5 Values for Repairing the Harms of Colonialism | Jing Corpuz | TED

Çeviri: Muhammed Hikmet İğdemir Gözden geçirme: esra kurul

(Speaking in Kankana-ey)

(Kankanaey dilinde konuşuyor.)

And I wish I can continue in my language so that I can make no mistakes.

Keşke ana dilimde konuşmaya devam edebilsem de hata yapmasam.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I greet you in the language of my Indigenous Kankana-ey Igorot ancestors.

Sizi atalarım İgorotların yerel dili olan Kankana-ey diliyle selamladım.

And I acknowledge that I am in the homelands of the Lenape people.

Şu anda Lenapelilerin ana vatanında olduğumu ikrar ederim.

Benim adım Jing,

I am Jing,

and I come from the central mountain range

ve Filipinler’in kuzeyinde bulunan

of the northern part of the Philippines.

orta dağlık bölgeden geliyorum.

If you've heard of the Banaue Rice Terraces,

Günümüz dünyasının harikalarından biri olan

which is one of the wonders of the modern world,

Benaue Pirinç Terasları’nı daha önce duyduysanız,

that is the region where I am from.

işte orası benim geldiğim yer.

My ancestors built these terraces by hand,

Atalarım bu terasları, yüzyıllar boyunca

as a community, through the centuries.

tek vücut olarak, elleriyle inşa ettiler.

It is their intimate knowledge of nature and of the way that the river flows,

Nehirlerin akış yönüne ve doğaya dair sahip oldukları engin bilgiler

the waters flow and the waters are stored,

suların akıp depolanmasına

that enables these terraces to be irrigated

ve böylece terasların makine yardımı olmadan

without the help of machines.

sulanmasını sağladı.

The art and science of building and irrigating these terraces is magical.

Bu teraslardaki sulama yöntemi ve yapımındaki bilim ve sanat büyüleyicidir.

They have been sustainably and beautifully irrigated for centuries.

Yüzyıllar boyunca sürekli olarak, güzel bir şekilde sulandılar.

Now, my people are also known as one of the unconquered

Günümüzde, halkım Cordillera Dağları’nın kolonileşmemiş ve

and uncolonized tribes of the Cordillera Mountains.

özgür yaşamış kabilelerinden biri olarak da biliniyor.

We successfully resisted more than 300 years of Spanish colonization

İspanyol sömürgesine karşı 300 yıldan fazla başarıyla direndik

because the mountains that we nurtured and cared for protected us in return.

çünkü hürmet ettiğimiz ve ilgilendiğimiz dağlar, karşılığında bizi korumuştu.

Now, to be sure,

Pekâla, altına sahip olduğumuzu öğrenen İspanyollar,

the Spanish attempted. They heard about our gold.

bundan emin olmak için teşebbüslerde bulundular.

So they sent many expeditions into the mountains to mine our gold

Böylelikle altınımızı çıkarmak ve bizden vergi almak için

birçok keşif heyeti gönderdiler.

and to tax us.

But the historical records show,

Fakat tarihsel kayıtların aktardığına göre,

I kid you not,

şaka yapmıyorum,

members of the expedition were sent back inevitably

birçok keşif heyeti geri gelmemek üzere ve bazen de kafaları kesilmiş bir halde

and sometimes without their heads.

geri gönderilmişti.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

That's right.

Bu doğru.

We are --

Bizler,

We were a headhunting people.

Kelle avcıları-idik.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And the name of my mother’s hometown, Besao, comes from the word “buso,”

Ve annemin ana vatanının olan Besao’nun adı, kelle avcısı anlamına gelen

“Buso” kelimesinden gelmektedir.

which means headhunter.

Ve işte bu sebepten dolayı meslektaşlarımın yanında her zaman

And this is why I'm always joking around with my colleagues,

“Ben yeniden toparlanmakta olan bir kelle avcısıyım.”

“I am a recovering headhunter.”

(Laughter)

diyerek alay ediyorum.

(Gülüşmeler)

When we drove the Spanish out of the Philippines in the late 1800s,

1800′lerin sonlarında İspanyolları Filipinler’den sürdüğümüzde,

they were unfortunately replaced by a more creative colonizer:

yerine ne yazık ki daha yaratıcı sömürgeciler geldi:

the Americans.

