How to Share Public Money Fairly | Maja Bosnic | TED

Çeviri: Kerem Temelli Gözden geçirme: Esra Çakmak

So I come from Bosnia.

Ben Bosna’dan geliyorum.

I mean, I live in Sweden now,

Aslında, İsveç’te yaşıyorum

but you don't need to know my whole life story.

ama benim bütün hayat hikâyemi bilmenize gerek yok.

But the story that I do want to share is from my home country.

Fakat paylaşmak istediğim hikâye benim ana vatanımdan.

So close to 50 percent of the land in Bosnia

Şöyle ki Bosna’daki toprağın %50′ye yakını

is dedicated to agriculture and farming.

tarım ve çiftçiliğe ayrılmış durumda.

So the government decides to support farmers,

Yani hükûmet çiftçileri desteklemeye,

to set up a budget,

bir bütçe hazırlamaya,

to set up the requirements for the people to receive the budget,

bütçeyi alacak insanlar için gereklilikleri belirlemeye

and then to disburse the funds.

ve sonra fonları dağıtmaya karar verir.

So they do that, and towards the end of the process,

Bunu yaparlar ve bu işlemin sonuna doğru,

they decide to analyze who really received these funds.

bu fonları gerçekten kimin aldığını analiz etmeye karar verirler.

And they did that,

Bunu yaptılar

and the Ministry of Agriculture was shocked,

ve Tarım Bakanlığı çok şaşırdı

because only one group of citizens received 90 percent of these funds.

çünkü vatandaşların sadece bir grubu bu fonların %90′ını almıştı.

And those were men, men working in agriculture.

Bu kişiler erkeklerdi, tarımda çalışan erkekler.

So where were the women?

Peki kadınlar nerdeydi?

Why didn't they have access to the funds?

Neden onların bu fonlara erişimi olmadı?

The Minister of Agriculture was surprised, because they didn't mean to discriminate.

Tarım Bakanı şaşırdı çünkü ayrımcılık yapmak niyetinde değillerdi.

They knew there were women working in agriculture, right?

Tarımda çalışan kadınların olduğunu biliyorlardı, değil mi?

So they went back and analyzed the situation.

Bu yüzden geri döndüler ve durumu incelediler.

And the problem was -- well, there were three things.

Problem, aslında, üç şey vardı.

The first thing is they didn't even know the gender of farmers,

İlk problem, onların çiftçilerin cinsiyetini bilmemesiydi

because they'd never done gender analysis before.

çünkü daha önce cinsiyet analizi yapmamışlardı.

So actually, they did know the sex disaggregation of cows,

Yani aslında, ineklerin cinsiyet ayrımını biliyorlardı

but not of people.

ama insanlarınkini değil.

(Laughter)

(Kahkaha)

I will let that sink a bit --

Bunu idrak etmenize biraz izin vereceğim

because gender is unimportant.

çünkü cinsiyet önemli değil.

The second issue is that the way they were distributing the funds

İkinci problem, bu fonları dağıtıyor oldukları şeklin

could not possibly reach women.

belki de kadınlara ulaşamamasıydı.

Why? Because one of the conditions to get this subsidy

Neden? Çünkü bu yardımı almak için şartlardan birinin toprak mülkiyeti

was to give out a land ownership certificate,

sertifikası ibraz etmek olmasıydı ve biliyorsunuz ki

and we know that traditionally, women do not own land.

kadınlar geleneksel olarak toprağa sahip olmazlar.

And the second problem was that women didn't even know.

Kadınların bundan haberi bile olmaması ikinci problemdi.

Why? Because the information was shared at forums that they do not participate in.

Neden? Çünkü bu bilgi kadınların katılmadığı toplantılarda paylaşıldı.

But the story has a happy end, because when the ministry realized this,

Fakat hikâye mutlu bir sonla bitiyor çünkü bakan bunun farkına vardığında,

they changed these provisions.

koşulları değiştirdiler.

