Why Don’t Vampires Cast Reflections? | Eric Nuzum | TED

Translator: Phạm Anh Đức Reviewer: Trần Thái Hưng

We're here today to hear compelling ideas,

Hôm nay ta sẽ cùng nghe những ý tưởng mới lạ

new innovations and thinking in science and medicine.

những sáng kiến và tư duy mới mẻ trong khoa học và y học.

And innovative solutions to our most vexing problems in society.

Và những giải pháp đổi mới cho các vấn đề nhức nhối trong xã hội

So they said to me,

Họ có hỏi tôi là,

"Eric, do you have anything that you can add

“Eric, anh có ý tưởng nào bổ sung được

to this compelling list of stories and ideas?

vào trong danh sách những câu chuyện và ý tưởng mới lạ này không?

Something you can talk about here on the TED stage?"

Một cái gì đó có thể thảo luận trên sân khấu của TED?”

And I said, "Of course I do."

Và tôi đã trả lời, “Tất nhiên là có rồi.”

And the question I want to explore with you today is:

Và câu hỏi tôi muốn thảo luận với các bạn hôm nay là:

Why don’t vampires cast reflections in mirrors?

Tại sao ma cà rồng không phản chiếu trong gương?

(Laughter)

(Tiếng cười)

So, you've probably seen this before in movies.

Các bạn có lẽ đã biết giả thiết này thông qua các bộ phim.

The humans are suspicious of the new dark stranger,

Con người nghi ngờ về sự an toàn của người đàn ông thần bí,

and they band together in this moment of confrontation,

nên họ đã đoàn kết cùng nhau đối mặt,

and they open up a mirror in front of them and bam --

họ mở chiếc gương ra và bam --

there’s no reflection there.

Trong gương không có ai.

Proving to the humans that the new dark stranger is, in fact,

Chứng tỏ với mọi người rằng người đàn ông thần bí kia, thực chất là

a vampire.

một ma cà rồng.

That's right.

Đúng vậy.

So where did this start?

Vậy nó có từ đâu?

How did this happen?

Nó xảy ra như thế nào?

This idea that you could hold a mirror up to an undead creature

Việc bạn hướng một tấm gương về phía một sinh vật bất tử có thể

and learn that they are a vampire?

cho biết chúng là ma cà rồng?

Well, we're going to find that out.

Ừ thì, chúng ta sẽ tìm hiểu điều đó.

The thing you have to keep in mind is,

Một điều bạn cần ghi nhớ là,

as we look through the history of vampires,

khi chúng ta đi qua lịch sử của ma cà rồng,

that they change over time.

thì chúng thay đổi theo thời gian.

Every culture in history has had a variation on a vampire.

Mỗi nền văn hóa trong lịch sử đều có một biến thể về ma cà rồng.

Every single one.

Tất cả các nền văn hóa

Very few of them use --

Rất ít trong số chúng sử dụng --

Are you laughing at some of these illustrations?

Vài hình minh họa rất buồn cười đúng không?

Maybe you are.

Có thể các bạn đang cười.

I did sneak one in there.

Tôi có nhìn qua một biến thể.

So they don't always call them vampires.

Ma cà rồng không phải tên gọi duy nhất.

But every culture has a version of a supernatural creature

Nhưng mọi nền văn hóa đều có một phiên bản riêng về một sinh vật siêu nhiên

who comes back from the dead and gains power

hồi sinh từ cái chết và có cho mình sức mạnh siêu nhiên

by preying on the living.

bằng việc săn giết người sống.

Our version of the vampire really came about in the 16th century.

Ma cà rồng mà chúng ta biết đến nhiều nhất bắt nguồn từ thế kỉ 16

It was a way to conveniently explain

Nó là một cách giải thích ngắn gọn

some misunderstandings about death and dying.

cho những hiểu nhầm về cái chết và việc đang chết.

Some sketchy activity happens in the village.

Trong làng xảy ra những sự kiện đáng ngờ.

Someone gets an idea, "Hey, let's dig up Wolfgang."

Rồi ai đó nảy ra ý tưởng, “Ê, đào quan tài của Wolfgang lên đi.”

And they opened his coffin,

Họ mở quan tài ra,

and they find that his hair and his fingernails and his teeth

và thấy tóc, răng và móng tay của ông ta

have all seemed to grow since he died.

hình như đã mọc dài ra kể từ lúc ông ấy chết.

And they see some fluid around his mouth which they mistakenly think is blood.

Và họ còn lầm tưởng chất lỏng quanh miệng của ông ta là máu nữa.

