How to Share Public Money Fairly | Maja Bosnic | TED

Translator: Thư Nguyễn Thị Reviewer: Thu Ha Tran

So I come from Bosnia.

Tôi đến từ Bosnia.

I mean, I live in Sweden now,

Hiện tôi đang sống ở Thụy Điển,

but you don't need to know my whole life story.

nhưng bạn không cần phải biết mọi thứ về cuộc đời tôi.

But the story that I do want to share is from my home country.

Nhưng hôm nay câu chuyện mà tôi muốn kể thuộc về quê hương của tôi.

So close to 50 percent of the land in Bosnia

Gần như 50% đất ở Bosina

is dedicated to agriculture and farming.

được dùng để làm nông và trồng trọt.

So the government decides to support farmers,

Chính phủ đã quyết định hỗ trợ nông dân,

to set up a budget,

để thành lập một ngân sách,

to set up the requirements for the people to receive the budget,

đặt ra những yêu cầu cho người dân nhận được nguồn ngân sách đó,

and then to disburse the funds.

và sau đó giải ngân quỹ.

So they do that, and towards the end of the process,

Và khi quá trình kết thúc,

they decide to analyze who really received these funds.

họ quyết định phân tích những người thực sự nhận được nguồn ngân sách đó.

And they did that,

Và họ đã thi hành,

and the Ministry of Agriculture was shocked,

và Bộ Nông Nghiệp đã rất ngạc nhiên,

because only one group of citizens received 90 percent of these funds.

bởi chỉ một bộ phận trong quần chúng nhận được 90% nguồn ngân sách đó.

And those were men, men working in agriculture.

Và họ đều là đàn ông làm nông.

So where were the women?

Vậy những người phụ nữ thì sao?

Why didn't they have access to the funds?

Tại sao họ không được một đồng nào từ quỹ đó?

The Minister of Agriculture was surprised, because they didn't mean to discriminate.

Bộ trưởng bộ Nông nghiệp đã rất ngạc nhiên bởi họ không hề cố ý phân biệt đối xử.

They knew there were women working in agriculture, right?

Họ biết phụ nữ cũng làm nông, phải không ạ?

So they went back and analyzed the situation.

Họ lại tiếp tục phân tích tình trạng.

And the problem was -- well, there were three things.

Và vấn đề là -- có ba vấn đề ở đây.

The first thing is they didn't even know the gender of farmers,

Vấn đề đầu tiên là họ thậm chí không biết về giới tính của các nông dân

because they'd never done gender analysis before.

bởi trước giờ họ chưa hề thực hiện phân tích giới.

So actually, they did know the sex disaggregation of cows,

Họ biết về phân tách theo giới của bò, nhưng không biết về điều tương tự ở người.

but not of people.

(Laughter)

(cười)

I will let that sink a bit --

Tôi sẽ để điều đó dừng lại một chút

because gender is unimportant.

bởi vấn đề giới tính không quan trọng lắm.

The second issue is that the way they were distributing the funds

Vấn đề thứ hai là cách mà họ phân chia nguồn ngân sách đó

could not possibly reach women.

không thể tới tay phụ nữ.

Why? Because one of the conditions to get this subsidy

Tại sao? Bởi một trong những điều kiện để nhận được khoản hỗ trợ này

was to give out a land ownership certificate,

là phải xuất trình giấy chứng nhận quyền sử dụng đất,

và ta biết rằng theo truyền thống phụ nữ không được sở hữu đất đai.

and we know that traditionally, women do not own land.

And the second problem was that women didn't even know.

Vấn đề thứ hai là việc phụ nữ thậm chí không biết về điều đó.

Why? Because the information was shared at forums that they do not participate in.

Tại sao? Bởi thông tin này được chia sẻ tại các diễn đàn mà họ không tham dự.

But the story has a happy end, because when the ministry realized this,

Nhưng câu chuyện lại có một kết thúc đẹp, bởi khi Bộ Nông nghiệp nhận thấy điều này,

they changed these provisions.

họ đã thay đổi các điều khoản này.

And with the help of gender experts from Bosnia,

Với sự hỗ trợ của các chuyên gia về giới tính ở vùng Bosnia,

we now see more and more women getting funds every year.

bây giờ chúng ta thấy càng nhiều phụ nữ nhận được khoản hỗ trợ mỗi năm.

