How we can teach computers to make sense of our emotions | Raphael Arar

Translator: Ivana Korom Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Translator: trangia han Reviewer: Gia Bảo Nguyễn

Tôi luôn tin trong mình có

1 phần là nghệ sĩ và 1 phần là nhà thiết kế

Và tôi làm việc tại viện nghiên cứu trí tuệ nhân tạo.

I consider myself one part artist and one part designer.

Chúng tôi đang nỗ lực tạo ra thứ công nghệ

có thể tương tác với bạn trong tương lai xa.

And I work at an artificial intelligence research lab.

Không phải là 6 tháng, mà còn là vài năm và vài thập kỉ sau nữa.

We're trying to create technology

that you'll want to interact with in the far future.

Và chúng tôi đang có 1 dự án đầy tham vọng

đó là tương tác với những chiếc máy tính

Not just six months from now, but try years and decades from now.

bằng những cảm xúc có chiều sâu.

Và để làm thế,

And we're taking a moonshot

công nghệ đó phải đạt tới 1 mức nhân tính nhất định dẫu cho nó là nhân tạo

that we'll want to be interacting with computers

in deeply emotional ways.

Nó phải hiểu được bạn.

So in order to do that,

Bạn biết đó, nó như kiểu mấy trò đùa thâm sâu mà bạn hay giỡn với đứa bạn

the technology has to be just as much human as it is artificial.

nằm trên sàn và cười bò.

It has to get you.

Hoặc cái nhìn thất vọng mà bạn có thể cảm nhận rõ cách đó vài dặm.

You know, like that inside joke that'll have you and your best friend

on the floor, cracking up.

Tôi coi nghệ thuật là cầu nối giúp ta kết nối con người và máy móc

Or that look of disappointment that you can just smell from miles away.

nhằm tìm hiểu xem sự hòa hợp của cả 2 có ý nghĩa như thế nào

I view art as the gateway to help us bridge this gap between human and machine:

qua đó đào tạo cho AI hiểu được ta.

Với tôi mà nói, nghệ thuật là một cách để những trải nghiệm chân thật

to figure out what it means to get each other

biến thành những ý tưởng hữu hình, dạt dào tình ý và xúc cảm.

so that we can train AI to get us.

See, to me, art is a way to put tangible experiences

Và tôi nghĩ đó là điều mà con người chúng ta luôn trăn trở.

to intangible ideas, feelings and emotions.

Thấy không, con người chúng ta quả là phức tạp và khó hiểu.

Chúng ta có thể bộc lộ nhiều thứ cảm xúc tưởng chừng như vô hạn,

And I think it's one of the most human things about us.

và thêm nữa, chúng ta đều khác biệt.

See, we're a complicated and complex bunch.

Chúng ta có hoàn cảnh gia đình khác nhau,

những trải nghiệm khác nhau và tâm lí cũng khác nhau.

We have what feels like an infinite range of emotions,

and to top it off, we're all different.

Và chính điều này khiến cuộc sống trở nên thú vị.

We have different family backgrounds,

Nhưng điều này cũng khiến việc làm về công nghệ thông minh

different experiences and different psychologies.

rất là khó khăn.

And this is what makes life really interesting.

Và bây giờ, nghiên cứu AI, thì,

But this is also what makes working on intelligent technology

nó hơi lỏng lẻo về mặt công nghệ.

extremely difficult.

Và điều đó có lí chứ.

Thấy đó, với mọi tính chất của con người --

And right now, AI research, well,

bạn biết đó, những phần thuộc về cảm xúc, năng động và sự chủ quan --

it's a bit lopsided on the tech side.

And that makes a lot of sense.

chúng ta phải chuyển đổi nó thành một chỉ số định lượng:

See, for every qualitative thing about us --

thứ có thể tượng trưng cho dữ kiện, số liệu và mã máy tính.

you know, those parts of us that are emotional, dynamic and subjective --

we have to convert it to a quantitative metric:

Vấn đề là, có quá nhiều thứ định tính

something that can be represented with facts, figures and computer code.

mà chúng ta chưa hiểu hoàn toàn.

