Why a Free and Fair Internet Is More Vital than Ever | Priscilla Chomba-Kinywa | TED

Transcriber:

Translator: Cường Phan Reviewer: Thu Ha Tran

I have a question for you.

Tôi muốn hỏi các bạn một câu.

How would you have coped with the COVID-19 pandemic

Bạn sẽ vượt qua đại dịch COVID-19 thế nào,

if you'd had no access to the internet?

mà không có Internet?

March 2020.

Tháng Ba năm 2020,

I know we all want to forget,

chúng ta đều muốn quên, tôi biết,

but allow me to take you back to March 2020.

nhưng khoan, cùng nhau trở lại 03/2020 đã.

You see, it felt like one minute we were doing what we always do,

Trong tích tắc, ta vẫn còn đang làm việc,

going about our daily business,

những việc thường nhật chúng ta vẫn làm,

and then we were keeping, sort of, one eye on a virus that was over there.

và có để ý rằng có một con vi-rút gây bệnh ở đâu đó.

And then the next day, boom,

Và rồi ngày hôm sau, bùm,

we were in a head-on collision with a pandemic

chúng ta đã vào trấn chiến trực diện

that nobody knew what to do about.

với đại dịch mà chẳng ai biết gì về nó cả.

Authorities jumped to action.

Các cơ quan chức năng lập tức vào cuộc.

Don't go to church,

Không đi nhà thờ,

don't go to the mosque,

không đến đền thờ,

don't see your friends,

không gặp bạn bè,

don't go to restaurants, don't go outside,

không la cà hàng quán,

don't use public transport and don't visit your parents,

không phương tiện công cộng,

mà thăm cha mẹ cũng không,

don't go to school,

đến cả việc đến trường,

don't go to work.

cơ quan cũng không nốt.

It was a barrage of "don'ts" from every direction possible.

“KHÔNG” xuất hiện ở bốn phương, tám hướng.

It was a lot.

Trên mọi mặt trận.

But we adapted.

Nhưng, chúng ta cũng dần quen,

We started to accept,

chấp nhận,

and slowly we shifted more and more of what we did

và dần chuyển những công việc

from in-person to online.

từ trực tiếp sang trực tuyến.

We started to rely on the power of the internet

Mọi người bắt đầu tận dụng Internet

to order our groceries online,

để đặt hàng trực tuyến,

to order our meals,

đặt đồ ăn,

to speak to our friends

để giữ liên lạc với bạn bè

or even to learn how to take care of that plant, finally.

hay thậm chí còn để học cách chăm cây.

We used the internet to pray.

Internet giúp chúng ta cầu nguyện,

We used it to exercise, to meditate, to speak to our therapists.

tập thể dục, thiền,

và cả trò chuyện cùng chuyên gia trị liệu.

Organizations, including the one that I work with,

Các tổ chức, kể cả cơ quan của tôi,

shifted to remote working and I was able to continue working.

đã thực hiện làm việc từ xa,

nên tôi vẫn đang làm công việc này.

Some schools figured out how to deliver online classes,

Một số trường học đã tìm ra cách

để dạy trực tuyến cho học sinh,

and my children only had three weeks of interruption to their learning

và chỉ mất ba tuần

before they were back in class online.

các bé đã có thể bắt đầu học online rồi.

Granted, they were in these classes wearing a school shirt and a school tie

Thú thật, khi học trực tuyến,

các bé vẫn mặc áo đồng phục với cà-vạt

with pajama bottoms,

nhưng bên dưới lại là quần pijama.

but I couldn't do anything about it

Hết nói nổi đúng không?

because I was doing pretty much the same thing

nhưng biết sao được, tôi cũng giống vậy

in my Zoom meetings.

trong buổi họp Zoom mà.

Unfortunately, this picture that I've painted

Nhưng viễn cảnh mà tôi vừa vẽ ra,

was not the same for everyone.

chẳng may, không phải ai cũng được vậy.

It certainly wasn't true for those without access to the internet.

Nhất là người không có Internet để dùng.

The lady who helps us with our chores in the house

Cô giúp việc nhà

talked to me about her rising levels of anxiety

tâm sự với tôi về sự lo âu của cô

as she saw more and more of her friends lose their jobs.

khi thấy bạn mình cứ dần mất việc.

