Why Do You Love Your Favorite Songs? | Scarlet Keys | TED

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

Songs are the soundtrack of our lives.

သီချင်းတွေက ကျွန်မတို့ဘဝရဲ့ နောက်ခံတေးသွားပါ။

From birthday parties, lullabies,

မွေးနေ့ပွဲတွေ၊ သားချော့တေးတွေကနေ၊

our first love, our first heartbreak,

ကျွန်မတို့ရဲ့ အချစ်ဦး၊ ပထမဆုံး အသည်းကွဲတာ၊

our wedding song,

မင်္ဂလာဆောင် သီချင်း၊

our next wedding song,

နောက်ထပ် မင်္ဂလာဆောင်သီချင်းအထိပါ၊

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And ultimately the song that’s played at our funeral.

နောက်ဆုံးတော့ ကျွန်မတို့ အသုဘမှာ တီးခတ်တဲ့ သီချင်းပေါ့။

Songs enhance the moment or the season.

သီချင်းတွေက အခါသမယ ဒါမဟုတ် ရာသီကို ပိုကောင်းစေတယ်။

သီချင်းတွေက ကျွန်မတို့ကို ကူညီတယ်။

They help us dance.

သီချင်းတွေက ကျွန်မတို့ကို ငိုစေတယ်။

They make us cry.

They make us run the extra mile.

ကျွန်မတို့ကို အောင်မြင်အောင် အားထုတ်စေတယ်။

And they can even make us hate sitting in traffic just a little bit less.

 ဒါတွေက ယာဉ်ကြောထဲမှာ ထိုင်ရတာ မုန်းတာကိုတောင် နည်းနည်းလျော့စေနိုင်တယ်။

Songs help us remember our lives.

သီချင်းတွေက ကျွန်မတို့ရဲ့ဘဝကို အမှတ်ရဖို့ ကူညီတယ်။

They are a time capsule and a time machine.

ဒါတွေက  အနာဂတ် ကြုတ်တစ်လုံးနဲ့ အချိန် ယန္တရား တစ်ခုပါ။

Imagine you're riding in your car next to your partner

ရုတ်တရတ် ဒီသီချင်းသံ ထွက်လာတဲ့အခါ၊ ရှင်တို့ရဲ့ ပျော်စရာ အိမ်ထောင်သည်ဘဝရဲ့

in your perfectly happy marriage,

လက်တွဲဖော်ဘေးမှာ

when all of a sudden that song comes on.

ကားစီးနေတာကို မြင်ယောင်ကြည့်လိုက်ပါ။

That song, you know,

ဒီသီချင်းက

that song from that one summer love.

နွေရာသီ အချစ်တစ်ခုက သီချင်းတစ်ပုဒ်ပါ။

And as your partner is sweetly giving you a traffic update,

လက်တွဲဖော်က ယာဉ်ကြော နောက်ဆုံးအခြေအနေကို ချိုသာစွာ ပေးစဉ်မှာ၊

you are gone, evaporated --

ရှင်က မရှိတော့ဘူး၊ အငွေ့ပျံသွားပြီ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

evaporated from your heated seat back to that Greek island.

အပူပေးထားတဲ့ ထိုင်ခုံကနေ အငွေ့ပျံပြီး ဂရိကျွန်းကို ပြန်ရောက်သွားတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

With the sunset lips of Pericles Constantine Dinos --

Pericles Constantine Dinos  ရဲ့ နေဝင်ချိန် နှုတ်ခမ်းတွေနဲ့အတူ

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

coming in for a kiss.

နမ်းဖို့ လာနေတယ်။

You have been transported by a song

ဒီနွေရာသီက ရှင့်ရဲ့ ဦးနှောက်ထဲမှာ မှတ်ထားတဲ့

that was encoded in your brain that summer.

သီချင်းက ရှင့်ကို ပို့ဆောင်ပေးလိုက်တယ်။

It's not your fault.

ဒါက သင့်အပြစ်မဟုတ်ဘူး။

Songs are powerful.

သီချင်းတွေက အားကောင်းတယ်။

Have you ever thought about what's in a song?

သီချင်းထဲမှာ ဘာတွေပါလဲ ဆိုတာကို စဉ်းစားဖူးလား။

What's in those 3.5 minutes of arranged sound that have such impact?

ဒီလို သက်ရောက်မှုရှိတဲ့ ၃မိနစ်ခွဲစာ စီစဉ်ထားတဲ့ အသံမှာ ဘာတွေရှိလဲ။

We all listen to and turn to songs.

ကျွန်မတို့အားလုံး သီချင်းတွေကို လှည့်ပြီး နားထောင်ကြတယ်။

I've had the privilege of being someone who writes songs,

ကျွန်မက သီချင်းရေးတဲ့သူ တစ်ယောက် ဖြစ်ခွင့်ရခဲ့ပြီး

and as a professor at the Berklee College of Music,

Berklee College of Music မှာ ပါမောက္ခအနေနဲ့

I help other artists write theirs.

တခြားအနုပညာရှင်တွေကို သီချင်းရေးဖို့ ကူညီပေးခဲ့တယ်။

And there's tools we use as songwriters that affect emotion.

 ခံစားမှုကို သက်ရောက်တဲ့ တေးရေးတွေ အဖြစ် သုံးတဲ့ ကိရိယာတွေရှိတယ်။

One of the tools we use is tone.

ဒီကိရိယာတွေထဲကတစ်ခုက အသံနေအသံထားပါ။

That's something we all understand, tone.

ဒါက ကျွန်မတို့ အားလုံး နားလည်တဲ့ သံနေသံထားပါ။

Imagine you're sitting in a cold hospital room

ရှင့်ရဲ့ “လူနာ ဝတ်ရုံ”အောက်မှာ အတွင်းခံကလွဲလို့ ဘာမှဝတ်မထားဘဲ၊

waiting to meet your doctor,

ဆရာဝန်နဲ့ တွေ့ဖို့

wearing nothing but your underwear beneath your "dignity gown."