So what is the point of this story?

Vậy ý nghĩa của câu chuyện này là gì?

The point is not only that we should have sex-disaggregated data on people,

Vấn đề không chỉ là chúng ta nên có số liệu có tách biệt theo giới về con người

not only cows.

chứ không chỉ riêng bò

(Laughter)

(cười)

But it's also that we can budget fair and equitably,

mà chúng ta còn có thể phân chia ngân sách một cách công bằng và bình đẳng,

but we can't just run numbers blindly.

nhưng chúng ta không thể chỉ chạy theo con số một cách mù quáng.

We need to know the faces of the people that we are serving with public funds.

Chúng ta cần biết mặt những người mà chúng ta phục vụ bằng công quỹ.

So this is really the heart of gender-responsive budgeting,

Đây là điều cốt lõi của Ngân sách có trách nhiệm về giới.

or as I like to think of it, and maybe you, too,

Hoặc như tôi muốn nghĩ về nó, và có thể bạn cũng vậy

common-sense budgeting.

một loại ngân sách hợp lý.

(Laughter)

(cười)

So, I'm an economist,

Tôi là một nhà kinh tế học.

I work with public finance, so public finance and budgets,

tôi làm việc với tài chính công và ngân sách,

but my specialty is helping governments inject a gender perspective

nhưng chuyên môn của tôi là giúp chính phủ đưa ra góc nhìn về giới tính

in their financial decisions and budgets.

trong các quyết định về ngân sách và tài chính của họ.

OK, so budgets are fairly simple, straightforward,

Vâng, ngân sách thì khá là đơn giản, không phức tạp như nó được giới thiệu

as it was introduced,

and now, you are thinking,

và giờ bạn đang nghĩ rằng:

"Well, that does not look fairly straightforward."

“Ồ, nhìn không đơn giản tí nào.”

And it's intentionally done like that,

Nó được cố tình thiết kế như thế đó,

because this is how we often imagine the budget to be: so complex,

Và đây là bởi chúng ta thường nghĩ việc lập ngân sách quá phức tạp,

so technocratic, bureaucratic we don't even want to engage.

quá kỹ trị, quan liêu nên chúng ta thậm chí không muốn tham gia.

But the reality is very different than that.

Nhưng thực tế rất khác so với điều đó.

In fact, all our budgets,

Thực tế thì tất cả những ngân sách

be it your own budgets or public budgets, or company budgets,

cũng giống như ngân sách của bạn, của công ty hoặc ngân sách công

go through the four logical steps.

đều đi qua bốn bước hợp lý.

The first step is, of course, we are calculating our revenues.

Bước đầu tiên dĩ nhiên là tính toán nguồn thu.

In the sense of the state, it would be taxes and fees, right?

Ở khía cạnh chính quyền, nguồn thu cho ngân sách sẽ là thuế và lệ phí phải không?

The second step is budget approval.

Bước thứ hai là xin phê chuẩn ngân sách.

After we figure out what we will do with the funds,

Sau khi biết được những việc sẽ làm dựa trên ngân sách,

it goes to the approval of the parliament.

tiếp theo là xin sự phê duyệt của Quốc hội.

And then, the third step, my personal favorite,

Và sau đó, bước thứ ba, bước tôi yêu thích nhất,

is spending, or budget execution.

là chi tiêu, hoặc chấp hành ngân sách.

Ideally, according to priorities -- not my personal favorite.

Theo thứ tự ưu tiên, không phải theo sở thích cá nhân của tôi.

And then, we go into control and budget oversight.

Và sau đó, chúng ta bắt đầu kiểm soát và giám sát ngân sách.

So whether we have actually spent the money as we planned,

Liệu chúng ta đã thực sự chi tiêu như kế hoạch

and also, whether we have achieved the objectives.

và liệu chúng ta đã đạt được mục tiêu hay chưa.

So in the sense of the state,

Ở khía cạnh chính quyền,

it would be an increased level of education,

mục tiêu sẽ là nâng cao trình độ học vấn,

decreased level of poverty.

giảm nghèo đói.

In the sense of the companies, it would be profit or income.