Her friends who sold in markets, who sold at street corners,

Những người bạn bán hàng ở chợ, ở góc phố,

they had no customers and therefore no money

thì chẳng có đồng ra đồng vào,

because we were all sheltering in place.

vì khách lo trốn dịch mất rồi.

While she saw my children sitting in their Zoom classes

Khi con tôi đang học trực tuyến trên Zoom,

talking to their teachers,

thảo luận cùng giáo viên,

her own children had to be taken to the village.

thì cô ấy phải gửi con về quê.

Because, you see,

Cũng dễ hiểu mà,

with all the parents out trying to make some money

cha mẹ phải mưu sinh,

and no school for the kids to go to,

trường học thì đóng cửa,

their safety and security was no longer guaranteed.

không có gì đảm bảo tại thời điểm này cả.

So the village was their only option.

Vậy nên để con ở quê vẫn là tối ưu nhất.

In my own home village of Kasama in rural Zambia,

Ở Kasama, một vùng quê ở Zambia, quê tôi,

a beautiful and brilliant young girl named Chomba

một cô gái trẻ, đẹp và thông minh, Chomba

faces the exact same fate

cũng đang gặp vấn đề tương tự,

of not being able to continue her education.

không được đến trường.

Because, you see, they don’t have access to the internet.

Như bạn thấy đấy,

họ đâu có Internet mà dùng.

And the longer the pandemic rages on,

Đại dịch kéo dài,

the further and further and further away

dài nữa, dài mãi,

her dream of becoming a medical doctor go,

không biết là giấc mơ bác sĩ

của Chomba sẽ ra sao,

and the higher her chances become of becoming a teenage mum

có khi cô ấy phải trở thành “bà mẹ trẻ”

or getting married off as a teenager.

hay sẽ kết hôn khi vẫn còn là một cô bé.

Many of us use the internet for so many things,

Chúng ta dùng Internet cho nhiều mục đích,

even if it was just talking to our parents on video calls.

đơn giản như gọi video cho bố mẹ,

And we did so without a second thought to those without internet.

ta chỉ mất vài giây cho việc đó.

Did it ever cross your mind how they,

Vậy không có Internet để dùng thì sao?

those without internet, were coping?

Người ta thích nghi với đại dịch thế nào?

We live in a digital age where access to the internet

Chúng ta đang sống ở kỷ nguyên số,

is no longer a nice-to-have; it is a definite must-have.

nơi mà Internet đã là yêu cầu bức thiết.

The internet provides a tool for us to engage in democratic conversations.

Với Internet, chúng ta

dễ dàng tham gia các cuộc tranh luận.

We have a voice in spaces

Chúng ta được nêu ý kiến ở nhiều nơi

that were previously a preserve of the few,

trong khi trước kia

whereas before only those who could go to TV stations,

chỉ những người xuất hiện

radio stations that have access to newspaper interviews had a say,

trên ti-vi, báo đài

mới có tiếng nói.

now everybody can speak about issues that affect them.

Giờ thì khác, ai cũng được lên tiếng

về những chuyện ảnh hưởng tới họ.

Just in the last few years,

Chỉ vài năm trở lại đây,

we have seen the power of the internet

chúng ta đã thấy sức mạnh của Internet

used to connect people from across the world.

kết nối mọi người trên khắp các nẻo đường.

People who don't even speak each other's languages

Dù không biết ngôn ngữ của nhau

have been able to rally together

nhưng đều có thể cùng nhau

to fight against things like racism, sexism,

chống phân biệt giới tính và chủng tộc

climate change and so much more.

biến đổi khí hậu, và hơn thế nữa.

And globally, over two billion people do not have access to the internet.

Trên toàn cầu, hiện có hơn hai tỉ dân

chưa có Internet.

Two billion.

Hai tỉ.

So why should that number of two billion people concern you?

Tại sao bạn phải quan tâm đến con số đó?

As I mentioned, the internet gives power to people

Như đã nói, Internet giúp con người

to contribute to their economies,

phát triển kinh tế,

to contribute to politics and to social issues.

giải quyết các vấn đề chính trị xã hội.

Let me put the economic contribution into context.

Hãy để tôi làm rõ một ví dụ về kinh tế.

My home country of Zambia relies on agriculture.

Zambia quê tôi là một nước nông nghiệp.

We place a lot of emphasis on agriculture, and rightly so.

