The Poetry of Everyday Language | Julián Delgado Lopera | TED

Translator: Gia Bảo Nguyễn

My passion for the poetics of everyday language

Niềm đam mê thơ văn của tôi đối với ngôn ngữ hằng ngày

began at 5 pm on Saturdays,

bắt đầu vào một ngày thứ bảy lúc 17 giờ,

at my abuela's dining room,

tại phòng ăn của bà tôi,

at a table full of loud, unstoppable women.

trên một bàn ăn huyên náo, của những người phụ nữ đầy nghị lực.

My five aunts plus my mom’s five aunts,

Năm người dì của tôi cùng năm người dì của mẹ tôi,

all smoking, some in their bras, some in their “rulos,”

ai cũng có mùi thuốc, lúc trong áo lót, khi thì trong “qui tắc”,

all complaining about the ineptitude of their husbands

ai cũng phàn nàn về sự kém cỏi của chồng họ

or the rising prices at the grocery store.

hoặc chuyện cửa hàng tạp hóa lại tăng giá.

Some used grand gestures, pointing with their mouths.

Vài người dùng cử chỉ, như chỉ bằng miệng.

Others made up words.

Mấy người còn lại thì dùng ngôn từ.

Some yelled, some cried.

Người hét, kẻ khóc.

They were all narrating a similar experience,

Họ đều diễn đạt một trải nghiệm tương tự,

but each one of them put her own twist to her story.

nhưng mỗi người ai cũng thêm mắm thêm muối vào câu chuyện của mình.

Each one used a different word choice, a different rhythm.

Mỗi người có cách dùng từ khác nhau, ngữ điệu cũng khác nhau.

My mom complained in silence,

Mẹ tôi phàn nàn trong im lặng,

shaking her head and sighing.

lắc đầu và ra dấu.

My Tía T used energized curse words,

Dì T cũa tôi đã rủa là,

"That hijo de su madre," she would say.

dì nói ” Con mẹ mày”. (Tiếng Tây Ban Nha)

"That good-for-nothing son of a bitch."

“Thằng đỉ vô dụng.”

(Laughter)

(Cười)

My great aunt shut her eyes, drank coffee and pointed at God.

Dì cả của tôi nhắm mắt, nhâm tách cà phê và chỉ vào chúa.

"Diosito!

“Ôi chúa ơi! (Tiếng TBN)

What is wrong with this man?"

Thằng cha đó đã làm gì sai?”

Each one putting a different tune, a different music to her story.

Mỗi người đặt vào câu chuyện của họ một thứ giai điệu và ca từ khác nhau.

As a kid, I sat among them in awe,

Khi còn bé, tôi đã ngồi đó trong sự kinh ngạc,

marveled at how elastic, how expansive,

tuyệt làm sao khi cảm thấy ngôn ngữ đầy sự liên hồi, cởi mở

how infinite language felt at the dining table, how fun.

và gần như vô hạn ngay trên cái bàn ăn ấy, nó hài thôi rồi.

If my aunts didn't know a word, they would just make it up,

Nếu mấy bà dì tôi không biết chữ nào đó, họ sẽ phá lên,

laugh about it,

rồi cười khúc khích,

and stick it to their husbands' nicknames.

và gắn nó lên nickname của mấy ông chồng.

(Laughter)

(Cười)

The word would then be tossed around

Từ ngữ cứ thế xoay vần

and eventually become part of our intimate, familiar vocabulary.

và cuối cùng từ đó cũng thân thiết, quen thuộc với bọn tôi.

My family is originally from the coast of Colombia,

Gia đình tôi có gốc gác từ vùng bờ biển Colombia,

which is a region known for its magnificent storytellers,

một khu vực được biết đến với những người kể chuyện siêu hạn,

its grand words,

với những mỹ từ,

a region where made-up words are the norm,

nơi mà tiếng lóng là chuẩn mực,

where music and rhythm are essential to speaking.

nơi mà âm nhạc và giai điệu đóng vai trò quan trọng trong lời nói.

I inherited the creative tongue from my aunts.

Tôi được thừa hưởng ngữ điệu từ dì mình.