Thử nghĩ về việc bạn nghe bài hát yêu thích của mình lần đầu xem.

The issue is, there are many qualitative things

that we just can't put our finger on.

Bạn đã làm gì?

Bạn cảm giác thế nào?

So, think about hearing your favorite song for the first time.

Bạn có sởn da gà không?

Hay bạn có phấn khích không?

What were you doing?

Khó để miêu tả lắm, đúng không?

How did you feel?

Did you get goosebumps?

Thấy không, nhiều phần trong ta cảm thấy đơn giản,

nhưng ẩn trong đó, thực sự có rất nhiều mâu thuẫn.

Or did you get fired up?

Hard to describe, right?

Và việc dịch những thứ mâu thuẫn ấy cho máy móc

See, parts of us feel so simple,

chính là điều khiến đây trở thành 1 dự án đầy tham vọng đấy.

but under the surface, there's really a ton of complexity.

Và tôi không tin là ta có thể trả lời những câu hỏi sâu sắc ấy

And translating that complexity to machines

chỉ bằng mỗi số 1 và số 0

is what makes them modern-day moonshots.

Nên, ở phòng thí nghiệm, tôi đã vẽ những bức tranh

And I'm not convinced that we can answer these deeper questions

để giúp tôi minh họa những trải nghiệm

cho công nghệ tiên tiến.

with just ones and zeros alone.

Và nó đã đóng vai trò như một yếu tố thúc đẩy

để cải thiện tính nhân văn mà qua đó máy tính có thể dựa vào

So, in the lab, I've been creating art

as a way to help me design better experiences

for bleeding-edge technology.

Qua nghệ thuật, ta đang giải đáp 1 trong những câu hỏi khó nhất

And it's been serving as a catalyst

kiểu, cảm xúc thật sự là gì?

to beef up the more human ways that computers can relate to us.

Hay ta làm cách nào để gần gũi và nhận biết được sự hiện diện của nhau?

Through art, we're tacking some of the hardest questions,

like what does it really mean to feel?

Và trực giác ảnh hưởng tới cách chúng ta tương tác như thế nào?

Or how do we engage and know how to be present with each other?

Nên, hãy lấy cảm xúc con người làm ví dụ.

And how does intuition affect the way that we interact?

Giờ đây, máy tính có thể hiểu những cảm xúc cơ bản nhất của ta

như niềm vui, nỗi buồn, giận dữ, sợ hãi và ghê tởm,

So, take for example human emotion.

bằng cách chuyển đổi các tính cách này sang thuật toán.

Right now, computers can make sense of our most basic ones,

Thế còn những cảm xúc phức tạp hơn thì sao?

like joy, sadness, anger, fear and disgust,

Kiểu như, đó là những cảm xúc

mà chúng ta khó thể nào mà diễn tả được?

by converting those characteristics to math.

Như hoài niệm chẳng hạn.

But what about the more complex emotions?

Nên, để khám phá nó, tôi đã tạo ra một bức tranh, một trải nghiệm,

You know, those emotions

that we have a hard time describing to each other?

nhằm để mọi người chia sẻ kí ức,

Like nostalgia.

và tôi hợp tác với một số nhà dữ liệu học

So, to explore this, I created a piece of art, an experience,

để tìm hiểu xem làm thế nào để lấy những cảm xúc chủ quan

that asked people to share a memory,

và chuyển chúng thành cái gì đó chính xác về mặt toán học.

and I teamed up with some data scientists

to figure out how to take an emotion that's so highly subjective

Nên chúng tôi tạo ra 1 thứ gọi là điểm hoài niệm

và nó chính là trái tim của phần mềm này.

and convert it into something mathematically precise.