Chúng tôi đầu tư mạnh mẽ vào nông nghiệp.

Because 60 percent of the Zambian population

Vì 60% người dân ở đây

relies on agriculture for their livelihoods.

đều sống nhờ làm nông,

That’s according to United Nations statistics.

theo như số liệu từ Liên hợp quốc.

And yet, when we look at the numbers,

Khi chúng tôi xem xét số liệu,

agriculture contributes only 7.5 percent to the country’s GDP most years.

thật ngạc nhiên, nông nghiệp chỉ đóng góp

7,5% GDP mỗi năm.

So 60 percent of the population is relying on something

Vâng, 60% dân số phụ thuộc vào nông nghiệp

that contributes 7.5 percent to the GDP.

và nông nghiệp chỉ đóng góp 7,5% vào GDP.

In contrast,

Ngược lại,

data from 2019 showed that one developed nation

số liệu năm 2019 ở một nước phát triển chỉ ra

was able to get 10 percent of its GDP contribution

10% GDP

from the power of the internet,

có thể đến từ Internet,

not technology more broadly,

tôi không nói công nghệ chung chung,

the internet.

mà là Internet.

Can you imagine what would happen

Bạn có tưởng tượng được sẽ ra sao

if more people had access to the internet?

khi ngày càng nhiều người dùng Internet?

And lest we forget,

Đừng quên,

access to the internet would give Chomba in my home village

với Internet, cô bé Chomba ở quê tôi

the right to learn.

sẽ được học.

She would be able to go to school

Chomba có thể lên lớp

and get closer to realizing her dream of contributing to the health sector.

và hiện thực hóa ước mơ của mình.

We need to act now.

Chúng ta cần hành động ngay bây giờ.

We need to actively and collectively ensure

Chúng ta phải đảm bảo trong tương lai,

that going forward, everyone has access to a free,

bất kì ai, kể cả phụ nữ

fair and feminist internet.

đều có Internet miễn phí và bình đẳng.

We cannot afford to look away

Chúng ta không thể phớt lờ

simply because we are comfortable and we have access.

đơn giản vì chúng ta đã có Internet.

Because we need the contribution of the two billion.

Mà hãy nhìn về hai tỉ người kia.

We need them contributing to the economies of our countries.

Chúng ta cần họ đóng góp cho kinh tế,

We need their voices in politics.

cần tiếng nói và ý kiến của họ

We need their voices on social issues.

về chính trị và các vấn đề xã hội.

Now, I'll be the first to admit that this is not a small task.

Đúng, hiện tại, việc này không đơn giản.

What I'm proposing, an equitable internet,

Đề xuất “Internet cho mọi người” của tôi

is a major undertaking,

thực sự là một thách thức lớn,

but we have to start somewhere.

nhưng chúng ta hãy vào việc đi.

We need governments and development partners

Chính quyền và các đối tác nhà cung cấp

to start to acknowledge that digital rights

nên thừa nhận quyền truy cập Internet

in a digital era are important to every citizen of their countries:

trong thời đại này

thực sự quan trọng với mọi người dân:

policies that encourage competition among technology providers;

chính sách tăng tính cạnh tranh

đối với các đơn vị cung cấp công nghệ;

regulation that allows for low-cost energy solutions

quy định cho giải pháp

năng lượng chi phí thấp

to penetrate even where it’s hard to reach;

dễ dàng tiếp cận vùng sâu vùng xa;

changes to school curricula to include digital literacy;

những thay đổi trong chương trình học

nhằm phát triển khả năng kỹ thuật số;

and free internet to the lowest-income citizens.

Internet miễn phí cho người thu nhập thấp.

All those are just a starting point.

Tất cả chỉ mới là khởi đầu.

But we also understand

Nhưng ta đều hiểu rằng,

that with the world's economy slowing down,

khi kinh thế toàn cầu đi xuống,

most of our governments will not prioritize digital access.

chính phủ sẽ không chú trọng vào

phát triển kết nối kỹ thuật số.

Most of them will default to the traditional election winners:

Hầu hết những người đắc cử đều tập trung:

those infrastructure projects

các dự án cơ sở hạ tầng lỗi thời

that are outdated before they are even completed.

thậm chí trước khi được hoàn thành.

