What’s Possible When the Arts Belong to Everybody | Lear deBessonet with Brian Stokes Mitchell | TED

Translator: Nhàn Katherine Reviewer: Ngo Tuan Anh B2111408

Let me tell you,

Để tôi kể cho bạn nghe,

as a little girl growing up in Baton Rouge, Louisiana,

là một cô bé lớn lên ở Baton Rouge, Louisiana,

everyday life was full of spectacle.

cuộc sống hàng ngày của tôi đầy cảnh tượng

In the months leading up to Mardi Gras,

Những tháng trước lễ hội Mardi Gras

people from all over our community knit beads into dresses,

người dân khắp nơi trong cộng đồng đan hạt tràng vào váy

stirred steaming pots of gumbo,

khuấy những nồi thịt hầm đang bốc hơi,

shaped chicken wire into grand, majestic carriages

uốn dây điện thành những cỗ xe hoành tráng

stuffed with brightly colored tissue paper.

và trang trí bằng những tấm giấy màu rực rỡ.

On the day of the parades,

Ngày của các cuộc diễu hành,

grownups would walk out of their homes as mermaids and alligators

cánh người lớn bước ra khỏi nhà như những nàng tiên cá, cá sấu

and kings and queens.

các vị vua, các nữ hoàng.

You could see your second grade teacher

Bạn có thể thấy giáo viên lớp 2 của bạn

suddenly a peacock with beautiful sparkly feathers.

đột nhiên trở thành một con công với bộ lông lấp lánh tuyệt đẹp.

We would paint our faces and flow into the street

Chúng tôi sẽ họa mặt và hòa vào đường phố

where all day long, the city sang and danced together.

nơi suốt ngày dài, thành phố hát và nhảy múa cùng nhau.

Regular people of all ages, races and classes

Người dân bình thường ở mọi độ tuổi, sắc tộc, tầng lớp

who stepped outside of their daily life

đã bước ra khỏi cuộc đời thường nhật

and into a collective radiance.

và bước vào ánh hào quang chung.

In my world, pageantry was not just reserved for Mardi Gras.

Trong thế giới của tôi, lễ hội không chỉ dành riêng cho Mardi Gras.

Every Sunday at church, voices lifted together,

Mỗi Chủ nhật tại nhà thờ, giọng cùng được cất lên

inviting the holy down into daily life.

mời thánh linh xuống đời thường.

Our church staged epic annual Christmas pageants,

Nhà thờ chúng tôi có cuộc thi giáng sinh sử thi hàng năm

complete with real, smelly sheep.

hoàn thiện bởi cừu thật nặng mùi.

And down the road at LSU football games on Saturdays,

Và cuối đường tới LSU là các trận bóng vào những thứ 7

the stomp of the roaring crowd,

tiếng giộng chân của đám đông gào thét,

led by the marching band and the color guard,

được dẫn đầu bởi ban nhạc và vệ sĩ sắc màu,

registered as an official earthquake on the Richter scale

như một trận động đất thật theo thang Richter

when I was eight years old.

khi tôi tám tuổi.

Big surprise, I became a theater director.

Bất ngờ, tôi trở thành đạo diễn nhà hát.

I did so with the belief that these spectacles were more than just fun,

Tôi làm vậy với niềm tin rằng, những cảnh tượng đó còn hơn cả sự vui vẻ

that something profound was happening

mà là sự sâu sắc đang diễn ra

when our community came together in the realm of the imagination.

Khi cộng đồng đến cùng nhau trong vương quốc của sự tưởng tượng.

Pageantry and spectacle are in fact ancient,

Các cuộc thi và cảnh tượng thực tế là sự cổ xưa

universal aspects of human experience.

là khía cạnh phổ quát của trải nghiệm của con người.

Going back as far as we can trace the presence of humans on this planet.

Quay lại thời xa nhất, ta có thể theo dõi sự có mặt của con người trên hành tinh này

Religious ritual and celebration, or carnival,

Các nghi thức và tưởng niệm tôn giáo, hay lễ hội

provided our ancestors much needed joy,

mang đến cho tổ tiên chúng ta nhiều niềm vui cần thiết

and the unique kind of group bonding

là sự kết nối nhóm độc đáo

necessary for facing their daily challenge of survival.

cần thiết để đối mặt với thách thức sinh tồn hàng ngày của họ.

The question is,

Câu hỏi đặt ra là,

what do these spectacles mean in our day,

những cảnh tượng này có ý nghĩa gì trong thời chúng ta,

when the interconnectedness of our survival

khi sự liên kết để sinh tồn

is less immediately visible

ít được biểu lộ ngay lâp tức.

and technology offers the constant opportunity for isolation?

và công nghệ đã tạo cơ hội liên tục cho sự cô lập?

