How Fantasy Worlds Can Spark Real Change | Annalee Newitz | TED

Translator: Nguyen Hue Reviewer: Trần Thái Hưng

It has been a long few years.

Đã một vài năm dài.

There are just so many problems in the world,

Có quá nhiều vấn đề trên thế giới,

so much is going wrong that I just … I can't even anymore.

rất nhiều vấn đề đang xảy ra đến nỗi tôi.. tôi thậm chí không thể làm được nữa.

So I'll tell you what I'm going to do.

Vì vậy, tôi sẽ nói với bạn những gì tôi sẽ làm.

I'm going to run away.

Tôi sẽ chạy trốn.

I'm going to pick up a book about glamorous wizards on another planet,

Tôi sẽ chọn một cuốn sách về phù thủy quyến rũ trên một hành tinh khác,

and I'm going to read about how they wear gorgeous bespoke suits

và tôi sẽ đọc về cách họ mặc những bộ đồ lộng lẫy

and have romances, and of course, defeat an evil dictatorship along the way.

và có những mối tình lãng mạn, và tất nhiên,

đánh bại một chế độ độc tài độc ác trên đường đi.

Now listen, I know how that sounds.

Bây giờ nghe này, tôi biết điều đó nghe như thế nào.

This is the kind of story

Đây là loại câu chuyện sẽ đưa tôi ra khỏi những vấn đề

that's going to take me away from my problems

rather than helping me face them.

của mình hơn là giúp tôi đối mặt với chúng.

Nhưng là một nhà báo và một nhà văn khoa học viễn tưởng,

But as a journalist and a science fiction writer,

I've witnessed the way escapist stories

tôi đã chứng kiến cách những câu chuyện giả tưởng

can nourish our relationship with the truth

có thể nuôi dưỡng mối quan hệ của chúng ta với sự thật

and help us see the real world with fresh eyes.

và giúp chúng ta nhìn thế giới thực bằng đôi mắt tươi mới.

And I'm here to tell you that your favorite escapist stories

Tôi ở đây để nói với bạn những câu chuyện giả tưởng yêu thích của bạn

can do the same thing for you,

có thể làm điều tương tự cho bạn,

and maybe set you on the path toward building a better world.

và có thể đưa bạn vào con đường xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn.

I want to introduce you

Tôi muốn giới thiệu với bạn

to an amazing group of science fiction fans.

một nhóm người hâm mộ khoa học viễn tưởng tuyệt vời.

They're called the 501st Legion, and they're cosplayers.

Họ được gọi là 501st Legion, và họ là cosplayer.

That stands for "costume player,"

Điều đó là viết tắt của “người chơi trang phục”,

and in this case that means

và trong trường hợp này,

that they dress up like stormtroopers and clone troopers,

điều đó có nghĩa là họ ăn mặc như stormtroopers và lính nhân bản,

and pretty much any other bad guy from the Star Wars franchise.

và gần như bất kỳ kẻ xấu nào khác trong loạt phim Star Wars.

There's a few good guys thrown in there, too.

Cũng có một vài người tốt bị ném vào đó.

Now there's members of the 501st all over the world.

Bây giờ có các thành viên của 501 trên toàn thế giới.

Your town might actually have a chapter of it,

Thị trấn của bạn có thể thực sự có một chương về nó,

và họ làm những điều điển hình mà người hâm mộ khoa học viễn tưởng làm.

and they do typical things that science fiction fans do.

They go to conventions,

Họ đi đến các hội nghị,

they march in parades and show off their costumes.

họ tham gia các cuộc diễu hành và khoe trang phục của họ.

But you know what else they do? Charity.

Nhưng bạn biết họ làm gì khác không? Từ thiện.

They raise money for the Red Cross and the Make-A-Wish Foundation

Họ gây quỹ cho Hội Chữ thập đỏ và Quỹ Make-A-Wish

and lots of other groups.

và rất nhiều nhóm khác.

And that's not exactly what you expect from bad guys.

Và đó không hẳn là những gì bạn mong đợi từ những kẻ xấu.

