The Climate Crisis Is Expensive – Here’s Who Should Pay for It | Avinash Persaud | TED

Çeviri: Sigal Maya Gözden geçirme: Ömer Faruk Zeren

I want to present to you the Bridgetown Initiative.

Size Bridgetown Girişimi’ni sunmak istiyorum.

It’s a pragmatic, ambitious plan to save the world

Dünyayı kurtarmak için pragmatik ve iddialı bir plan

that's been gaining surprising traction.

ve şaşırtıcı derecede ilgi görmeye başlıyor.

I’m going to start with a “who,” move to the “what” and “where” we are.

“Kim” ile başlayacağım, “ne” ve “nerede” olduğumuza geçeceğim.

I came late to climate.

Ben iklime geç geldim.

I wasn't a skeptic.

Şüpheci değildim.

I'm an economist.

Bir ekonomistim.

We believe that if we don't value something well enough,

Biz inanırız ki eğer bir şeye yeterince değer vermiyorsak

we tend to overconsume it.

o şeyi aşırı tüketme eğiliminde oluruz.

I believe that.

Ben buna inanıyorum.

I just wasn't seized by a compulsion to do something about it myself

Sadece bu konuda kendim bir şey yapma dürtüsüne kapılmadım

until September 18, 2017.

Ta ki 18 Eylül 2017′ye kadar.

I was sitting in the departure lounge of JFK,

JFK havalimanında giden yolcu salonunda oturuyor

waiting to go home to Bridgetown, Barbados,

Bridgetown, Barbados’taki evime gitmeyi bekliyor

nursing a coffee,

bir kahve yudumluyordum

and my phone buzzes.

ve telefonum çalıyor.

And it's Mia Amor Mottley,

Ve arayan Mia Amor Mottley,

college friend and then-leader of the opposition of Barbados.

üniversite arkadaşım ve o zamanın Barbados muhalefet lideri.

“Go to Dominica now,” she says. Our neighboring island.

“Hemen Dominica’ya git” diyor. Komşu adamız.

"They've just been smashed by Hurricane Maria.

“Az önce Maria Kasırga’sından vuruldular.

They need all the help they can get.

Alabilecekleri tüm yardıma ihtiyaçları var

Time for you to step into the shoes of that previous generation

Önceki neslin etkili kalkınma ekonomistlerinin

of influential development economists.

yerine geçme zamanın geldi.

Just like your dad."

Tıpkı baban gibi.”

She's compassionate, super smart,

Mia şefkatli, süper akıllı,

and obviously a good politician

ve şüphesiz iyi bir politikacı

because I am on a UN relief plane the next day,

çünkü ertesi gün bir BM yardım uçağındayım

doing a hairpin turn to land on the emergency airstrip in Dominica.

Dominika’nın acil durum pistine inmek için keskin bir dönüş yapıyorum.

The pilot's last mission was dodging missiles in Syria,

Pilotun son görevi Suriye’de füzelerden kaçmaktı

so I'm feeling fairly safe.

dolayısıyla nispeten güvende hissediyorum.

I have my head wedged against the window transfixed of what's below.

Kafamı pencereye dayamış aşağıda olanlara bakakaldım.

A hurricane can release the energy of 10,000 nuclear bombs.

Bir kasırga 10.000 nükleer bombanın enerjisini serbest bırakabilir.

And below me is a nuclear wasteland.

Ve altımda bir nükleer arazi var.

Pointing up towards me are a million thin white sticks.

Yukarı bana doğru bakan milyonlarca ince beyaz çubuk.

Takes me a moment to realize they’re trees stripped bare of all branches,

Biraz sonra fark ettim ki bunlar tüm dalları yaprakları

leaves and bark.

ve kabukları kopmuş ağaçlar.

When we land,

İndiğimizde

I’m assaulted by the smell of burning and decomposition.

yanık ve çürük kokusunun saldırısına uğruyorum.

And something else it takes me a while longer to work out.

Ve başka bir şey daha var ki anlamam daha uzun sürüyor.

I'm on a tropical island,

Tropik bir adadayım

normally teeming with birds and insects and color,

normalde kuşlarla, böceklerle, ve renklerle dolu

in deathly, monochrome silence.

şu an ölümcül, tek renkli bir sessizlik içinde.

The birds have gone.

Kuşlar gitmiş.

The land is emptied.

