How to Tackle the Stigma of Living with HIV | Gareth Thomas | TED

Translator: Dinh Vu Nguyen Reviewer: Duyen Nguyen

My life is reflected in my tattoos,

Cuộc sống của tôi được phản ánh trong những hình xăm của tôi,

and you're going to have to trust me when I say that I've got a lot of them.

và các bạn phải tin tôi khi tôi nói mình có rất nhiều hình xăm.

My body art tells a story.

Nghệ thuật thân thể của tôi kể chuyện.

Now, my HIV tattoo is on one of my kneecaps,

Hình xăm HIV của tôi ở trên một trong những xương bánh chè,

which is the joint that,

đó là chiếc khớp mà

through a career of playing professional rugby,

qua sự nghiệp chơi bóng bầu dục chuyên nghiệp,

was shot to pieces,

đã bị bắn vỡ nát,

but somehow managed to get me through one of the world's toughest Ironmen.

nhưng bằng cách nào đó đã giúp tôi vượt qua

một trong những cuộc thi Ironman (3 môn phối hợp) khó nhất thế giới.

And also, more recently,

Và ngoài ra, gần đây hơn,

a half-marathon.

một cuộc chạy bán marathon.

Now, I did these to show what living with HIV is like now,

Tôi làm những điều này để cho thấy

sống với HIV thời buổi này là thế nào,

and also to illustrate that HIV doesn't restrict what I'm capable of doing

và cũng để minh họa rằng HIV không hạn chế những gì tôi có khả năng làm

physically or mentally.

về mặt thể chất hoặc tinh thần.

The skull is dark, ghoulish, threatening.

Hộp sọ đó đen tối, ma quái, đầy đe dọa.

It represents the imminent death that I felt awaited me

Nó đại diện cho cái chết sắp xảy ra mà tôi cảm thấy đang chờ đợi mình

when I first had my diagnosis.

khi tôi đi chẩn đoán lần đầu tiên.

The wings underneath the skull of my tattoo

Đôi cánh bên dưới hộp sọ trong hình xăm của tôi

signify the freedom I felt when I finally found my voice.

biểu thị sự tự do tôi cảm nhận khi tôi tìm thấy tiếng nói của mình.

It was almost like the dead man coming back to life.

Nó gần giống như người chết sống lại vậy.

The crown that adorns the skull's head

Vương miện tô điểm cho đầu của hộp sọ

shows me as someone willing to lead from the front,

cho thấy tôi là một người sẵn sàng đi tiên phong,

who wanted to take the campaign against discrimination and misinformation forward,

muốn tham gia chiến dịch

chống phân biệt đối xử và thông tin sai lệch,

who wanted to celebrate and highlight people's truth,

muốn ca tụng và nhấn mạnh con người thật của mọi người,

never asking people to do something I wouldn't.

không bao giờ bắt mọi người làm điều tôi sẽ không làm.

Now, I haven't always been like this.

Nhưng tôi không phải vẫn luôn như thế đâu.

In 2019, I was blackmailed

Năm 2019, tôi bị tống tiền

by somebody who wanted money for their silence.

bởi một người muốn tiền cho sự im lặng của họ.

Also, in that year, a journalist went to my parents' house,

Ngoài ra, vào năm đó, một nhà báo đã đến nhà bố mẹ tôi,

knocked on their door,

gõ cửa nhà họ,

and asked my parents to make comment on my HIV status.

và xin vài lời nhận xét của họ về tình trạng HIV của tôi.

Now at this point, I hadn't even told my parents myself.

Lúc bấy giờ, tôi thậm chí còn chưa nói với bố mẹ mình.

That forced me into telling the world about my HIV diagnosis

Sự kiện đó ép tôi phải nói với cả thế giới về kết quả chẩn đoán HIV của mình

way before I was ready.

trước cả khi tôi sẵn sàng.

I was still reeling from the stigma of the diagnosis.

Tôi vẫn quay cuồng với sự kỳ thị do kết quả chẩn đoán đó.

Now stigma is when people are seen in a negative way

Sự kỳ thị là khi mọi người bị nhìn nhận một cách tiêu cực

due to a certain characteristic,

bởi một đặc điểm nào đó,

such as race, disability, sexuality or health challenges.

chẳng hạn như chủng tộc, khuyết tật, xu hướng tính dục hoặc vấn đề sức khỏe.

