A Climate Solution? The Wisdom Passed Down Through Generations | Louise Mabulo | TED

Çeviri: Elza Elif Mehdiyev Gözden geçirme: Eren Gokce

When I was a little girl, my parents would take me outside

Ben küçük bir kızken, ebeveynlerim beni dışarı çıkarır

and show me all the incredible ways

ve iyi yiyecekler yetiştirmek için

that they would take care of our land to produce good food.

tarlamıza nasıl harika bir şekilde bakacaklarını gösterirlerdi.

And I would begrudgingly follow them out

Ve ben isteksizce onları takip ederdim

and listen to the stories that they had to say.

ve anlatmak istedikleri hikâyeleri dinlerdim.

And their pieces of advice would range from totally rational and practical

Verdikleri tavsiyeler oldukça mantıklı ve uygulanabilir de olabiliyordu,

to absolutely bizarre.

tamamıyla tuhaf da.

For example, my grandfather would say,

Örneğin, büyükbabam şöyle derdi:

"Hey Louise, if you want to plant good root crops this season,

“Hey Louise, eğer bu sezon sağlam kök bitkileri ekmek istiyorsan,

what you should do is plant some rocks underneath your sweet potatoes."

yapman gereken tatlı patateslerinin altına biraz taş dikmek.”

And I would look at him and be like,

Ve ona bakardım ve derdim ki,

“OK, Grandpa, sure. I totally believe you.”

“Hı hı, büyükbaba, tabii. Sana tamamen inanıyorum.”

And my grandmother would say,

Ve büyükannem şöyle derdi:

"OK, to have the best harvest of fruits from the fruit-bearing trees this season,

“Tamam, bu sezon meyve veren ağaçlardan en iyi hasatı almak için,

you want to be able to plant according to lunar cycles.

ay takvimlerine göre ekmek istersin.

You want to plan towards the full moon and never towards a new moon."

Dolunaya karşı ekmelisin, asla yeni aya karşı değil.”

And I would look at her and say, "What?"

Ve ona bakardım ve derdim ki, “Ne?”

And my dad, most bizarrely of all,

Ve babam, en tuhaf şekilde

would say, "If you want to sift rice or cocoa nibs to get rid of all the dust,

“Eğer tozdan kurtulmak için buğday veya kakao parçacıklarını elemek istiyorsan,

the best thing that you can do is to whistle a certain tone

yapabileceğin en iyi şey belirli bir tonda ıslık çalarak

rüzgârı yakalamaktır.” derdi.

to harness the wind."

And I'd be like, "Dad, like airbending?"

Ben de şöyle derdim: “Baba, hava bükme gibi mi?”

(Laughter)

(Kahkahalar)

"OK, sure."

“Tamam, tabii tabii.”

So as I grew up, I would ask them,

Büyüdükçe, onlara sorardım,

"Why? Why do we do all these weird, strange things," right?

“Neden? Neden bütün bu tuhaf, garip şeyleri yapıyoruz,” değil mi?

And my relatives and my family would come up to me and be like,

Ve akrabalarım ve ailem bana gelip derdi ki:

"Louise, here's the thing.

“Louise, olay şu.

Your grandparents are kind of crazy. So this is just traditions.

Büyükanne ve büyükbaban biraz deli. Yani bunlar sadece gelenekler.

You don't have to think about it. It's fine."

Bunların üzerine düşünmek zorunda değilsin. Sorun değil.”

But my work has put me at the frontlines of the climate crisis,

Ancak mesleğim, beni iklim krizinin ön saflarına yerleştirdi,

working with communities and farmers to build resilient agroforests

topluluklar ve çiftçilerle birlikte çalışarak

bizim yaşadığımız kuvvetli süper tayfunlara

that really react best

gerçekten de en iyi şekilde tepki veren

to the intense super typhoons that we experience.

dayanıklı tarımsal ormanlar inşa etmek için.

Cacao Projesi adında bir girişim başlattım.

I established an initiative called the Cacao Project,

Bu girişimin amacı, bu tarz dayanıklı tarımsal ormanlar inşa etmek

which works to build these resilient agroforests

and work closely with farmers

ve ekosistemlerimizi ve topraklarımızı en iyi şekilde nasıl koruyabileceğimizi

to understand how we could best steward our ecosystems and landscapes.

anlamak için çiftçilerle beraber çalışmak.