In fact, it doesn't match our stereotype

Thực tế, nó không phù hợp với định kiến của chúng ta về những người

of fans who go this deep making their own costumes.

hâm mộ đã đi sâu đến thế này khi tự làm trang phục của riêng họ.

We imagine that those people would be hiding away from the world,

Chúng ta tưởng tượng rằng những người đó sẽ trốn tránh thế giới,

but these guys, they've re-engaged with it.

nhưng những người này, họ đã tái tham gia với nó.

This is Andrew Liptak.

Đây là Andrew Liptak.

He's a historian and a member of the 501st.

Ông là một nhà sử học và là thành viên của 501.

And he recently wrote a book called "Cosplay: A History"

Và gần đây ông ấy đã viết một cuốn sách có tên “Cosplay: A History”,

where he talks about the origin of these stormtroopers' love of charity.

nơi anh ấy nói về nguồn gốc của tình yêu từ thiện của những người stormtrooper này.

And he explained that it started out

Và ông ấy giải thích rằng nó bắt đầu

because groups of these fans would get together

vì các nhóm người hâm mộ này sẽ tập hợp lại với nhau

and they'd swap tips on how to build armor

và họ sẽ trao đổi các mẹo về cách chế tạo áo giáp

and what to do when your armor is falling apart.

và phải làm gì khi áo giáp của bạn sụp đổ.

But they began to realize that people in the group

Nhưng họ bắt đầu nhận ra rằng mọi người trong nhóm

couldn't all afford the fancy injection-molded plastic

không đủ khả năng mua được loại nhựa đúc phun lạ mắt

that they needed to build these costumes,

mà họ cần để chế tạo những bộ trang phục này,

and they started raising money for each other.

và họ bắt đầu quyên tiền cho nhau.

And then they started thinking about other communities

Và sau đó họ bắt đầu nghĩ về các cộng đồng khác

that could use money and resources, too.

cũng có thể sử dụng tiền và tài nguyên.

And that's how they reimagined their community

Và đó là cách họ mường tượng lại cộng đồng của mình

as going way beyond Star Wars fans into groups of strangers.

như vượt xa những người hâm mộ Star Wars thành những nhóm người lạ.

And this is how escapist stories can help us reimagine our relationships

Đây là cách câu chuyện viễn tưởng có thể giúp hình dung lại mối quan hệ của ta

with each other and other communities.

với nhau và các cộng đồng khác.

Now I want to introduce you to a character I created

Bây giờ tôi muốn giới thiệu với bạn một nhân vật mà tôi đã tạo ra

for my science fiction novel, "The Terraformers."

cho cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng của tôi, “The Terraformers”.

Their name is Scrubjay, and they're a sentient flying train.

Tên của chúng là Scrubjay, và chúng là một đoàn tàu bay có tri giác.

Now they come from a distant future on another planet

Bây giờ họ đến từ một tương lai xa xôi trên một hành tinh khác,

where autonomous vehicles are people,

nơi các phương tiện tự hành là con người,

and in fact, Scrubjay is part of a worker-owned cooperative

và trên thực tế, Scrubjay là một phần của một hợp tác xã thuộc sở hữu

of other sentient flying trains

của công nhân gồm các chuyến tàu bay có tri giác khác

that bargain collectively with cities about how to provide the best service,

mặc cả với các thành phố về cách cung cấp dịch vụ tốt nhất,

most comfortable trains.

những chuyến tàu thoải mái nhất.

And when I was creating the character of Scrubjay,

Và khi tôi tạo ra nhân vật Scrubjay,

there were certain things I knew for sure that would be true about them.

có một số điều tôi biết chắc chắn sẽ đúng về họ.

Like, I knew that they were going to fall in love

Giống như, tôi biết rằng họ sẽ yêu

with an investigative journalist who's a cat, because obviously.

một nhà báo điều tra là một con mèo, bởi vì rõ ràng.

But what I didn't know was what Scrubjay the train would do for fun.

Nhưng điều tôi không biết là tàu Scrubjay sẽ làm gì cho vui.

So I emailed the head of the Department of Public Transit in San Francisco,

Do đó, tôi đã gửi email cho người đứng đầu Sở Giao thông Công cộng ở San Francisco,

my hometown,

quê hương tôi,

and I said, "Would you talk to me about train consciousness?"

và tôi nói, “Ông có thể nói với tôi về ý thức tàu hỏa không?”

