A Climate Solution? The Wisdom Passed Down Through Generations | Louise Mabulo | TED

Translator: 24 Anh

When I was a little girl, my parents would take me outside

Khi tôi còn là một cô bé, bố mẹ tôi thường đưa tôi ra ngoài

and show me all the incredible ways

và chỉ cho tôi tất cả những cách tuyệt vời

that they would take care of our land to produce good food.

để chăm sóc đất đai nhằm thu lại thực phẩm ngon.

And I would begrudgingly follow them out

Và tôi miễn cưỡng đi theo bố mẹ

and listen to the stories that they had to say.

và lắng nghe những câu chuyện họ kể.

And their pieces of advice would range from totally rational and practical

Và những lời khuyên của họ sẽ đi từ hoàn toàn hợp lý và thiết thực

to absolutely bizarre.

cho đến hoàn toàn kỳ quái.

For example, my grandfather would say,

Ví dụ, ông tôi hay nói,

"Hey Louise, if you want to plant good root crops this season,

“Này Louise, nếu muốn trồng cây lấy củ ngon vào mùa này,

what you should do is plant some rocks underneath your sweet potatoes."

cháu nên đặt vài viên đá bên dưới gốc khoai lang.”

Và tôi sẽ nhìn ông và nói,

And I would look at him and be like,

“OK, Grandpa, sure. I totally believe you.”

“Vâng, ông ơi, chắc chắn rồi. Cháu hoàn toàn tin ông.”

And my grandmother would say,

Và bà tôi hay nói,

"OK, to have the best harvest of fruits from the fruit-bearing trees this season,

“Được rồi, để thu được quả ngon nhất từ cây ăn quả trong mùa này,

cháu nên trồng theo chu kỳ mặt trăng.

you want to be able to plant according to lunar cycles.

You want to plan towards the full moon and never towards a new moon."

Cháu cần phải gieo hạt vào ngày trăng rằm và đừng bao giờ gieo vào ngày trăng non.”

And I would look at her and say, "What?"

Và tôi sẽ nhìn bà và nói, “Sao ạ?”

And my dad, most bizarrely of all,

Và kỳ lạ nhất là bố tôi,

would say, "If you want to sift rice or cocoa nibs to get rid of all the dust,

bố bảo, “Nếu muốn rây gạo hoặc cacao ngòi cho sạch mọi bụi bẩn,

the best thing that you can do is to whistle a certain tone

cách tốt nhất là huýt sáo theo giai điệu nhất định

to harness the wind."

để khai thác gió.”

And I'd be like, "Dad, like airbending?"

Và tôi sẽ nói, “Bố ơi, giống như khí thuật ạ?”

(Laughter)

(Tiếng cười)

"OK, sure."

“Ừ, chắc vậy rồi.”

So as I grew up, I would ask them,

Vì vậy, khi lớn lên, tôi sẽ hỏi họ,

"Why? Why do we do all these weird, strange things," right?

“Tại sao? Sao ta lại làm những điều quái dị, kỳ lạ này,” phải không?

And my relatives and my family would come up to me and be like,

Và người thân và gia đình tôi sẽ bảo tôi rằng,

“Louise, vấn đề là thế này.

"Louise, here's the thing.

Your grandparents are kind of crazy. So this is just traditions.

Ông bà của cháu hơi quái đản. Thế nên đây chỉ là truyền thống.

You don't have to think about it. It's fine."

Cháu không cần bận tâm. Không sao đâu.”

But my work has put me at the frontlines of the climate crisis,

Nhưng công việc của tôi đã đặt tôi vào tiền tuyến của cuộc khủng hoảng khí hậu,

working with communities and farmers to build resilient agroforests

hợp lực với các cộng đồng và nông dân để xây những khu rừng nông nghiệp kiên cố,

that really react best

thực sự có khả năng thích ứng tốt nhất

to the intense super typhoons that we experience.

với siêu bão dữ dội mà chúng ta thường gặp.

Tôi đã khởi xướng một sáng kiến có tên là Dự án Cacao,

I established an initiative called the Cacao Project,

which works to build these resilient agroforests

nhằm xây dựng các khu rừng nông nghiệp kiên cố này

and work closely with farmers

và hợp tác chặt chẽ với nông dân

to understand how we could best steward our ecosystems and landscapes.

để hiểu cách tốt nhất để quản lý hệ sinh thái và cảnh quan của mình.

And over the years, I've been able to really do my best dream job,

Trong những năm qua, tôi đã thực sự có thể thực hiện công việc trong mơ tuyệt nhất,

which is make chocolates for restoration.