And it ends up with them making a moral judgment about people,

Và thế là họ phán xét đạo đức về mọi người,

và nó ảnh hưởng tới cách họ đối nhân xử thế.

and it affects the way they treat them.

Now, I have spent my entire adult life in the public eye.

Từ khi trưởng thành, tôi đã luôn sống trong ánh mắt của công chúng.

I'm an ex-professional Rugby Union player,

Tôi là cựu cầu thủ Rugby Union chuyên nghiệp,

I played 100 times for my country, Wales,

Tôi đã chơi 100 trận cho đất nước của mình, Xứ Wales

captained the British and Irish Lions.

làm đội trưởng đội Sư tử Anh và Ailen.

I always felt like I had the crowds cheering me on from the grandstands.

Tôi luôn cảm thấy như mình được đám đông cổ vũ từ khán đài.

Since then, I've presented and appeared on many TV shows.

Từ đó, tôi đã xuất hiện trên rất nhiều chương trình TV.

I've had an amazing life.

Tôi đã có một cuộc sống tuyệt vời.

I felt loved by those around me and by my country.

Tôi thấy được yêu quý bởi mọi người xung quanh và đất nước mình,

I was this strong, tough rugby player

Tôi là một cầu thủ bóng bầu dục mạnh mẽ và dẻo dai

who came from a simple working-class background

đến từ tầng lớp lao động đơn giản

to be one of the very best at this sport.

thành một trong những người giỏi nhất môn thể thao này.

I was married to a woman, but I was living a lie.

Tôi kết hôn với một cô gái, nhưng đó là sống trong dối trá.

So in 2009,

Thế nên vào năm 2009,

when I became the first openly gay male professional Rugby Union player,

khi tôi thành cầu thủ đồng tính nam công khai đầu tiên,

của môn Rugby Union chuyên nghiệp,

it was a defining moment for me,

đó là một khoảnh khắc quyết định cho tôi,

for sport and for society.

cho thể thao và cho xã hội.

And even though it felt like a breakthrough moment,

Và mặc dù nó giống như một khoảnh khắc đột phá,

sadly, very few followed my path since.

buồn thay, rất ít người đi theo con đường của tôi kể từ đó.

I am now living with HIV.

GIờ đây tôi đang sống cùng với HIV.

Lúc đầu, tôi phải mất rất lâu để xử lý thông tin này,

It took me a long while to process it at first,

because I'd gone from a man who had won every trophy that he had ever dreamt of

vì tôi đã từ một người đàn ông giành được mọi danh hiệu mà anh ấy từng mơ ước

to someone who, all of a sudden, was living a lie,

tới một người mà đột nhiên, sống trong dối trá,

who was ashamed, embarrassed, isolated,

hổ thẹn, xấu hổ, bị cô lập,

afraid I was going to die,

sợ rằng mình sẽ chết,

afraid to tell anyone,

sợ phải nói với mọi người,

afraid to tell my family,

sợ phải nói với gia đình mình,

afraid I was going to lose everything and everyone

sợ rằng mình sẽ mất tất cả mọi thứ và tất cả mọi người

that I'd worked so hard for and I loved so much.

mà tôi đã cố gắng rất nhiều để đạt được và yêu thương rất nhiều.

I was afraid that from now on, I would be defined by a virus.

Tôi sợ rằng từ bây giờ, tôi sẽ bị định nghĩa bằng một con vi-rút.

Now, I've felt the devastating impact of stigma and shame,

Tôi đã cảm nhận được mặt tàn khốc của sự kỳ thị và xấu hổ,

and that is why I am determined to change the way people perceive HIV

và đó là lý do tôi quyết định thay đổi cách mọi người nhìn nhận về HIV

and other stigmatized conditions.

và các thân phận bị kì thị khác.

And here's why.

Và đây là lý do.

The stigma and shame that I felt was medically unfounded.

Sự kỳ thị và xấu hổ mà tôi cảm thấy là vô căn cứ về mặt y tế.

Science and medicine has come such a long way in the last 20 years,

Khoa học và y học đã đi được một chặng đường dài trong 20 năm qua,

especially around HIV,

đặc biệt là liên quan đến HIV,

that it should be celebrated way more than it is.

đến nỗi nó nên được tôn vinh nhiều hơn nó vốn được.

But people's attitudes lag way behind.

Nhưng thái độ của mọi người tụt lại phía sau.

The fact is, I take one tablet a day.

Thực tế là, tôi uống một viên thuốc mỗi ngày.