As a theater director,

Là một đạo diễn sân khấu,

I search for what a communal gathering in the realm of the imagination

tôi tìm kiếm sự tụ họp cộng đồng trong lĩnh vực trí tưởng tượng

can mean in our time.

mà có thể có ý nghĩa cho thời đại này.

And that quest led me to wonder,

Và nhiệm vụ đó khiến tôi tự hỏi,

inspired by the Mardi Gras of my childhood,

lấy cảm hứng từ Mardi Gras thời thơ ấu của tôi,

would it be possible to create the feeling

liệu có thể tạo ra cảm giác

of a whole city on stage together?

cả một thành phố trình diễn cùng nhau?

Well, what better way to try than to stage a production

Chà, còn cách nào thử tốt hơn là dàn dựng 1 sân khấu

of "The Odyssey"

vở “The Odyssey”

with 181 people in the cast, drawn from all over San Diego?

với dàn diễn viên 181 người, được thu hút từ khắp San Diego?

I chose "The Odyssey" because as an epic story of a journey towards home,

Tôi chọn Odyssey vì đó là câu chuyện sử thi về hành trình về nhà

it felt large enough for us to all find ourselves inside of it.

cảm giác nó đủ lớn để tất cả chúng ta tìm thấy chính mình bên trong nó.

As I wandered around San Diego, I started to wonder,

Khi tôi lang thang quanh San Diego, tôi bắt đầu tự hỏi,

what if that amazing gospel choir played the goddess Athena

điều gì sẽ xảy ra nếu dàn hợp xướng phúc âm tuyệt vời đó đóng nữ thần Athena

and those salsa dancers,

và những vũ công salsa đó,

what if they created Cersei's lair

diễn hang ổ của Cersei

and that amazing high school drumline?

và tiếng trống trường trung học tuyệt vời

What if they took care of the big archery contest that saves Odysseus at the end?

Điều gì sẽ xảy ra nếu chơi ở phần thi bắn cung lớn cứu Odysseus ở cuối vở?

Sort of like medieval passion plays

Kiểu các vở đầy đam mê thời Trung Cổ

when it was like, "Bakers, you take the Last Supper,

kiểu như là, “Thợ bánh, ngươi làm bữa tiệc ly cuối cùng,

butchers, you do the crucifixion."

đồ tể, ngươi đóng đinh.”

When "The Odyssey" opened in 2011 at the Old Globe,

Khi “The Odyssey” ra mắt vào năm 2011 tại Old Globe,

even I was not prepared for the wave of joy it unleashed.

ngay cả tôi cũng không ngờ cho làn sóng niềm vui được khai phóng

Look, I'm not a social worker.

Nhìn xem, tôi không phải là nhân viên xã hội

I'm an artist.

Tôi là một nghệ sĩ.

But the show surprised me.

Buổi diễn khiến tôi ngạc nhiên

I did the show thinking it would be beautiful,

Tôi thực hiện buổi diễn với suy nghĩ rằng nó sẽ đẹp,

but it was so much more than that.

nhưng nó còn lớn lao hơn vậy nhiều.

People were overcoming the challenges of fear and self-doubt

Con người đang vượt qua những thách thức của nỗi sợ hãi và tự nghi ngờ

in the imaginary process,

trong 1 tiếng trình tưởng tượng,

and somehow it was making them feel equipped

và bằng cách nào đó nó khiến họ cảm thấy đủ đầy

to face the challenges in their real life.

để đối mặt với thách thức trong đời sống thực.

After the show, we stayed in touch

Sau buổi diễn, chúng tôi giữ liên lạc

and I started hearing anecdotally

và tôi bắt đầu nghe các giai thoại

what I would later learn scientifically.

về điều sau này tôi biết từ khoa học.

Students who had been part of the show were doing better in school.

Những học sinh từng tham gia trình diễn đã học tốt hơn ở trường.

Some of our elders experienced noticeable health benefits

Vài người cao tuổi đã cải thiện sức khỏe đáng kể

like better blood flow and increased mobility.

như lưu lượng máu tốt hơn và tăng khả năng vận động.

A remarkable man in his early 50s

Một người đàn ông đáng chú ý ở độ tuổi 50,

who had come to us through a homeless shelter,

người tìm đến từ một trại vô gia cư,

got a job, a steady job,

đã tìm được việc, 1 công việc ổn định

for the first time in his adult life after the show.

lần đầu tiên trong đời sau buổi diễn

And ten years later, he was still employed.

Và 10 năm sau đó, anh vẫn có việc làm.