And with the help of gender experts from Bosnia,

Bosna’nın cinsiyet uzmanlarının yardımı ile birlikte,

we now see more and more women getting funds every year.

şu anda, her yıl daha fazla kadının bu fonlardan aldığını görüyoruz.

So what is the point of this story?

Yani, bu hikâyenin amacı nedir?

The point is not only that we should have sex-disaggregated data on people,

Mesele şu ki sadece inekler için değil insanlar için de cinsiyet ayrımı

not only cows.

yapılmış verilere sahip olmalıyız.

(Laughter)

(Kahkaha)

But it's also that we can budget fair and equitably,

Aynı zamanda, adil ve eşit bir şekilde bütçe yapabilmeliyiz,

but we can't just run numbers blindly.

fakat rakamları körü körüne dağıtamayız.

We need to know the faces of the people that we are serving with public funds.

Kamu fonlarını sunduğumuz insanların yüzlerini tanımamız gerekiyor.

So this is really the heart of gender-responsive budgeting,

Yani, bu cinsiyete duyarlı bütçelemenin kalbidir

or as I like to think of it, and maybe you, too,

ya da düşünmeyi sevdiğim gibi, belki siz de öyle seversiniz,

common-sense budgeting.

sağduyulu bütçeleme.

(Laughter)

(Kahkaha)

So, I'm an economist,

Ben bir ekonomistim.

I work with public finance, so public finance and budgets,

Kamu maliyesi ve bütçeleme yaparım

but my specialty is helping governments inject a gender perspective

fakat benim uzmanlık alanım, hükûmetlere finansal kararlarında ve bütçelerine bir

in their financial decisions and budgets.

cinsiyet bakış açısı eklemelerine yardımcı olmaktır.

OK, so budgets are fairly simple, straightforward,

Şimdi, bütçeler oldukça basittir, anlaşılması kolaydır,

as it was introduced,

gösterildiği gibi

and now, you are thinking,

ve şu anda “Bu anlaşılması kolay gözükmüyor.”

"Well, that does not look fairly straightforward."

diye düşünüyorsunuz.

And it's intentionally done like that,

Bu kasıtlı olarak böyle yapılır

because this is how we often imagine the budget to be: so complex,

çünkü bu, sıklıkla dahil bile olmak istemediğimiz bütçeyi çok karmaşık,

so technocratic, bureaucratic we don't even want to engage.

çok teknokratik, çok bürokratik olarak hayal ettiğimiz şekildir.

But the reality is very different than that.

Fakat gerçek bundan çok farklıdır.

In fact, all our budgets,

Doğrusu, bizim tüm bütçelerimiz, sizin

be it your own budgets or public budgets, or company budgets,

kendi bütçeleriniz, kamu bütçeleri ya da şirket bütçeleri fark etmeksizin

go through the four logical steps.

dört mantıklı adımdan oluşur.

The first step is, of course, we are calculating our revenues.

Birinci adımda, elbette, gelirlerimizi hesaplıyoruz.

In the sense of the state, it would be taxes and fees, right?

Devlet açısından, bu vergiler ve ücretler olurdu, değil mi?

The second step is budget approval.

İkinci adım bütçe onayıdır.

After we figure out what we will do with the funds,

Fonlarla ne yapacağımızı çözdükten sonra,

it goes to the approval of the parliament.

parlamentonun onayına gider.

And then, the third step, my personal favorite,

Sonra, benim kişisel favorim olan üçüncü adım,

is spending, or budget execution.

harcama ya da bütçenin uygulamaya konmasıdır.

Ideally, according to priorities -- not my personal favorite.

İdeal olarak, önceliklere göre -- benim kişisel favorim değil.

And then, we go into control and budget oversight.

Sonrasında kontrol ve bütçe denetimi aşamasına geçeriz.

So whether we have actually spent the money as we planned,

Yani, parayı planlandığımız gibi harcayıp harcamadığımıza ve aynı zamanda

and also, whether we have achieved the objectives.

hedeflerimizi başarıp başaramadığımıza.