Ở Colombia, tôi là một đứa bạo dạn và năng nổ

In Colombia, I was a loud, energized sucker.

I wouldn’t shut up, I made up words, too.

Tôi không im, tôi cũng chửi thề dữ lắm.

But the moment I moved to the States and landed in Miami,

Nhưng kể từ lúc tôi lên tỉnh và hạ cánh ở Miami

all that energy and love for language disappeared.

tất cả năng lượng và tình yêu cho ngôn ngữ đã biến mất.

It was here that I had my first encounter with language hierarchy.

Ngay tại đây tôi đã hiểu được như thế nào là phân cấp ngôn ngữ.

I was 15 years old and we were reading "Romeo and Juliet" in English class.

Lúc đó tôi 15 tuổi và đang đọc chuyện ”Romeo và Juliet” trong lớp Anh Văn.

I begged and prayed that I wouldn't be called to read Juliet's part

Tôi chắp tay và lạy trời rằng mình sẽ không bị gọi lên đọc phần của Juliet

because it was long and I didn't know what most of the words meant.

vì phần đó rất dài và tôi không biết đa số các từ vựng trong đó.

But of course I was called to read Juliet's part.

Nhưng dĩ nhiên tôi vẫn bị gọi đọc phần của Juliet.

My heart sank.

Tim tôi như vỡ vụn.

When I said I didn't want to, the teacher responded

Khi tôi bảo mình không muốn đọc, cô giáo đã đáp

I will lose participation point if I didn't.

rằng tôi sẽ mất điểm quá trình nếu không đọc.

OK, I had to read it.

Ok, tôi buộc phải đọc.

I tried to push my tongue in impossible ways,

Tôi đã cố lên giọng một cách bất lực,

tried to echo the sound that I have been listening around me.

cố gắng vang lại những âm thanh mà tôi đã nghe xung quanh mình.

But I butchered all the words.

Nhưng rồi tôi nói trật lất hết.

Everyone around me laughed

Ai quanh tôi cũng đều cười

and the teacher just stood there silently.

còn cô giáo thì đứng chết lặng.

I remember clenching that desk, wanting to disappear,

Tôi nhớ mình đã nắm chặt cái bàn đó, muốn biến cho khuất mắt,

wishing to be made small, invisible.

ước gì mình có thể thu nhỏ và tàng hình.

I went home that day and told my mom I wasn't going back to school.

Tôi về nhà hôm đó và nói với mẹ rằng mình sẽ không đi học nữa.

The laughter and ridicule in school created deep fear and anxiety inside me.

Những tiếng cười và sự chế giễu đã khiến tôi sợ hãi và mặc cảm.

I spoke differently and this clearly was wrong.

Tôi hằng giọng và điều đó thật sai trái.

It saddened me that I couldn’t access that part of myself

Nó khiến tôi buồn rằng tôi đã không chấp nhận nổi bản thân

that was so excited about language

rằng tôi đã quá hào hứng về ngôn ngữ

because my way of speaking, with an accent

do cách nói của tôi, do chất giọng của tôi

or inventing words or pronouncing words as I heard them,

hay do việc tôi chế từ và phát âm mỗi khi nghe,

was deemed wrong.

là sai hoàn toàn.

I said "sans giving" instead of Thanksgiving.

Tôi nói”sans giving” thay vì “Thanksgiving”.

I mix both languages:

Tôi trộn cả 2 ngôn ngữ lại:

"I have to 'plancha' it."

“Tôi phải lên plan cho nó.”

"Give me the 'trapo.'"

“Trap tao đi”

"Mom wants her 'chanclas.'"

“Mẹ muốn đôi tông Laos”

"'Oye ye estas' ready?"

“Mày đã ở nơi where?”

(Laughter)

(Cười)

I remember staying up late to practice pronouncing words

Tôi nhớ mình đã thức cả đêm hòng luyện phát âm

so the kids at school wouldn't make fun of me.

nhằm khiến tụi nhóc ở trường không còn cười nhạo mình.

I hated myself for not fitting in,

tôi ghét bản thân vì đã không hoà nhập,

not realizing that there was a hierarchy much bigger than me at play here.

không nhận ra rằng ở đây có một thứ phân cấp đã ngăn mình lại.