အေးစက်တဲ့ ဆေးရုံခန်းထဲမှာ ထိုင်နေတာ မြင်ယောင်ကြည့်လိုက်ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And your doctor comes in.

ဆရာဝန်က ဝင်လာတယ်၊

Nobody wants to hear,

ဘယ်သူမှ မကြားချင်တာက၊

“Hello, my name is Dr. Watson, and I’m your brain surgeon.”

“မင်္ဂလာပါ၊ ဒေါက်တာ Watson ပါ၊ ခင်ဗျားရဲ့ ဦးနှောက်ခွဲစိတ်ဆရာဝန်ပါ” ပါ။

We want to hear,

ကျွန်မတို့ ကြားချင်တာက၊

“Hello, My name is Dr. Watson, and I am your brain surgeon.”

“မင်္ဂလာပါ၊ ဒေါက်တာ Watson ပါ၊ ခင်ဗျားရဲ့ ဦးနှောက်ခွဲစိတ်ဆရာဝန်ပါ” ပါ။

ဘာလို့လဲဆိုတော့ သူ့လေသံကျယ်တဲ့အခါ၊ ရှင့်နှလုံးခုန်သံ ကျယ်လို့ပါ။

Because when his tone of voice goes up, so does your heart rate.

And when his tone of voice goes down, you feel calm and like,

သူ့လေသံ ကျသွားတဲ့အခါ၊ စိတ်အေးပြီး “လူတော်နဲ့ တွေပြီ”

"I'm in good hands."

လို့ ခံစားရတယ်။

So tone of voice matters.

ဒါကြောင့် အသံနေအသံထားက အရေးကြီးတယ်။

The next time you go on a first date,

နောက်တစ်ကြိမ် ပထမ ဆုံးချိန်းတွေ့တဲ့အခါ၊

you can either say,

“ငါ ချိန်းမတွေ့တာကြာပြီ”

"I haven't been on a date in a while."

လို့လည်းပြောလို့ရတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Or you can say,

“ငါ ချိန်းမတွေ့တာကြာပြီ”

"I haven't been on a date in a while."

လို့လည်းပြောလို့ရတယ်နော်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

It matters, it matters.

ဒါ အရေးကြီးတယ်၊ ဒါ အရေးကြီးတယ်။

So think of melody as the song's tone of voice.

ဒီတော့ တေးသွားကို သီချင်းရဲ့ အသံနေအသံထားအတိုင်း  စဉ်းစားပါ။

How we say what we say is oftentimes more important

မကြာခဏတော့ ကျွန်မတို့ ပြောတာကို ပြောပုံက ကျွန်မတို့ ပြောတဲ့အရာထက်

then what we say.

ပိုအရေးကြီးပါတယ်။

အနောက်တိုင်း နားထောင်သူတွေအနေနဲ့၊

As Western listeners,

we have a relationship to melody,

တေးသွားနဲ့ ဆက်ဆံရေးတစ်ခုရှိပြီး

and we have an expectation to that relationship.

ဒီဆက်ဆံရေးကို ကျွန်မတို့ မျှော်လင့်ထားတယ်။

So I’m going to play something.

ဒါဆို ကျွန်မ တစ်ခုခု တီးတော့မယ်။

And when I stop playing,

အတီး ရပ်လိုက်တဲ့အခါ၊

I want you to tell me what you expect me to play next.

နောက်ထပ် တီးဖို့ မျှော်လင့်တာကို ပြောစေချင်တယ်။

(Playing the scale on piano)

( စန္ဒယားမှာ စကေး တီးခတ်ခြင်း)

Audience: Do.

ပရိသတ်။ ဒို၊

There it is, exactly.

ဒါက အတိအကျပဲ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So some notes feel stable and some notes feel more unstable,

တချို့သံစဉ်တွေက တည်ငြိမ်ပြီး တချို့သံစဉ်က ပိုမတည်မငြိမ်ဘူးလို့ခံစားရတယ်၊

begging for resolution.

ပြန်ဖြေဖို့ တောင်းဆိုတာပါ။

And that's very powerful information for a songwriter to know.

ဒါက တေးရေးဆရာတစ်ယောက် သိဖို့ အလွန်အားကောင်းတဲ့ အချက်အလက်ပါ။

The words we place on those notes

ဒီသံစဉ်တွေမှာ ထည့်ထားတဲ့ စကားလုံးတွေက

make the listener feel certain things.

နားဆင်သူတွေကို တချို့အရာတွေကို ခံစားမိစေတယ်။

I'd like to take a moment to ruin an Adele song.

Adele သီချင်းကို ဖျက်ဆီးဖို့ အချိန် ခဏလောက်ယူချင်တယ်။ 

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I'm sure you've all heard her song "Someone Like You."

သူ့ရဲ့သီချင်း “Someone Like You” ကို အားလုံး ကြားဖူးကြတာ သေချာပါတယ်။

In the verse and in the pre-chorus she runs into her ex unexpectedly,

အဆိုနဲ့ သံပြိုင်မှာ သူဟာ မမျှော်လင့်ဘဲ သူ့ရည်းစားဟောင်းနဲ့ အမှတ်မထင်ဆုံခဲ့တယ်၊

and she's clearly still in love.

သူဟာ  ချစ်နေဆဲဆိုတာ ရှင်းပါတယ်။

And in the chorus she says,

သံပြိုင်မှာ သူ ပြောတာက

“Nevermind, I’ll find someone like you.”

“Nevermind, I’ll find someone like you”

OK, you know the song.

ဒီသီချင်းကို ရှင်တို့ သိတယ်။

What if she had sung it like this?