Để làm vậy, phần mềm sẽ đề nghị bạn chia sẻ một câu chuyện,

máy tính sau đó sẽ phân tích nó thành những xúc cảm giản đơn,

So, we created what we call a nostalgia score

and it's the heart of this installation.

nó kiểm tra tần suất sử dụng thì quá khứ của bạn

To do that, the installation asks you to share a story,

và tìm những từ mà ta thường nghĩ đến khi hoài niệm,

the computer then analyzes it for its simpler emotions,

như “nhà“, “tuổi thơ” và “quá khứ.”

it checks for your tendency to use past-tense wording

Rồi nó đánh giá điểm hoài niệm

and also looks for words that we tend to associate with nostalgia,

để xem câu chuyện của bạn hoài niệm đến mức nào.

like "home," "childhood" and "the past."

Và điểm số đó chính là nguồn sáng cho những bức phù điêu như bóng đèn này

It then creates a nostalgia score

chúng đại diện cho những đóng góp của bạn về mặt thể lí.

to indicate how nostalgic your story is.

And that score is the driving force behind these light-based sculptures

Và điểm càng cao, thì màu càng hồng.

Bạn biết đó, nó như thể nhìn ngắm thế giới qua những chiếc kính màu hồng vậy.

that serve as physical embodiments of your contribution.

Nên, khi bạn thấy điểm số của bạn

And the higher the score, the rosier the hue.

cũng như tượng trưng hữu hình của nó,

You know, like looking at the world through rose-colored glasses.

đôi lúc bạn sẽ đồng ý, đôi lúc thì không.

So, when you see your score

Kiểu nó rất thấu hiểu việc trải nghiệm đó đã mang đến cho bạn cảm xúc gì.

and the physical representation of it,

Nhưng có đôi lần nó lại bị trục trặc.

sometimes you'd agree and sometimes you wouldn't.

và điều đó khiến bạn tưởng nó không hề hiểu bạn.

It's as if it really understood how that experience made you feel.

Nhưng điều đó lại cho thấy

rằng đôi lúc chính ta còn khó diễn giải được cảm xúc của mình

But other times it gets tripped up

and has you thinking it doesn't understand you at all.

thì ta mong chờ gì việc một cái máy tính có thể thấu hiểu cơ chứ?

But the piece really serves to show

Nên, phần khách quan của con người là rất khó để miêu tả.

that if we have a hard time explaining the emotions that we have to each other,

Kiểu như cuộc trò chuyện.

how can we teach a computer to make sense of them?

Bạn đã bao giờ thử phân tích các bước chưa?

So, even the more objective parts about being human are hard to describe.

Vậy hãy nghĩ về việc ngồi với đứa bạn ở quán cafe

và tán gẫu qua lại.

Like, conversation.

Làm sao để bạn biết khi nào mình cần nói?

Have you ever really tried to break down the steps?

Làm sao để bạn biết lúc nào cần đổi chủ đề?

So think about sitting with your friend at a coffee shop

Và thậm chí là làm sao mà bạn biết mình nên bàn luận về chủ đề gì?

and just having small talk.

Thấy đó, hầu hết chúng ta đều không nghĩ về nó,

How do you know when to take a turn?

How do you know when to shift topics?

vì nó như kiểu là bản năng vậy.

Và khi ta biết ai đó, ta học nhiều hơn về cách cuốn hút họ

And how do you even know what topics to discuss?

và qua đó biết được mình cần bàn luận chủ đề gì.

See, most of us don't really think about it,

Nhưng khi nói đến việc dạy cho hệ thống AI tương tác với con người,

because it's almost second nature.

And when we get to know someone, we learn more about what makes them tick,

chúng ta phải dạy chúng từng bước.

and then we learn what topics we can discuss.

Và bây giờ, nó cảm thấy khó khăn.

