri hayata geçirmek ve dünyanın her köşesinde birbirimizle

to combat hate, bring movements to life

dayanışma içinde olmak için sahip olduğumuz her türlü

and stand united in solidarity with one another

beceri ve kaynağı kullanmamızı gerektiriyor.

on every corner of the globe.

Justice can't wait, so take what's in front of you,

Adalet bekleyemez, bu yüzden önünüzde olanı alın,

get really creative and cause a ruckus.

gerçekten yaratıcı olun ve kargaşa yaratın.

(Applause)

(Alkış)