He traced it back to performing in "The Odyssey."

Anh bắt nguồn từ việc biểu diễn trong “The Odyssey”.

Why?

Tại sao?

I asked him, and his answer was simple.

Tôi đã hỏi, và câu trả lời đơn giản lắm.

He said being part of the show reminded him that he had value,

Anh ấy nói, trở thành 1 phần của vở diễn nhắc nhở anh về giá trị của mình,

and he knew that if other people were counting on him,

và anh ấy biết rằng nếu người khác tin tưởng ở anh

he could show up.

thì anh có thể xuất hiện.

Well, the Public Theater in New York

Chà, Nhà hát Công cộng ở New York

was willing to give me a home for this work.

đã sẵn lòng cho tôi cơ hội về công việc này.

And in 2012, I started Public Works,

Năm 20212, tôi khởi động Public Works,

a program that brings together community members from all over New York City,

chương trình mang mọi thành viên cộng đồng khắp New York đến với nhau

including children and senior citizens,

bao gồm trẻ em và người cao tuổi,

domestic workers, military veterans,

người nội trợ, cựu chiến binh,

men and women rebuilding their lives after prison,

đàn ông và phụ nữ tái xây dựng cuộc đời sau khi đi tù

and Broadway stars,

và các ngôi sao Broadway,

all to create 200-person pageants

tất cả để tạo nên vở diễn 200 người

annually at the Delacorte Theater in Central Park.

hàng năm tại Nhà hát Delacorte ở Công viên Trung tâm.

(Applause)

(Vỗ tay)

I want to share with you for fun

Tôi muốn chia sẻ cho vui thôi

the quick math of how we put a city on stage

bài toán nhanh về cách mang cả thành phố lên sân khấu

through Public Works.

thông qua Public Works.

In, for example, our production of "The Winter's Tale,"

Ví dụ, trong vở “Câu chuyện mùa đông”

we had 107 community ensemble members,

chúng tôi có 107 thành viên cộng đồng,

ages 2 to 92,

từ 2 đến 92 tuổi,

34 choir singers,

34 ca sĩ hợp xướng,

16 bhangra dancers,

16 vũ công bhangra,

12 ballerinas,

12 diễn viên ba lê,

seven "Sesame Street" characters,

bảy nhân vật “Phố hạt mè”,

six stilt walkers,

sáu người đi cà kheo,

five Broadway actors,

năm diễn viên Broadway,

four Capoeiristas,

bốn Capoeiristas,

three park rangers,

ba kiểm lâm,

two Chinese lions,

hai sư tử Trung Quốc

one bear puppet

1 búp bê gấu

and one Big bird.

1 con chim lớn

(Laughter)

(Cười)

And that's how we made a city.

Đó là cách tạo ra cả 1 thành phố

(Applause)

(Vỗ tay)

But why stop there?

Nhưng tại sao lại dừng ở đó?

This July,

Tháng Bảy này,

18 cities and towns across America

18 thành phố và thị trấn trên khắp nước Mỹ

will simultaneously premiere their own large-scale public artwork,

sẽ đồng thời công chiếu các tác phẩm nghệ thuật cộng đồng quy mô lớn của riêng họ,

responding to the theme "No Place Like Home."

đáp ứng chủ đề “Không đâu bằng nhà mình”.

Local artists partnering with their municipality

Các nghệ sĩ địa phương hợp tác với thành phố của họ

and their local community health centers

và các trung tâm y tế địa phương

to manifest what is possible when the arts belong to everybody.

để thị hiện những gì là có thể khi nghệ thuật thuộc về tất cả mọi người.

(Applause)

(Vỗ tay)

The beauty of this type of art-making

Vẻ đẹp của loại hình nghệ thuật này

is that people who might not encounter each other

là những người có thể không gặp nhau

in any other aspect of life, except jury duty,

trong bất cứ lĩnh vực nào của cuộc sống, trừ bồi thẩm đoàn

gather together around life's deepest questions.

cùng nhau tụ lại quanh những câu hỏi sâu sắc nhất về cuộc đời

This collaboration reinforces that we all deal with the same emotions.

Sự hợp tác này nhấn mạnh rằng chúng ta đều đang có những cảm xúc giống nhau

We have all known love,

Chúng ta đều biết yêu,

fear,

biết sợ,

frustration,

thất vọng,

joy.

niềm vui.

And because we meet as equals in the realm of the imagination,

Và bởi vì chúng ta gặp nhau bình đẳng trong lĩnh vực trí tưởng tượng,

something is possible that's often not when we're separated

những điều thông thường không thể có khi chúng ta chia rẽ

and boxed into our social roles.

và bị đóng hộp về vai trò xã hội.

