How to Live With Fire | Oral McGuire | TED

Translator: thao tran Reviewer: Minh Nguyễn

I'd like to acknowledge and pay my respect

Tôi muốn ghi nhận và bày tỏ sự tôn trọng

đối với Liên minh Người da đỏ Ontario

to the Anishinaabe Nation

and its Council of Three Fires,

cùng Hội Tam tộc của chính thể này,

the Ottawa, the Chippewa,

tộc Ottawa, tộc Chippewa và tộc Potawatomi.

and the Potawatomi peoples.

I am grateful to be here on your sacred ancestral lands.

Tôi rất biết ơn khi đứng trên mảnh đất thiêng liêng của tổ tiên quý vị.

Do you see fire as friend or foe?

Quý vị coi lửa là bạn hay thù?

In Australia, we have a growing issue around fire that challenges us

Ở Úc đang có một vấn nạn cháy rừng ngày càng nổi cộm

thử thách ta vào mỗi mùa khô.

every fire season.

And because of our changing climate,

Do khí hậu chúng ta ngày một bất ổn

there are now other places in the world

nên có nhiều nơi khác trên thế giới

phải đối mặt với khó khăn tương tự như vầy.

that are confronted with this same challenge.

My story is about my personal and cultural relationship with fire.

Tôi xin kể về mối liên hệ cá nhân và văn hóa của tôi với nó.

It has been a life-long relationship

Đó là sự liên kết bền chặt.

Dưới cái tên Mangarda Balladong Nyungar,

and as a Mangarda Balladong Nyungar,

một người đến từ phía tây nam của Úc,

a person from the southwest corner of Australia,

I acknowledge fire not only as a friend

tôi thừa nhận rằng lửa không chỉ là bạn

but as a part of my being and my spirit.

mà còn là một phần thân thể và tâm hồn tôi.

However, I have also seen firsthand how big a threat fire is.

Song tôi cũng đã đích thân chứng kiến cháy rừng nó gây ra hiểm họa thế nào.

During the Black Summer of 2019 and 2020,

Suốt Mùa hè Đen năm 2019 và 2020,

sườn đông nước Úc chưa từng có vụ cháy rừng nào như thế.

the east coast of Australia burned like never before.

And the whole world saw.

Cả thế giới đã thấy tận mắt.

The smoke that was huge

Luồng khói khổng lồ này

trôi từ phía nam Thái Bình Dương

drifted across the southern Pacific Ocean

đến tận Chi-lê và Ác-ghen-ti-na.

all the way to Chile and Argentina.

And there were glaciers in New Zealand

Ở Niu Di-lân, còn có các con sông băng

that turned brown from that same smoke.

hóa nâu cũng từ cùng luồng khói ấy.

Chớ trêu thay, nước Úc lại cần sự cháy.

Paradoxically, Australia needs fire.

My people applied the right fire

Người dân tôi đã sử dụng lửa chính cống

diligently and expertly for millennia.

một cách tỉ mỉ và thành thạo trong hàng thiên niên kỷ.

It shaped the evolution and the DNA

Lửa đặt nền móng cho sự tiến hóa,

vốn chính là di sản của cảnh quan, thiên nhiên.

of the landscape and of nature itself.

The elder in this shot

Cái bác trung niên trong bức ảnh này

gently reached down and lit the grass

nhẹ nhàng đưa tay xuống để nhóm cỏ

and the ground that we were standing on.

lẫn mặt đất bọn tôi đang đứng.

As the fire slowly trickled, he said to us,

Khi ngọn lửa lụi dần, anh ta biểu bọn tôi rằng,

"Go and stand near a tree and observe what you see."

“Hãy đứng gần một cái cây mà xem xem thấy được gì.”

Những gì bọn tôi thấy thật kinh ngạc.

What we saw was amazing.

There were all these various insects and critters clambering up the tree trunk,

Có tất cả những loài côn trùng và bọ gậy khác nhau leo lên thân cây,

để né ngọn lửa bập bùng đang di chuyển chậm rãi.

escaping the slow-moving fire.

The elder then said to us,

Người này sau đó nói với tụi tôi rằng,

“Đây là dấu hiệu tích cực nhất cho thấy đám cháy tụi tôi đích thực là cháy thật.”

"This is the best indication that our burn is the right fire."

Fire has a sacredness when it is applied through our cultural lore.

Xuyên suốt biển trời văn hóa chúng tôi, Ngọn lửa vẫn được tôn sùng khôn xiết.