Amerikalılar.

And the pressure on our homelands increased exponentially.

Ve diyarlarımızın üzerine yapılan baskı katlanarak arttı.

They wanted to mine our gold,

Altınımızı çıkarmak,

to dam our rivers and to log our forests that we had cared for

nehirlerimize sit çekmek ve hayatlarımız pahasına sahip çıktığımız

at the risk of our own lives.

ormanları kesmek istediler.

When they wanted to dam the Chico River,

Geldiğim dağların hayat damarı olan

which is the lifeblood of the mountains where I'm from,

Chico nehrine set çekmek istediklerinde

they were met with fierce resistance and protests from the people.

halkın şiddetli direnişi ve eylemleriyle karşılaştılar.

Our burial grounds, sacred places and amazing terraces

Kabristanlarımız, kutsal alanlarımız ve hayret verici teraslarımız

would have been drowned and lost forever.

sular altında kalarak sonsuza kadar yok olabilirdi.

And this was simply a spiritual and cultural price

Ve bu durum basitçe, halkımın ödemeye razı olmadığı

that my people were not willing to pay.

kültürel ve manevi bir bedeldi.

This project was funded by the World Bank.

Bu proje Dünya Bankası tarafından fonlanıyordu.

And because of the fierce resistance of Indigenous peoples,

Atalarımın sergilediği bu şiddetli direniş nedeniyle,

they were forced to back off in the 1980s

1980′lerde geri çekildiler

and to put in place an Indigenous people safeguard policy

ve yerli bölgelerinin rızası olmayan böyle bir kalkınma saldırganlığının

to make sure that development aggression doesn't happen again

tekrarlanmamasından emin olmak için yerli halk himaye politikasını

in Indigenous territories without consent.

yürürlüğe sokmak zorunda kaldılar.

OK, so that's a new word and a big word.

Pekala, bu yeni ve aynı zamanda büyük bir kelime.

(Applause)

(Alkışlar)

Don’t worry, I’ll explain it. (Laughs)

Endişelenmeyin, şimdi açıklayacağım. (Gülüşmeler)

So what is development aggression?

Peki, Kalkınma Saldırganlığı nedir?

Well, development --

Pekala, kalkınma--

development is ... physical or economic infrastructure

kalkınma, bir topluluğun gelişmesine ve hedeflerine ulaşmasına

yardımcı olmak için oluşturulan

that's put in place in a community to help them thrive

fiziksel ya da ekonomik altyapıdır.

and reach their goals.

Like, for example,

Örneğin, mesela,

if there is not enough affordable housing in a community

Eğer bir toplumun gelirine paralel yeterince ev bulunamıyor

or inadequate access to culturally appropriate education,

veya kültüre uygun eğitime yeterli erişim yok ise,

development would build affordable houses

kalkınma, devreye girerek uygun fiyatlı evler inşa edecek

and enable access to culturally appropriate education.

ve kültürel olarak uygun eğitime yeterli erişimi sağlayacaktır.

Simple.

Basit.

But development aggression is the opposite.

Fakat kalkınma saldırganlığı bunun tam tersidir.

It is development that exploits the resources of the community

Kalkınma saldırganlığı, toplumun kaynaklarını sömüren ve topluma

and not for the purpose of helping the community,

yardım etme amacı gütmek yerine sömürgecinin yararına hizmet eden

but for the developer's gain.

bir kalkınma durumudur.

It is a manifestation of colonialism,

Bu sömürgeciliğin bir tezahürüdür

and it is a very colonial worldview

ve oldukça kolonyal bir dünya görüşüdür.

and comes from top-down decision making.

Ek olarak, yukarıdan aşağıya karar verme sürecine sahiptir.

As Indigenous peoples, we perceive it as projects imposed

Yerliler olarak biz bu görüşü, topluma zorla empoze edilmeye çalışılan

without the consent of the community

ve haklarımızı umursamaz bir tavır takınan

and in a manner that violates our rights.

projeler olarak görüyoruz.