So in the sense of the state,

Devlet açısından bu,

it would be an increased level of education,

yükseltilmiş eğitim,

decreased level of poverty.

azaltılmış yoksulluk seviyesidir.

In the sense of the companies, it would be profit or income.

Şirketler açısından bu, kâr ya da gelirdir.

You see where I'm going.

Nereye gittiğimi görüyorsunuz. Peki, bundaki yanlış nedir?

So what is really wrong with that?

It sounds perfectly logical.

Kulağa tamamen mantıklı geliyor.

Well, what is wrong with that

Bunda yanlış olan şey,

is that traditionally, in most countries, if not all around the world,

tüm dünyada olmasa bile geleneksel olarak birçok ülkede bütçe fonlarını planlarken,

we assume, when we are planning the budget funds,

neredeyse fonlara olan erişimi

that we are targeting one universal, homogenous human

ve ihtiyaçları aynı olan evrensel, homojen

that will have the same access to funds, the same needs, almost.

bir insan varsayıyoruz.

And then, a situation such as this one in the Ministry of Agriculture happens;

Sonrasında, tarım bakanlığında bunun gibi bir durum meydana geldiğinde

then, we are surprised that our funds didn't really reach everybody.

fonlarımızın gerçekten herkese ulaşmadığına şaşırıyoruz.

So, what I want to also say here, what do we then do about that?

Yani, burada gerçekten söylemek istediğim şey, o zaman bunun hakkında ne yaparız?

In Ukraine, the government has analyzed close to 300 budget programs.

Ukrayna’da, hükûmet 300′e yakın bütçe programını analiz etti.

And when I say “budget programs,”

Ben “bütçe programları” dediğim zaman bunlar;

these are expenditures in health, education, sports,

sağlıktaki, eğitimdeki, spordaki,

infrastructure, defense --

altyapıdaki, savunmadaki --

anything you can think of that is funded with public funds.

kamu fonları ile fonlanan düşünebildiğiniz herhangi bir şeydir.

And in every single one of these programs, we have found gender gaps.

Bu programların her birinde, cinsiyet ayrımı bulduk.

We have found big gender gaps.

Büyük cinsiyet ayrımları bulduk.

And these gender gaps were usually on account of women --

Bu cinsiyet ayrımları genellikle kadınların aleyhineydi.

they didn't have access.

Erişimleri yoktu.

And why did this happen?

Peki bu neden oldu?

It happened because finance officers were just doing their jobs,

Oldu çünkü maliyeciler sadece işlerini yapıyorlardı

and they were doing it really well.

ve bunu çok iyi yapıyorlardı.

They were planning for economic effectiveness, efficiency,

Ekonomik etkililik, verimlilik ve paranın karşılığını planlıyorlardı.

value for money ...

We really love value for money.

Gerçekten paranın karşılığını seviyoruz.

Performance budgeting, medium-term --

Performans bütçeleme, orta vade --

all of these very valid economic objectives,

çok geçerli tüm bu ekonomik amaçlar,

very valid goals,

çok geçerli hedefler,

but we really didn't account for the needs of the people

fakat bu fonları sunduğumuz insanların

that we are serving with these funds.

ihtiyaçlarını gerçekten açıklamadık.

And let me illustrate that.

Bunu örneklerle anlatayım.

So we have analyzed the program for tuberculosis.

Tüberküloz için olan programı analiz ettik.

So, treatment of patients with tuberculosis.

Tüberküloz hastalarının tedavisi.

And you may be now asking,

Şu anda, “Tamam, hastayı tedavi

"OK, but you know, you need to treat the patient.

etmen gerekiyor. Burada cinsiyet

Why is gender important here?"

neden önemli?” diye düşünüyor olabilirsin.

But when we have done the analysis,

Fakat analizimizi yaptığımızda,

we have actually seen that 70 percent

tüberküloz hastalarının yüzde 70′inin

of the patients with tuberculosis were men.

aslında erkek olduğunu gördük.

And tuberculosis is a big issue in Ukraine.

Tüberküloz Ukrayna’da büyük bir sorundur.