What manifests during the cultural burning

Điều hiển nhiên trong văn hóa nhóm lửa

is a spiritual enlivening of nature,

là sự sống động trong cái hồn của đất trời,

where country is renewed and the spirit of the land is awakened.

nơi mà chính thể được canh tân và cái hồn của đất mẹ được tỉnh thức.

Kaarl-ngariny is our sacred practice of burning country.

“Kaarl-ngariny” là phong tục linh liêng của chúng tôi ở một xứ khô nóng này.

Country, or ancestral lands, in my language is “Boodja.”

Đất nước, hay đất tổ, trong ngôn ngữ của tôi đọc là “Boodja.”

This is me applying kaarl-ngariny on my sacred lands,

Đây là tôi khi đang thực hiện nghi thức Kaarl-ngariny trên vùng đất thiêng này,

Nyungar Boodja.

có tên “Nyungar Boodja.”

Nyungar Boodja có diện tích 200.000 km vuông.

Nyungar Boodja is 200,000 square kilometers in size.

This map shows the 14 language groups of my people,

Bản đồ này cho thấy 14 nhóm ngữ tộc của đất nước Nyungar tôi.

the Nyungar nation.

My language group is Ballardong.

Riêng nhóm ngữ tộc của tôi có tên gọi là Ballardong.

Boodja mang đến cho người dân chúng tôi bản sắc, sự kết nối và sinh khí.

Boodja gives my people identity, connectedness and spirit.

This is Aboriginal Australia.

Còn đây là toàn bộ nước Úc bản địa.

At the time of first contact,

Vào thời điểm giao thoa sơ bộ xảy ra,

there were over 800 First Nations language groups

có hơn 800 nhóm ngữ tộc Bản địa Tiền phong

and 250 distinctly Indigenous nations.

và 250 chính thể bản địa khác nhau.

Pre-colonization and for 65,000 years,

Trước khi bị đô hộ, thì suốt 65.000 năm,

vùng đất chúng tôi đều được cai quản theo chu kỳ tạo hóa

our lands were managed by cycles of creation

through our First Law ways.

thông qua bộ Luật thứ nhất của chúng tôi.

However, since 1788, Boodja has been suffering

Nhưng từ năm 1788, Boodja đã phải hứng chịu sự phá hủy

do chủ nghĩa thực dân liên tục manh nha,

from the introduced destructive cycles of colonialism,

developmentalism,

rồi là chủ nghĩa phát triển, chủ nghĩa tư bản và công nghiệp hoá.

capitalism and industrialization.

These have all contributed significantly to climate change on my Boodja.

Tất cả điều này đều dồn lực vào sự biến đổi khí hậu nơi quê hương tôi.

Part of my relationship with fire

Một phần liên kết của tôi với lửa

included me having an 18-year-long career

chính là việc tôi có một sự nghiệp kéo dài 18 năm

as a professional firefighter in Perth.

với tư cách là một lính cứu hỏa chuyên nghiệp ở Perth.

Chính tại đây, tôi học được cách xem trọng sức mạnh hủy diệt

It is here that I learned a deep respect for the destructive force of fire

and its awesome power.

cũng như năng lượng diệu kỳ của nó. Vì lẽ chúng tôi coi lửa là kình địch,

Since fire was considered our enemy,

as fierys, we were trained to control it.

nên phải rèn luyện để chế ngự nó.

So we learned about fire behavior and fire management.

Cho nên, chúng tôi đã tìm hiểu về chức năng và điều tiết đám cháy.

I would have attended over 2,000 bush fires

Lẽ ra tôi đã có mặt tại hơn 2.000 vụ cháy bụi rậm,

many of which resulted from controlled burns getting out of control

nhiều trong số đó là do những đám cháy có điều tiết mất kiểm soát

và trở thành cháy rừng.

and becoming wildfires.

As a professional firefighter,

Là một lính cứu hỏa chuyên nghiệp,

I learned that our mission is to protect property and save life.

tôi đã nhận ra sứ mệnh của chúng tôi là bảo vệ đất đai và bảo tồn sự sống.

Song, với tư cách là người Úc bản địa cai quản đất đai lâu đời,

But as First Nations and traditional custodians of our lands,

our two key principles for applying the right fire

chúng tôi đặt ra hai nguyên tắc chính để sử dụng lửa sao cho đúng,

đó là xem trọng Boodja trước

is to put Boodja first

and to keep nature balanced.

rồi điều hòa trời đất sau.

We cannot keep countries safe by burning everything indiscriminately

Tùy tiện đốt chụi mọi thứ nào thể giúp đất nước an toàn hơn đâu.

to the ground.