သူက ဒီလို သီဆိုခဲ့မယ်ဆိုရင်ကော။

(Singing) Nevermind, I’ll find someone like you.

(သီချင်းဆို) Nevermind, I’ll find someone like you

What happened?

ဘာဖြစ်သွားလဲ။

I apologize, by the way.

စကားမစပ်၊ တောင်းပန်ပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

In my version, we believe her.

ကျွန်မရဲ့ မူကွဲမှာ၊ သူ့ကို ယုံကြည်တယ်။

We believe she will find someone like you.

ဒီလို လူကို သူ ရှာတွေ့မယ်လို့ ယုံကြည်တယ်။

No problem, there's plenty of you out there.

ကိစ္စမရှိပါဘူး၊ အပြင်မှာ အများကြီးပါ။

Because I have paired stable notes in the key and stable chords,

ကီးနဲ့ တည်ငြိမ်တဲ့ ကော့ဒ်တွေထဲမှာ တည်ငြိမ်တဲ့ သံစဉ်တွေကို တွဲထားတာကြောင့်၊

bringing a feeling of stability.

တည်ငြိမ်မှု ခံစားချက်ကို ယူဆောင်လာတာပါ။

ဒါ​ပေမဲ့၊​ ဒါက သူ ဆိုတဲ့ တေးသွားမဟုတ်​ဘူး။

But that's not the melody she sang.

Those weren't the tones that she sang.

ဒါတွေက သူ သီဆိုတဲ့ သံနေသံထားတွေမဟုတ်ဘူး။

This is her version.

ဒါက သူ့ရဲ့ မူကွဲပါ။

(Singing) “Nevermind, I’ll find someone like you.”

(သီချင်းဆို) “Nevermind, I’ll find someone like you.”

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Do you feel the difference?

ခြားနားမှုကို ခံစားရလား။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So when she sang “Nevermind,”

“Nevermind” ကို သူ ဆိုတဲ့အခါ၊

she sang it on the most stable note in the major key.

မေဂျာကီးထဲက အတည်ငြိမ်ဆုံး သံစဉ်နဲ့ ဒါကို ဆိုခဲ့တာပါ။

When she sang “find someone,”

”find someone” လို့ သူ  ဆိုတဲ့အခါ၊

she sang it on that note that you all wanted me to resolve

အားလုံးက သံရင်းကို ပြန်ရောက်စေချင်တဲ့

back to the home note.

အသံမှာ ဆိုခဲ့တာပါ။

(Singing) "Find someone."

သီချင်းဆို) ” Find someone”

And then she sings “you” on the bittersweet sixth degree

မေဂျာစကေးရဲ့ ချိုသက်သက် ဆဋ္ဌမဒီဂရီမှာ ” you ” ကို ဆိုလိုက်တာက

of the major scale, breaking your heart.

အသည်းနှလုံးကို ကြေကွဲစေတာပါ။

(Singing) "You."

(သီချင်းဆို) ”you”

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

In her version,

သူ့မူကွဲမှာ၊

we know she will never find

ဒီလိုလူတစ်ယောက်ကို သူ ဘယ်တော့မှ

(Crying voice) anyone like you.

(ငိုသံ) တွေ့မှာမဟုတ်တာ ကျွန်မတို့သိတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

We know that because she has paired unstable pitches

သူက သူ ခံစားနေရပုံနဲ့ လိုက်ဖက်တဲ့ မတည်ငြိမ်တဲ့ အသံနိမ့်၊မြင့်တွေကို တွဲကာ

to match the way she's feeling,

ပရိသတ်နဲ့ စာနာနားလည်မှုကို

building empathy with the audience.

တည်ဆောက်ပေးတာကြောင့်ဆိုတာ သိကြပါတယ်။

Go, Adele.

လုပ်လိုက်ပါ Adele ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Another way that songwriters emotionalize our lyrics

နောက်ထပ်နည်းလမ်းက သီချင်းရေးသူတွေက စာသားတွေကို စိတ်ခံစားမှုဖြစ်စေတဲ့

is the use of chords.

ကော့ဒ်တွေကို အသုံးပြုတာပါ။

Chords are just three to four notes

ကော့ဒ်ဆိုတာက တစ်ချိန်တည်းမှာ အသံ

played at the same time.

သုံး၊လေးသံ တီးခတ်တာပါ။

(Plays piano) Three, four.

(စန္ဒယားတီးသည်) သုံးသံ၊ လေးသံ။

And chords have a lot to say about how our lyrics feel.

ကော့ဒ်တွေက  စာသားတွေက ဘယ်လို ခံစားရတာကို အများကြီး ပြောပြဖို့လိုတယ်။

So let's say I want to write a song about eating a Snickers bar.

ဒီတော့၊ Snicker bar ကို စားတဲ့အကြောင်း သီချင်းတစ်ပုဒ် ရေးချင်တယ် ဆိုပါစို့။

And let's say that I feel amazing about eating that Snickers bar,

 အဆီမပါတဲ့ သက်သတ်လွတ် ပုံစံ  ထွက်လာသောကြောင့်၊

because they just came out with a fat-free vegan version.

ဒီချောကလက်ကို စားရတာ အံ့သြစရာလို့ ဆိုပါစို့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I would want to make sure that I picked chords

ဒီသတင်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စိတ်ကျေနပ်မိတယ်လို့

that felt as happy about this news as I do.

ခံစားရတဲ့ ကော့ဒ်တွေကို ရွေးတာ သေချာစေချင်မှာပါ။

(Singing) Today I ate a Snickers bar.

(သီချင်းဆို) ဒီနေ့ ငါ ချောကလက်စားခဲ့တယ်။

But what if ...

ဒါပေမဲ့၊  ဒါက...

What if that wasn't the case?