And these were men living in remote areas, in rural areas, working in mines.

Bunlar uzak alanlarda, kırsal alanlarda yaşayan, madenlerde çalışan erkeklerdi.

However, the preventive measures and the way they were designed,

Ancak, önleyici önlemler ve tasarlandıkları şekil,

they didn't account for it.

onu hesaba katmadılar.

They were actually targeting those sectors,

Aslında eğitim ve sağlık gibi geleneksel olarak

such as education and health,

kadınların hakim olduğu

where women traditionally dominate.

sektörleri hedefliyorlarlardı

And this is fine,

ve bunda bir sıkıntı yok

but they really didn’t account for the needs of the men in these groups.

fakat bu gruplardaki erkeklerin ihtiyaçlarını hesaba katmadılar.

And why?

Peki ya neden?

Because gender equality was not important in the budget decision.

Çünkü cinsiyet eşitliği bütçe kararında önemli değildi.

So what I'm trying to illustrate here

Yani, örneklerle anlatmaya çalıştığım şey,

is not only that we need to account for gender equality

eşitlik hedeflerimizi başarmak için,

to achieve our objectives of equality,

sadece cinsiyet eşitliğini değil

but we also need to account for it to make more common-sense budgetary decisions,

aynı zamanda onun daha sağduyulu bütçesel kararlar, daha etkili ve verimli bütçeler

more effective and efficient budgets.

olmasını sağlamamız gerekiyor.

So how do we do that?

Bunu nasıl yaparız?

It looks equally entertaining,

Eşit bir şekilde eğlenceli gözüküyor

but now, we also add gender,

fakat şimdi, aynı zamanda cinsiyeti

so it's a total mess, and we would think, "How do we even go about that?"

ekliyoruz, bu tam bir karmaşa ve ”Bu konuda ne yapacağız?” diye düşünürüz.

But of course, it's not as complex as that,

Fakat elbette, bunun kadar karmaşık değil

because in the heart of this work is gender analysis.

çünkü bu işin kalbinde, cinsiyet analizi vardır.

And what do I mean by that?

Bununla ne demek istiyorum?

So when we are planning, as finance officers,

Maliyeciler olarak herhangi bir

any financial or fiscal decision,

finansal ya da mali kararı planlarken,

meaning when we are planning introducing a new tax, for example,

yani örneğin yeni bir vergi tanıtırken,

the core is to analyze how will that influence

bunun bir topluluktaki farklı grupları nasıl etkileyeceğini

different groups in a society?

analiz etmek esastır.

So will we have our gender gaps increased --

Yani, cinsiyet ayrımlarını arttıracak mıyız?

we don’t want to do that --

Bunu yapmak istemiyoruz -- azaltacak

reduced or leave the status quo?

ya da statükoyu terk etmesini mi sağlayacağız?

So, of course, we want to reduce them,

Yani, elbette, onları azaltmak istiyoruz

and I just want to put it here as well,

ve burada şunu da söylemek istiyorum

in most countries -- not all, unfortunately,

çoğu ülkede -- hepsinde değil, maalesef,

but in a lot of countries around the world,

fakat dünyada birçok ülkede,

we have a very solid legislative framework for gender equality.

cinsiyet eşitliği için çok sağlam bir yasama sistemine sahibiz.

We have commitments.

Kararlılığa sahibiz.

But when it comes to budget and finance,

Fakat bütçe ve finans söz konusu olduğunda,

that's where, suddenly, the story evaporates.

bu aniden hikayenin uçup gittiği yerdir.

So when it comes to money,

Yani para söz konusu olduğunda,

it's not really analyzed for gender impact.

cinsiyet etkisi gerçekten analiz edilmez.

So this is really important,

Bu yüzden, bu çok önemli

and we do this in, as I said, three steps.

ve bunu söylediğim gibi üç adımda yaparız.

I will take you very fast through these steps, don't worry.

Endişelenmeyin, size çok hızlı bir şekilde adımları anlatacağım.

So the first step is really to do a situation analysis.

