Trebor Scholz: Stuck in the gig economy? Try platform co-ops instead | TED

Translator: Ngọc Huyền Reviewer: Thùy Dung Đỗ

Hãy gặp Esmeralda Flores

Cô ấy làm dịch vụ dọn dẹp tại thành phố New York

Và như nhiều người dọn dẹp khác, cô ấy dùng diễn đàn công nghệ, ứng dụng,

Meet Esmeralda Flores.

She is a home cleaner in New York City.

để kết nối với khách hàng.

Nhưng khác với mọi người, cô ây kiếm được 567.000VND 1 giờ,

And like so many home cleaners, she's using a tech platform, an app,

gấp đôi thu nhập cô ấy từng kiếm được ở công ty cũ.

to connect to clients.

But unlike other home cleaners, she's making $25 an hour,

Và cô kiếm đủ chi trả cho sinh hoạt.

Không có ông chủ thuật toán nào ở công ty cô ấy

which is twice as much as she used to make at her previous company.

thay đổi lương hoặc giờ,

And she makes a living wage.

nên cô ấy có thể giữ cho cuộc sống gia đình ổn định.

There's no algorithmic boss at her company

Và mỗi tuần, các nhân viên của công ty họp

that changes the pay or hours from under her feet,

để đưa ra các quyết định điều hành công ty.

so she has some stability for her family.

Họ là người quyết định các bước vận hành.

And every week, the workers at this company are meeting

Esmeralda được đào tạo về tài chính và quản lý,

to decide how to run this company.

và về giải quyết xung đột.

They decide on the operations.

Và điều đó giúp phát triển con người cô ấy trong công ty.

Esmeralda receives training in finance and management,

Và giờ, bạn có thể thắc mắc, kiểu,

and in conflict resolution.

“Công ty kiểu gì vậy?

And it really makes her grow as a person within that company.

Chưa bao giờ nghe đến nền tảng công nghệ nào có lợi ích như vậy.

Họ làm vậy bằng cách nào?”

So now, you might be asking, like,

Vậy câu trả lời là Up and Go,

"What kind of company is that?

không phải một nền tảng công nghệ thường.

I've never heard of a tech platform that gives benefits like that.

Nó được gọi là một “Hợp tác xã nền tảng”,

How do they do that?"

có nghĩa rằng các nhân viên, ở đây là những người làm dịch vụ dọn dẹp,

So the answer is Up and Go,

and it's not your typical tech platform.

đang chia sẻ chính quyền và chủ quyền của nền tảng này.

It’s what is called a “platform cooperative,”

Họ là người quyết định lương, quyết định những lợi ích,

which means that the workers, the house cleaners,

họ quyết định khách hàng phải trả cho dịch vụ nào

are sharing the governance and the ownership of this platform.

Và đó là một môi trường làm việc rất dân chủ.

They are deciding on wages, they are deciding on benefits,

và tôi nghĩ rằng điều đó là điều chúng ta cần nhiều hơn nữa vào thời điểm này.

they are deciding what customers are charged.

Nếu bạn nghĩ về những nền tảng công nghệ không trả mức lương sinh hoạt tối thiểu,

And it's a truly democratic workplace,

and I think that's really what we need more of right now.

nếu bạn nghĩ về việc họ không cho phép nhân viên tự sắp sếp

If you think of tech platforms denying workers living wages,

và mở rộng kinh tế bất bình đẳng trong suốt quá trình.

if you think about them denying them the right to organize,

Tôi nghĩ những hợp tác xã nền tàng là một cách để thay đổi điều đó.

and expanding economic inequality in the process,

Tôi biết, tôi biết, với một số người, khi bạn nghe cụm từ “hợp tác”

I think platform co-ops are one way to change that.

bạn lập tức nghĩ đến một người đàn ông da trắng như tôi

đứng trong hợp tác xã thực phẩm ở Berkeley,

I know, I know, that for some of you, when you hear the word "co-op,"

rao bán phô mai chay, đúng chứ?

you immediately think of a white guy like me

(Cười)

Và tôi yêu hợp tác xã thực phẩm lắm,

standing in a food cooperative in Berkeley,

nhưng họ không phải loại hợp tác xã duy nhất.