And over the years, I've been able to really do my best dream job,

Ve yıllar geçtikçe, gerçekten de hayalimdeki işi yapabildim:

which is make chocolates for restoration.

Restorasyon için çikolata yapmak.

And I have the best job, I know.

Ve en iyi işe sahibim, biliyorum.

I get to eat chocolates, talk to farmers,

Çikolata yemek, çiftçilerle konuşmak,

live on the land and have such a good life.

taşrada yaşamak ve harika bir hayata sahip olmak.

And we look at the ways

Ve pratik, geleneksel bilgi tekniklerini

that we can marry practical, traditional knowledge techniques

modern bilim ve bilgi birikimiyle

with modern science and know-how,

nasıl birleştirebileceğimize bakıyoruz,

so that we could really put a spotlight

iklim değişikliğine etkin biçimde tepki veren

on those simple, practical solutions that react effectively to climate change.

basit, pratik çözümlere gerçekten dikkat çekebilmek için.

Now over the years I’ve trained with farmers,

Yıllar geçtikçe, çiftçilerle eğitim aldım

and we make sure that learning is a two-way street

ve biz öğrenmenin iki uçlu olduğundan emin oluyoruz: Biz onların

where we listen to the stories that they have to say,

hikâyelerini dinliyoruz, aynı

but also be able to teach them regeneration.

zamanda da onlara yenilenmeyi öğretiyoruz.

So very simple concepts,

Yani çok basit kavramlar, toprağa aldığımızdan

like putting more carbon back in the soil than we take from it,

daha fazla karbon vermek

or maybe planting the crops that are suited to our ecosystems

ya da belki ekosistemlerimiz ve topraklarımıza

and our landscapes.

uygun mahsuller ekmek gibi.

And even propagating the life

Ve hatta ormanlarımızı ve ağaçlarımızı güçlendiren

that strengthens our forests and our trees.

yaşamı arttırmak.

And as I was talking to these farmers,

Ve ben bu çiftçilerle konuşurken,

these crazy stories started resurfacing,

o çılgın hikâyeler yeniden ortaya çıkmaya başladı

and I said, "OK, hang on, hang on. Maybe they're on to something here."

ve dedim ki, “Bir dakika. Belki burada bir şey olabilir.”

So together with our farmers, we started kind of trying it out.

Çiftçilerimizle birlikte bu hikâyeleri denemeye başladık.

OK, let's plant some rocks here and see what happens.

Tamam, buraya biraz taş gömelim ve ne olacağını görelim.

OK, let's plant according to the lunar cycles.

Tamam, ay döngülerine göre ekim yapalım.

And for some reason, every single time that we would do that,

Ve nedense, bunu her yaptığımızda

it would work.

işe yaradı.

When we plant rocks under sweet potatoes,

Tatlı patateslerin altına kaya diktiğimizde daha iyi, daha tatlı,

they were better, sweeter, just more delicious.

resmen daha lezzetli oluyorlardı.

Every time we planted according to lunar cycles,

Ay döngülerine göre her ekim yaptığımızda,

we'd have delicious harvests.

lezzetli hasatlarımız oldu.

And I thought, maybe, what if all of these weird stories

Ve düşündüm, ya tüm bu tuhaf hikâyeler,

are just kind of decades of peer review

büyükanneden toruna,

babadan kıza geçen,

that has passed down from grandmother to grandson,

en iyi bildikleri metotları içeren

from father to daughter,

in the ways that they best knew how?

onlarca yıllık akran denetimleriyse?

And maybe Grandma wasn't so crazy after all.

Ve belki de, sonuç olarak, büyükannem o kadar da deli değildi.

So I quickly learned that lunar cycles

Böylece, ay döngülerinin aslında

were actually tied to insect flight activity and reproduction

böceklerin uçma hareketi ve üremesine bağlı olduğunu,

ve bunun daha iyi tozlayıcılar, ve sonuçta daha çok meyveye yol açtığını

that made better pollinators, so more fruits.

çabucak öğrendim.

It was tied to irrigation and water patterns.

Sulama ve su modelleri ile ilişkiliymiş.

And I thought, wow, that is so cool.

Ve düşündüm ki, vay, bu çok havalı.

So my grandmother had a point. I digress.

Demek anneannem haklıymış. Konuyu dağıttım.