đó là dùng sôcôla để phục hồi sinh thái.

And I have the best job, I know.

Công việc của tôi là tuyệt nhất.

I get to eat chocolates, talk to farmers,

Tôi được ăn sôcôla, trò chuyện với nông dân,

live on the land and have such a good life.

sống trên đồng ruộng và sống tốt đẹp xiết bao.

Và chúng tôi xem xét các cách kết hợp

And we look at the ways

that we can marry practical, traditional knowledge techniques

kỹ thuật có từ hiểu biết thực tiễn, truyền thống

with modern science and know-how,

với khoa học và bí quyết hiện đại,

để chúng tôi thực sự có thể chú trọng

so that we could really put a spotlight

on those simple, practical solutions that react effectively to climate change.

đến các giải pháp đơn giản, thiết thực và ứng phó hiệu quả trước biến đổi khí hậu.

Now over the years I’ve trained with farmers,

Trong nhiều năm qua, tôi đã đào tạo cho nông dân,

and we make sure that learning is a two-way street

và chúng tôi đảm bảo rằng học hành là một con đường hai chiều,

where we listen to the stories that they have to say,

Chúng tôi lắng nghe những câu chuyện họ kể,

but also be able to teach them regeneration.

cùng lúc đó dạy họ canh tác tái sinh.

So very simple concepts,

Những khái niệm rất đơn giản,

like putting more carbon back in the soil than we take from it,

như đưa nhiều cacbon trở vào đất hơn lượng mà chúng ta lấy đi,

or maybe planting the crops that are suited to our ecosystems

hoặc có thể trồng các loại cây phù hợp với hệ sinh thái

and our landscapes.

và cảnh quan của chúng ta.

Và thậm chí nhân giống các sinh vật sống

And even propagating the life

that strengthens our forests and our trees.

giúp củng cố rừng và cây cối của chúng ta.

And as I was talking to these farmers,

Và khi trò chuyện với những người nông dân,

these crazy stories started resurfacing,

những câu chuyện điên rồ bắt đầu xuất hiện lại,

and I said, "OK, hang on, hang on. Maybe they're on to something here."

và tôi nói, “Được rồi, chờ đã. Có lẽ những chuyện này có gì đó thú vị.”

So together with our farmers, we started kind of trying it out.

Vì vậy, cùng với nông dân của mình, chúng tôi bắt đầu thử nghiệm.

OK, let's plant some rocks here and see what happens.

Được rồi, hãy chôn ít viên đá ở đây và xem điều gì sẽ xảy ra.

OK, let's plant according to the lunar cycles.

Được rồi, hãy trồng trọt theo chu kỳ mặt trăng.

And for some reason, every single time that we would do that,

Và bằng cách nào đó, mỗi lần chúng tôi làm như vậy,

it would work.

hiệu quả đến tức thì.

When we plant rocks under sweet potatoes,

Khi chúng tôi đặt đá dưới khoai lang,

khoai sẽ có chất lượng hơn, ngọt hơn, ngon hơn.

they were better, sweeter, just more delicious.

Mỗi khi trồng trọt theo chu kỳ mặt trăng,

Every time we planted according to lunar cycles,

chúng tôi sẽ có vụ thu hoạch ngon.

we'd have delicious harvests.

And I thought, maybe, what if all of these weird stories

Và tôi nghĩ, có lẽ, sẽ ra sao nếu tất cả những câu chuyện kỳ lạ này

are just kind of decades of peer review

gần như là hàng chục năm bình duyệt,

that has passed down from grandmother to grandson,

đã được truyền từ bà sang cháu trai,

from father to daughter,

từ cha sang con gái,

in the ways that they best knew how?

theo những cách quen thuộc với họ nhất?

And maybe Grandma wasn't so crazy after all.

Và có lẽ Bà tôi không quái đản đến thế.

So I quickly learned that lunar cycles

Vì vậy, tôi nhanh chóng tìm hiểu rằng

chu kỳ mặt trăng thực sự tương quan với hoạt động bay và sinh sản của côn trùng,

were actually tied to insect flight activity and reproduction

that made better pollinators, so more fruits.

giúp các loài thụ phấn tốt hơn, do đó tạo nhiều trái cây hơn.

It was tied to irrigation and water patterns.

Nó cũng gắn liền với các mô hình tưới tiêu và dẫn nước.

And I thought, wow, that is so cool.

Và tôi nghĩ, wow, thật tuyệt.

So my grandmother had a point. I digress.

Vậy là bà tôi nói có lý. Còn tôi lại lạc đề.