Toprak boşalmış.

Later, Dominica's Prime Minister Roosevelt Skerrit says,

Daha sonra, Dominika Başbakanı Roosevelt Skerrit diyor ki

"Dominicans have lost everything money can buy

“Dominikalılar paranın alabileceği her şeyi

in four hours."

dört saatte kaybettiler.”

The government's job was to make them feel that what was left

Hükümetin görevi insanlara kalan şeylerin değerli

was the valuable stuff --

olanlar olduğunu hissettirmekti -

community, family, hope -- and to help them repair.

birliktelik, aile, umut - ve onarmalarına yardım etmek.

Because if despair set in,

Çünkü eğer umutsuzluk başlarsa

then a bad, bad situation would get worse.

bu kötü durum daha da kötüleşirdi.

Early on I work out that the way to get recovery funds flowing

Önceleri düşündüm ki kurtarma fonlarının akmaya başlamasını sağlamanın yolu

is to make Dominica matter to the world.

Dominika’yı dünyaya önemli kılmak.

So Dominica declares they will rebuild

Yani Dominika yeniden inşa edeceğini

as the world's first climate-resilient nation.

ve dünyanın ilk iklime dayanıklı ülkesi olacağını ilan eder.

They dust themselves off, stand tall and resolute,

Kendilerini toparlarlar, dimdik ve kararlı dururlar,

and invite the world's experts in.

ve dünyanın uzmanlarını davet ederler.

Turns out, the Dominicans have the real insights.

Halbuki, esas bilgiye Dominikalılar sahipmiş.

We made a list of all the things they had to do

Afetin hemen ardından yapmaları gereken her şeyin

in the immediate aftermath of the disaster

bir listesini yaptık

and asked what would they have to do now

ve şimdi ne yaparlarsa bir sonraki sefer

so they wouldn't have to do that next time around.

aynı şeyi yapmaları gerekmeyeceğini sorduk.

And the answers kept on heading higher.

Ve cevaplar gittikçe yükseldi.

Energy and health resilient systems.

Enerji ve sağlık dirençli sistemler.

National and regional food security

Ulusal ve yöresel gıda güvenliği

and then the global,

ve sonra da küresel

because there's no real alternative to halting climate change.

çünkü iklim değişikliğini durdurmak için başka bir alternatif yok.

And that's why the world's biggest plan, the Bridgetown Initiative,

Ve böylece dünyanın en büyük planı, Bridgetown Girişimi,

comes partly from the world's smallest countries.

kısmen dünyanın en küçük ülkelerinden birinden çıktı.

And it actually makes even more sense to that,

Ve aslında bu çok mantıklı

because tropical places are where temperatures,

çünkü tropikal yerler sıcaklığın

droughts and sea levels will rise to their highest, most extreme levels.

kuraklığın ve su seviyesinin en çok, en aşırı seviyeye yükseleceği yerler.

We are the canaries in the mine

Biz madendeki kanaryayız

and we can see there's no point gasping for air for ourselves.

ve kendimiz için nefes nefese kalmanın bir anlamı olmadığını görebiliyoruz.

We have to save the mine.

Madeni kurtarmalıyız.

And we can also see what’s getting in the way,

Ve buna engel olan şeyi de görüyoruz.

because whilst most people believe climate change is here

Çünkü çoğu insan iklim değişikliğinin şu anda

and happening and urgent,

yaşandığına ve aciliyetine inansa da

they also believe someone else should be doing more about it.

aynı zamanda inanıyorlar ki başka birisi bunun hakkında bir şeyler yapmalı.

Rich countries are electrifying, shifting, reducing,

Zengin ülkeler elektrikleniyor, değişiyor, azaltıyor,

so much so that the majority of greenhouse gas emissions,

öyle ki sera gazlarının büyük kısmı

63 percent and climbing,

yüzde 63 ve gittikçe artıyor

are now coming from developing countries.

artık gelişmekte olan ülkelerden geliyor.

There is now no pathway

Artık dünyanın dengesizleşen küresel

to avoid the world's destabilizing planetary systems

sistemlerinden, gelişmekte olan ülkelerin

without the green transformation of developing countries.

yeşil dönüşümü olmadan kaçınmanın yolu yok.