It turns out planting rocks under root crops,

Sonuçta, kök bitkilerinin altına kaya gömmek,

it meant that you were just actually making better drainage,

aslında daha iyi drenaja yol açıyor,

but also it was creating this inviting ecosystem

ama aynı zamanda solucanlar ve küçük canlıların yaşaması

for worms and little creatures to live under.

için de davetkâr bir ekosistem yaratıyor.

And they were just natural fertilizers.

Ve onlar sadece doğal gübreler.

So, awesome, Granddad was right.

Harika, büyükbabam haklıymış.

And whistling for wind,

Ve rüzgâr için ıslık çalmak,

well ...

hakkında ise...

I wish I could give you a scientific explanation.

Keşke size bilimsel bir açıklama yapabilseydim.

I have no idea how that works, but every time I ask my dad,

Bunun nasıl olduğuna dair hiçbir fikrim yok ama babama her

“Can you bring me out to a field and whistle?”

“Beni bir tarlaya götürüp ıslık çalar mısın?” diye sorduğumda,

a light breeze would always seem to blow.

hafif bir esinti beliriyor gibi.

And it was magic. I was like, what is this sorcery?

Ve bu sihir. Her seferinde diyorum, nedir bu büyücülük?

So what if all of these invisible pieces of knowledge

Peki ya tüm bu görünmez bilgi parçaları

aslında topraklarımıza yönelik yönetimimizi

are actually keys to how we can best curate

en iyi nasıl yönetebileceğimizin,

our stewardship to our landscapes,

iklim değişikliğine daha iyi tepki vermeleri için

how we could best create resilience in our ecosystems and forests

ekosistemlerimizi ve ormanlarımızı

en iyi nasıl daha dayanıklı kılabileceğimizin anahtarlarıysa?

to react better to climate change.

And all of this knowledge exists

Ve tüm bu bilgiler

ülkelerde ve topluluklarda, aile geleneklerinde ve

in countries and communities, and traditions and stories

within our families.

hikâyelerde bulunuyor.

And as a young person who works in the environmental field,

Çevre alanında çalışan bir genç olarak, bu bilgileri

I think it is so cool to have that kind of responsibility

gelecek nesillere taşımak,

to carry this knowledge on to the next generation,

modern çağımıza aktarmak

to transfer this information over into our modern age

ve nasıl çalıştıklarını açıklamak

sorumluluğuna sahip olmanın çok havalı olduğunu düşünüyorum.

and be able to articulate why they work.

Because maybe the solutions to our climate crisis,

Çünkü belki iklim krizimizin çözümleri,

maybe the next big fix-all,

belki her şeyi düzeltecek çözüm,

isn't just this one big, amazing, sparkling solution.

sadece bu büyük bir şaşırtıcı, ışıltılı çözüm değildir.

Maybe it exists in the soils under our feet.

Belki de çözüm ayaklarımızın altındaki topraklardadır.

Maybe it’s in the wind that blows in the air

Belki de havada esen rüzgârın içindedir

or the sunlight that beats down on us.

ya da üzerimize çarpan güneş ışığındadır.

Or maybe it exists in the crazy, wild stories of our grandmothers.

Ya da, büyükannelerimizin çılgın, vahşi hikâyelerindedir.

And it is such an honor to think that maybe these amazing solutions

Ve belki de bu şaşırtıcı çözümlerin aslında topluluklarımızın,

ailelerimizin ve topraklarımızın

are actually an opportunity for us to build something

that embodies the wisdom of our communities, of our families

yıllar ve nesiller boyunca biriktirdiği bilgeliğini somutlaştıran

and of our landscapes over years and generations.

bir şey inşa etmemiz için bir fırsat olduğunu düşünmek büyük bir onur.

And as a young person carrying that on,

Ve bunu yapmaya çalışan bir genç olarak,

I think, wow, we have some exciting magic in our planet to offer,

diyorum ki, vay canına, gezegenimizin bize sunabildiği

heyecan verici bir sihir var

and hopefully we can harness that power

ve umarım gezegenimizin bu gücünü,

and all this sorcery and secret bits of knowledge

tüm bu sihir ve gizli bilgi parçalarını kullanarak

to do something really great with it in different parts of the world

dünyanın farklı yerlerinde, gezegenimizin yönetimini düzenleyen,

that curate our stewardship to our planet.

gerçekten harika bir şey yapmak için kullanabiliriz.

With that, thank you.

İşte böyle. Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)