I felt I was the one who was wrong.

Tôi cảm thấy mình là người sai.

And it wasn't only me who was being corrected and laughed at.

Và tôi không phải là đứa duy nhất bị bắt lỗi và cười nhạo.

I saw teachers correct some of my peers,

Tôi thấy giáo viên còn bắt lỗi vài đứa bạn khác,

usually anyone who wasn't white,

thường là những đứa không phải da trắng,

shaming immigrant kids for saying "quota" instead of "quarter,"

bả làm xấu mặt mấy đứa nhóc nhập cư bằng cách nói “quota” thay vì “quarter,”

“la pena bota” instead of “peanut butter,”

“la pena bota” thay vì “peanut butter,”

“con flae” instead of “cornflakes.”

“con flae” thay vì “cornflakes.”

(Laughter)

(Cười)

It seemed all of us were crossing an invisible language boundary.

Nó như thể tất cả chúng tôi đều vượt qua thứ rào cản ngôn ngữ vô hình.

A boundary policed by the teacher and maintained by the students' laughter.

Thứ rào cản được điều động bởi giáo viên và được duy trì bởi những tiếng cười chê.

Now let's take a step back and see what's really happening here.

Giờ hãy lùi về sau và xem điều gì thực sự xảy ra ở đây nhé.

We tend to think of language, in this case English, as a closed circle,

Ta thường coi ngôn ngữ, trong trường hợp này là tiếng Anh, như 1 vòng tròn kín.

where all of us English speakers exist.

nơi mà tất cả những người nói Tiếng Anh như chúng ta tồn tại.

A closed circle where correct English is elevated at the center.

1 vòng tròn khép kín nơi thứ tiếng Anh chính xác trở thành tâm điểm.

When someone says something in another language,

Khi có ai đó nói một thứ ngôn ngữ khác,

we know it is outside of that circle.

tức là họ đã nằm ngoài vòng tròn ấy.

When someone speaks English with an accent or without proper grammar,

Khi ai đó nói tiếng Anh bằng giọng địa phương hoặc không đúng ngữ pháp,

we know it is inside the circle,

ta đều biết bạn vẫn ở trong vòng tròn,

but not correct, not at the center.

nhưng không đúng, tức không phải là tâm điểm.

So we push both the language and the people who speak it

Nên ta cứ thế đẩy ngôn ngữ đó lẫn người nói

to the margins.

tới rìa vòng tròn.

We really don't consider

Ta không hề ngại là

how looking at language as a closed circle with a solid center

việc xem ngôn ngữ như 1 vòng tròn khép kín với trung tâm vững chải

excludes so many people,

đã khiến nhiều người phải ngồi ngoài,

so many ways of speaking and making sense of the world.

có rất nhiều cách để trò chuyện và thấu hiểu trên thế giới này.

How this in turn creates a hierarchy of language.

Sao ta lại có thể để ngôn ngữ bị phân cấp như vậy chứ.

I learned about how this hierarchy isolates people the hard way,

Tôi thấy việc phân cấp ấy chỉ khiến nhiều người bị cô lập thôi,

by watching the condescension of cashiers at the grocery store

tôi thấy thế qua sự chiếu cố của thu ngân ở cửa hàng tạp hoá

every time my mom wouldn't pronounce things right.

mỗi khi mẹ tôi phát âm không chuẩn.

By watching my mother shrink at every joke at her mispronunciation

Tôi thấy thế khi nhìn mẹ mình co lại mỗi khi bị chế nhạo vì phát âm sai

until she stopped trying to speak English altogether

cho đến khi bà dừng hẳn luôn việc nói tiếng Anh

and would just sit quietly in shame.

và ngồi lặng im trong sự xấu hổ.

My mother, who back in Colombia will call the manager,

Mẹ tôi, người mà khi trở lại Colombia, sẽ gọi quản lí,

the owner if needed,

hoặc chủ tiệm khi cần,

when her coupons wouldn't scan because

lúc chi phiếu của bà không được quét vì

“This rice is two for one, señorita, it says it right here.