Theo khía cạnh của các công ty, mục tiêu sẽ là lợi nhuận.

You see where I'm going.

So what is really wrong with that?

Vậy rốt cuộc có vấn đề gì?

It sounds perfectly logical.

Nó có vẻ như rất hợp lý.

Well, what is wrong with that

Nhưng vấn đề ở đây là

is that traditionally, in most countries, if not all around the world,

ở hầu hết các nước, nếu như không nói là trên toàn thế giới,

we assume, when we are planning the budget funds,

khi lập ngân sách, chúng ta cho rằng

that we are targeting one universal, homogenous human

chúng ta đang hướng tới một xã hội đồng nhất

that will have the same access to funds, the same needs, almost.

xã hội mà con người đều có nhu cầu giống nhau, đều được nhận ngân sách như nhau.

And then, a situation such as this one in the Ministry of Agriculture happens;

Và sau đó, những tình trạng như Bộ Nông Nghiệp gặp phải lại lặp lại;

then, we are surprised that our funds didn't really reach everybody.

và chúng ta lại ngạc nhiên rằng khoản ngân sách đó không thực sự tới tay mọi người.

So, what I want to also say here, what do we then do about that?

Vậy, điều tôi muốn đề cập ở đây là liệu chúng ta xử lý điều đó như thế nào?

In Ukraine, the government has analyzed close to 300 budget programs.

Ở Ukraina, chính phủ đã phân tích gần 300 chương trình ngân sách.

And when I say “budget programs,”

Và khi tôi nói “chương trình ngân sách”

these are expenditures in health, education, sports,

nghĩa là những khoản chi tiêu cho y tế, giáo dục, thể thao,

infrastructure, defense --

cơ sở hạ tầng, quốc phòng

anything you can think of that is funded with public funds.

bất kì những thứ gì bạn có thể nghĩ đến được tài trợ bằng công quỹ.

And in every single one of these programs, we have found gender gaps.

Và trong mỗi chương trình đó, chúng ta đều thấy được khoảng cách giới (gender gaps),

We have found big gender gaps.

một khoảng cách giới rất rõ rệt.

And these gender gaps were usually on account of women --

Và những khoảng cách giới đó thường do phụ nữ không nhận được nguồn ngân sách.

they didn't have access.

And why did this happen?

Tại sao điều đó lại xảy ra?

It happened because finance officers were just doing their jobs,

Điều đó xảy ra bởi các nhân viên tài chính chỉ đang làm công việc của họ

and they were doing it really well.

và họ đang làm rất tốt.

They were planning for economic effectiveness, efficiency,

Họ lên kế hoạch vì hiệu quả kinh tế,

value for money ...

giá trị đồng tiền...

We really love value for money.

Chúng ta đều thực sự rất thích giá trị đồng tiền.

Performance budgeting, medium-term --

Ngân sách hiệu suất, --

all of these very valid economic objectives,

tất cả những mục tiêu đúng đắn về kinh tế,

những mục tiêu rất đúng đắn,

very valid goals,

but we really didn't account for the needs of the people

nhưng chúng ta thực sự chưa cân nhắc tới nhu cầu của người dân.

that we are serving with these funds.

And let me illustrate that.

Và để tôi mô tả điều này.

So we have analyzed the program for tuberculosis.

Chúng ta đã phân tích kế hoạch cho bệnh lao,

So, treatment of patients with tuberculosis.

việc chữa trị của bệnh nhân mắc bệnh lao,

And you may be now asking,

và có thể giờ bạn đang tự hỏi:

"OK, but you know, you need to treat the patient.

“Ừ thì thế, nhưng đây là việc chữa trị cho bệnh nhân,

Why is gender important here?"

tại sao giới tính lại quan trọng ở đây?”

But when we have done the analysis,

Nhưng khi chúng ta làm khảo sát phân tích,

we have actually seen that 70 percent

ta thấy rằng 70% bệnh nhân mắc bệnh lao là đàn ông.

of the patients with tuberculosis were men.

And tuberculosis is a big issue in Ukraine.

Và bệnh lao là một vấn đề lớn ở Ukraina.

And these were men living in remote areas, in rural areas, working in mines.

Những bệnh nhân này đều là đàn ông, sống ở vùng hẻo lánh, làm việc trong hầm mỏ.