But when it comes to teaching AI systems how to interact with people,

Nếu bạn từng cố nói chuyện với Alexa, Siri hoặc trợ lí Google,

we have to teach them step by step what to do.

And right now, it feels clunky.

bạn có thể thấy chúng trả lời rất cứng nhắc.

If you've ever tried to talk with Alexa, Siri or Google Assistant,

Và bạn đã bao giờ thấy khó chịu

khi chúng không hiểu điều bạn nói

you can tell that it or they can still sound cold.

và bạn phải nhắc lại 20 lần chỉ để chơi một bài hát?

And have you ever gotten annoyed

Được rồi, trước sự tín nhiệm của các nhà thiết kế, giao tiếp rất là khó.

when they didn't understand what you were saying

and you had to rephrase what you wanted 20 times just to play a song?

Và có cả một ngành trong xã hội học,

gọi là phân tích cuộc hội thoại,

Alright, to the credit of the designers, realistic communication is really hard.

nhằm viết lên bản thiết kế cho các loại hội thoại khác nhau.

Kiểu giống chăm sóc khách hàng hay tư vấn, giảng dạy và mấy thứ khác.

And there's a whole branch of sociology,

called conversation analysis,

that tries to make blueprints for different types of conversation.

Tôi đã cộng tác với một nhà phân tích hội thọai tại phòng thí nghiệm

Types like customer service or counseling, teaching and others.

để giúp hệ thống AI tạo những cuộc hội thoại tự nhiên hơn.

I've been collaborating with a conversation analyst at the lab

Bằng cách này, khi bạn giao tiếp với một chatbot trên điện thoại

to try to help our AI systems hold more human-sounding conversations.

hoặc hệ thống giọng nói trên xe,

nó nghe giống con người hơn và bớt cứng nhắc hơn và dễ hiểu hơn.

This way, when you have an interaction with a chatbot on your phone

Nên tôi đã tạo một bức tranh

or a voice-based system in the car,

để nhấn mạnh sự tương tác khó xử của máy móc

it sounds a little more human and less cold and disjointed.

nhằm giúp bọn tôi, những nhà thiết kế hiểu

vì sao nó không nghe giống con người và chúng ta có thể làm gì.

So I created a piece of art

that tries to highlight the robotic, clunky interaction

Tác phẩm này gọi là “Bot với Bot”

to help us understand, as designers,

và nó đặt 1 hệ thống hội thoại để tương tác lẫn nhau

why it doesn't sound human yet and, well, what we can do about it.

rồi công khai nó với công chúng.

Và kết quả là bạn có được 1 thứ

The piece is called Bot to Bot

and it puts one conversational system against another

đang bắt chước cuộc hội thoại của con người,

nhưng chưa tới.

and then exposes it to the general public.

Đôi lúc nó hiệu quả và đôi lúc nó lại vướng vào, kiểu

And what ends up happening is that you get something

vòng lặp của sự hiểu lầm.

that tries to mimic human conversation,

Nên dù cuộc hội thoại máy với máy có thể có lý,

but falls short.

về ngữ pháp và thông tục,

Sometimes it works and sometimes it gets into these, well,

nó vẫn có thể nghe lạnh lùng và máy móc.

loops of misunderstanding.

So even though the machine-to-machine conversation can make sense,

Và mặc dù đã kiểm tra mọi thứ, cuộc hội thoại vẫn thiếu phần hồn

grammatically and colloquially,

và những điều kỳ quặc đó là thứ tạo nên chúng ta.

it can still end up feeling cold and robotic.

Nên dù nó có thể đúng ngữ pháp

And despite checking all the boxes, the dialogue lacks soul

và dùng đúng emoji và dấu thăng,

nó có thể nghe máy móc và, kiểu, nghe hơi rùng mình.

and those one-off quirks that make each of us who we are.