မမှန်ဘူးဆိုရင်ကော။

What if I was despondent or very upset

ဒါက ကျွန်မရဲ့ အဆက်ဟောင်း အကြိုက်ဆုံး ချောကလက်ဖြစ်လို့၊

about the fact that I'm eating the Snickers bar

ကျွန်မက ချောကလက်စားတာနဲပတ်သက်ပြီး

because it was my ex's favorite Snickers bar?

စိတ်ဓာတ်ကျနေတာ ဒါမှမဟုတ် စိတ်မကောင်းနေရင်ကော။

It was his favorite candy bar,

ဒါက သူ အကြိုက်ဆုံး ချောကလက်ပါ၊

and it was the last thing we ate together.

ကျွန်မတို့ အတူစားခဲ့တဲ့ နောက်ဆုံး အရာပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

(Singing) Today I ate a Snickers bar.

(သီချင်းဆို) ဒီနေ့ ငါ ချောကလက်စားခဲ့တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So chords.

ဒီတော့ ကော့ဒ်တွေပါ။

Chords help us define the mood of the song.

ကော့ဒ်တွေက သီချင်းရဲ့ အထာကို သတ်မှတ်ရာမှာ ကူညီပေးတယ်။

Another tool that we use is repetition.

ကျွန်မတို့ အသုံးပြုတဲ့ နောက်ထပ် ကိရိယာတစ်ခုက ထပ်ကျော့တာပါ။

Because repetition helps our listener remember our song and sing with us.

ထပ်ကျော့တာက နားဆင်သူတွေကို သီချင်းကို မှတ်မိပြီး အတူ လိုက်ဆိုဖို့ ကူညီလို့ပါ။

So again, I'm going to play something and I want you to be honest.

ဒီတော့၊ ကျွန်မ တစ်ခုခု ထပ်တီးမယ်၊ ရှင်တို့ကို ရိုးသားစေချင်တာက၊

I want you to raise your hand when you start to get bored.

ရှင်တို့ ငြီးငွေ့လာရင်၊ လက်မြှောက်ပြစေချင်တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

(Singing) You are the world's greatest audience.

(သီချင်းဆို) ရှင်တို့ဟာ ကမ္ဘာ့အကြီးကျယ်ဆုံး ပရိသတ်ပါ။

You are the world's greatest audience.

ရှင်တို့ဟာ ကမ္ဘာ့အကြီးကျယ်ဆုံး ပရိသတ်ပါ။

You are the world's greatest audience.

ရှင်တို့ဟာ ကမ္ဘာ့အကြီးကျယ်ဆုံး ပရိသတ်ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I'm hurt.

ကျွန်မ စိတ်ထိခိုက်တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Exactly how did we all know that, right?

ဒါကို ကျွန်မတို့ အားလုံး အတိအကျ ဘယ်လိုသိခဲ့တာလဲ။

Because in songwriting, there's the rule of three.

ဘာလို့လဲဆိုတော့ သီချင်းရေးတာမှာ သုံးချက် စည်းမျဉ်း ရှိလို့ပါ။

You can't repeat the same melody exactly the same way three times in a row.

အလားတူ တေးသွားကို သုံးကြိမ် ဆက်တိုက် အတိအကျ ပြန်ကျော့လို့မရဘူး။

Something's got to change that third time.

တတိယအကြိမ်မှာ တစ်ခုခုတော့ ပြောင်းရမှာပါ။

Maybe I could have changed a chord.

ကျွန်မ ကော့ဒ်ကို ပြောင်းခဲ့လောက်တယ်။

(Singing) You are the world's greatest audience.

(သီချင်းဆို) ရှင်တို့က ကမ္ဘာ့အကြီးကျယ်ဆုံး ပရိသတ်ပါ။

ဒါမှမဟုတ် တေးသွားဖြစ်နိုင်တယ်။

Or maybe the melody.

(Singing) You are the world's greatest audience.

(သီချင်းဆို) ရှင်တို့က ကမ္ဘာ့အကြီးကျယ်ဆုံး ပရိသတ်ပါ။

So our brains love patterns,

ဒီတော့၊ ဦးနှောက်တွေက ပုံစံတွေကို နှစ်သက်ပေမဲ့၊

but our brains also love surprise.

ဦးနှောက်တွေက အံ့သြမှုကိုလည်း နှစ်သက်ကြတယ်။

So I set up a pattern,

ဒီတော့ ပုံစံ သတ်မှတ်ပြီးရင်  

and then I surprised you and you were reengaged.

အံ့သြအောင်လုပ်ပြီး ပြန်ချိတ်ဆက်တယ်။

But too much repetition causes the brain to habituate

ဒါပေမဲ့၊ အလွန်အမင်း ထပ်ကျော့တာက ဦးနှောက်ကို ရိုးသွားစေပြီး

and zone out.

အာရုံစိုက်မှုနည်းသွားတယ်။

Too much repetition is a sonic cliche, and our listener stops listening.

 အလွန်အကျွံ ထပ်ကျော့တာက အသံပိုင်းရိုးအီမှု တစ်ခုဖြစ်ကာ နားထောင်သူက နားမထောင်တော့ဘူး။

How many times have you said to your partner,

“အချစ်ရေ၊ မင်းရဲ့ မျက်နှာသုတ်ပုဝါတွေကို

in the same melodic stratosphere,

ကောက်လိုက်ဦး” လို့ အလားတူ အသံမျိုးနဲ့

"Honey, pick up your towels!"

ကိုယ့်ရဲ့အဖော်ကို ဘယ်နှခါ ပြောဖူးလဲ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

"Honey, pick up your towels!"

“အချစ်ရေ၊ မင်းရဲ့ မျက်နှာသုတ်ပုဝါတွေကို ကောက်လိုက်ဦး”

Like, after thousands of repetitions,

ထောင်ပေါင်းများစွာ ထပ်ကျော့အပြီးမှာ၊

their brain has habituated to your wife-voice --

ဦးနှောက်က ဇနီးသည် အသံကို ရိုးသွားတယ်။

(Laughter)

(ရယ်မောသံများ)

and they don't hear you.