Modern medicine prevents my HIV progressing into AIDS.

Y học hiện đại ngăn chặn HIV của tôi tiến triển thành AIDS.

It suppresses the virus in my body,

Nó ức chế vi-rút trong cơ thể tôi,

which means it becomes undetectable,

tức là làm nó trở nên không thể phát hiện được,

which means I cannot transmit it to my husband.

nghĩa là tôi không thể lây nó cho chồng mình.

And I live a normal, happy, healthy life.

Và tôi sống một cuộc sống bình thường, hạnh phúc, khoẻ mạnh.

I really do. Trust me, I have never been happier.

Thật đấy. Tin tôi đi, tôi chưa bao giờ hạnh phúc hơn thế.

(Cheers and applause)

(Hoan hô và vỗ tay)

Vào những năm 1980,

Now, in the 1980s,

HIV was positioned as a death sentence.

HIV bị định vị như một bản án tử hình.

It was reported as "the gay plague."

Nó được báo cáo là “bệnh dịch đồng tính.”

And those myths and misunderstandings still exist today.

Và những huyền thoại và hiểu lầm đó vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.

And levels of awareness of what it is to live with HIV

Và mức độ nhận thức về thế nào là sống chung với HIV

remain way too low.

vẫn còn quá thấp.

Now I can tell you I still experience stigma today,

Tôi có thể nói các bạn rằng tôi vẫn còn bị kì thị đến ngày hôm nay,

whether it's people moving away from me in a restaurant

cho dù là việc người ta tránh xa tôi trong một nhà hàng

or people not wanting to shake my hand.

hay việc người ta không muốn bắt tay tôi.

Now people act like that out of a sense of fear,

Mọi người hành động như vậy vì cảm giác sợ hãi,

out of a sense of wanting to keep themselves safe.

vì cảm giác muốn giữ bản thân họ an toàn.

But what it does, it creates a sense of shame.

Nhưng những gì nó gây ra, chính là cảm giác xấu hổ.

And that shame means more people acquire the virus

Và sự xấu hổ đó có nghĩa là nhiều người nhiễm vi-rút hơn

and fewer people get early treatment,

và ít người được điều trị kịp thời hơn,

because most people think that HIV doesn't affect them,

bởi vì hầu hết nghĩ rằng HIV không ảnh hưởng họ,

rằng nó chỉ ảnh hưởng tới đàn ông đồng tính và song tính luyến ái,

that it only affects gay and bisexual men,

when globally, 54 percent of the people living with HIV are female.

trong khi trên toàn cầu, 54% số người sống với HIV là phụ nữ.

And in England, in 2020,

Và ở nước Anh, vào năm 2020,

for the first time in a decade,

lần đầu tiên trong một thập kỉ,

there was more new cases of HIV among heterosexual people

có nhiều trường hợp HIV từ những người dị tính

than there were amongst gay and bisexual men.

hơn là từ những người đồng tính và song tính nam.

The truth is anyone can get the virus,

Sự thật là ai cũng có thể bị nhiễm virus,

and the only way to know your status is to get tested,

và cách duy nhất biết được tình trạng của bạn là đi kiểm tra,

but stigma acts as a barrier to testing, so new cases continue.

nhưng sự kỳ thị là rào cản để xét nghiệm, nên các ca nhiễm mới tiếp tục xuất hiện.

In the US,

Tại Hoa Kì,

eight out of 10 new cases come from people who are undiagnosed

8 trên 10 ca nhiễm mới đến từ những người không được chẩn đoán

or who are not on medication.

hoặc những người không dùng thuốc.

Now UNAIDS has set a goal

UNAIDS đã đặt mục tiêu

that by 2030, they will end this epidemic,

rằng tới năm 2030, họ sẽ kết thúc bệnh dịch này,

but it's going to be really hard to reach

nhưng nó sẽ thật khó để đạt được

nếu sự kì thị tiếp tục là rào cản ngăn việc xét nghiệm và tìm kiếm sự giúp đỡ.

if stigma continues to act as a barrier against testing and seeking care.

Now, when I was pushed into a corner by the blackmailer and by the media,

Bây giờ, khi tôi bị kẻ tống tiền và giới truyền thông dồn vào chân tường,

I was going to come out fighting.

tôi sẽ bước ra chiến đấu.

I wanted to take control of my life.

Tôi muốn làm chủ cuộc đời mình.

I wanted to know what it was like to feel free.

Tôi muốn biết cảm giác tự do là thế nào.