Birinci adım, gerçekten bir durum analizi yapmaktır.

So in our agriculture example,

Yani, bizim tarım örneğimizde

if we had done a situation analysis,

bir durum analizi yapmış olsaydık

and if we had known the gender gaps in this sector,

ve bu sektördeki cinsiyet eşitsizliğini bilmiş olsaydık,

we wouldn't have been surprised.

şaşırmış olmazdık.

We would have known that women do not own land,

Kadınların toprağa sahip olmadığını bilmiş olurduk

so we wouldn't give this as a requirement,

ve bu yüzden bunu bir gereklilik olarak vermezdik

and we would definitely have known that we need to inform them

ve onları farklı bir şekilde bilgilendirmemiz gerektiğini kesinlikle

in a different way.

bilmiş olurduk.

So this is the first step.

Bu ilk adımdı.

The second step is related to my example with sex disaggregation,

İkinci adım, baştan hatırlayacağınız

you will remember from the beginning.

benim cinsiyet ayrımı örneğimle ilgili.

So we really need to know the beneficiaries

Hizmet vermeye çalıştığımız insanları gerçekten

that we are trying to serve.

bilmemiz gerekiyor.

And now you are thinking, "This sounds very obvious,"

“Bu kulağa çok aşikâr geliyor.” diye düşünüyorsunuz

but it's not done.

fakat henüz bitmedi.

And the third step, of course, is to know the procedures.

Üçüncü adım, elbette, prosedürleri bilmektir.

How will we give this budget out, who will have access?

Bu bütçeyi nasıl dağıtacağız, kimlerin erişimi olacak?

What will be the excluded groups?

Dışarıda bırakılan gruplar kimler olacak?

And that's it.

İşte bu kadar.

And now, I will just share some good news, I think.

Şimdi, iyi olduğunu düşündüğüm birkaç haberi paylaşacağım.

It's that around 80 countries around the world

Dünyada 80′e yakın ülke cinsiyete

are working with gender budgeting.

dayalı bütçeleme ile çalışıyor.

And please, if you have an interest,

Lütfen, bir ilginiz varsa, sadece

just see if your own country is one of them.

kendi ülkenizin onlardan biri olup olmadığına bakın.

But when I say they are working with gender budgeting,

Onlar bu bütçeleme ile çalışıyorlar dediğimde,

that does not mean that their whole budget is gender-responsive.

bu bütün bütçelerinin cinsiyete duyarlı olduğu anlamına gelmez.

That would be my dream.

Bu benim rüyam olurdu.

But my personal hero is Austria. Why?

Fakat benim kişisel kahramanım Avusturya. Neden?

Because they have gender budgeting entrenched in the constitution.

Çünkü cinsiyet bütçe planını anayasada değişilemez kılmışlar.

So that means that in Austria,

Yani bu, Avusturya’da

it cannot happen that you have an investment project

cinsiyeti ve cinsiyet eşitliğini düşünmediğin bir yatırım

that you are doing without considering gender

projesine sahip olamayacağın

and gender equality.

anlamına gelir.

Canada -- feminist government, gender-balanced cabinet --

Kanada--kadın hakları savunucusu hükûmet, cinsiyet dengeli kabine--

and they are doing gender budgeting,

cinsiyete dayalı bütçeleme yapıyor

but they are taking into account the needs of Indigenous groups of people.

fakat yerli insan gruplarının ihtiyaçlarını hesaba katıyorlar.

So this is also something that we want to do

Bu aynı zamanda yapmak istediğimiz ve yapmak

and we have to do.

zorunda olduğumuz şey.

Let me take you to Morocco.

Sizi Fas’a götüreyim.

Morocco is working with gender budgeting for 20 years.

Fas, 20 yıldır cinsiyete dayalı bütçeleme ile çalışıyor.

Indonesia, with the help of the World Bank,

Endonezya, Dünya Bankası’nın yardımı ile,

has just analyzed their whole budget system

kısa süre önce tüm bütçe sistemini onu cinsiyete daha duyarlı yapmak için

to make it more gender-responsive.

analiz etti.