They will focus on those,

Họ tập trung vào các dự án

and those projects only benefit the middle class

mang lại lợi ích cho tầng lớp trung lưu,

and the upper class,

và thượng lưu trong xã hội,

leaving the poorer even further behind.

còn người nghèo thì bị bỏ lại phía sau.

But this is where the private sector, non-profits and foundations come in.

Nhưng điều này lại tạo cơ hội tốt cho

doanh nghiệp tư nhân và phi lợi nhuận.

They certainly have the technical skills,

Họ có kỹ thuật công nghệ,

the expertise and the financial resources

chuyên gia và tiềm lực tài chính

to ensure that every citizen has access to the internet.

để giúp người dân tiếp cận với Internet.

And we need to start holding global corporations to account.

Và chúng ta cũng nên để mắt đến

các tập đoàn toàn cầu.

In 2020, we learned that at least 20 developing countries

Năm 2020, ít nhất 20 nước đang phát triển

were missing out on as much as 2.8 billion dollars in tax revenue

mất khoảng 2,8 tỉ đô thuế

from just three big tech companies.

từ ba ông lớn trong ngành công nghệ.

Three.

Ba.

This is only a tip of the iceberg

Đây chỉ là bề nổi của tảng băng trôi

because we know there are a lot of companies operating in these locations,

vì còn rất nhiều công ty đang hoạt động

ở những quốc gia đó,

but due to unfair global tax rules,

nhưng vì chính sách thuế không rõ ràng,

they're not giving back their fair share.

các công ty đó đã không đóng thuế hợp lý.

We need to demand that they start to give back.

Chúng ta phải yêu cầu họ về khoản này.

And give back in a way that is sustainable,

Vì đây là cách để phát triển bền vững,

that is genuine and does not come with the conditions

thành thật và để các công ty hiểu rằng

that they normally attach to anything that they consider "free"

không phải lúc nào họ cũng được “miễn phí”

in this context.

trong trường hợp này.

And to ensure sustainability,

Để đảm bảo sự bền vững,

it can be as simple as starting to look at what has already been tested

chúng ta có thể bắt đầu

với cái mà chúng ta đã thử nghiệm

in terms of providing access to technologies,

về việc cung cấp truy cập

đối với các công nghệ,

bringing those up to the surface

đề cập chúng với cộng đồng

and then working with communities to make sure that whatever is put in place

và đảm bảo rằng dù thế nào đi nữa

is for the long term -- and not just for the immediate.

các giải pháp phải là dài hạn

chứ không phải tức thời.

One thing we can all agree on

Điều chúng ta có thể biết

is that there are definitely enough internet resources to go around,

là chắc chắn có nguồn lực về Internet,

and the technology is certainly advanced enough

và công nghệ phải đủ tiên tiến

to make sure that everybody has access.

thì mọi người mới được tiếp cận Internet.

We need to figure out how we bring these resources together

Chúng ta cần kết hợp những nguồn lực trên

so that Chomba in my village does not just have access to learning content

để Chomba của chúng tôi không chỉ được học

that is relevant to her,

đương nhiên rồi,

but that she's also able to take part in economic discussions,

mà còn trở thành một phần

trong các phiên thảo luận kinh tế

in political discourse

trong các bài diễn thuyết chính trị

and making sure that she has access to an internet

và đảm bảo khi cô kết nối với Internet

where she is protected from online abuses such as surveillance,

Chomba sẽ được bảo về khỏi các mối nguy

intimidation and bullying.

về theo dõi, hăm dọa hay bắt nạt.

On [an] individual level, you and I,

Với tư cách cá nhân, tôi,

those of us with access,

cũng như bạn,

need to stand with those that don't have.

nên lên tiếng vì những người chưa có Internet.

We need to make sure

Chúng ta nên đảm bảo rằng

that we are not leaving those two billion behind

chúng ta không bỏ hai tỷ người kia phía sau

and that we are making sure they have access

và chúng ta sẽ giúp họ có thể kết nối

to all the tools they need to live up to their full potential.

các công cụ họ cần

để giúp họ phát huy hết năng lực.

So knowing how an equitable internet benefits the collective,

Vì thế, khi biết “Internet cho mọi người”

mang lại lợi ích cho cộng đồng như vậy.

how will you contribute to reducing that two billion number?

Bạn sẽ làm gì để

giảm con số hai triệu này xuống?