It falls within the paradigm of overproduction,

Bu projeler, insanlık ve gezegen için hiçbir faydasının olmadığı

overconsumption and accumulation of wealth by individuals,

kanıtlanmış olan aşırı üretim, tüketim ve zenginliğin

which has proven to be not helpful at all for humanity and for the planet.

kişilerde toplanması paradigmasına düşmektedir.

(Applause)

(Alkışlar)

Sometimes I wonder and I really think about,

Bazen gerçekten şunu çok merak ediyor;

you know, why did my ancestors,

soydaşlarım, atalarım çoğunlukla

why did my forebears resist the dam so strongly,

hayatlarına mal olan bu setin yapımına karşı neden

usually at the cost of their own lives?

bu kadar hiddetle direndiler? diye düşünüyorum.

You know, the mountains are vast

Bilirsiniz, dağlar muntazamdır,

and we could have moved away from the inundated areas.

bu nedenle sular altında kalan bölgelerden uzaklaşabilirdik.

We could have gone to a different place

Madenlerde zehirlenmediğimiz

that was not poisoned by the mines

veya ormanların kesilip çıplak bırakılmadığı

or that was not denuded by the logging.

alanlara gidebilirdik.

But my people explain that the struggle against the dams,

Ancak halkım barajlara, madenciliğe ve ağaç kesimine karşı verilen

the mining and the logging

savaşın kimliğimiz

is a struggle for our identity and for our cultural survival.

ve kültürel varlığımız için verilen bir mücadele olduğunu açıklıyor.

It is a struggle to make sure that we have healthy territories

Bu mücadeleyi, gelecek nesillere bırakabileceğimiz sağlıklı topraklara

to pass on to the future generations.

sahip olduğumuzdan emin olmak için veriyoruz.

And this is what I have discovered

Bu durum, yaptığım tüm seyahatler sırasında,

through all my travels and interactions with other Indigenous peoples.

diğer yerlilerle girdiğim etkileşimlerin sonucunda keşfettiğim bir şeydir.

This is common among Indigenous peoples worldwide.

Bu düşünce dünya genelindeki yerli halklar arasında yaygındır.

The notion that we hold our lands, our waters,

Topraklarımızı, sularımızı, bölgelerimizi ve kaynaklarımızı

our territories and our resources

sadece kendimiz için değil, aynı zamanda

not just for ourselves but for the future generations.

gelecek nesiller için de muhafaza etme düşüncesi.

Macli-ing Dulag, who is a pangat, or a peace pact holder,

Pangat (lider) Macli-ing Dulang, ya da barış paktının sahibi diyelim,

he famously said to the government bureaucrats

seti ilerletmek için bölgeye gelen

who came through the territory to push the dam,

hükümet bürokratlarına karşı ün demecinde şöyle der: “Bize arazinin sahibi olup

"You asked us if we own the land

olmadığını sordunuz ve sonrasında

and mock us by asking, 'Where is your title?'

‘tapunuz nerede?’ diyerek dalga geçtiniz.”

When we asked the meaning of your words,

Size kelimelerinizin ne anlama geldiğini sorduğumuzda,

you taunt us by saying,

bizi kışkırtarak şöyle dediniz,

'Where are the documents to prove your ownership?

“Arazinin size ait olduğunu ispatlayan belgeler nerede?”

Titles, documents, proof of ownership.′

Unvanlar, dokümanlar, mülkiyet belgesi’

Such arrogance to think that you can own the land

Bu diyarlar bize aitken, sizin ona sahip olabileceğinizi düşünmek

when we are instead owned by it.

ne büyük bir küstahlıktır.

How can you own something that will outlive you?

Senden daha uzun yaşayan bir şeye nasıl sahip olabilirsin ki?

Only the people own the land

Toprak, üzerinde sadece

because it's the people that live forever."

ebediyen yaşayacak olan halkındır.

As Indigenous peoples,

Yerliler olarak,

we own our past, our present and our future.

Geçmişimize, günümüze ve yarınlarımıza sahibiz.

Private development for the gain of the few

Azınlığın kazancı ve toplumun zararına olan özel kalkınma,

and to the detriment of the community,

flies against the face of the reality

Yerli halkların nesiller boyu var olma

of the generational existence of Indigenous peoples.

gerçeğine ters düşmektedir.