The rich say to the poor,

Zenginler yoksullara diyor

"You need to ban emissions, tax carbon,

“Emisyonları yasaklamalısın, karbonu vergilendirmelisin,

shift into renewables and get with the program."

yenilenebilir enerjiye geçmelisin, ve programa uyum sağlamalısın.”

But that would slow the growth of developing countries.

Ama bu gelişmekte olan ülkelerin büyümesini yavaşlatır.

They'd have to borrow a lot at very high interest rates

Çok yüksek faizle çok fazla borç almaları gerekir ki

to invest in the new, decommission the old,

yeniye yatırım yapsınlar, eskiyi devreden çıkarsınlar,

find new jobs for old coal miners and more.

eski maden işçilerine yeni iş bulsunlar ve daha fazlası.

And why should they?

Ve bunları neden yapsınlar ki?

The rich cause global warming.

Küresel ısınmaya zenginler sebep oluyor.

They're responsible for 70 percent

Atmosferdeki sera gazlarının

of the stock of greenhouse gases in the atmosphere

yüzde 70′inden onlar sorumlu.

for using up 60 percent of the world's carbon budget.

Dünya’nın karbon bütçesinin yüzde 60′ını onlar kullanıyor.

You can't scoff 60 percent of the cake and then say afterwards,

Pastanın yüzde 60′ına dudak büküp sonra da

"Well, we all need to cut back now."

“Eh, şimdi hepimiz biraz azaltmalıyız” diyemezsin.

(Laughter)

(Kahkaha)

Don't cement inequality.

Eşitsizliği pekiştirme.

(Applause)

(Alkış)

"Don't cement inequality," the poor say, "Send aid."

“Eşitsizliği pekiştirmeyin” diyor yoksul. “Yardım gönderin.”

The problem is that all of the aid in the world

Sorun şu ki dünyadaki tüm yardım bile

will not fund one twelfth of the green transformation

gelişmekte olan ülkelerin yeşil dönüşümünün on ikide birini

in developing countries.

karşılamaya yetmez.

And rich-country governments are not getting elected

Ve zengin ülkelerin hükümetleri yabancılara

to send money to foreigners.

para göndermek için seçilmiyorlar.

They're getting elected to deport foreigners.

Yabancıları sınır dışı etmek için seçiliyorlar.

So we're stuck, staring at each other,

Yani sıkışıp kaldık, birbirimize bakıp

pointing fingers whilst the world burns.

dünya yanarken birbirimizi suçluyoruz.

I figured that the way to break this impasse

Düşünüyorum ki bu çıkmazdan kurtulmanın yolu

is if we stop only looking at ourselves

kendimize bakmayı bırakıp

and make the cost of resilience so cheap,

dayanıklılığın maliyetini öyle ucuz

the flow of finance after a disaster so immediate,

felaket sonrası finans akışını öyle doğrudan

the green transformation of developing countries so profitable,

gelişmekte olan ülkelerin yeşil dönüşümünü öyle kârlı yapmak ki

that we turn reluctance into a scramble.

isteksizlik bir kapışmaya dönüşsün.

There's no extra time.

Fazladan zaman yok.

We're on countdown.

Bir geri sayımdayız.

And that is the essence of the Bridgetown Initiative.

Ve Bridgetown Girişimi’nin özü bu.

During COVID and the global financial crisis,

COVID ve küresel mali kriz sırasında

rich countries purchased 24 trillion dollars

zengin ülkeler ekonomilerini canlandırmak için

of bonds to pump their economy.

24 trilyon değerinde tahvil satın aldılar.

If instead, they'd purchased 24 trillion dollars of bonds

Eğer bunun yerine 24 trilyon tahvil ile

that finance renewable energies,

yenilenebilir enerji finanse etseler

we would have had the same economic impact

aynı ekonomik etkiyi görürdük

and be halfway to halting climate change already.

ve iklim değişikliğini durdurmakta yarı yola gelmiş olurduk bile.

And we would have reduced our inflationary dependence

Ve de petrol ve kömüre olan enflasyonist bağımlılığımızı

on oil and coal,

azaltmış olurduk

all within 12 years.

sadece 12 sene içinde.

The power of what we can do when it matters to us is unlimited.

Bizim için önemli olduğunda yapabileceklerimizin gücü sınırsız.

So here's the financing plan

Öyleyse, işte finansman planı:

that does not rely on the altruism of financiers and insurers,

finansörlerin ve sigortacıların özverisine dayanmayan,

is not based on some unproven tech

kanıtlanmamış bir teknolojiye dayanmayan

and does not skirt around our common but different responsibilities.

ve ortak ama farklı sorumluluklarımızdan kaçmayan bir plan.