However, the preventive measures and the way they were designed,

Tuy nhiên, các biện pháp phòng tránh và cái cách mà chúng được thiết kế,

they didn't account for it.

không xem xét điều này.

They were actually targeting those sectors,

Các biện pháp đó chỉ thực sự nhắm vào những lĩnh vực như giáo dục và y tế

such as education and health,

where women traditionally dominate.

nơi phụ nữ thường chiếm phần đa. Điều này hoàn toàn bình thường,

And this is fine,

but they really didn’t account for the needs of the men in these groups.

nhưng họ không thực sự tính đến nhu cầu của đàn ông trong những lĩnh vực này.

And why?

Và tại sao?

Because gender equality was not important in the budget decision.

Bởi bình đẳng giới không quá quan trọng trong việc quyết định ngân sách.

So what I'm trying to illustrate here

Điều tôi muốn làm rõ ở đây là

is not only that we need to account for gender equality

việc chúng ta cần tính đến bình đẳng giới không chỉ để

to achieve our objectives of equality,

đạt được những mục tiêu về bình đẳng,

but we also need to account for it to make more common-sense budgetary decisions,

mà còn để đưa ra những quyết định về ngân sách một cách hợp lý hơn,

more effective and efficient budgets.

hiệu quả hơn.

So how do we do that?

Vậy làm thế nào?

It looks equally entertaining,

Nhìn cũng khá thú vị,

but now, we also add gender,

nhưng giờ chúng ta thêm giới tính vào,

so it's a total mess, and we would think, "How do we even go about that?"

giờ nhìn rất lộn xộn, và chúng ta sẽ nghĩ rằng: “Giờ sao mà giải quyết được?”

But of course, it's not as complex as that,

Nhưng dĩ nhiên, cũng không quá phức tạp như thế,

because in the heart of this work is gender analysis.

bởi mấu chốt của việc này là phân tích giới.

And what do I mean by that?

Ý của tôi là gì?

Khi chúng ta đang lên kế hoạch như những nhân viên tài chính,

So when we are planning, as finance officers,

any financial or fiscal decision,

bất kì quyết định tài chính nào,

meaning when we are planning introducing a new tax, for example,

ví dụ như chúng ta đang lên kế hoạch để đưa ra một loại thuế mới,

the core is to analyze how will that influence

mấu chốt là phân tích liệu điều đó

sẽ ảnh hưởng tới các nhóm người khác nhau trong xã hội như thế nào?

different groups in a society?

So will we have our gender gaps increased --

Liệu khoảng cách giới có gia tăng?

we don’t want to do that --

Chúng ta không hề muốn điều đó,

reduced or leave the status quo?

thu hẹp hay giữ nguyên trạng?

Dĩ nhiên, chúng ta đều muốn thu hẹp khoảng cách giới,

So, of course, we want to reduce them,

and I just want to put it here as well,

và tôi chỉ muốn đề cập tới điều này,

tại hầu hết các quốc gia, thật đáng tiếc là không phải tất cả

in most countries -- not all, unfortunately,

but in a lot of countries around the world,

nhưng tại rất nhiều nước trên thế giới,

we have a very solid legislative framework for gender equality.

chúng ta có khuôn khổ luật pháp rất vững chắc về bình đẳng giới.

We have commitments.

Chúng ta đều cam kết.

But when it comes to budget and finance,

Nhưng khi nhắc đến tài chính và ngân sách,

that's where, suddenly, the story evaporates.

đột nhiên, câu chuyện đó lại vụt tắt.

So when it comes to money,

Khi nói đến tiền bạc,

thì sự ảnh hưởng của giới tính không được phân tích kĩ càng.

it's not really analyzed for gender impact.

Bởi vậy, điều này thực sự rất quan trọng,

So this is really important,

and we do this in, as I said, three steps.

và như tôi đã đề cập, chúng ta thực hiện điều này qua ba bước.

I will take you very fast through these steps, don't worry.

Tôi sẽ nói qua ba bước nhanh chóng, đừng lo.

So the first step is really to do a situation analysis.

Bước đầu tiên là phân tích tình trạng.