And I need to take you again to Bosnia,

Sizi tekrar Bosna’ya götürmek istiyorum

because I did start with that example.

çünkü bu örnekle başlamıştım.

Balkan countries are doing fantastic work, with the help of UN Women.

BM Kadın Birimi’nin yardımıyla, Balkan ülkeleri inanılmaz bir iş çıkarıyorlar.

So there is a lot of work happening,

Yani, yapılan birçok iş var

and I am now coming to an end,

ve şimdi bir sona geliyorum

because you might now be wondering,

çünkü bir şekilde “Tamam fakat bunda benim

"OK, but what is in it for me?" in a sense.

için ne var?” diye merak ediyor olabilirsiniz.

"You are talking about public budgets,

“Kamu bütçeleri hakkında konuşuyorsun,

but I work in a company or NGO, or I'm self-employed," doesn't matter.

fakat bir şirkette, STK’da ya da kendi şirketimde çalışıyorum.” sözleri önemsiz.

So what is it? Why is it important for us?

Yani bu nedir? Bizim için neden önemli?

Because this is our money.

Çünkü bu bizim paramız.

These are our budgets.

Bunlar bizim bütçelerimiz.

We are filling these budgets --

O bütçeleri biz dolduruyoruz --

it's not some abstract money out there,

Oradaki herhangi bir soyut para değil

so we have the right to demand it to be equitable, to be fair.

bu yüzden onun hakka uygun, adil olmasını isteme hakkına sahibiz.

That's one thing.

Bu bir şey.

So it is important for countries, it's important for companies.

Yani bu ülkeler için önemli, şirketler içim önemli.

Of course, we should ask who is making decisions,

Kararları kimin verdiğini, kimin ihtiyaçlarının

whose needs are being satisfied.

karşılandığını elbette sormalıyız.

And also, maybe, families.

Aynı zamanda, belki, aileler.

But who really has the voice, who is making decisions?

Fakat gerçekten kimin sesi çıkıyor, karar- ları kim veriyor?

It's interesting just to see, and then, to maybe be surprised,

Bunların bakanlar olmadığını sadece görmek

that these ministries are not.

ve belki şaşırmak ilginç.

So if you are interested, you are literally one click away --

İlginiz varsa, tam anlamıyla bir tık uzaktasınız --

and I'm aware this sounds like a sales pitch,

ve bunun kulağa bir satış konuşması gibi geldiğinin farkındayım

but I am selling you the work of many, many gender-budgeting experts

fakat size dünya genelinde bu kavramlarla yıllardır çalışan cinsiyete dayalı

around the world,

who have been, for years, working with these concepts.

bütçeleme uzmanlarının çalışmasını satıyorum.

So you have such a wealth of material

BM Kadın Birimi’nden, Uluslararası Para

from UN Women, IMF, different scholars,

Fonundan, farklı bilim insanlarından, Dünya Bankası’ndan

World Bank, Swedish government ...

İsveç hükûmetinden bol miktarda kaynak var.

doesn’t matter, I will not go into all the wealth of materials.

Fark etmez, tüm materyalleri saymayacağım.

So it's all out there.

Yani hepsi orada.

And if we do that, we will have the budgets

Bunu yaparsak, bu sadece

that will not only lead to gender equality,

harika bir hedef olan cinsiyet eşitliğini

which is an amazing objective in itself,

sağlayan bütçelere değil aynı zamanda

but we will have better, more effective, more efficient, more fair budgets.

daha iyi, daha etkili, daha verimli, daha adil bütçelere sahip olacağız.

What's not to like?

Sevilmeyecek ne var?

So I hope next time we meet, maybe here again,

Bir sonraki sefer buluştuğumuzda belki tekrar burada

this type of gender-responsive budgeting will be called "budgeting."

bu tip cinsiyete duyarlı bütçeleme, “bütçeleme” diye adlandırılır.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause and cheers)

(Alkışlar ve teşekkürler)