“Gạo này mua 2 tặng 1, señorita, nó nói ở đây có.

Llámame el manager.”

Gọi quản lí đi.”

(Laughter)

(Cười)

I can still see her, hand on hips, negating with her head,

Tôi có thể thấy cảnh bà chống nạnh, cãi lại bằng cái đầu,

articulating like homegirl got a degree in bargaining studies.

hệt như gái nhà nồi vừa mới tốt nghiệp nghành “Trả giá học” vậy.

(Laughter)

(Cười)

My mom, the discounts queen,

Mẹ tôi, bà hoàng trả giá,

would not leave until she felt justice was served

sẽ không rời đi chừng nào bà thấy cái giá đủ hợp lí

between coupons and rice.

giữa chi phiếu và gạo.

Proudly bragged to her sisters about it later over coffee.

Tự hào huênh hoang với chị của bà về điều đó khi uống cà phê.

I walked alongside her with a warm grounding feeling.

Tôi đã đi bên cạnh bà với một cảm giác ấm áp đến lạ.

My mom could take anyone.

Mẹ tôi có thể hạ bất cứ ai.

When we moved to the States,

Khi chúng tôi chuyển Bang,

her sense of being a valued human being deserving of respect was destroyed

Nhận thức của bà về việc được tôn trọng và phục vụ đã bị huỷ hoại

by ridicule and condescension.

bởi sự chế nhạo và vị nể.

As I slowly became aware of this hierarchy,

Khi tôi dần nhận ra sự phân bậc ấy,

I realized that my mom, my sister, my friends and me,

Tôi nhận thấy mẹ, chị, bạn bè và cả tôi,

we were all close to the bottom.

chúng tôi như ở đáy xã hội vậy.

We were on the margins of this circle and therefore of society.

Chúng tôi ở ngoài rìa của vòng tròn lẫn xã hội.

We couldn't reach the center

Chúng tôi không thể là tâm điểm

because of our ethnic and cultural background.

bởi tính dân tộc và nền tảng văn hoá của mình.

We sat in shame because our way of speaking wasn't as "refined."

Chúng tôi xấu hổ vì cách nói của chúng tôi không được sành sỏi.

I realize also that this hierarchy permeates all spaces

Tôi nhận ra sự phân bậc đó đã thấm sâu vào mọi ngóc nghách

and it's a gatekeeper when it comes to accessing resources and opportunities.

và nó như 1 kẻ giữ cửa khiến chúng tôi không thể chạm đến quyền lợi và cơ hội.

I wasn't hired on several jobs

Tôi bị nhiều công ty từ chối

because I couldn’t speak “correct English,”

vì tôi nói tiếng Anh “không chuẩn,”

the managers letting me know,

quản lí có bảo tôi là,

"We're just a little worried the customers won't understand you."

“Chúng tôi hơi lo rằng khách hàng sẽ không hiểu em nói.”

My writing also hasn't been published in many places

Bài viết của tôi cũng không được phát hành ở nhiều nơi

because it mixes both languages and this is seen as less than, not pure.

bởi nó trộn cả 2 ngôn ngữ và điều đó khiến nó kiểu, thiếu tinh tế.

My writing has been ridiculed in many academic workshops

Bài viết của tôi bị chế nhạo tại các buổi hội thảo học thuật

where several times white writers have made fun

Nhiều lúc mấy tác giả da trắng còn cợt nhã

of my use of Spanglish out loud,

khi tôi đọc to tiếng Tây Ban Nha,

rereading the text for all to hear,

đọc lại đoạn văn cho tất cả cùng nghe,

questioning its legitimacy as real literature.

đặc nghi vấn liệu đây có phải là thứ văn học chân chính hay không.

My abilities as a student, a worker,

Năng lực của tôi với tư cách là 1 học sinh, 1 người làm công,

my value as a human being, has been questioned over and over again.

giá trị con người tôi, cứ thế bị đặt dấu hỏi hết lần này đến lần khác.

And yet.

Và rồi.

There's beauty and connection in these marginal spaces.

Có 1 nét đẹp và sự kết nối tại vùng rìa ấy.

Với những người sống ở rìa, ngôn ngữ là thứ gắn kết chúng tôi.