I wanted to know, and I had the right to be able to live again.

Tôi muốn biết, và tôi có quyền được sống lần nữa.

And I wanted anyone else who was in the same position as me

Và tôi muốn những người khác ở trong tình trạng giống tôi

to have that right as well.

cũng có quyền làm như vậy.

Now tackling stigma is an ongoing challenge.

Giải quyết sự kỳ thị là một thách thức còn tiếp diễn.

It's going to take a collective effort from policymakers,

Sẽ cần nỗ lực tập thể từ các nhà hoạch định chính sách,

health care officials, advocacy organizations

các quan chức chăm sóc sức khỏe, các tổ chức vận động chính sách

and, more importantly, all of us in the general public.

và, quan trọng hơn cả, tất cả chúng ta trong cộng đồng chung.

Education is key.

Giáo dục chính là chìa khoá.

The more people who know the facts, the more the truth spreads.

Càng nhiều người biết về sự thật, càng xa sự thật được lan truyền.

Even simple conversations between two people

Kể cả những cuộc trò chuyện đơn giản giữa hai người

can change minds.

cũng có thể thay đổi suy nghĩ.

Now we need to normalize talking about HIV

Ta cần phải bình thường hoá việc nói về HIV

and other stigmatized conditions,

và những tình trạng bị kì thị khác,

and I encourage you all to challenge any stigma you encounter,

và tôi khuyến khích bạn thách thức bất cứ sự kỳ thị nào bạn gặp phải,

whether that be mental health, race, disability, sexuality.

dù là sức khoẻ tâm thần, chủng tộc, khuyết tật, xu hướng tính dục.

We also need to address legal inequality and discrimination.

Ta cũng cần giải quyết bất bình đẳng và phân biệt đối xử pháp lý.

Now I feel relatively lucky,

Giờ tôi thấy tương đối may mắn,

given the strides being made in this regard, living in the UK,

với các bước tiến đạt được trong vấn đề này, ở Vương quốc Anh,

as I'm aware of people around the world, who are living with HIV,

khi tôi biết đến những người đang sống chung với HIV, trên khắp thế giới,

that, through discrimination,

mà vì sự phân biệt đối xử,

have limitations placed on what they can and cannot do,

bị giới hạn về những gì họ có thể và không thể làm,

or even on where they can and cannot live.

hoặc thậm chí về nơi họ có thể và không thể sống.

Now, recently, in the UK, changes have finally been made

Gần đây, ở Vương quốc Anh, các thay đổi cuối cùng cũng được thực thi

that means that people living with HIV

nghĩa là những người bị HIV

can join the armed forces and be deployed,

có thể tham gia quân đội và được điều động,

or can train as commercial airline pilots.

hoặc đào tạo thành phi công thương mại.

Now these changes have only happened

Những thay đổi này chỉ mới xảy ra

thanks to the determination and advocacy of those involved --

nhờ vào sự quyết tâm và hỗ trợ của những người liên quan

people with a dogged determination

những người có quyết tâm kiên định

to create safe, stigma-free environments.

để tạo nên những môi trường an toàn không kỳ thị.

Sự kỳ thị còn tồn tại trong những nơi không tưởng, như trong chăm sóc y tế.

Stigma also exists in unexpected places, like within health care.

Bạn biết đó, ta thường trông đợi các chuyên gia y tế hiểu biết về bệnh này,

You know, we’d all expect health care professionals to know the facts,

but this isn't always the case,

nhưng không phải ai cũng thế,

đặc biệt là những người không chuyên về HIV,

especially outside of HIV specialists,

and this absolutely needs to change,

và điều này tuyệt đối cần phải thay đổi,

as this can have a devastating impact on people living with the virus,

khi nó có tính chất tàn phá đối với những người sống chung với vi-rút,

discouraging them from accessing care.

ngăn cản họ tiếp cận dịch vụ chăm sóc.

Now --

Bây giờ --

I am very, very, very proud

Tôi rất rất rất tự hào

to lead the Tackle HIV campaign.

được dẫn đầu chiến dịch Giải Quyết HIV.

Và chúng tôi tập trung vào mục tiêu đầu tiên đó,

And we focus on that first point,

education.

giáo dục.