And luckily he said yes.

Và may mắn là ông ấy đã nói có.

Tên ông ấy là Jeff Tumlin, và ông là một fan hâm mộ khoa học viễn tưởng.

His name is Jeff Tumlin, and he's a science fiction fan.

And it turns out he'd been thinking his whole life

Và hóa ra ông ấy đã nghĩ cả đời

about what trains would be like if they were people.

về những chuyến tàu sẽ như thế nào nếu chúng là con người.

So what would trains do for fun?

Vậy xe lửa sẽ làm gì cho vui?

Jeff said they'd play strategy games

Jeff cho biết họ sẽ chơi các trò chơi chiến lược

because of course, they're constantly thinking

vì tất nhiên, họ liên tục suy nghĩ

về cách tối ưu hóa tuyến đường của họ,

about how to optimize their routes

and how to get from one place to another in the most efficient way possible.

làm thế nào để đi từ nơi này đến nơi khác theo cách hiệu quả nhất có thể.

So strategy games, definitely it.

Vì vậy, trò chơi chiến lược, chắc chắn là nó.

Now I think that Jeff and I had this admittedly odd meeting of the minds

Bây giờ tôi nghĩ rằng Jeff và tôi đã có cuộc gặp gỡ kỳ quặc này

partly because he and I are both engaged in the same project.

một phần vì ông ấy và tôi đều tham gia vào cùng một dự án.

We both want the public to understand

Cả hai chúng tôi đều muốn công chúng hiểu

that transit is part of a healthy human future.

rằng quá cảnh là một phần của tương lai lành mạnh của con người.

You know, the mobility provided by public transit,

Bạn biết đấy, khả năng di chuyển được cung cấp bởi phương tiện công cộng,

it brings communities together,

Nó mang cộng đồng lại với nhau,

it helps people get to work or have a fun vacation or trip,

nó giúp mọi người đi làm hoặc có một kỳ nghỉ hoặc chuyến đi vui vẻ,

even if they can't afford to own and maintain a car,

ngay cả khi họ không đủ khả năng sở hữu và bảo trì một chiếc xe hơi,

or if they don't want to

hoặc nếu họ không muốn

because they don't like what cars are doing to the environment.

vì họ không thích những gì ô tô đang làm với môi trường.

Now as a writer,

Bây giờ với tư cách là một nhà văn,

I can invite my readers to value public transit

tôi có thể mời độc giả của mình coi trọng phương tiện giao thông công cộng

by personifying it,

bằng cách nhân cách hóa nó,

by creating a character who is lovable and kind,

bằng cách tạo ra một nhân vật đáng yêu và tốt bụng,

and has a cute cat companion.

và có một người bạn đồng hành dễ thương với mèo.

But Jeff, he has to go into rooms

Nhưng Jeff, ông phải vào những căn phòng

full of city representatives and stakeholders,

đầy đại diện thành phố và các bên liên quan,

and ask them to put resources

và yêu cầu họ đưa các nguồn lực

into our public transit system in San Francisco,

vào hệ thống giao thông công cộng của ta ở San Francisco,

which, by the way, desperately needs it.

nơi mà nhân tiện, rất cần nó.

But when he talks to those stakeholders,

Nhưng khi nói chuyện với những bên liên quan đó,

he takes inspiration from science fiction

ông lấy cảm hứng từ khoa học viễn tưởng

because he tells them a story about how the city will become healthier

vì ông kể cho họ một câu chuyện về việc thành phố sẽ trở nên lành mạnh hơn như nào

if they invest now in transit

nếu họ đầu tư ngay bây giờ vào phương tiện giao thông sẽ tiếp tục hoạt động

that will continue to function for ten years, or maybe even 100 years.

trong 10 năm, hoặc thậm chí có thể là 100 năm.

Now luckily, San Francisco is putting some resources

Bây giờ may mắn thay, San Francisco đang dành một số nguồn lực để

into upgrading our transit this year, and hopefully next year too.

nâng cấp phương tiện giao thông của ta trong năm nay và hy vọng năm tới cũng vậy.