For people in the margins, language creates cohesion between us.

That "different" way of speaking is a secret door

Cái cách nói “Khác biệt” đó là 1 cánh cửa bí mật

only some of us have access to.

mà chỉ vài người trong bọn tôi bước qua được.

A door to an underworld of language freedom.

Cánh cửa đến với thế giới ngầm của sự tự do ngôn ngữ.

This world begins for me not in Miami,

Thế giới đó mở ra với tôi không phải ở Miami,

but in the former "Esta Noche" gay Latino bar here, in San Francisco.

mà là tại quán bar “Esta Noche” dành cho

cộng đồng LGBT người Latino ở đây, ở San Francisco.

(Cheers and applause)

(Hân hoan và cổ vũ)

Ten years ago, I moved to San Francisco in search of my freak tribe

10 năm trước, tôi đến San Francisco để tìm kiếm cộng đồng kì dị của riêng mình

and found the “queenas” tucked in a dingy bar on 16th Street,

và đã tìm ra nhóm “queenas” ẩn mình trong 1 quán bar nhỏ ở Đường 16, San Francisco.

ironing their wigs and filling up their bras.

đang ủi bộ tóc giả và lắp đầy mấy chiếc áo ngực của họ

Queena -- it’s a blend between “queen”

Queena -- là từ phối giữa chữ “queen” trong tiếng Anh

and “reina,” Spanish for queen.

và “reina”, tức nữ hoàng trong tiếng Tây Ban Nha.

Queena.

Queena.

(Laughter)

(Cười)

It was at "Esta Noche" that I learned

Cũng tại “Esta Noche” tôi đã biết

about the long history of LGBT people creating new words

về những trang sử dài của những người thuộc LGBT trong việc sáng chế từ vựng

to reflect our own histories, our own realities.

để phản ánh lịch sử riêng của bọn tôi, 1 thứ bản sắc riêng,

It was here that my passion for language bloomed again.

Cũng tại nơi đây niềm đam mê ngôn ngữ của tôi lại 1 lần nữa được nở rộ.

The story begins with the words.

Câu chuyện bắt đầu với những từ.

"Fierce,"

“Sợ hãi,”

"perra,"

“Tốt,” (Tiếng TBN)

"sissy marica,"

“gã luyến ái,” (Tiếng TBN)

"come here, butch papi."

“Đến đây với chế nào, bé mông to.”

Here, Spanglish blends with queer slang

Tại đây, tiếng Spanlish pha trộn với những từ lòng kì quặc

as drag queens take the center stage to the roar of the crowd.

khi các nữ hoàng bước lên giữa sân khấu trong tiếng hò reo của đám đông.

Here, there's unapologetic invention and creativity.

Tại đây, sự sáng tạo chưa bao giờ là một lỗi lầm.

It is not only a mix of two languages,

nó không đơn thuần chỉ là việc pha trộn 2 ngôn ngữ,

but a constructing, a shaping of new words

mà còn là sự tái thiết, sự định hình lại từ mới

to reflect our own bodies, our own gender,

để phản ánh thể xác, giới tính của chúng tôi,

the ways that we come together.

cái cách mà chúng tôi đến bên nhau.

Here, you don't have to be a man or a woman.

ở đây, bạn không nhất thiết phải là đàn ông hay phụ nữ.

You don't have to be gay or straight.

Bạn không nhất thiết phải là gay hay thẳng.

Here, the categories for gender are infinite,

Ở đây, sự phân loại về giới tính là vô hạn,

as are the words to describe body parts,

như những từ ngữ ám chỉ bộ phận cơ thể,

sexual orientation, feelings.

khuynh hướng tình dục, cảm xúc.

Here, language lets her hair down,

Ở đây, ngôn ngữ giúp bạn xỏa hết mọi thứ,

"se suelta las trenzas."

“mở lòng đi nào.” (Tiếng TBN)

Gloria Trevi plays in the background as the next drag queen gets introduced

Gloria Trevi chơi đùa ở sân sau khi nữ hoàng kế tiếp giới thiệu

as a non-binary femme daddy mermaid of the revolution.

như một tiên cá bố luyến ái đang chuẩn bị cho 1 cuộc cách mạng.