And along with our charity partners,

Và với các đối tác từ thiện của chúng tôi,

the Terrence Higgins Trust

Quỹ tín thác Terrence Higgins

and ViiV Healthcare,

và ViiV Healthcare,

which is an organization fully focused on eradicating HIV and AIDS,

một tổ chức hoàn toàn tập trung diệt trừ HIV và AIDS,

we are using the power of science, advocacy and sport

chúng tôi đang dùng sức mạnh của khoa học, sự ủng hộ và thể thao

to change people's attitudes.

để thay đổi thái độ của mọi người.

We draw on the ability of sport to effect change,

Chúng tôi dựa vào sức ảnh hưởng của thể thao để tạo ra sự thay đổi,

the love of celebrity

tình yêu của người nổi tiếng

and the compelling stories of those living with HIV

và những câu chuyện hấp dẫn của những người sống chung với HIV

can bring to change people's behavior and understanding,

có thể mang lại sự thay đổi trong hành vi và hiểu biết của mọi người,

whether that be through media engagements,

dù là qua các phương tiện truyền thông,

a podcast with others who have experienced stigma,

hay qua podcast với những người đã trải qua sự kỳ thị,

or live, on-the-ground initiatives.

hoặc qua các sáng kiến từ quần chúng ngay tại hiện trường.

I am passionate,

Tôi đam mê,

passionate about demonstrating that HIV is not a barrier to anything,

đam mê với việc chứng minh HIV không phải là rào cản đối với bất cứ điều gì,

whether that be through me running an Ironman,

dù là việc tôi chạy thi Ironman,

a half-marathon

hay chạy bán marathon

or just through my daily gym workouts.

hoặc chỉ qua các bài thể dục hàng ngày.

Vecause when people can get beyond the fact

Vì khi mọi người có thể vượt qua nhận định

that HIV is no longer a death sentence,

rằng HIV không còn là bản án tử hình,

and that on effective medication, it can become undetectable in your body,

và khi dùng thuốc hiệu quả, nó có thể ẩn đi trong cơ thể bạn,

which means it's untransmissible through sexual contact,

nghĩa là nó không thể lây truyền qua đường tình dục,

then people living with HIV

khi đó người bị HIV

can live without fear of rejection or alienation.

có thể sống mà không sợ bị từ chối hoặc xa lánh.

And so the fight continues,

Và cuộc chiến vẫn tiếp tục,

because in some countries around the world,

vì ở một số đất nước trên thế giới,

new cases of HIV are rising,

những ca HIV mới đang tăng lên,

and in all of these countries, stigma continues to exist.

và ở tất cả những nước này, sự kỳ thị tiếp tục xuất hiện.

I guarantee you, one day, we'll reach our goal.

Tôi đảm bảo với bạn, một ngày nào đó, chúng ta sẽ đạt được mục tiêu của mình.

So when anyone encounters stigma,

Nên khi mọi người đối đầu với sự kỳ thị,

regardless of what the source of that stigma is,

bất kể nguồn gốc của sự kỳ thị đó là gì,

we can all play a part in combating it.

ta đều có thể góp một phần chiến đấu với nó.

We all have a part to play.

Ta đều có một phần để góp vào.

When you see or hear any cases of stigmatization,

Khi các bạn thấy hoặc nghe trường hợp kỳ thị nào,

find the strength to challenge and correct it,

hãy tìm ra sức mạnh để thách thức và sửa chữa nó,

whether that be at home with your family,

dù là ở nhà với gia đình bạn,

out with your friends or even in the wider community.

ở ngoài với bạn bè hay kể cả ở trong một cộng đồng rộng lớn hơn.

Now, the wings underneath my tattoo ...

Giờ đây, đôi cánh bên dưới hình xăm của tôi...

give me the strength to move beyond HIV stigma and HIV shame.

cho tôi sức mạnh để vượt qua sự kỳ thị và xấu hổ về HIV.

And trust me, all of you, please trust me --

Và tin tôi, tất cả các bạn, hãy tin tôi --

if I can do it, then anyone can do it.

Nếu tôi làm được, thì mọi người cũng có thể.

And then, and only then,

Và nhờ đó, chỉ nhờ vào đó,

do we have a real chance of ending HIV forever.

chúng ta mới có cơ hội thực sự để chấm dứt HIV mãi mãi.

So please,

Nên làm ơn,

please, please help me,

làm ơn, làm ơn giúp tôi,

because together, we can tackle stigma.

bởi vì cùng nhau, ta có thể giải quyết sự kỳ thị.

Thank you so much.

Cảm ơn rất nhiều.

(Cheers and applause)

(Hoan hô và vỗ tay)