သူတို့က ရှင်ပြောတာကို မကြားတော့ဘူး။

They really don't.

သူတို့ တကယ်ကို မကြားဘူး။

They really don't.

သူတို့ တကယ်ကို မကြားဘူး။

So try changing your melody in some way.

ဒီတော့၊ သံစဉ်ကို တစ်နည်းနည်းနဲ့ ပြောင်းကြည့်ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Next time, go,

နောက်တစ်ခါဆို၊ “အချစ်၊

"Honey, pick up your towels."

မျက်နှာသုတ်ပုဝါတွေ ကောက်ဦး” ပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Songs help us process emotion

သီချင်းတွေက ကျွန်မတို့ကို စိတ်ခံစားမှုကို စီမံတာနဲ့

and understand how we feel.

ခံစားရပုံကို နားလည်ဖို့ ကူညီပေးတယ်။

When we listen to songs we love,

နှစ်သက်တဲ့ သီချင်းတွေကို နားထောင်တဲ့အခါ၊

our brain releases the feel-good hormone, dopamine.

ဦးနှောက်က အားရကျေနပ်စေတဲ့ ဒိုပါမင်ဟော်မုန်းကို ထုတ်လွှတ်ပေးတယ်။

When we listen to songs we don't like or hate or bad hold music,

မကြိုက်တဲ့၊ မုန်းတဲ့ မကောင်းဘူးလို့ ယူဆတဲ့ သီချင်းတွေကို နားထောင်တဲ့အခါ၊

our body releases the stress hormone, cortisol.

ခန္ဓာကိုယ်က စိတ်ဖိစီးမှု ဟော်မုန်း ကော်တီဆောကို ထုတ်လွှတ်ပေးတယ်။

So try a little bit of this brain science for yourself at home.

ဒီတော့၊ အိမ်မှာ ဒီဦးနှောက်သိပ္ပံကို နည်းနည်း ကိုယ်တိုင်စမ်းကြည့်ပါ။

Pick a song in the morning to start your day with.

တစ်နေ့တာ စတင်ဖို့ မနက်ခင်း သီချင်းတစ်ပုဒ်ကို ရွေးပါ။

Instead of the usual negative-thought train that blazes through your brain,

ဦးနှောက်ကို တောက်လောင်စေတဲ့ သာမန် အပျက် အတွေးစဉ်အစား၊

taking you with it,

ကောင်မွန်တဲ့ နေ့အတွက်

put on a song you love that has uplifting lyrics

အာရုံကြောစနစ်ကို ကောင်းမွန်စေတဲ့၊ စိတ်ကိုအားပေးတဲ့

that primes your nervous system for a great day.

စာသားတွေပါတဲ့၊ နှစ်သက်ရာ သီချင်းတစ်ပုဒ်ကို ဖွင့်လိုက်ပါ။

Or the next time you have questionable in-laws coming over --

ဒါမှမဟုတ် နောက်တစ်ခါ အဆင်မပြေတဲ့ ယောက္ခမတွေ လာလည်ဖို့ရှိတဲ့အခါ

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

instead of awkward silences and small talk,

ခွကျတဲ့ တိတ်ဆိတ်မှုတွေနဲ့ ထွေရာလေးပါးပြောမယ့်အစား

put on a song you know they love, and let the dopamine flow.

သူတို့ ကြိုက်မှန်းသိနေတဲ့ သီချင်းတစ်ပုဒ် ဖွင့်လိုက်ပြီး ဒိုပါမင် စီးဆင်းနေပါစေ။

I like to start a song with a great title

ခေါင်းစဉ်ကောင်းကောင်း ဒါမှမဟုတ် သဘောတရား

or a concept or a clear emotion.

ရှင်းလင်းတဲ့ စိတ်ခံစားမှုပါတဲ့ သီချင်းတစ်ပုဒ်ကို စတင်လိုက်ချင်တယ်။

And then to use the language

ဒီနောက် ဘာသာစကား အသုံးပြုမှုပါ၊

that's a mixture of concrete language, metaphor and emotion.

ဥပစာနဲ့ စိတ်ခံစားမှုတွေ ရောထားတဲ့ ဘာသာစကားပါ။

And then I use all of the musical elements in support of that idea.

ဒီစိတ်ကူးကို ထောက်ခံဖို့ ဂီတဆိုင်ရာ အစိတ်အပိုင်းအားလုံးကို သုံးတတယ်။

As music helps us process negative emotions,

ဂီတက အပျက်သဘော စိတ်ခံစားမှုတွေကို စီမံဖို့ ကူညီသလို၊ 

as I've gotten older,

အသက်ကြီးလာတာနဲ့အမျှ၊

I've had to adopt new nouns to my vocabulary.

ကျွန်မရဲ့ ဝေါဟာရအတွက် နာမ်အသစ်တွေကို လက်ခံခဲ့ရတာပါ။

Words I never thought would belong to me,

ပါးစုန့်တွေလို ကျွန်မနဲ့ သက်ဆိုင်မယ်လို့ ဘယ်တုန်းကမှ

like jowls.

မထင်ခဲ့တဲ့ စကားလုံးတွေပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And turkey neck.

ပြီးတော့ ကြက်ဆင် လည်ပင်း။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And most horrifyingly, crepe skin.

ကြောက်စရာအကောင်းဆုံးက တွန့်နေတဲ့ အရေပြားပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So in order to process my rage,

ဒီတော့၊ ကျွန်မရဲ့ ဒေါသကို စီမံဖို့

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I wrote a song about it.