Hợp tác xã thực ra là một nhóm người có cùng nhu cầu,

selling you vegan cheese, right?

(Laughter)

And I love food cooperatives,

but they are not the only type of cooperative.

có thể là phô mai chay hay dịch vụ dọn nhà,

và họ tụ họp lại một điểm.

Co-ops are really just a group of people who have a shared need,

Nó có thể là một doanh nghiệp,

be that vegan cheese or housecleaning,

and they come together to address that need.

và thi thoảng, có thể là hình thức khác,

nhưng sẽ luôn là chia sẻ chủ quyền và chính quyền dân chủ.

And that might be a business,

Vậy hợp tác xã chẳng có gì là mới. Bạn hẳn đã nghe tới chúng.

and sometimes, it takes on other forms,

but it's always about shared ownership and democratic governance.

Các hợp tác xã tiêu dùng mà chúng ta biết hiện nay

tồn tại từ năm 1844, khi những thợ may ở phía Bắc nước Anh

So co-ops are nothing new. You've heard about them.

The consumer co-ops as we know them today

tập trung lại vì lương của họ bị cắt đi một nửa

exist since 1844, when textile weavers in the north of England

và gia đình của họ thì bị bỏ đói

nên họ đã quyết định bán bột yến mạch, đường và bột qua một của hàng,

came together because their pay was cut in half

and their families were starving,

một hợp tác xã.

so they decided to sell oatmeal and sugar and flour through a store,

Ngày nay, hợp tác xã nông nghiệp, không chỉ hợp tác xã thực phẩm, khá lớn,

nên bạn có thể đã nghe qua về Land O’Lakes hay Ocean Spray.

a cooperative.

Today, cooperatives of agriculture, not just food co-ops, are quite big,

Vậy, hợp tác xã nền tảng có những gì tốt nhất của hình mẫu đã thử và tin tưởng,

so you may have heard of Land O'Lakes or Ocean Spray.

hình mẫu hợp tác xã 200 tuổi

And so, platform cooperatives take the best from these tried-and-true models,

và hình mẫu nền tảng kỹ thuật số có tuổi đời trẻ hơn nhiều,

và hợp nhất chúng.

the 200-year-old model of the cooperative

Vậy sau đây là những điểm khiến chúng khác biệt.

and the much younger model of the digital platform,

Chúng được tạo nên từ một nhóm những người có số phiếu như nhau khi đưa ra quyết định

and bring them together.

So here's what makes them different.

và họ ngay thẳng thực hiện quá trình đó cùng nhau,

They are made up of a group of people who get an equal vote in decision-making,

nên khi xem xét khách hàng phải trẻ bao nhiêu tiền,

and they are genuinely sharing that process,

nhân viên nên được nhận bao nhiêu tiền,

và cũng như, thông tin có nên được ghi lại hay không

so when it comes to how much customers should be charged,

và đối tượng nào là người mua dịch vụ.

Và có một điều khiến họ khác biệt nữa,

how much workers should be paid,

and also, whether or not data should be collected

đó là mở rộng quy mô công bằng.

and to whom they are sold.

Lấy ví dụ Esmeralda Flores.

And there is another thing that makes them different,

Cô ấy làm trong ngành dịch vụ dọn dẹp,

which is that they are scaling equality.

ngành có tỉ lệ đạt doanh số hằng năm lên đến 75%.

And so, take Esmeralda Flores.

Esmeralda đã gắn bó với Up and Go gần như từ lúc ban đầu,

That's where she works in the cleaning industry,

vậy là được 3 năm.

which has an annual turnover of 75 percent.