Whereas in San Diego, my observations about transformation were anecdotal,

Trong khi ở San Diego, những quan sát về sự chuyển hóa chỉ là giai thoại

with Public Works, we brought on a linguistic anthropologist

còn với Public Works, chúng tôi có 1 nhà nhân chúng học ngôn ngữ

from the very beginning

ngay từ đầu

to trace the impact of the work over many years.

để theo dõi tác động của công việc suốt nhiều năm.

And the results were the same.

Và kết quả là như nhau.

In my now 20 years of directing theater,

Trong 20 năm làm đạo diễn sân khấu,

everywhere from prisons and shelters to Broadway,

ở khắp mọi nơi từ nhà tù trại vô gia cư cho đến Broadway,

I have seen seniors recover from strokes and surgery

tôi đã thấy những người cao tuổi hồi phục sau đột quỵ và phẫu thuật

more quickly than their doctors said was possible.

nhanh hơn những gì bác sĩ của họ nói là có thể.

I've seen children diagnosed with autism

Tôi đã thấy trẻ em bị chẩn đoán tự kỷ

who had been told higher education was not an option,

những em bị cho rằng không thể học cao hơn được

go on to thrive in college and graduate.

đã vươn mình vào đại học và tốt nghiệp.

I've seen a homeless man in Philadelphia

Tôi thấy 1 người đàn ông vô gia cư ở Philadelphia

suffering from severe AIDS-related complications,

chật vật vì biến chứng nghiêm trọng của AIDS

show up at our rehearsal immediately after leaving his hospital bed

xuất hiện tại buổi diễn tập ngay sau khi rời giường bệnh

because he wanted to dance

vì anh ấy muốn nhảy

in our production of "Don Quixote" that night.

trong vở kịch “Don Quixote” của chúng tôi đêm đó.

So after all of this,

Vì vậy, sau tất cả những điều này,

I am not surprised to learn

tôi không ngạc nhiên khi biết

that the World Health Organization pooled 3,000 studies

rằng Tổ chức Y tế Thế giới đã tổng hợp 3.000 nghiên cứu

on the relationship between arts and health,

về mối quan hệ giữa nghệ thuật và sức khỏe,

and found that arts interventions have a significant role to play

và thấy rằng, can thiệp nghệ thuật có một vai trò lớn lao

in the reduction of ill health,

trong việc giảm bệnh tật

the promotion of good health,

gia tăng sức khỏe tốt,

and the management and treatment of disease.

và trong quản lý và điều trị bệnh.

The good news is

Tin tốt là

that this type of health benefit comes from things

loại lợi ích sức khỏe tốt này đến từ những điều

as simple as joining a choir,

đơn giản như tham gia hợp xướng

going to a museum,

đến bảo tàng

being part of a weekly drawing class.

tham gia lớp học vẽ hàng tuần.

Loneliness is now an epidemic in our world,

Cô đơn hiện là một dịch bệnh trong thế giới của chúng ta,

and the growing belief that we have nothing in common

và niềm tin ngày càng lớn rằng chúng ta chẳng có gì chung

with people who believe differently from us,

với những người có niềm tin khác nhau

politically or religiously,

về chính trị hay tôn giáo

is tearing our social fabric apart.

đang chia lìa cấu trúc xã hội.

Participating in something much bigger than yourself,

Tham gia vào một điều gì đó lớn hơn nhiều so với bản thân bạn,

working hard towards a shared good,

cùng nhau chăm chỉ hướng tới điều tốt chung,

this restores our sense of connection.

khôi phục cảm giác kết nối của chúng ta.

And in the realm of the imagination,

Và trong lĩnh vực của trí tưởng tượng,

perhaps even behind feathers and sequins,

có lẽ ngay cả đằng sau lông vũ và sequin,

what becomes visible is the divine spark in every human being

những gì trở nên hiện rõ là ánh sáng thiêng liêng trong mỗi con người

and in our one collective humanity.

và trong cả một tập thể nhân loại chung.

Friends, the sociologist Emile Durkheim says something I love and believe in.

Các bạn, nhà xã hội học Emile Durkheim nói điều mà tôi yêu thích và tin tưởng.

"They find a remedy because they seek it together."

“Họ tìm ra phương thuốc vì họ cùng nhau tìm kiếm nó.”

Thank you.

Cảm ơn bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you.

Cảm ơn.

It was so fun to talk to you all about that.

Thật vui khi nói chuyện với bạn tất cả về điều đó.

But now I want to give you a little taste of it.

Nhưng bây giờ tôi các bạn có chút hương vị của nó

So I do notice an unused piano here.