ဒီအကြောင်း သီချင်းတစ်ပုဒ်ရေးခဲ့တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

(Cheers and applause)

(လက်ခုပ်၊ဩဘာသံများ)

Alright, so here's a little bit.

ကောင်းပြီ၊ ဒီမှာ နည်းနည်းလောက်ပေါ့။

(Singing) Crepe skin

(သီချင်းဆို) တွန့်နေတဲ့ အရေပြား၊

oh, I’ve got crepe skin

အိုး၊ငါ့မှာ တွန့်နေတဲ့ အရေပြား ရှိတယ်၊

I’m just getting started haven’t figured out the journey yet

ငါ အခုမှ ဒီခရီးကို စတာလို့ မတွေးမိသေးဘူး၊

Better than I've ever been

ဖြစ်ဖူးတာထက် ပိုကောင်းပေမဲ့၊

but now I’ve got a turkey neck

အခုဆို ကြက်ဆင် လည်ပင်း ရှိတယ်၊

I’m wearing scarves like Diane Keaton

တွန့်နေတဲ့ အရေပြားက ပူနေတဲ့ နွေရာသီမှာ

Turtleneck sweaters in the summer when it’s heating

Diane Keaton လို လည်စည်းတွေ၊ လည်ထောင်အင်္ကျီတွေ

Crepe skin

ဝတ်ထားတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

(Cheers and applause)

(လက်ခုပ်၊ဩဘာသံများ)

I know you don't relate, but --

ရှင်တို့နဲ့ မသက်ဆိုင်ဘူးဆိုတာ သိပေမဲ့၊

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Yes, I was able to laugh at --

ဟုတ်တယ်၊ ကျွန်မ ရယ်နိုင်ခဲ့တယ်၊

I was able to laugh at the aging process

အိုမင်းတဲ့ ဖြစ်စဉ်ကို ရယ်မောနိုင်ခဲ့ပြီး

and better accept it.

ဒါကို လက်ခံနိုင်ခဲ့တယ်။

And the delivery of my first AARP magazine.

ပြီးတော့ ကျွန်မရဲ့ ပထမဆုံး AARP မဂ္ဂဇင်း ပို့ပေးမှုပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Over a year ago --

လွန်ခဲ့တဲ့ တစ်နှစ်ကျော်က၊

many of you might know this --

အတော်များများ သိလောက်တာက၊

over a year ago, I was diagnosed with breast cancer.

ကျွန်မမှာ ရင်သားကင်ဆာရှိတာ လွန်ခဲ့တဲ့ တစ်နှစ်ကျော်ကပါ။

And I turned to music for my therapy.

ကျွန်မရဲ့ ကုထုံးအတွက် ဂီတဆီ ဦးလှည့်ခဲ့တယ်။

In fact, my song was Lizzo's "About Damn Time."

တကယ်တော့ ကျွန်မရဲ့ သီချင်းက Lizzo ရဲ့ “About Damn Time” ပါ။

(Cheers)

(ဩဘာသံများ)

Yes.

ဟုတ်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

After a double mastectomy, chemotherapy and going bald,

နှစ်ထပ် သားမြတ် ဖြတ်ထုတ်တာ၊ ဓာတုကုထုံးနဲ့ ထိပ်ပြောင်လာတာနောက်ပိုင်းမှာ၊

Lizzo’s lyrics, “I’ve been so down and under pressure,

Lizzo ရဲ့ သီချင်းစာသားက “ငါဟာ ဖိစီးပြီး ဖိအားတွေအောက်မှာ ရောက်နေတယ်၊

I may not be the girl I was or used to be,

ငါဟာ အရင်က မိန်းကလေး မဟုတ်လောက်သလို၊

bitch I might be better."

ကောင်မဆိုတာက ပိုကောင်းလောက်တယ်” ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

(Cheers and applause)

(လက်ခုပ်၊ဩဘာသံများ)

And the chorus lyric,

“ငါ အဆင်ပြေသွားမယ်လို့ ခံစားရတယ်၊

"I've got a feeling I'm going to be alright,

အိုကေ၊ ဆိုးတဲ့ အချိန်ရောက်ပြီ” ဆိုတဲ့

OK, it’s about damn time,”

သံပြိုင် စာသားက

became my fight song of optimism

ကျွန်မရဲ့ အကောင်းမြင်ဝါဒနဲ့   ဒိုပါမင် ထိုးသွင်းတာရဲ့

and a shot of dopamine.

တိုက်ပွဲ သီချင်းဖြစ်လာတယ်။

As there were days that I couldn’t face the next round of chemo,

နောက်ထပ် ကီမိုဆေးထိုးတာကို မခံနိုင်တဲ့ ရက်တွေရှိသလို၊  

and I would get a text message from an old friend

သူငယ်ချင်းဟောင်းတစ်ယောက် ဒါမှမဟုတ် စာထဲက ကတ်တစ်ခု

or a card in the mail

ဒါမှမဟုတ် ပန်းစည်းအကြီးကြီးနဲ့

or a knock on the door with a huge bouquet of flowers.

တံခါးကို လာခေါက်တဲ့ ရက်တွေလည်း ရှိခဲ့တယ်။

And I was filled with love from those simple kindnesses.

ကျွန်မဟာ အဲဒီရိုးရှင်းတဲ့ ကြင်နာမှုတွေကနေ ချစ်ခြင်းမေတ္တာတွေနဲ့ ပြည့်နေခဲ့တယ်။

And that support and that love made me face the next treatment.

ဒီပံ့ပိုးမှုနဲ့ ချစ်မေတ္တာက ကျွန်မကို နောက်ထပ် ကုသမှုကို ရင်ဆိုင်စေခဲ့တယ်။

It really made me start to understand why I loved that old song,

ဒါက “You Are the Wind Beneath My Wings” ဆိုတဲ့ သီချင်းဟောင်းကို

"You Are the Wind Beneath My Wings,"

ဘာကြောင့် နှစ်သက်ခဲ့လဲ ဆိုတာကို နားလည်ခဲ့ပြီး

because I literally felt lifted by the love

အချစ်က ဖေးမထားပြီး ခင်မင်ရင်းနှီးမှုက ကျွန်မကို

and the friendship that was surrounding me.