Bu sebeple, kalkınma saldırganlığı aslında

So development aggression is actually an extension

of a version of capitalism that pushes overconsumption,

kapitalizmin aşırı tüketim ve üretimi teşvik eden

overproduction

ve gelecek nesilleri umursamayan,

and has no regard for the future generations.

bir versiyonunun uzantısıdır.

It’s always “more is better,”

Her zaman “daha fazla daha iyidir”,

“extract as much value and labor as you can

“Geleceği umursamadan topraktan ve insanlardan

from the land and from the people

elde edebildiğin kadar zenginlik ve emek elde et.”

without caring for the future.”

So when I was younger --

Ben küçükken-

Story time. (Laughs)

Hikaye zamanı. (Gülüşmeler)

I grew up with my grandparents and they always told me,

Büyükanne ve büyükbabamın yanında büyüdüm ve bana her zaman şöyle derlerdi,

"Eat everything in your plate."

“Tabağındaki her şeyi bitir.”

I'm sure you've heard that as well.

Eminim ki bu nasihatı siz de daha önce duymuşsunuzdur.

But there's a deeper undercurrent there.

Fakat burada daha derin bir anlam var.

Eat everything on your plate in order to honor the hands that planted, nurtured,

Yiyecekleri eken, besleyen, hasat eden ve pişiren elleri onurlandırmak

harvested and cooked the food.

için tabağınızdaki her şeyi yiyin.

He taught me about the concept of “inayan,”

Bana “inayan” kavramını, yani

or “do not do anything that might harm others

“başkalarına zarar verebilecek ya da kötü, şeytani, tabu

or things that are bad, evil, taboo or unethical.”

veya etik olmayan şeyleri yapmamayı” öğretti.

So getting more than what you need

Yani ihtiyacınız olandan fazlasını almak

deprives others.

başkalarını mahrum bırakır.

Getting more food than what you can eat

Yiyebileceğinden fazlasını yemek aç olanları mahrum bırakırken,

deprives the hungry and dishonors those that produced it.

yemeği yapanlara ise saygısızlık etmiş olur.

He would ask me, when he sees uneaten rice on my plate,

Büyükbabam bana, tabaktaki yenmemiş pilavı gördüğünde,

"Don't you hear the rice crying?"

“Pilavın ağladığını duymuyor musun?” diye sorardı.

And I would hear it crying.

Ve ben ağladığını duyardım.

So until this day, I can't leave rice on my plate

Bu sebeple bugüne kadar, tabağımdaki pilavı hiç yarım bırakmadım.

because I always hear the cries of the rice.

Çünkü her zaman pirinç tanelerinin feryatlarını duyuyordum.

Another concept that my relatives taught me

Akrabalarımın bana öğrettiği bir diğer şey ise,

is (Speaking in Kankana-ey).

(Kankana-ey dilinde konuşuyor.)

Literally, “Spread the good.”

diğer anlamıyla, “İyiliği yaymaktır.”

Spread the good values, the good virtues, practices,

İyi değerleri, güzel anıları, uygulamaları

even material things.

ve hatta materyalist şeyleri yaymak.

Another way of saying it in my language is

Kendi dilimde söylediğim bir diğer yol şudur:

(Speaking in Kankana-ey).

(Kankana-ey dilinde konuşuyor.)

It means no one person should own what is good.

Anlamı, hiç kimse iyi olana tek başına sahip olmamalıdır.

It is to be shared with the community.

İyi olanı etrafındakilerle paylaşmalıdır.

It is an expression of reciprocity and honor for the collective,

Bu, topluma karşı onur ve mütekabiliyetin bir tanımıdır

and it teaches us to care for the common good.

ve bize topluma yararlı olmayı öğretir.

So these values,

Bu yüzden bu değerler,

reciprocity,

mütekabiliyet,

spirituality,

maneviyat,

not taking more than you need,

ihtiyaçtan fazlasını almamak,

obligation to future generations

gelecek nesillere karşı yükümlülük

and collective decision making,

ve kolektif kararlar almak,

all of these values are now finding their way into scientific studies

tüm bu değerler, biyoçeşitlilik ve ekosistem hizmetleri,

and global scientific assessments

iklim değişikliği ve arazi bozunumunun

on the status of biodiversity and ecosystem services,

durumu üzerine bilimsel çalışmalarda ve global bilimsel

climate change and land degradation.

değerlendirmelerde yer bulmaya başlamıştır.