So in our agriculture example,

Ví dụ như trong Nông nghiệp,

if we had done a situation analysis,

nếu như chúng ta phân tích tình trạng trước đó,

and if we had known the gender gaps in this sector,

và nếu như chúng ta nhận thức được khoảng cách giới trong lĩnh vực này,

we wouldn't have been surprised.

chúng ta sẽ đã không ngạc nhiên đến thế.

We would have known that women do not own land,

Chúng ta sẽ đã biết rằng phụ nữ không sở hữu đất,

so we wouldn't give this as a requirement,

thì chúng ta sẽ không đưa ra điều khoản về việc này

and we would definitely have known that we need to inform them

và chúng ta chắc chắn sẽ đã biết rằng cần phải thông báo cho họ theo cách khác.

in a different way.

So this is the first step.

Đây là bước đầu tiên.

The second step is related to my example with sex disaggregation,

Bước thứ hai liên quan tới ví dụ của tôi về việc phân tách theo giới tính

you will remember from the beginning.

bạn sẽ nhớ từ đoạn đầu ấy.

So we really need to know the beneficiaries

Chúng ta thực sự cần biết về những người thụ hưởng mà chúng ta nhắm tới.

that we are trying to serve.

And now you are thinking, "This sounds very obvious,"

Và chắc hẳn giờ bạn nghĩ rằng: “điều này là hiển nhiên rồi”,

but it's not done.

nhưng nó vẫn chưa được thực hiện.

And the third step, of course, is to know the procedures.

Và bước thứ ba, tất nhiên là biết về quá trình.

How will we give this budget out, who will have access?

Chúng ta sẽ phân bổ ngân sách đó như thế nào? Những ai sẽ nhận được ngân sách?

What will be the excluded groups?

Những nhóm nào sẽ không được nhận ngân sách?

And that's it.

Vậy là xong đó.

And now, I will just share some good news, I think.

Và giờ, tôi sẽ kể một vài tin tốt.

It's that around 80 countries around the world

Khoảng 80 quốc gia trên thế giới đang triển khai ngân sách có trách nhiệm giới,

are working with gender budgeting.

And please, if you have an interest,

và làm ơn, nếu như bạn quan tâm,

just see if your own country is one of them.

hay xem thử nếu đất nước của bạn là một trong số đó.

Nhưng khi tôi nói rằng họ đang triển khai ngân sách có trách nhiệm giới,

But when I say they are working with gender budgeting,

không có nghĩa rằng toàn bộ ngân sách của họ đều đáp ứng theo giới tính.

that does not mean that their whole budget is gender-responsive.

That would be my dream.

Tôi cũng ước là vậy á.

But my personal hero is Austria. Why?

Người anh hùng trong lòng tôi là nước Áo. Tại sao?

Because they have gender budgeting entrenched in the constitution.

Bởi họ đã đưa ngân sách có trách nhiệm giới vào hiến pháp.

So that means that in Austria,

Điều đó có nghĩa rằng ở Áo,

it cannot happen that you have an investment project

bạn sẽ không thể có một dự án đầu tư mà không cân nhắc tới giới tính

that you are doing without considering gender

and gender equality.

và bình đẳng giới.

Canada -- feminist government, gender-balanced cabinet --

Canada-- một “chính phủ nữ quyền”, nội các cân bằng giới tính

and they are doing gender budgeting,

và họ đang triển khai ngân sách có trách nhiệm giới,

but they are taking into account the needs of Indigenous groups of people.

nhưng họ đang cân nhắc nhu cầu của các nhóm người bản địa.

So this is also something that we want to do

Đây cũng là điều mà chúng ta muốn và phải hướng tới.

and we have to do.

Let me take you to Morocco.

Để tôi đưa bạn tới Ma Rốc.

Morocco is working with gender budgeting for 20 years.

Ma Rốc đã thực hiện ngân sách có trách nhiệm giới trong 20 năm.

Indonesia, with the help of the World Bank,

Indonesia, cùng với sự hỗ trợ từ Ngân hàng Thế giới,

has just analyzed their whole budget system

vừa phân tích toàn bộ hệ thống ngân sách của họ

để hệ thống trở nên đáp ứng giới hơn.

to make it more gender-responsive.