And that's not because

Và đó không phải là vì

all of our public servants are reading science fiction,

tất cả các công chức của ta đang đọc khoa học viễn tưởng,

although that would be nice.

mặc dù điều đó sẽ rất tốt.

It's because they're taking inspiration from this vision of a future

Đó là bởi vì họ đang lấy cảm hứng từ tầm nhìn về một tương lai

that doesn't exist yet,

chưa tồn tại,

a future that could come to pass,

một tương lai có thể xảy ra,

where public transit is robust and allows the city to be a healthier,

nơi giao thông công cộng mạnh mẽ và cho phép thành phố trở thành một nơi

more connected place.

lành mạnh hơn, gắn kết hơn.

And this is a way that escapist stories allow us to reimagine our relationship

Đây là cách mà câu chuyện viễn tưởng cho phép ta hình dung lại mối quan hệ của ta

with the places where we live

với những nơi chúng ta sống

and reimagine the kinds of services

và hình dung lại các loại dịch vụ mà

we want to offer to the people who live there.

chúng ta muốn cung cấp cho những người sống ở đó.

Let me give you another example.

Hãy để tôi cho bạn một ví dụ khác.

I recently was lucky enough to hang out with a group of researchers

Gần đây tôi đã may mắn được đi chơi với một nhóm các nhà nghiên cứu

who are studying how to mitigate the effects of coastal flooding

đang nghiên cứu cách giảm thiểu tác động của lũ lụt ven biển

that comes from storms that will be coming more often due to climate change.

xuất phát từ những cơn bão sẽ đến thường xuyên hơn do biến đổi khí hậu.

They’re building an engineering marvel called the Emerald Tutu,

Họ đang xây dựng một kỳ quan kỹ thuật có tên là Emerald Tutu,

and it was inspired by an escapist internet aesthetic known as goblincore.

và nó được lấy cảm hứng từ một thẩm mỹ internet viễn tưởng được gọi là goblincore

Now before we get to the goblins,

Bây giờ trước khi ta đến với yêu tinh,

let's talk a little bit about the engineering.

chúng ta hãy nói một chút về kỹ thuật.

So the Emerald Tutu is a distributed network of floating gardens

Vì vậy, Emerald Tutu là một mạng lưới phân tán gồm các khu vườn nổi

that flare outward from the coastline like a ruffly tutu skirt.

ló ra ngoài từ bờ biển như một chiếc váy tutu xù xù.

And when coastal flooding comes, this acts as a permeable barrier.

Và khi lũ lụt ven biển xảy ra, nó hoạt động như một rào cản thấm.

And so as the waves come towards shore, it dampens their force,

Và khi những con sóng tiến vào bờ, nó làm giảm sức mạnh của chúng,

preventing the kinds of floods that ruin infrastructure and claim lives.

ngăn chặn các loại lũ lụt phá hủy cơ sở hạ tầng và cướp đi sinh mạng.

I was lucky enough to be there when the Emerald Tutu team was testing out

Tôi đã may mắn có mặt ở đó khi đội Emerald Tutu đang thử nghiệm

one of the pieces of the Emerald Tutu.

một trong những mảnh của Emerald Tutu.

Each of those gardens that's tied together in a network

Mỗi khu vườn gắn liền với nhau trong một mạng lưới

is made from a giant blob of biomass.

được tạo ra từ một đốm sinh khối khổng lồ.

The team nicknamed it the “chungus.”

Nhóm nghiên cứu đặt biệt danh cho nó là “chungus”.

Here you can see the chungus at a lab that I visited last year,

Ở đây bạn có thể thấy chungus tại 1 phòng thí nghiệm mà tôi đã đến thăm năm ngoái,

the O.H. Hinsdale Wave Research Lab at Oregon State University in Corvallis.

Phòng thí nghiệm nghiên cứu sóng OH Hinsdale ở Đại học Bang Orego, Corvallis.

And they were testing out the chungus

Và họ đang thử nghiệm chungus

in one of the lab's coolest pieces of equipment.

trong một trong những thiết bị tuyệt vời nhất của phòng thí nghiệm.