So while it might be grammatically correct

Và chúng tôi gọi đây là điểm kì lạ.

and uses all the right hashtags and emojis,

Bạn biết đấy, yếu tố đáng sợ của công nghệ

it can end up sounding mechanical and, well, a little creepy.

là nó giống con người nhưng lại không phải con người.

Và bức tranh sẽ bắt đầu

And we call this the uncanny valley.

cách để chúng ta kiểm tra tính con người của một cuộc hội thoại

You know, that creepiness factor of tech

và phần mà bỏ qua trong lúc dịch,

where it's close to human but just slightly off.

And the piece will start being

Nên có một số thứ không được dịch đầy đủ,

one way that we test for the humanness of a conversation

như trực giác của con người.

Giờ đây, máy tính đang dần tự chủ hơn.

and the parts that get lost in translation.

Chúng có thể chăm sóc vài thứ cho ta,

So there are other things that get lost in translation, too,

giống như thay đổi nhiệt độ trong nhà dựa trên sự điều dẫn của ta

like human intuition.

và thậm chí giúp ta lái xe trên đường cao tốc.

Right now, computers are gaining more autonomy.

They can take care of things for us,

Những vẫn có những thứ trong hành vi của tôi và bạn

like change the temperature of our houses based on our preferences

khó có thể dịch ra cho AI.

and even help us drive on the freeway.

Hãy thử nghĩ về lần cuối cùng bạn thấy bạn cùng lớp hoặc đồng nghiệp.

But there are things that you and I do in person

that are really difficult to translate to AI.

Bạn đã cho họ một cái ôm hoặc bắt tay chưa?

So think about the last time that you saw an old classmate or coworker.

Bạn chắc sẽ không nghĩ nhiều về nó

vì bạn có rất nhiều kinh nghiệm tích lũy

để làm những việc tương tự.

Did you give them a hug or go in for a handshake?

Vơi tư cách là họa sĩ, tôi thấy việc tiếp cận với trực giác của 1 người

You probably didn't think twice

because you've had so many built up experiences

phần vô ý thức,

mới là thứ giúp ta làm những việc đáng kinh ngạc.

that had you do one or the other.

Những ý tưởng lớn, dù trừu tượng, luôn nằm trong tiềm thức của ta

And as an artist, I feel that access to one's intuition,

your unconscious knowing,

đó là sự tích lũy từ những trải nghiệm .

is what helps us create amazing things.

Big ideas, from that abstract, nonlinear place in our consciousness

Và nếu chúng ta muốn máy tính hiểu và giúp nâng cao sự sáng tạo cho ta,

that is the culmination of all of our experiences.

Tôi cảm thấy rằng ta sẽ cần phải nghĩ đến

về cách làm cho máy tính trở nên trực quan.

And if we want computers to relate to us and help amplify our creative abilities,

Nên tôi muốn tìm ra là làm thế nào mà trực giác của con người

có thể trực tiếp dịch ra cho trí thông minh nhân tạo.

I feel that we'll need to start thinking about how to make computers be intuitive.

Và tôi tạo ra một bức tranh nhằm tìm hiểu về trực giác của máy tính

So I wanted to explore how something like human intuition

trong không gian vật chất.

could be directly translated to artificial intelligence.

Bức tranh đó gọi là Wayfinding,

và nó như một cái la bàn tượng trưng cho 4 bức phù điêu động học,

And I created a piece that explores computer-based intuition

Mỗi cái tượng trưng cho một phương hướng,

in a physical space.

Bắc, Đông, Nam và Tây.

The piece is called Wayfinding,

and it's set up as a symbolic compass that has four kinetic sculptures.

Và có những cảm biến đặt ở trên mỗi bức phù điêu

để nắm bắt được sự khác nhau giữa bạn và chúng.

Each one represents a direction,

Và dữ liệu được thu thập

north, east, south and west.

làm thay đổi hướng của các bức phù điêu

And there are sensors set up on the top of each sculpture

lẫn hướng của la bàn.

that capture how far away you are from them.