So what we all need to do now

Yani, şu anda yapmamız gereken şey

is what Indigenous peoples have always known

yerlilerin her zaman bildiği

and have always done.

ve yaptığı şeylerin aynısıdır.

As we face the negative effects of biodiversity loss,

Bioçeşitliliğin yok olması,

climate change, extreme weather events

iklim değişikliği, sel,

orman yangınları ve kuraklık gibi

like the flooding, the wildfires, the droughts --

ekstrem hava koşullarının olumsuz etkileriyle yüzleşirken

the scientists, they are slowly moving towards the conclusion

bilim insanları, yavaş yavaş kurtuluşumuza

that it is only through Indigenous wisdom and values

giden yolun ancak yerlilerin bilgeliği, değerleri

and ways of caring for territory

ve toprakla ilgilenme biçimlerinde görebileceğimiz

that we see the path towards our salvation.

sonucuna doğru ilerliyorlar.

The path towards our salvation is not through more development,

Kurtuluşumuza giden yol daha çok kalkınmadan,

it's not through more consumption or more production.

daha çok tüketmekten ya da üretmekten geçmez.

Overconsumption, development aggression, overproduction,

Aşırı tüketim, kalkınma saldırganlığı, aşırı üretim

hepsi gezegene zarar veren ve bilim insanlarının hepimiz için

are all manifestations of destructive colonialism

that has harmed the planet

gerekli olarak gördüğü yerli bilgeliğini hor gören

and that has undermined the Indigenous wisdom

that the scientists acknowledge

yıkıcı sömürgeciliğin birer tezahürleridir.

that we all need.

So think about it.

Bir düşünün.

In spite of everything,

Her şeye rağmen,

all the challenges we have faced,

Yüzleştiğimiz tüm bu zorluklara

more than 500 years of colonization,

500 yılı aşkın sömürgeciliğe,

all of the development aggression, we are still here.

tüm bu kalkınma saldırganlığına rağmen hala buradayız.

Indigenous peoples and our values have thrived and have endured.

Yerli halk ve değerlerimiz gelişti ve varlığını sürdürmeye devam etti.

We have survived,

Hayatta kaldık

and the least we can do is to honor this resistance

ve icraatlerimizi,

by decolonizing our structures,

düşünce biçimimizi

decolonizing the way we think,

ve yapılarımızı dekolonize ederek

decolonizing our practices,

en azından bu direnişi onurlandırabiliriz.

so that we can stop the destruction of the planet.

böylece böylece gezegenin yıkımını durdurabiliriz.

Colonization and its tentacles has always deprived people and planet

Sömürgecilik ve onun vantuzları, insanları ve gezegeni

her zaman doğal ve haklı olarak ihtiyaç duyduğumuz şeylerden mahrum etti.

of the things that we naturally and rightfully need.

It is only by decolonizing our understanding of history

Bu küresel krize nasıl geldiğimizi

that we will understand

ancak tarih anlayışımızı dekolonize ederek anlayabiliriz.

how we have arrived at this planetary crisis.

Sadece yerli halkı onurlandırıp

And it is only through honoring Indigenous peoples

and being inspired by the values,

onların değerlerinden ilham alarak,

providing the support and the resources

kaynaklarımızı yerli halkların kalkınma saldırganlığı

in order for Indigenous peoples to continue to resist

ve sömürgeciliğe karşı direnmeye

development aggression and colonialism

devam edebilmeleri için ayırıp destek olarak

that we can save ourselves and save the planet.

kendimizi ve gezegeni kurtarabiliriz.

So I invite us,

Bu yüzden insanlığı

let's listen,

dinlemeye,

let's be inspired,

ilham almaya,

let us learn,

öğrenmeye,

and let us support the struggles of Indigenous peoples.

ve yerli halkların mücadelesine destek olmaya davet ediyorum.

This is the only path forward.

İleriye giden tek yol budur.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)