This is a 104-meter-long cement flume full of water,

Đây là một luồng xi măng dài 104 mét chứa đầy nước,

and at one end there are these huge robotic paddles

và ở một đầu có những mái chèo robot khổng lồ

that can create massive storm waves.

có thể tạo ra sóng bão lớn.

So what the team wanted to know was,

Vì vậy, điều mà nhóm nghiên cứu muốn biết là,

is this potential floating garden

liệu khu vườn nổi tiềm năng này

going to be able to actually dampen the force of storm waves?

có thể thực sự làm giảm sức mạnh của sóng bão không?

So they used those paddles to unleash huge waves.

Vì vậy, họ đã sử dụng những mái chèo đó để giải phóng những con sóng khổng lồ.

And it worked.

Và nó đã hoạt động.

The waves washed past and through the chungus,

Những con sóng trôi qua và xuyên qua chungus,

and they became smaller.

và chúng trở nên nhỏ hơn.

And by the time they hit the synthetic shoreline at the other end,

Và vào thời điểm chúng chạm vào bờ biển tổng hợp ở đầu bên kia,

they were just this gentle lapping tidal bore.

chúng chỉ là lỗ thủy triều nhẹ nhàng.

Now here you can see Louiza Wise, one of the engineers.

Bây giờ ở đây bạn có thể thấy Louiza Wise, một trong những kỹ sư.

She's in the boat.

Cô ấy đang ở trên thuyền.

And what she's doing is she's attaching these thick pieces of plastic ribbon

Và những gì cô ấy đang làm là cô ấy đang gắn những mảnh ruy băng nhựa dày này

to what will be the bottom of the chungus.

vào cái sẽ là đáy của chungus.

And that's to simulate the seaweed and grasses

Và đó là để mô phỏng rong biển và cỏ

that will eventually grow on the outside of this biomass.

cuối cùng sẽ phát triển bên ngoài sinh khối này.

And what they found was

Và những gì họ tìm thấy là

the more that seaweed and grasses grow on it,

rong biển và cỏ càng mọc trên đó,

the better it is at dampening wave force.

nó càng làm giảm lực sóng tốt hơn.

So the greener and more beautiful it becomes,

Vì vậy, nó càng xanh và đẹp hơn,

the more effective it is at preventing storm surges.

nó càng hiệu quả trong việc ngăn chặn cơn bão dâng.

And I had just never seen technology like this before.

Và tôi chưa bao giờ thấy công nghệ như thế này trước đây.

So I asked the team's architect, Gabe Cira,

Vì vậy, tôi hỏi kiến trúc sư của nhóm, Gabe Cira,

who you can see there in the water with brown hair,

người mà bạn có thể nhìn thấy ở đó dưới nước với mái tóc nâu,

and I said, how did you get this idea to do this weird thing?

và tôi nói, làm thế nào bạn có được ý tưởng để làm điều kỳ lạ này?

And he said, "Oh, it was goblincore."

Và anh ta nói, “Ồ, đó là goblincore.”

And --

Và -

Now if you're very online, you may have heard of goblincore.

Bây giờ nếu bạn đang online, bạn có thể đã nghe nói về goblincore.

It is a fashion and design aesthetic that's intended to evoke

Đó là một tính thẩm mỹ thời trang và thiết kế nhằm gợi lên

the kind of cozy, bucolic world of Hobbiton,

một thế giới ấm cúng, ấm cúng của Hobbiton,

where the hobbits live in "Lord of the Rings,"

nơi các hobbit sống trong “Chúa tể của những chiếc nhẫn”,

or maybe the mystical, magical cities of "Dungeons and Dragons."

hoặc có thể là những thành phố huyền bí, kỳ diệu của “Dungeons and Dragons”.

It’s a little bit like cottagecore, which is a bucolic, simple aesthetic

Nó hơi giống cottagecore, một tính thẩm mỹ đơn giản, bình dị

but with more bugs and mushrooms, and dirt, and messiness.

nhưng với nhiều bọ và nấm , và bụi bẩn, và lộn xộn hơn.