And I need to take you again to Bosnia,

Và quay trở lại Bosnia,

because I did start with that example.

bởi tôi đã bắt đầu với ví dụ ở Bosnia.

Balkan countries are doing fantastic work, with the help of UN Women.

Cùng với sự hỗ trợ từ Quỹ phát triển Phụ nữ của Liên Hợp Quốc

So there is a lot of work happening,

Có rất nhiều thứ đang diễn ra,

and I am now coming to an end,

và giờ tôi sẽ kết thúc bài diễn thuyết này

because you might now be wondering,

bởi các bạn có thể sẽ tự hỏi:

"OK, but what is in it for me?" in a sense.

“Ừ, nhưng điều đó có liên quan gì tới tôi?

"You are talking about public budgets,

Bạn đang nói về ngân sách công,

nhưng tôi làm việc cho công ty, NGO, hoặc tôi kinh doanh tự do”

but I work in a company or NGO, or I'm self-employed," doesn't matter.

So what is it? Why is it important for us?

Vậy điều đó là gì? Tại sao lại quan trọng với chúng ta?

Because this is our money.

Bởi đấy là tiền của chúng ta.

These are our budgets.

Đấy là ngân sách của chúng ta.

We are filling these budgets --

Chúng ta đóng góp cho nguồn ngân sách đó

it's not some abstract money out there,

đó không phải là một số tiền trừu tượng nào đó,

so we have the right to demand it to be equitable, to be fair.

vì vậy, chúng ta đều có quyền để yêu cầu nó công bằng và bình đẳng.

That's one thing.

So it is important for countries, it's important for companies.

Bởi vậy, điều đó rất quan trọng đối với các quốc gia và các công ty.

Tất nhiên, chúng ta nên đặt ra câu hỏi ai là người quyết định,

Of course, we should ask who is making decisions,

whose needs are being satisfied.

cần đáp ứng nhu cầu của những ai?

And also, maybe, families.

Và cũng có thể là các gia đình.

But who really has the voice, who is making decisions?

Nhưng ai là người thực sự có tiếng nói, có quyền đưa ra quyết định?

It's interesting just to see, and then, to maybe be surprised,

Hẳn rất ngạc nhiên khi đó không phải là các bộ trưởng.

that these ministries are not.

So if you are interested, you are literally one click away --

Vậy nếu bạn quan tâm, bạn thực sự chỉ cần một cú nhấp chuột

and I'm aware this sounds like a sales pitch,

và tôi biết điều này nghe có vẻ như một cách chào hàng,

but I am selling you the work of many, many gender-budgeting experts

nhưng tôi bán cho bạn công trình của rất nhiều chuyên gia về ngân sách giới

around the world,

trên toàn thế giới,

who have been, for years, working with these concepts.

những người đã làm việc với những khái niệm này trong nhiều năm.

So you have such a wealth of material

Bạn có rất nhiều nguồn thông tin

from UN Women, IMF, different scholars,

từ Quỹ phát triển Phụ nữ của LHQ Quỹ Tiền tệ Quốc tế, nhiều nhà học giả,

World Bank, Swedish government ...

Ngân hàng Thế giới, Chính phủ Thụy Điển...

doesn’t matter, I will not go into all the wealth of materials.

không quan trọng lắm, tôi sẽ không đề cập chi tiết tất cả nguồn thông tin.

So it's all out there.

And if we do that, we will have the budgets

Và nếu chúng ta thực hiện điều đó, chúng ta sẽ có nguồn ngân sách

that will not only lead to gender equality,

mà không chỉ cải thiện bình đẳng giới - một mục tiêu rất đáng kinh ngạc,

which is an amazing objective in itself,

but we will have better, more effective, more efficient, more fair budgets.

mà còn là một nguồn ngân sách công bằng và hiệu quả hơn rất nhiều.

What's not to like?

Vậy có điểm nào để không thích nhỉ?

So I hope next time we meet, maybe here again,

Tôi hy vọng rằng lần tới chúng ta gặp mặt, có thể là tại đây,

this type of gender-responsive budgeting will be called "budgeting."

kiểu ngân sách có trách nhiệm giới sẽ được gọi là “ngân sách”.

Thank you.

Xin cảm ơn mọi người.

(Applause and cheers)

(vỗ tay)