ဝန်းရံနေတာကို စာသားအတိုင်း ခံစားလိုက်ရလို့ပါ။

Because I shared what I was going through,

ကျွန်မ ကြုံတွေ့နေတာတွေကို မျှဝေထားလို့ပါ၊

which I felt was really important to do.

ဒါက တကယ် အရေးပါတဲ့ လုပ်စရာလို့ ခံစားရတယ်။

And their love held me when I couldn't hold myself.

ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် မထိန်းနိုင်တဲ့အခါ သူတို့ရဲ့အချစ်တွေက ကျွန်မကို ထိန်းပေးတယ်။

One day, one of my favorite songwriters texted me, and he said, “How are you?”

တစ်နေ့မှာ ကျွန်မ အကြိုက်ဆုံးသီချင်းရေးဆရာက ကျွန်မဆီ “နေကောင်းလား”ဆိုပြီးစာပို့တယ်။  

And I said,

ကျွန်မက

"It's going to take everything I've got to get through this."

“ဒါကနေ ငါရနိုင်သမျှ အကုန်ယူမယ်” လို့ပြောလိုက်တယ်။

And he texted back,

သူက “ကောင်းပြီ၊ မင်းမှာ

"Well, it's a good thing you've got everything."

အရာရာရှိတာက အကောင်းတစ်ခုပဲ” လို့ စာပြန်ပို့တယ်။

ဒါပေမဲ့၊ ကျွန်မက သီချင်းရေးသူပါ။

But I'm a songwriter.

So that idea --

ဒီတော့ ဒီစိတ်ကူးက

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

which he will get no credit for --

သူ့အတွက် အမှတ်ယူစရာမရှိဘူး။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I held on to that idea

စိတ်ကူးတွေ ဘယ်ကို ရောက်တယ်၊

because I thought that’s where ideas come to --

အတွေးတွေ အတွေးတွေ ကျွန်မဆီ ဘယ်က လာတယ်လို့ တွေးထားတာကြောင့်

[that’s] where ideas come to me from.

ဒီ အယူအဆကို ကျွန်မ ဆုပ်ကိုင်ထားခဲ့တယ်။

And one day my dear friend and artist Susan Cattaneo came to visit and I said,

တစ်နေ့မှာ ကျွန်မ ချစ်ရတဲ့ သူငယ်ချင်းနဲ့ အနုပညာရှင် Susan Cattaneo လာလည်တော့

“ငါ ဒါကိုစလုပ်ဖို့ အသင့်ပဲ။ သီချင်းတစ်ပုဒ်ရေးချင်တယ်”

"I'm ready to start processing some of this.

I'd like to write a song."

လို့ ပြောခဲ့တယ်။

And I told her about that idea, and we sat down.

 ဒီစိတ်ကူးအကြောင်း သူ့ကို ပြောပြီး ကျွန်မတို့ ထိုင်လိုက်တယ်။

And of course, the first instinct could have been the minor key,

ဟုတ်ပါတယ်၊ ပထမ ပင်ကိုအသိက မိုင်နာကီးဖြစ်လောက်တယ်၊

because --

ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ --

(Playing piano)

(စန္ဒယားတီး)

That's where we sort of feel that sadness or darkness belongs.

အဲဒီမှာ ဝမ်းနည်းမှု ဒါမှမဟုတ် အမှောင်ထုနဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ခံစားချက်မျိုးပါ။

But I was feeling a lot more complicated and complex than that.

ဒါပေမဲ့၊ ဒီထက် အများကြီး ပိုရှုပ်ပြီး ရှုပ်ထွေးတယ်လို့ ခံစားရတယ်။

I was feeling sadness, but I was feeling fear,

ဝမ်းနည်းမှု ကြောက်ရွံ့မှုတွေ ခံစားရပေမဲ့၊

but it was all lined with sunlight and hope

အံ့သြစရာ သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ အနားကအသိုက်အဝန်းအားလုံးကြောင့်၊

because of all my amazing friends and the community around me.

နေရောင်ခြည်နဲ့ မျှော်လင့်ချက်တွေနဲ့အတူ ဒါကို စီလိုက်တယ်။

And so we decided to write it in a major key

ဒါကြောင့် သံစဉ်တစ်ခုကို ပြောင်းလဲစေတဲ့ မေဂျာကီးတစ်ခုနဲ့ ရေးဖို့

altering one note.

ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

So it was a blend of darkness and light.

ဒါကြောင့် အမှောင်နဲ့အလင်း ရောယှက်နေတယ်။

From the major key, we got the major.

မေဂျာကီးကနေ ကျွန်မတို့ မေဂျာကို ရခဲ့တယ်။

And then altering one note,

သံစဉ်တစ်ခုကို ပြောင်းလိုက်တော့၊

we sort of got a little bit of the darkness.

နည်းနည်းမှောင်သွားသလိုမျိုးပေါ့။

In psychology, there’s a term: “name it to tame it.”

စိတ်ပညာအရ၊ “ဖြစ်နေတဲ့ စိတ်ကို အမည်တပ်“ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရတစ်ခုရှိတယ်။

And when we listen to songs that give name to how we feel

ခံစားရပုံကို အမည်ပေးတဲ့ ဒါမှမဟုတ် ရေးလိုက်တဲ့ သီချင်းတွေကို

or we write them,

နားထောင်တဲ့အခါ၊  

we can transmute and metabolize difficult emotions.

ခက်ခဲတဲ့ ခံစားချက်တွေကို ပြောင်းလဲပြီး စီမံနိုင်တယ်။

And I felt better on the other side of this song.