Picture three buckets.

Üç kova hayal edin.

Small, medium and large.

Küçük orta ve büyük.

The smallest is actually the hardest to fund.

Küçük olan aslında finanse etmesi en zor olan.

It's all of those things that don't generate any savings or profits.

Herhangi bir birikim veya kâr getirmeyen şeyler.

It's rebuilding the homes of low-income families

Düşük gelirli ailelerin iklim olayları yüzünden sular altında kalan

that are being washed away by climate events.

evlerini yeniden inşa etmek.

It's rebuilding, recovering their livelihoods,

Geçim kaynaklarını, kliniklerini, okullarını

their clinics, their schools.

yeniden inşa etmek, kurtarmak.

And climate change, remember,

Ve iklim değişikliği, hatırlayın,

is the increasing certainty of rising losses.

gittikçe büyüyen kayıpların kesinliğini artırıyor.

It's uninsurable.

Sigortalanamaz.

So we need new sources of public finance.

Dolayısıyla yeni kamu finansman kaynaklarına ihtiyacımız var.

We need new emission taxes on oil and coal and methane.

Yeni petrol ve kömür ve metan emisyonu vergilerine ihtiyacımız var.

At the Mottley-Macron Summit in June in Paris,

Haziran’da Paris’teki Mottley-Macron Zirvesi’nde

we made some progress towards taxing emissions on the shipping industry.

taşımacılık sektörü emisyonlarını vergilendirmek yönünde ilerleme kaydettik.

We need more.

Daha fazlasına ihtiyacımız var.

And we need a small financial transaction tax,

Ve küçük bir finansal işlem vergisine ihtiyacımız var,

like the one you don't even realize you're paying today,

bugün ödediğinizin farkında bile olmadığınız,

that covers the cost of the US SEC.

ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu masraflarını karşılayan vergi gibi.

And energy and finance consumption is slanted to the rich.

Ve enerji ve finans tüketimi zenginlere eğimli.

The second bucket is for those things that don't generate revenues

İkinci kova gelir getirmeyen

but generate immediate savings.

fakat anında tasarruf sağlayan şeyler için.

If I invest a dollar of borrowed money on stronger seawalls,

Eğer borç aldığım bir doları daha güçlü duvarlarına,

more muscular flood defenses, more resilient health systems,

daha kuvvetli sel savunmalarına, daha dayanıklı sağlık sistemlerine yatırsam,

I save several dollars.

birkaç dolar tasarruf ederim.

So we need the international multilateral development banks,

Yani uluslararası çok taraflı kalkınma bankalarının,

like the World Bank,

Dünya Bankası gibi,

to lend three times more on the Sustainable Development Goals

Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’na üç katı fazla kredi vermeleri

and to make that debt cheap by making it longer and lower-cost.

ve bu krediyi uzun vadeli ve düşük masraflı yapıp ucuz tutmaları gerekiyor.

Halihazırda sahip oldukları kaynakları kullanarak

They can get halfway there

by using the resources they already have.

kullanarak yolun yarısına gelebilirler.

They're very conservative.

Çok muhafazakarlar.

And the other half,

Diğer yarısı için ise

they need rich countries to put in a little bit more capital.

zengin ülkelerin biraz daha fazla sermaye koymasına ihtiyaçları var.

Now, some people criticize me for saying,

Bazı insanları beni eleştiriyor

why are you going for cheap loans rather than grants?

neden hibe yerine ucuz kredilere yöneliyorsunuz dediğim için.

And I say, if you found a trillion dollars stuffed behind the sofa, then OK.

Ben de diyorum ki, eğer koltuğun arasında bir trilyon dolar bulduysan, tabi.

But grants will never be enough.

Ama hibeler asla yeterli olmayacak.

And so let's focus our grants on those things

O yüzden hibelerimizi tasarruf ve kar

that can't be funded any other way

sağlamadığı için başka türlü finanse edilemeyen

because there's no savings and profits.

şeylere odaklayalım.

The final bucket,

Son kova,

the biggest bucket, is for those things for which there is a revenue attached.

en büyük kova, gelir getiren şeyler için.