Và một trong những lý do cô ấy ở lại công ty

So Esmeralda has been with Up and Go almost since its beginning,

là vì cô ấy được trả nhiều tiền hơn.

Vậy đó là điều quan trọng trong hoàn cảnh

so for three years.

And one of the reasons that she stuck with the company

nền tảng công nghệ bình thường sẽ lấy 25 đến 50 phần trăm tiền hoa hồng,

is that she was paid more.

So that is significant in the context of,

một khoản quá đáng đối với những người nhập cư,

typical tech platforms would take between 25 and 50 percent commission,

những người chiếm phần lớn lực lượng lao động trong nền kinh tế Gig.

which is an exorbitant amount for immigrants,

Nên những người phụ nữ tại Up and Go quyết định lấy 5% tiền hoa hồng,

who make up the majority of the gig economy workforce.

là khoản họ dùng để điều hành nền tảng và chi trả cho hóa đơn thẻ tín dụng.

So the women at Up and Go decided to take five percent commission,

Và 95% thuộc về những người phụ nữ, những nhân viên đó.

which they use to run the platform and pay for credit card bills.

Một lý do khiến công ty có thể làm vậy,

And 95 percent go to the women, go to the workers themselves.

giúp Esmeralda được trả lương nhiều như vậy,

là vì không hề có trách nhiệm ủy thác đến cổ đông để tối đa hóa lãi.

And one reason that the company can do that,

that Esmeralda can be paid so much,

Và sau đây là một điều khác khiến hợp tác xã nền tảng khác biệt:

is that there's no fiduciary duty to the shareholders to maximize profit.

đó là mọi người trong công ty cùng làm chủ nó,

đó là chia sẻ chủ quyền,

And here's another thing that makes platform cooperatives different:

có nghĩa là sở hữu trí tuệ của phần mềm

it is that everybody at this company owns it together,

cũng là của chung.

Điều đó nghĩa là họ có thể tạo ra một mạng lưới nhỏ của các công ty,

so it's a shared ownership,

which means that also the intellectual property of the software

giống như một xã hội nhượng quyền,

is owned together.

và mở rộng quy mô công ty này,

That means that they can create a small network of companies,

và sau đó cạnh tranh với các công ty công nghệ lớn.

like a social franchise,

Cuối cùng, xem xét đến việc Up and Go

and scale up this company,

được tạo nên phần lớn bởi người nhập cư từ Châu Mỹ La-tinh,

to then compete against large tech companies.

nếu họ là một nền tảng kinh tế gig binh thường

And lastly, consider that Up and Go

và họ đi kiếm những nguồn vốn liên doanh,

is made up mostly of immigrants from Latin America,

nghiên cứu chỉ ra rất rõ cho chúng ta

and if they were a typical gig-economy platform

rằng cơ hội để những nhóm dẫn đầu bởi những người phụ nữ thiểu số đó

and they were out to look for venture-capital funding,

then the research shows us very clearly

có thể tìm được nguồn vốn liên doanh là rất mỏng manh,

that the chances of these minority-women-led founder teams

nghĩa là những người phụ nữ ấy đã có thể không bao giờ đủ khả năng

to find venture-capital funding are very slim, in the single percentile,

để xây dựng một nền tảng ban đầu,

hoặc thêm những sự đa dạng cần thiết vào nhóm những người thành lập.

meaning that these women would have never been even able

Vậy nên, ngày nay, có hằng trăm hợp tảng xã nền tảng như Up and Go,

to build a platform in the first place,

or add some much needed diversity to the tech founders' club.

trên khắp thế giới,

và chúng hiệu quả.

So, today, there are hundreds of platform co-ops like Up and Go,

Chúng hiệu quả theo nhiều cách chứ không phải một.

Chúng hiệu quả bởi chúng bật lên trong những khoảng thời gian khủng hoảng,

all over the world,

and they work.