(Laughter)

(Cười)

We all snap our fingers,

Tất cả chúng tôi đều búng tay,

"Get it! Mami!"

“Chơi đi! Bà già!”

I stand next to someone with hot pink hair and a T-shirt that reads

Tôi đứng kế bên 1 người có mái tóc hồng cực bốc và mặc áo thun có chữ

"Gender queer cyborg."

“Gender queer cyborg.”

(Laughter)

(Cười)

Boys in crop tops yell, "Yes, perras."

Mấy thằng con trai mặc crop top la. ”Được lắm, mấy chế.”

They sashay up and down, twirling on the dance floor.

Họ đi lên xuống rất nhanh, xoay vòng trên sàn nhảy.

"Serve," someone says,

“Đã xong,” ai đó nói,

“Bring it,” someone responds,

“Mang nó ra đây,” ai đó đáp,

“¡Esa!” we all roar.

Cả bọn hét lên “¡Esa!”

We wear glitter on our bodies and glitter on our language.

Chúng tôi mặc đồ lấp lánh để phản ánh cả về thể xác lẫn ngôn ngữ.

We feel seen.

Chúng tôi cảm thấy như được nhìn nhận.

Our realities take up space

Thực tại của chúng tôi được lắp đầy

and therefore we experience a sense of belonging.

và do đó chúng tôi có cảm giác như mình thuộc về nơi này.

We feel less alone, connected.

Chúng tôi thấy bớt cô đơn, thấy gắn kết.

We add a sense of magic and possibility to the world.

Chúng tôi đã mang đến 1 thứ phép màu và sự khả thi đến thế giới này.

We make it less boring and more inviting.

Chúng tôi khiến nó bớt nhàm chán và rộng mở hơn.

Now think of the ways that you speak,

Giờ hãy nghĩ về cái cách bạn nói,

the words that you use.

ngôn từ mà bạn dùng.

Think of how you have borrowed words from your parents, your friends.

Nghĩ về việc bạn đã vay mượn ngôn từ từ ba mẹ, bạn bè ra sao.

This is how you know you belong to those circles, right?

Đó là cách mà bạn thuộc về những vòng tròn đó, đúng chứ?

By echoing back that language.

Bằng cách lặp lại ngôn ngữ đó.

The place where you grow up shows up in your accent, how you punctuate,

Nơi bạn lớn lên đã định hình giọng nói của bạn cũng như cách bạn chấm câu,

how you use your vowels.

cách bạn dùng nguyên âm.

This is your very own language wardrobe.

Đó là tủ đựng ngôn ngữ của riêng bạn.

Each one of us has a different wardrobe depending on our background,

Mỗi người chúng ta đều có một tủ đựng khác nhau phụ thuộc vào bối cảnh,

our ethnicity, our access to education, our immigration status,

tính dân tộc, trình độ giáo dục, tình trạng nhập cư của ta

the places that we come from.

cái nơi mà ta xuất thân.

Giờ hãy nghĩ lại từ khi nào mà thứ ngôn ngữ lấp lánh nhất,

Now consider how some of the most glittery,

the most creative language wardrobes are erased,

sáng tạo nhất trong tủ đựng của bạn lại bị xóa đi,

stigmatized or only seen as spectacles.

bị kì thị hoặc bị coi là vết ô vậy.

But what if,

Nhưng nếu,

alongside the language wardrobes we see and hear every day,

bên cạnh tủ đựng ngôn ngữ mà ta thấy và nghe hằng ngày,

we also allowed for the freaky, the weird,

ta còn cho vào đó cả những thứ kì dị, quái gỡ,

the ones that we don't understand.

những thứ mà ta không hiểu hết.

Wouldn't our world be that much more interesting?

Liệu rằng thế giới của ta có còn thú vị hay không?

Wouldn't our notion of what it means to be human expand?

Liệu cái khái niệm của ta về việc làm người có thực sự ý nghĩa?