It's the perfect aesthetic for urbanites

Đó là tính thẩm mỹ hoàn hảo cho những người dân đô thị,

who are sick of seeing all of the hard, gray edges of concrete and steel

những người phát ốm khi nhìn thấy tất cả các cạnh cứng, xám của bê tông và thép

that you see in most cities.

mà bạn thấy ở hầu hết các thành phố.

And it was goblincore that inspired the Emerald Tutu team

Và chính goblincore đã truyền cảm hứng cho nhóm

to think about using nature to deal with the problems of storm surges

Emerald Tutu nghĩ về việc dùng thiên nhiên để đối phó với các vấn đề của cơn bão

in Boston Harbor, near where they work.

ở Cảng Boston, gần nơi họ làm việc.

And here you can see they’re testing out a larger sample of the Emerald Tutu

Và ở đây bạn có thể thấy họ đang thử nghiệm 1 mẫu lớn hơn của Emerald Tutu

right now in Boston Harbor.

ngay bây giờ ở Cảng Boston.

This is a new design for the chungus.

Đây là một thiết kế mới cho chungus.

So it's not a bag of biomass.

Vì vậy, nó không phải là 1 túi sinh khối.

It's a kind of snail-shaped woven biomass mat.

Đó là một loại thảm sinh khối dệt hình con ốc.

You can see the grass growing on top of it.

Bạn có thể thấy cỏ mọc trên đỉnh nó.

They call this the “cinnamon roll.”

Họ gọi đây là “cuộn quế”.

And they're not the only group that's exploring this idea

Và họ không phải là nhóm duy nhất đang khám phá ý tưởng

of soft, green infrastructure.

về cơ sở hạ tầng xanh, mềm mại này.

There are groups of city planners and engineers all over the world

Có những nhóm các nhà quy hoạch và kỹ sư thành phố trên khắp thế giới

who are trying to bring nature into cities,

đang cố gắng đưa thiên nhiên vào các thành phố,

kind of creating like a plug-and-play ecosystem

tạo ra như một hệ sinh thái plug-and-play

or an instant wetland.

hoặc một vùng đất ngập nước tức thì.

And the Emerald Tutu team could not have gotten there without goblincore.

Và đội Emerald Tutu không thể đến đó nếu không có goblincore.

So this is a weird but crucial lesson to keep in mind,

Vì vậy, đây là một bài học kỳ lạ nhưng quan trọng cần ghi nhớ,

because changing the world doesn't start

bởi vì thay đổi thế giới không bắt đầu

the moment that you break ground on a new infrastructure project

thời điểm bạn khởi đầu cho một dự án cơ sở hạ tầng mới

or put resources toward building a better train.

hoặc dành nguồn lực để xây dựng một chuyến tàu tốt hơn.

It starts with a fantasy.

Nó bắt đầu với một tưởng tượng.

It starts with imagining another world

Nó bắt đầu bằng việc tưởng tượng một thế giới khác

and believing that things don't have to be the way that they are now.

và tin rằng mọi thứ không nhất thiết phải như bây giờ.

So the next time you're reading about sentient flying trains

Vì vậy, lần tới khi bạn đọc về những chuyến tàu bay có tri giác

or watching a movie about wizards on other planets

hoặc xem một bộ phim về các phù thủy trên các hành tinh khác

or enjoying whatever kind of escapist stories give you happiness,

hoặc thưởng thức bất kỳ loại câu chuyện viễn tưởng nào mang lại cho bạn hạnh phúc,

hold that sense of infinite possibility in mind

hãy ghi nhớ cảm giác về khả năng vô hạn đó trong tâm trí

and put it into practice in your life.

và đưa nó vào thực tế trong cuộc sống của bạn.

Find a community that you can reach out to and provide help or resources.

Tìm một cộng đồng mà bạn có thể tiếp cận và cung cấp trợ giúp hoặc tài nguyên.

Get involved in a local project in your city

Tham gia vào một dự án địa phương trong thành phố của bạn

to mitigate the effects of climate change.

để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

Because remember, sometimes we have to escape from our problems

Bởi vì hãy nhớ rằng, đôi khi chúng ta phải thoát khỏi những vấn đề

in order to solve them.

của mình để giải quyết chúng.

Thank you.

Cảm ơn bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)