Proof that Wolfgang is a vampire.

Đấy là những bằng chứng chứng minh rằng Wolfgang là ma cà rồng.

But this is actually what happens to a body when it's decomposing.

Nhưng chúng thực chất chỉ là những gì xảy ra khi cơ thể đang phân hủy.

Not that they're undead.

Chứ không phải họ chưa chết.

Our understanding of vampires really exploded,

Nhưng phải đến thế kỉ 18, những tri thức ta có

or our lexicon for vampires really exploded in the 18th century

hay những giải nghĩa của chúng ta về ma cà rồng mới thực sự bùng nổ

after a rabies outbreak in Hungary and Romania.

sau khi dịch dại bùng phát ở Hungary và Romania.

Now, the thing to remember is that when a human contracts rabies,

Giờ, cái ta cần nhớ là khi một người mắc bệnh dại,

it can take a couple weeks before symptoms start to manifest.

có thể sẽ mất vài tuần các triệu chứng mới bắt đầu xuất hiện.

So some really common vampire characteristics,

Vì vậy, một số đặc điểm vô cùng phổ biến của ma cà rồng,

like an avoidance of bright lights

như sợ ánh sáng cường độ cao

or strong smells like garlic,

hay những thứ nặng mùi như tỏi,

an aversion to water and suddenly aggressive behavior

sợ nước và hành vi hung hăng bộc phát

are not signs of the undead.

không phải để chỉ người chưa chết.

They are signs of rabies.

Chúng là dấu hiệu của bệnh dại.

But back then, they couldn't put those things together.

Nhưng khi đó, con người chưa thể liên kết chúng lại.

They didn't think that the neighbor who's acting funny now,

Họ không nghĩ rằng người hàng xóm đột nhiên cư xử kì lạ

it wasn't because of the raccoon that bit them two weeks ago.

không phải là vì họ bị một con gấu mèo cắn hai tuần trước

It's because now a much more logical explanation is that they are, in fact,

Mà là vì có một cách giải thích khác hợp lí hơn, đó là họ, thực chất,

a vampire.

là một ma cà rồng.

(Laughter)

So most of our ideas of vampires that we all think of

Vậy nên hầu hết những quan niệm mà chúng ta vẫn nghĩ về ma cà rồng

came about in the movies.

đến từ những bộ phim ta xem.

Count Dracula and Sherlock Holmes

Hai nhân vật Bá tước Dracula và Sherlock Holmes

have been in a decades-long battle

đã tranh giành nhau hàng thập kỉ

to be the most depicted fictional character in film.

vị trí nhân vật hư cấu được dùng nhiều nhất trên phim.

It goes back and forth every couple of years.

Cứ vài năm là lại diễn ra một lần.

But when we think of the vampire in film,

Nhưng khi ta gợi đến ma cà rồng trên phim,

there are some things that are quite iconic to us,

có vài thứ khá là mang tính biểu tượng,

like "Nosferatu," right?

như là “Nosferatu,” phải không nào?

Here's a fun fact for you about "Nosferatu."

Một sự thật thú vị về “Nosferatu.”

Outside of that, most people get something wrong,

Dù nó phổ biến, hầu hết lại đang nhầm lẫn,

they think it's the first vampire movie.

coi nó là bộ phim đầu tiên về ma cà rồng.

It wasn't, but it was the first one that was anything like approaching a hit.

Nó không phải , nhưng nó là bộ phim đầu tiên gần đạt thành công nhất.

The fun fact I want to share with you

Sự thật thú vị tôi muốn chia sẻ ở đây

is that every copy of "Nosferatu" that any of us have ever seen

là mọi bản sao về sau của “Nosferatu” mà chúng ta được xem

is an illegal bootleg.

đều là bản lậu.

Bram Stoker’s widow,

Vợ của nhà văn Bram Stoker,

sued the filmmakers

đã kiện các nhà làm phim

for copyright infringement.

về vấn đề vi phạm bản quyền.

She was worried that "Nosferatu"

Bà đã lo rằng “Nosferatu”

was going to cut into the quite lucrative royalties

sẽ ảnh hưởng đến phần lợi nhuận khá lớn

from the stage version of "Dracula"

của vở kịch “Dracula”

that was being performed in the UK and the US.

được biểu diễn ở Anh và Mỹ.

She won that lawsuit,

Bà đã thắng vụ kiện đó,

and in her settlement,

và theo như thỏa hiệp,

she demanded that every copy of the film be destroyed.

Bà đã yêu cầu xóa bỏ tất cả bản sao của bộ phim.