What would happen if these different ways of using language,

Sẽ ra sao nếu những cách dùng ngôn ngữ khác biệt ấy,

of mixing English with other languages,

việc phối Tiếng Anh với các ngôn ngữ khác,

of making up words, were not considered less than,

việc chế thêm từ, không bị hạ thấp,

but instead, manifestations of creative brilliance?

mà thay vào đó, là biểu hiện của tài năng và sự sáng tạo?

People are, after all, inventing, creating, mixing.

Con người, sau tất cả, cũng chỉ phát minh, chế tạo, pha trộn.

What would happen if, for instance,

Nhưng điều gì xảy ra nếu, ví dụ nhé,

we didn’t see English and Spanish as mutually exclusive,

Ta không coi tiếng Anh và tiếng Tây Ban Nha là đối lập,

as two separate languages,

là 2 thứ ngôn ngữ khác biệt,

but as open circles touching each other?

mà coi nó như 1 vòng tròn rộng mở mà ai cũng có thể chạm tới?

Imagine legislation written in Spanglish

Hãy tưởng tượng luật pháp viết bằng tiếng Tây Ban Nha

or traffic signs written in queer slang.

hay những biển báo giao thông viết bằng tiếng lóng.

"Men at Werk."

“Chỗ này có biến.”

(Laughter)

(Cười)

Imagine textbooks where children also learn words

Hãy tưởng tượng mấy cuốn sách giáo khoa dạy chữ cho trẻ nhỏ

such as “gender queer” and “queena,”

như là “gender queer” rồi “queena,”

where they learn how to write, “Ahí te guacho mami.”

rồi chúng được học viết mấy câu kiểu, “Ôi bé cưng của chế.”

That playfulness will seep into our own lives,

Sự vui tươi đó sẽ ăn sâu vào cuộc sống của ta,

lighten our worlds.

thắp sáng thế giới của ta.

Maybe we would treat each other better.

Có lẽ ta nên đối xử với nhau tốt hơn.

Our daily interactions will be kinder,

Hành động thường ngày của ta sẽ dịu dàng hơn,

less uncomfortable and fearful around those who speak differently.

ít bí bách và sợ hãi hơn đối với những ai có cách nói khác biệt.

Less isolating and damaging for those of us on the margins.

Ít cô lập và tổn thương hơn với những người sống ở rìa.

I want to invite us to suspend the idea of a "correct" way of speaking,

Tôi muốn kêu gọi mọi người hãy chấm dứt khái niệm về cái gọi là nói “chuẩn” đi.

a "correct" way of using language.

“chuẩn” trong cách dùng ngôn ngữ.

And let's allow for those rhythms,

Và hãy cho phép những khúc hoan ca,

those incorrect words at the margins to rise up.

những ngôn từ không chuẩn ở phía rìa được nhìn nhận.

Let's listen.

Hãy lắng nghe.

Recognize the glitter in each other's way of speaking.

Hãy nhìn nhận sự lấp lánh trong cách nói chuyện của mỗi người.

Activate that kid at the dining table

Hãy làm cho đứa trẻ trên bàn ăn ấy năng nổ hơn đi

who is in awe and curious about language and its world.

đứa nhóc ấy vẫn còn đang kinh ngạc và đầy tò mò về ngôn ngữ và thế giới của nó.

That child listening to her tías drop their

Đứa trẻ đó đang lắng nghe khi các bà dì (tías) nói

"Ay, my goodness,"

“Ôi, trời ơi,”

as they drop their “Ajá, baby, come pa acá.”

hay lúc họ bảo “Ajá, baby, come pa acá.”

Their endless possibility to bring surprise and magic through language.

Khả năng vô hạn của họ đã mang đến sự kinh ngạc và phép màu qua ngôn ngữ.

Let's dance "pegadito" with language.

Cùng nhảy “pegadito” với ngôn ngữ nào.

Let's tune into the ways that each one of us speaks.

Hãy cùng hòa điệu vào cái cách mà mỗi người chúng ta cất giọng.

The many different ways

Có rất nhiều cách khác nhau

để ai trong chúng ta cũng có thể hiểu được thế giới theo cách riêng.

that each one of us make sense of the world.

Thank you.

Cảm ơn mọi người.

(Applause and cheers)

(Vỗ tay và cổ vũ)