But before I go to that, on the second bucket at Paris,

Ama buna gelmeden, o ikinci kova için

Paris’te Mottley-Macron Zirvesi’ndeki

at the Motley-Macron Summit,

we got a commitment of an extra 20 billion dollars of lending a year,

ekstra 20 milyar dolarlık kredi taahhüdü aldık,

a start.

bir başlangıç.

The third bucket, the biggest, revenue.

Üçüncü, en büyük kova, gelir.

Solar farms, wind turbines,

Güneş enerjisi tarlaları, rüzgar türbinleri,

they make money whilst reducing greenhouse gases.

sera gazlarını azaltırken para kazandırıyorlar.

In the rich countries,

Varlıklı ülkelerde

81 percent of that is funded by the private sector.

bunların yüzde 81′ini özel sektör finanse ediyor.

If we want developing countries to move faster than rich countries do,

Gelişmekte olan ülkelerin varlıklı ülkelerden hızlı hareket etmesini

then we want those investors to go to the developing world.

istiyorsak, bu yatırımcıların gelişmekte olan ülkelere gitmesini istiyoruz.

They don't today

Şu anda gitmiyorlar

because of the high cost of guaranteeing their returns

Çünkü para birimlerinin dalgalanmasına karşı

against the fluctuation of currencies.

getirilerini garanti etmenin maliyeti yüksek.

However, history shows

Fakat tarih gösteriyor ki varlıklı ülkeler tarafından sermayelendirilen,

that an international agency capitalized by rich countries

zaman ve ülkeler arasında çeşitlendirilmiş bakış açısına sahip

that takes a diversified view across time and countries

can lower the cost without losing money ...

para kaybetmeden masraflarını düşürebiliyor...

by enough to unblock the flow of investments.

Hem de yatırım akışını serbest bırakmaya yetecek kadar.

And a small group of countries have agreed to move on a pilot this year.

Ve küçük bir grup ülke bu sene bir pilot çalışma yapmaya karar verdi.

Three buckets: small one for costs,

Üç kova: küçük olan masraflar için

middle one for savings,

orta boy olan tasarruf için

big one for revenues.

büyük olan gelir için.

There are a couple of things we also need to do that doesn't cost money.

Yapmamız gereken ve masrafı olmayan birkaç şey daha var.

We need Barbados-style pause clauses in all debt instruments.

Tüm borç enstrümanlarında Barbados tarzı ertelemeye ilişkin maddeler gerekli.

When a disaster hits, you suspend --

Felaket vurduğunda askıya alırsınız --

your interest payments and debt repayments are suspended for two years,

faiz ödemeleriniz ve borç geri ödemeleriniz iki yıl askıya alınır

daha sonra bunu karşılayabileceğiniz zaman geri eklenir.

added back on to later when you can afford it.

It will release billions of dollars and reshape the financial system.

Bu milyarca doları serbest bırakacak ve finansal sistemi yeniden şekillendirecek.

And as Prime Minister Mottley says,

Ve Başbakan Mottley’nin dediğidi gibi

if we want these institutions that were set up in the colonial era,

eğer sömürge döneminde kurulan bu kurumları istiyorsak,

if we want to trust them to save the world,

eğer onlara dünyayı kurtarmaları için güvenmek istiyorsak,

then the people they serve cannot be invisible in the halls of power.

hizmet ettikleri insanlar güç koridorlarında görünmez olamazlar.

(Applause)

(Alkış)

So the impasse is cracking.

Çıkmaz yavaş yavaş çözülüyor.

I got on that plane to Dominica because of my dad.

Ben o Dominika uçağına babam için bindim.

Not because of his profession, but because he was a dad.

Mesleğinden dolayı değil, bir baba olduğu için.

I remember asking him once,

Bir keresinde ona sorduğumu hatırlıyorum,

when I was being asked to join an unpopular cause

popüler olmayan, kariyerimi zedeleyecek

that was going to hurt my career,

bir sebebe katılmam istendiğinde

and I was half hoping he would say, "No, son, that's silly."

yarım yamalak umuyordum ki “Hayır oğlum, bu saçma” diyecek.

Instead, he said gently,

Onun yerine nazikçe dedi ki

"Avi, you've got to be a player in this life."

“Avi, bu hayatta bir oyuncu olmalısın.”

So here I am.

İşte buradayım.

Please join us.

Lütfen bize katılın.

(Applause)

(Alkış)