And they work in more ways than one.

chúng năng suất hơn,

chúng giữ nhân viên lâu hơn,

They work because they are more resilient in times of crisis,

và lắm khi, chúng trả nhiều tiền hơn.

Tôi thực sự tin rằng hợp tác xã nền tảng là sự thay thế tốt hơn, công bằng hơn

they are more productive,

they retain workers longer,

và đó là lý do tại sao vài năm trước, cùng với một vài người bạn,

and often, they pay better.

So I really believe that platform co-ops are a better, fairer alternative,

tôi tạo ra Liên Hợp Hợp tác xã Nền tảng --

cố gắng nói điều đó 3 lần, nhanh --

and that's why a few years ago, together with a few friends,

tại trường The New School ở New York.

Về bản chất, những gì chúng tôi là chúng tôi hỗ trợ các hợp tác xã nền tảng,

I started the Platform Cooperativism Consortium --

try to say that three times, fast --

các dự án hợp tác xã kỹ thuật số toàn thế giới.

at The New School in New York City.

Chúng tôi đang làm việc với 500 dự án và doanh nghiệp từ hơn 30 đất nước.

And essentially, what we do is we support platform cooperatives,

Nhưng hãy xem một chút thử nghiệm của điều này.

digital cooperative projects, all over the world.

Tôi có hai ví dụ rất thân thuộc với tôi.

We are working with 500 projects and businesses in over 30 countries.

Một là Co-op Ride,

một nền tảng taxi chủ lái với 3,500 tài xế

But let me just give you a bit of a taste of this.

I have two examples that are really close to my heart.

One is Co-op Ride,

tương đương với 10 đến 30 phần trăm lớn hơn

which is a driver-owned taxi platform with some 3,500 drivers

số lượng tài xế trên các nền tảng gọi xe lớn.

Các hành khách trả ít hơn 5 phần trăm.

that make between 10 and 30 percent more

Và rồi, mặc dù là một công ty rất mới,

than the drivers on these large ride-hailing platforms.

nó đã trở thành một trong những hợp tác xã lao động lớn nhất ở Mỹ.

The passengers pay five percent less.

Điều thứ hai, Fairbnb,

And already, despite this being a very new company,

một sự lựa chọn tập trung vào cộng đồng thay cho các nền tảng cho thuê ngắn hạn

it's already one of the largest worker cooperatives in the United States.

và sớm sẽ có hiệu lực ở 120 thành phố và khu vực

Second, Fairbnb,

which is a community-focused alternative to short-term rental platforms

với hơn 4,500 máy chủ.

Một nửa tiền hoa hồng của Fairbnb sé được gửi đến các dự án cộng đồng.

and will soon be available in 120 cities and villages

Một trong số đó là trung tâm phân phối thực phẩm ở Genoa, Ý.

with over 4,500 hosts.

Half of Fairbnb's commission goes to community projects.

Bây giờ, tôi biết, tôi biết, bạn có thể tự hỏi,

One of those is a food-distribution center in Genoa, Italy.

khi bạn nghe về Up and Go, Fairbnb và Co-op Ride,

bạn có thể tự hỏi,

Now, I know, I know, you might be wondering,

“Đây không phải là một đống lộn xộn sao?”

Các doanh nhân trong số các bạn có lẽ đang suy nghĩ,

when you hear about Up and Go, Fairbnb and Co-op Ride,

“Trời, công ty dân chủ?”

Và câu trả lời là, “Chà, họ cũng làm những gì mọi người khác đang làm,”

you might be wondering,

"How is this not a total mess?"

So the entrepreneurs among you must be thinking,

đó là họ cũng đang thuê quản lý.

"God, democratic workplace?"

Và họ cũng đang thuê những nhân viên công nghệ.

And the answer is, "Well, they do what everybody else is doing,"

Nhưng có sự khác biệt lớn, phải chứ?

Đó là những quy tắc hoạt động đều do tất cả mọi người quyết định.

which is they are hiring management.