It turns out planting rocks under root crops,

Hóa ra trồng đá sỏi dưới gốc cây

it meant that you were just actually making better drainage,

thật ra không chỉ giúp cải thiện khả năng thoát nước,

but also it was creating this inviting ecosystem

mà còn tạo ra hệ sinh thái hấp dẫn

cho sâu và các sinh vật nhỏ sống dưới đất.

for worms and little creatures to live under.

And they were just natural fertilizers.

Và chúng là phân bón tự nhiên.

So, awesome, Granddad was right.

Thật tuyệt vời, Ông tôi nói đúng.

And whistling for wind,

Và huýt sáo,

well ...

chà ...

I wish I could give you a scientific explanation.

Tôi ước có thể đưa ra giải thích khoa học.

I have no idea how that works, but every time I ask my dad,

Tôi không biết điều đó hoạt động thế nào, nhưng mỗi lần tôi hỏi bố tôi,

“Can you bring me out to a field and whistle?”

“Bố có thể đưa con ra cánh đồng và huýt sáo không?”

a light breeze would always seem to blow.

dường như luôn có làn gió nhẹ thổi qua.

And it was magic. I was like, what is this sorcery?

Vô cùng huyền diệu. Tôi tò mò đây là kiểu phép thuật gì thế?

Vậy giả sử mọi kiến thức vô hình này

So what if all of these invisible pieces of knowledge

are actually keys to how we can best curate

thực sự là giải pháp cho cách tốt nhất để quản lý cảnh quan của chúng ta,

our stewardship to our landscapes,

how we could best create resilience in our ecosystems and forests

cách tốt nhất để tạo tính kiên cố trong các hệ sinh thái và khu rừng

to react better to climate change.

để ứng phó tốt hơn với biến đổi khí hậu.

And all of this knowledge exists

Và tất cả kiến thức này tồn tại

trong các quốc gia và cộng đồng,

in countries and communities, and traditions and stories

cùng các truyền thống và câu chuyện trong gia đình chúng ta.

within our families.

And as a young person who works in the environmental field,

Và với tư cách là một người trẻ làm việc trong lĩnh vực môi trường,

tôi nghĩ thật tuyệt khi có trách nhiệm

I think it is so cool to have that kind of responsibility

to carry this knowledge on to the next generation,

truyền đạt kiến ​​thức này cho thế hệ tiếp theo,

to transfer this information over into our modern age

chuyển đổi thông tin này sang thời đại hiện đại của chúng ta

and be able to articulate why they work.

và có thể giải thích tường tận vì sao chúng lại hiệu quả.

Because maybe the solutions to our climate crisis,

Bởi vì có lẽ các giải pháp cho cuộc khủng hoảng khí hậu của chúng ta,

maybe the next big fix-all,

có thể là giải pháp lớn tiếp theo,

isn't just this one big, amazing, sparkling solution.

không hẳn chỉ là một giải pháp lớn lao, tuyệt vời, lấp lánh.

Maybe it exists in the soils under our feet.

Có lẽ nó tồn tại trong lớp đất dưới chân chúng ta.

Maybe it’s in the wind that blows in the air

Có thể đó là làn gió thổi trong không khí

or the sunlight that beats down on us.

hoặc ánh sáng mặt trời soi rọi chúng ta.

Or maybe it exists in the crazy, wild stories of our grandmothers.

Hoặc có thể nó nằm rong những câu chuyện quái đản, khó tin của các cụ bà.

And it is such an honor to think that maybe these amazing solutions

Và thật vinh dự khi nghĩ rằng có lẽ những giải pháp tuyệt vời này

are actually an opportunity for us to build something

thực sự là cơ hội để chúng ta xây dựng một cái gì đó

that embodies the wisdom of our communities, of our families

thể hiện sự khôn ngoan của cộng đồng, của gia đình

and of our landscapes over years and generations.

và cảnh quan của chúng ta qua nhiều năm và qua nhiều thế hệ.

And as a young person carrying that on,

Và với tư cách là một người trẻ kế thừa điều đó,

I think, wow, we have some exciting magic in our planet to offer,

tôi nghĩ, wow, hành tinh mang đến cho chúng ta một vài phép màu kỳ thú

and hopefully we can harness that power

và hy vọng chúng ta có thể khai thác sức mạnh đó

and all this sorcery and secret bits of knowledge

và tất cả những phép thuật và kiến thức bí mật này

to do something really great with it in different parts of the world

để làm điều gì đó thực sự tuyệt vời ở những nơi khác nhau trên thế giới

that curate our stewardship to our planet.

để quản lý hành tinh của chúng ta.

With that, thank you.

Vì điều đó, cảm ơn bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)