The ground is sacred, and we must protect and preserve it.

Đất vô cùng linh thiêng, chúng ta phải bảo vệ và giữ gìn nó.

Một đám cháy có kiểm soát hay quy chuẩn nó thành ra thế này đây.

This is the result of a controlled or prescribed burn.

It was carried out by DBCA,

Nó được tổ chức DBCA tiến hành,

an agency in Western Australia that manages parks and wildlife.

một cơ quan tại Tây Úc quản lý công viên và động vật hoang dã.

Kiểu cháy này xảy ra

This type of burning occur

when incendiary devices are dropped from aircraft

khi các thiết bị gây cháy rơi ra từ máy bay

in order to take out as much bushland as possible

để lấy ra càng nhiều đất bụi càng tốt

trong khoảng thời gian ngắn nhất.

in the shortest amount of time.

Việc đốt rừng này đang gây tổn hại cho thiên nhiên và cho Boodja.

This burning is destructive to nature and to Boodja.

Các vết cháy xém trên cây jarrah cách mặt đất 10 feet này

The burn marks on this jarrah tree,

one of our very sacred species, is 10 foot high.

là một trong những loài cây rất linh thiêng của chúng tôi.

This is not consistent with our cultural lore

Điều này thiếu nhất quán với truyền thống văn hoá

and standards for applying fire.

và tiêu chuẩn sử dụng lửa của chúng tôi.

The dark charring indicate the intensity of the heat

Tàn tro cho biết cường độ nhiệt và chiều cao của đám cháy.

and the height of the flames.

You can see that this landscape is devastated from this controlled burn.

Bạn có thể nhận ra rằng cảnh quan này bị tàn phá vì đám cháy có kiểm soát ấy.

I remember a Nyungar elder in my community

Tôi còn nhớ một trưởng lão Nyungar của tôi

once very angrily referred to this type of burning

trong cơn phẫn uất đã từng nhắc đến hình thức đốt rừng này

và những tên làm điều này là “những kẻ phóng hỏa danh nghĩa.”

and the people that carry it out as “legal arsonists.”

Right across Australia, and in many parts of the world,

Trên khắp nước Úc và nhiều nơi trên thế giới,

the very real impact of climate change and wildfires

biến đổi khí hậu và cháy rừng đang thực sự tác động và

are destroying nature in many ways.

phá hủy thiên nhiên theo nhiều cách.

We must today provide care for Mother Earth like never before.

Chúng ta giờ phải chú tâm đến Đất Mẹ hơn bao giờ hết.

As Nyungar people, our fight to stay connected to our sacred lands

Là một người Nyungar, việc đấu tranh kết nối tới những vùng đất linh thiêng

is dependent on our ability and freedom to practice kaarl-ngariny.

phụ thuộc vào tố chất và tự chủ của chúng ta khi thực hành kaarl-ngariny.

Kaarl-ngariny requires us to be able to read country,

Kaarl-ngariny muốn chúng ta phải có khả năng hiểu đất tổ,

keeping Boodja healthy keeps us healthy.

giữ cho Boodja và chúng ta khỏe mạnh.

This is kaarl-ngariny, the right fire, as it is applied in Queensland,

Đây là kaarl-ngariny, ngọn lửa chính cống khi được sử dụng ở Queensland,

northern Australia.

miền bắc nước Úc.

This is what a healthy, clean burn looks like.

Đóm lửa nó sạch và an lành như thế đấy.

When we burn the right way,

Nếu chúng ta dùng lửa đúng cách

we know country will regenerate in balance.

thì ta sẽ biết đất tổ đang hồi về trạng thái cân bằng.

Muốn tiên lượng cân đối thì lại tùy vào cách làm và thời điểm ta muốn đốt lửa.

The balanced health is dependent on how and when fire is applied.

Remember the right fire at the right time,

Hãy nhớ nhóm lửa chính cống đúng lúc đúng chỗ.

in the right place.

Những đám cháy lâu đời khác nhau tại những vùng sinh thái khác nhau.

Cultural burns are different across differing ecological regions.

This is a cool burn in Victoria, in southeastern Australia.

Đây là một đám cháy nhỏ ở Victoria, Đông Nam nước Úc.

The principles of how, why and when to burn

Các quy luật về cách thức, căn nguyên và thời điểm xảy ra đám cháy

remain consistent across all regions

vẫn đồng nhất ở mọi khu vực

and amongst all First Nations groups.

và giữa tất cả các nhóm người Bản địa Tiền phong.