ဒီသီချင်းရဲ့ အခြားဖက်မှာလည်း ပိုကောင်းလာတယ်လို့ ခံစားရတယ်။

And I'd like to dedicate it to anyone here that's facing the hardest thing.

အခက်ဆုံးကို ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ဒီမှာရှိတဲ့ လူတိုင်းအတွက် ရည်စူးချင်ပါတယ်။

(Playing piano)

(စန္ဒရား တီးခတ်ခြင်း)

(Singing) The room went out of focus

(သီချင်းဆို) ရောဂါလက္ခဏာကို ကြားတော့၊

When I heard that diagnosis

အခန်းက အာရုံတွေ လွဲသွားတယ်၊

Words I never thought I'd hear

ကြားရမယ်လို့ ဘယ်တုန်းကမှ မထင်ခဲ့တဲ့ စကားလုံးတွေ၊

I told my family then my friends

မိသားစုနဲ့  သူငယ်ချင်းတွေကို ပြောပြခဲ့တယ်၊  

As we all tried to pretend

ဒီမှာ ဘာမှ မဖြစ်ဘူးဆိုပြီး

That nothing bad ever happens here

ငါတို့အားလုံး ဟန်ဆောင်ဖို့ ကြိုးစားကြပေမဲ့၊

But then there were cards and calls and flowers at my door

ငါ့အိမ်တံခါးမှာ ကတ်တွေ၊ ဖုန်းခေါ်တာတွေ၊ ပန်းတွေ ရောက်လာတယ်။

I don't feel so alone anymore

ငါ ဒီလောက် အထီးကျန်မနေတော့ဘူး၊

It's gonna take everything I've got

ဒါက ငါ့မှာ ရှိတာတွေ အကုန်ယူသွားတော့မယ်၊

It's gonna take everything I've got

ဒါက ငါ့မှာ ရှိတာတွေ အကုန်ယူသွားတော့မယ်၊

Everything to get me through

ငါ့က ဖြတ်သန်းဖို့ အရာအားလုံး၊

It's gonna take everything I've got

ဒါက ငါ့မှာ ရှိတာတွေ အကုန်ယူသွားတော့မယ်၊

Everything I've got

ငါ့မှာ ရှိတာ အားလုံး၊

Everything to see me through

ငါ သိမြင်ဖို့ အရာအားလုံး၊

So it's a good thing

ဒီတော့ အရာအားလုံး ငါမှာ ရှိနေတာက

That I've got everything

​ကောင်းတာတစ်ခု​ပေါ့၊

My head was spinning with a thousand split decisions

ဆုံးဖြတ်ချက်ပေါင်း သောင်းခြောက်ထောင်နဲ ငါ့ခေါင်းက လည်နေတယ်၊

With my fragile faith and a rose quartz in my hand

ငါ့ရဲ့ မခိုင်မာတဲ့ ယုံကြည်ချက်နဲ့ ငါ့လက်ထဲက နှင်းဆီသလင်းကျောက်နဲ့အတူ၊

But then family, friends and neighbors

ဒါပေမဲ့ ဒီနောက်တော့ မိသားစု၊ သူငယ်ချင်းတွေ၊ အိမ်နီးနားချင်းတွေ၊

The kindness of strangers

သူစိမ်းတွေရဲ့ ကြင်နာမှု၊

When I think that I can't do this

ဒါကို ငါ မတတ်နိုင်ဘူး လို့ တွေးမိတဲ့အခါ၊

They make me think I can

သူတို့က ငါ့ကို တတ်နိုင်အောင် လုပ်တယ်၊

And it's gonna take everything I've got

ဒါက ငါ့မှာ ရှိတာတွေ အကုန်ယူသွားတော့မယ်၊

Everything I've got

ငါ့မှာ ရှိတာ အားလုံး၊

Everything to get me through

ငါ့က ဖြတ်သန်းဖို့ အရာအားလုံး၊

It's gonna take everything I've got

ဒါက ငါ့မှာ ရှိတာတွေ အကုန်ယူသွားတော့မယ်၊

Everything I've got

ငါ့မှာ ရှိတာ အားလုံး၊

Everything to see me through

ငါ သိမြင်ဖို့ အရာအားလုံး၊

So it's a good thing

ဒီတော့ အရာအားလုံး ငါမှာ ရှိနေတာက

That I've got everything

ကောင်းတာတစ်ခုပေါ့။

'Cause love

အချစ်ကြောင့်ပါ၊

Love is a real thing

အချစ်က စစ်မှန်တာတစ်ခုပါ၊

And love

ပြီးတော့ အချစ်ပါ၊

Love is a real thing

အချစ်က စစ်မှန်တာတစ်ခုပါ၊

And it's the only thing

ပြီးတော့ ဒါ တစ်ခုတည်းပဲ၊

And it's everything we've got

ပြီးတော့ ဒါက ငါတို့မှာ ရှိတဲ့ အရာအားလုံးပါ၊

It's everything we've got

ဒါက ငါတို့မှာ ရှိတဲ့ အရာအားလုံးပါ၊

Everything to get us through

ငါတို့ ဖြတ်ကျော်ဖို့ အရာအားလုံး၊

It's gonna take everything we've got

ဒါက ငါ့တို့မှာ ရှိတာတွေ အကုန်ယူသွားတော့မယ်၊

Everything we've got

ငါ့တို့မှာ ရှိတာတွေ အားလုံး၊

Everything to get us through

ငါတို့ ဖြတ်ကျော်ဖို့ အရာအားလုံး၊

So it's a good thing

ငါတို့မှာ အရာရာ ရှိနေတာက

That we've got everything

ကောင်းတာတစ်ခုပါ၊

(Music stops)

(ဂီတသံ ဆုံးသည်)

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)