And they are hiring tech workers.

Vậy nên, ban quản lý thực hiện các quy tắc

But there's one big difference, right?

mà thực sự đã được quyết định bởi mọi người trong công ty này.

And that is that the rules of operation are decided by all.

Tôi đã chia sẻ với bạn về các hợp tác nền tảng trong ngành lao động,

So the management executes the rules

và cả giao thông vận tải, vận chuyển và cho thuê ngắn hạn,

that were actually decided by all the people in this company.

I've told you about platform co-ops mostly in the labor sector,

nhưng chúng cũng có thể biến đổi toàn bộ lĩnh vực,

chẳng hạn như lĩnh vực chăm sóc,

and also transportation, mobility and short-term rental,

văn hóa và nghệ thuật, giáo dục đại học

but they can also transform entire sectors,

và nền kinh tế dữ liệu.

such as the care sector,

Ý tôi là, tưởng tượng xem, nếu dữ liệu của chúng ta được quản lý chung,

culture and the arts, higher education

tin cậy chia sẻ dữ liệu,

and the data economy.

ta có hợp tác xã dữ liệu.

I mean, just imagine, if our data would be managed cooperatively,

Hoặc tưởng tượng một hợp tác xã hội truyền thông,

nơi người dùng là chủ sở hữu nền tảng

cooperative data trusts,

data cooperatives.

và quyết định những gì sẽ được thực hiện với dữ liệu,

Or imagine a social-media cooperative,

dữ liệu nào được thu thập và chúng được bán cho ai.

where the users own the platform

Từ đó, một nơi không có nghĩa vụ ủy thác đối với các cổ đông,

and decide what is done with the data,

để tối đa hóa lợi nhuận,

which data are collected and to whom they are sold,

để bạn thực sự có thể xây dựng sự riêng tư và minh bạch

So one where there is no fiduciary duty to shareholders,

và thực sự mang lại lợi ích cho những người tạo ra dữ liệu.

to maximize profits,

so that you can actually build in privacy and transparency

Vì vậy, tôi biết chúng tôi đang ở đây, gần Thung lũng Silicon,

and really bring the benefits back to those who actually generated the data.

tôi có thể thấy, tôi chắc chắn, đối với nhiều bạn,

các bạn sẽ nghĩ, “Chà, tôi không chắc lắm về điều này.

So I know we are here, near Silicon Valley,

Ý là, cái này sẽ không phát triển được nhỉ? ”

so I can see that, I'm sure, for many of you,

Tôi đã nghe điều này nhiều lần.

you will think, "Wow, I'm not so sure about this.

Và đúng là nó không, phải không?

Nó không mở rộng quy mô như các công ty ở Thung lũng Silicon.

I mean, this would just never scale, right?"

Vâng, thực ra nó gần như vậy.

I've heard this many times.

Doanh số bán hàng của Up and Go tăng 97 phần trăm,

And it doesn't, right?

It doesn't scale like traditional Silicon Valley companies.

từ 2018 đến 2019,

Well, it kind of does.

nhưng đó thực sự không phải là mục tiêu.

Up and Go's sales increased by 97 percent,

Các hợp tác xã nền tảng không phải là để công khai,

from 2018 to 2019,

họ không phải là để tối đa hóa lợi nhuận.

but that's really not the objective.

Chúng mở rộng quy mô khác nhau,

họ mở rộng quy mô với chi phí hợp lý hơn các hợp tác xã truyền thống.

The platform cooperatives are not about going public,

they are not about maximizing profits.

They scale differently,

Họ mở rộng quy mô bằng cách tạo mạng lưới các công ty

they scale more affordably than brick-and-mortar cooperatives.

sau đó cạnh tranh với các công ty lớn.