Tôi quả thật thấy 1 chiếc piano không được sử dụng ở đây.

That's never right.

Điều đó không bao giờ đúng.

I want to bring to the stage now, my good friends,

Tôi muốn mang lên sân khấu này, những người bạn tốt

Broadway legend Brian Stokes Mitchell

Broadway Brian Stokes Mitchell

and Todd Almond,

và Todd Almond,

my frequent collaborator on many of the things you saw on that screen.

người cộng tác thường kỳ của tôi về những thứ bạn thấy trên màn ảnh

(Applause)

(Vỗ tay)

(Piano music starts)

(Nhạc piano bắt đầu)

Brian Stokes Mitchell: (Singing) To dream the impossible dream /

Brian Stokes Mitchell: (Hát) Để mơ một giấc mơ không thể

To fight the unbeatable foe /

Để chiến đâu với một kẻ bất bại

To bear with unbearable sorrow /

Để chịu đựng nỗi đau không thể chịu

To run where the brave dare not go /

để chạy đến nơi lòng can đảm không dám đến

To right the unrightable wrong /

Để khắc phục điều sai không thể đúng

To love pure and chaste from afar /

Để yêu trong sáng thuần khiết từ xa

To try when your arms are too weary /

Để cố gắng khi đôi tay quá mỏi mệt

To reach the unreachable star /

để vươn tới những vì sao không thể chạm

This is my quest /

là nhiệm vụ của tôi

To follow that star /

Để dõi theo vì sao đó

No matter how hopeless /

dù vô vọng ra sao

No matter how far /

dù bao xa

To fight for the right /

Để chiến đấu cho lẽ phải

Without question or pause /

mà không hoài nghi hay dừng lại

To be willing to march into hell for a heavenly cause /

Để sẵn sàng đi vào địa ngục vì lý tưởng thiên đường

And I know if I'll only be true /

và tôi biết chi khi tôi chân thực

To this glorious quest /

với nhiệm vụ vinh quang này

That my heart will lie peaceful and calm /

thì trái tim tôi sẽ yên bình và an ổn

When I'm laid to my rest /

Khi tôi nằm xuống nghỉ ngơi

And the world will be better for this /

thế giới sẽ tốt đẹp hơn vì thế

That one man, scorned and covered with scars /

Một người đàn ông, bị coi thường phủ đầy vết sẹo

Still strove with his last ounce of courage /

vẫn vơn lên bằng sự can đảm sót lại cuối cùng

To reach the unreachable stars /

đến những ngôi sao không thể chạm

This is my quest!

Đây là nhiệm vụ của tôi!

Audience member: This is my quest!

Khán giả: Đây là nhiệm vụ của tôi!

BSM: To follow that star!

BSM: Để theo ngôi sao đó

Audience members: To follow that star!

Khán giả: Để theo ngôi sao đó!

BSM: No matter how hopeless!

BSM: Cho dù vô vọng đến đâu!

Audience members: No matter how hopeless!

Khán giả: Cho dù vô vọng đến đâu!

BSM: No matter how far!

BSM: Không quan trọng bao xa!

Audience members: No matter how far!

Khán giả: không quan trọng bao xa.

BSM: To fight for the rights!

BSM: Để đấu tranh cho lẽ phải!

Audience members: To fight for the rights!

Khán giả: Để đấu tranh cho lẽ phải!

BSM: Without question or pause!

BSM: Không hoài nghi hay dừng lại!

Audience members: Without question or pause!

Khán giả: Không hoài nghi hay dừng lại

BSM: To be willing to march into hell /

BSM: Sẵn sàng hành quân xuống địa ngục/

For a heavenly cause /

Vì lý do thiên đàng/

(Marching band starts)

(Ban nhạc diễu hành bắt đầu)

And I know if I'll only be true to this glorious quest /

Và tôi biết chi khi tôi thành thật với nhiệm vụ vinh quang này

That my heart will lie peaceful and calm /

Trái tim tôi sẽ yên bình và an ổn

when I'm laid to my rest /

Khi tôi nằm xuống nghỉ ngơi

And the world /

Và thế giới

Will be better for this /

sẽ tốt đẹp hơn

That one man,

Người đàn ông đó,

Scorned and covered with scars /

bị khinh miệt và phủ đầy sẹo

Still strove with his last ounce of courage /

vẫn vươn mình với chút lòng can đảm còn sót lại cuối cùng

To reach /

để vươn tới

The unreachable /

những vị sao

Stars!

không thể chạm!

(Music ends)

(Âm nhạc kết thúc)

(Cheers and applause)

(Chúc mừng và vỗ tay)