Nhưng có điều là, bức tranh này không hoat động như cảm biến cửa tự động

And the data that gets collected

ends up changing the way that sculptures move

thứ vốn mở ra ngay khi bạn đi qua.

and the direction of the compass.

Thấy đó, sự đóng góp của bạn chỉ là một phần trong trải nghiệm sống động này

The thing is, the piece doesn't work like the automatic door sensor

Và tất cả những trải nghiệm đó ảnh hưởng tới cách nó hoạt động.

that just opens when you walk in front of it.

See, your contribution is only a part of its collection of lived experiences.

Nên khi bạn đi trước nó,

nó bắt đầu sử dụng tất cả dữ liệu

And all of those experiences affect the way that it moves.

mà nó đã thu thập được trong suốt lịch sử của nó -

hoặc dùng chính trực giác -

So when you walk in front of it,

để trả lời bạn một cách máy móc

it starts to use all of the data

dựa trên những gì nó học được từ những người khác.

that it's captured throughout its exhibition history --

Và kết quả là với tư cách những người tham gia

or its intuition --

ta bắt đầu nắm được các chi tiết ở mức độ nhất định

to mechanically respond to you based on what it's learned from others.

để quản lý những kỳ vọng

từ cả con người và máy móc.

And what ends up happening is that as participants

Ta có thể phần nào thấy trực giác của mình hiển thị trên máy tính,

we start to learn the level of detail that we need

in order to manage expectations

chụp tất cả dữ liệu đó, chuyển hóa nó vào đôi mắt tâm hồn của ta.

from both humans and machines.

Tôi hy vọng loại hình nghệ thuật này

We can almost see our intuition being played out on the computer,

sẽ giúp ta có cái nhìn khác hơn về trực giác

cũng như cách để ứng dụng nó vào AI trong tương lai.

picturing all of that data being processed in our mind's eye.

Đây chỉ là 1 số ví dụ về việc tôi ứng dụng nghệ thuật vào công việc

My hope is that this type of art

will help us think differently about intuition

với tư cách là 1 nhà nghiên cứu và thiết kế trí tuệ nhân tạo.

and how to apply that to AI in the future.

Và tôi thấy đó là cách chủ yếu để đổi mới và đi lên.

So these are just a few examples of how I'm using art to feed into my work

Bởi giờ đây, có nhiều thứ hơi cực đoan khi ai đó nói về AI.

as a designer and researcher of artificial intelligence.

Các bộ phim nổi tiếng hay coi chúng như những kẻ hủy diệt

And I see it as a crucial way to move innovation forward.

trong khi quảng cáo thì lại coi chúng như những kẻ cứu rỗi

Because right now, there are a lot of extremes when it comes to AI.

trong việc giải quyết những vấn đề phức tạp tầm cỡ thế giới

Popular movies show it as this destructive force

Nhưng dù bạn có đứng về bên nào,

while commercials are showing it as a savior

khó để phủ nhận rằng ta hiện đang sống trong 1 thế giới

đang càng ngày càng bị số hóa qua từng giây.

to solve some of the world's most complex problems.

Cuộc sống đang dần phát triển qua những thứ thiết bị, đồ dùng thông minh,vv...

But regardless of where you stand,

it's hard to deny that we're living in a world

Và tôi không nghĩ điều này sẽ sớm đến đâu.

that's becoming more and more digital by the second.

Our lives revolve around our devices, smart appliances and more.

Vậy nên, tôi đang cố đưa thêm phần người vào ngay từ bước sơ khai nhất.

Và tôi linh cảm rằng việc đưa nghệ thuật vào quá trình nghiên cứu AI

And I don't think this will let up any time soon.

So, I'm trying to embed more humanness from the start.

là cách để thực hiện điều đó.

Cảm ơn mọi người.

And I have a hunch that bringing art into an AI research process

(Vỗ tay)

is a way to do just that.

Thank you.

(Applause)