Fire is medicine for country.

Lửa đối với đất như một vị cứu tinh.

It heals the land and it cleanses it,

Lửa cải tạo đất và tẩy sạch đất,

and it renews the spirit of Boodja.

cũng như canh tân cái hồn của Boodja.

In 2008, my family took possession of 2,100 acres

Năm 2008, gia đình tôi đã sở hữu gần 840 héc-ta đất

in our ancestral lands

tại vùng đất tổ tiên của chúng tôi

in the wheatbelt region of western Australia.

ở vùng vành đai lúa mì phía tây Úc.

This country had been badly overcleared,

Đất nước này đã và đang bị tàn phá nghiêm trọng,

chăn thả và bón phân quá mức, rồi là gieo trồng quá đà.

overgrazed, overfertilized and overcropped.

Dự tính, một trách nhiệm của chúng tôi,

Our vision, which we saw as our responsibility,

was to heal this land.

là chữa lành vùng đất ấy.

So we set out to plant native endemic species of plants

Vì vậy, chúng tôi bắt đầu trồng các loài thực vật bản địa đặc thù

which in turn attracted all sorts of other native birds, animals,

từ đó thu hút tất cả các loài chim, động vật,

flowers and grasses to also return.

hoa và cỏ bản địa khác cùng quay trở về.

My brothers and I and our children have been practicing kaarl-ngariny

Anh em của tôi, tôi và các con chúng tôi hiện đã thực hành kaarl-ngariny

on this Boodja now for 15 years.

tại Boodja này được 15 năm.

This is the same photo seven years later.

Đây là bức ảnh tương tự bảy năm sau đó.

Today, the trees in the foreground are so large,

Ngày nay, những cây ở tiền sảnh rất lớn,

they restrict the view of this landscape.

khiến ta không thể quan sát hết cảnh quan này.

The right fire at the right time is very good for our environment.

Nhóm đốm lửa chính cống đúng lúc sẽ rất tốt cho môi trường chúng ta.

It's very good for Boodja and it's very good for us.

Nó rất có ích cho Boodja và cả cho chúng tôi nữa.

Đây là cảnh quan hiện tại.

This is it today.

Chúng tôi đạt mục tiêu, tham vọng bền bỉ của mình phần lớn là

A big part of what helped us achieve our goal,

our patient ambition,

để thực hành kaarl-ngariny trên khắp miền đất mà chúng tôi đi.

was the application of kaarl-ngariny across our landscape.

Kaarl-ngariny is an important element

Kaarl-ngariny là một nhân tố quan trọng

of our First Nations regenerative land management model.

trong mô hình quản lí tái tạo đất của tổ chức Bản địa Tiền phong chúng tôi.

This regenerative land management model

Mô hình quản lý tái tạo đất này

is a contemporary version of our traditional practice

là một phiên bản thực hành lâu đời việc chăm lo cho đất tổ đương đại.

of caring for country.

Seeing country in a holistic sense

Nhìn đất nước theo nghĩa toàn diện

and understanding how it is a part of us

và coi nó là một phần trong ta thế nào

và chúng ta là một phần của nó

and we are a part of it

is important in the practice of caring for country.

là điều thiết yếu khi muốn chăm nom cho đất nước.

Fire management in Australia is critical to the biodiverse

Kiểm soát hỏa hoạn ở Úc rất quan trọng đối với đa dạng sinh học

and ecological health of our land.

và tiên lượng sinh thái của nước ta.

When ecological health is poor or nonexistent,

Khi tiên lượng sinh thái kém hoặc cực tiểu,

biodiversity and spirit is also poor or nonexistent.

đa dạng sinh học và cái hồn của nó cũng kém hoặc biến mất theo.

Therefore, to heal the spirit of our lands,

Nên, để chữa lành cái hồn nơi miền đất chúng ta

chúng ta phải bảo vệ,

we must protect,

conserve and regenerate the biodiversity and ecology of Boodja everywhere.

bảo tồn, tái tạo sự đa dạng sinh học và sinh thái Boodja khắp chốn.

Lửa có thể là một người bạn chí cốt

Fire can be either a very important ally

or a massively destructive threat,

hoặc cũng có thể là mối đe dọa hủy diệt khủng khiếp

if we don't commit to manage and apply the right fire

nếu chúng ta không cố kiểm soát và sử dụng lửa chính cống

at the right time in the right place.

đúng lúc đúng chỗ.

Cảm ơn quý vị.

Thank you.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)