Chúng mở rộng quy mô nhanh hơn,

They scale by creating networks of companies

bởi vì hợp tác xã của họ có thể ở bất cứ đâu,

và họ mở rộng dân chủ,

vì chúng có thể được phân cấp thông qua các mạng tiền điện tử và blockchain.

that then compete against large companies.

They scale more quickly,

because their co-op can be anywhere in the world,

Và đó là lý do tại sao tôi muốn những người hướng dẫn dạy về mô hình này

and they scale democracy,

because they can be decentralized through crypto networks and blockchain.

trong các trường luật và trường kinh doanh.

Đó là lý do tại sao tôi muốn doanh nhân bắt đầu nó

And that is why I want instructors to teach about this model

thay vì một nền tảng công nghệ truyền thống khác.

in law schools and business schools.

Và đó là lý do tại sao tôi muốn các lò ấp trứng bao gồm mô hình này

That's why I want entrepreneurs to start one

instead of another traditional tech platform.

và cả các công đoàn hãy bắt đầu các hợp tác xã nền tảng.

Đó là lý do tôi muốn các nhà đầu tư có sức ảnh hưởng tới xã hội và đạo đức

And that’s why I want incubators to include this model

xem xét chúng và tạo ra một di sản tuyệt vời của sự bình đẳng.

and also unions to start platform cooperatives.

And that’s why I want ethical social impact investors

Bây giờ, tôi không ở đây để nói với bạn

to consider them and create an amazing legacy of equality.

rằng chỉ một mô hình này sẽ loại bỏ bất bình đẳng kinh tế mãi mãi.

Now, I'm not here to tell you

Nó không đúng, đúng chứ?

Nhưng những gì chúng ta cần là sự đa dạng hơn trong nền kinh tế.

that this one model will eradicate economic inequality forever.

Chúng ta cần các doanh nghiệp tư nhân nhỏ và đoàn kết,

It's not, right?

ta cần chủ quyền của nhân viên,

But what we need is more variety in the economy.

và chúng ta cần các hợp tác xã nền tảng.

Ta có các thử thách lớn.

We need small, unionized private businesses,

Nhưng đây là điều khiến tôi hy vọng.

Khi thị trường thất bại

we need employee ownership,

và lưới an toàn của chính phủ đổ vỡ,

and we need platform cooperatives.

We face big challenges.

But here's what gives me a lot of hope.

mọi người quay sang nhau, phải không?

When markets fail

Mọi người bắt đầu hợp tác bằng cách thành lập các hợp tác xã lương thực

and the safety nets of governments break down,

để họ có thể có cái ăn trong thời kỳ khủng hoảng.

people turn to each other, right?

Họ bắt đầu hình thành các hợp tác xã nền tảng

People start to cooperate by forming food cooperatives

để họ có thể dọn dẹp nhà cửa và vẫn kiếm được một mức lương đủ sống.

so that they can feed themselves during a crisis.

Và khi thị trường và chính phủ

They start to form platform cooperatives

mất quá lâu mà không giải quyết được phân biệt chủng tộc và bất bình đẳng,

so that they can clean homes and still make a living wage.

mọi người hình thành các tổ chức,

And when markets and governments

for too long failed to address structural racism and inequality,

giống như Chương trình Bữa sáng Miễn phí cho Trẻ em của Black Panther

và AFL-CIO, liên đoàn lớn nhất của các nghiệp đoàn tại Hoa Kỳ.

people form institutions,

like the Black Panthers' Free Breakfast Program for Children

Vì vậy, chúng tôi đã thấy nền dân chủ,

and the AFL-CIO, the largest federation of unions in the United States.

hoặc khát vọng đến nền dân chủ có sự tham gia,

trải rộng khắp các quốc gia trên thế giới,

So we saw democracy,

và bây giờ, đã đến lúc nó để lan rộng ở nơi làm việc.

or the aspiration to participatory democracy,

Cảm ơn các bạn.

spread across countries around the world,

(Vỗ tay)

and now, it's time for it to spread in the workplace.

Thank you.

(Applause)