Most people, when they think of vampires,

Hầu hết mọi người, khi nhắc về ma cà rồng,

think of the 1931 Tod Browning classic

sẽ nghĩ ngay đến phiên bản năm 1931 kinh điển do Tod Browning đạo diễn

starring Bela Lugosi as Count Dracula.

với sự tham gia của Bela Lugosi trong vai Bá tước Dracula.

You almost can't overstate how huge a movie this was.

Bạn gần như không thể phóng đại thêm điều gì về bộ phim.

It not only really established vampire movies,

Nó không chỉ là khởi đầu cho dòng phim ma cà rồng,

it started a vampire movie trend that lasted for over two decades.

mà còn là cho xu hướng phim ma cà rồng trong hơn 2 thập kỉ.

It was the first mainstream hit that was a horror film.

Đó là bản bộ phim kinh dị chính thống đầu tiên đạt được thành công phòng vé.

It really established horror as a genre in film

Nó đã thực sự đặt nền móng cho thể loại phim kinh dị

and set up expectations for, like, even “Frankenstein,”

và những kỳ vọng về sau, thậm chí là cho “Frankenstein”

that came later that same year.

ra mắt muộn hơn cùng năm.

Since this whole craze of vampires really started with Dracula,

Kể từ khi Dracula khởi xướng cho cơn sốt ma cà rồng,

we've had so many,

chúng ta đã có rất nhiều,

hundreds of variations on the vampire.

hàng trăm phiên bản ma cà rồng.

We have had samurai vampire,

Chúng ta có samurai ma cà rồng,

we have had plumber vampires,

ma cà rồng thợ sửa ống nước,

we have had vampire babies, we have had stripper vampires.

ta có em bé ma cà rồng, vũ công thoát y ma cà rồng.

We've had a vampire movie about every member of Dracula's extended family.

Chúng ta có phim về từng thành viên trong gia phả của Dracula

Son of Dracula, daughter of Dracula, father of Dracula, bride of Dracula.

Con trai của Dracula, con gái của Dracula, cha của Dracula, cô dâu của Dracula.

We've even had Dracula's dog in "Zoltan, Hound of Dracula."

Thậm chí cả phim về chó của Dracula trong “Zoltan, chó săn của Dracula”

(Laughter)

There is one definitive thing I can tell you about vampire movies,

Có một điều chắc chắn tôi có thể nói với bạn về phim ma cà rồng,

and that is, vampire movies suck.

đó là phim ma cà rồng rất tệ.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And I'm not being metaphorical here.

Và ý tôi ở đây không phải là ẩn dụ.

Vampire movies are not good movies.

Phim ma cà rồng không phải là những bộ phim hay.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So why is this?

Vậy tại sao lại như thế?

Why is it that these movies don't really last very long?

Tại sao những bộ phim này không tồn tại được quá lâu?

It's because we keep changing our idea of what terrifies us

Đó là vì chúng ta liên tục thay đổi nhận thức của mình về thứ

and what scares us.

khiến ta sợ hãi

You know, speaking of things in common,

Bạn biết đấy, nói về những điểm chung,

there's one thing that vampire movies do not have in common.

có một thứ mà các phim ma cà rồng không chung nhau.

Does anyone want to guess what vampire movies do not have in common?

Có ai muốn đoán thử điểm không giống nhau đó không?

Vampires.

Chính là ma cà rồng.

It became such a hot trend for vampire movies

Nó trở nên quá phổ biến trong các bộ phim ma cà rồng

that people would slip the word vampire into the title,

đến nỗi mọi người sẽ nhét từ ma cà rồng vào tiêu đề,

even though there wasn't a vampire in the movie.

mặc dù không có con ma cà rồng nào trong phim.

There's multiple ones of these.

Có rất nhiều ví dụ cho việc này.

The the most notorious of these was the 1952 stinker

Điển hình nhất trong đó là quả bom xịt năm 1952

called "My Son the Vampire,"

có tên “Con trai tôi là Ma cà rồng”,

which did star a late-career Bela Lugosi.

có sự góp mặt của Bela Lugosi khi đang ở những năm cuối sự nghiệp.

But he didn't play a vampire,

Nhưng ông ấy không thủ vai ma cà rồng,

and no one else in the cast did either.

không ai trong đoàn phim thủ vai đó cả.

But they figured it would be a big trend and get in on a big trend and did this.

Nhưng họ nghĩ vì nó có thể trở thành xu hướng lớn nên đã bất chấp thực hiện.

So not even this happened.

Và không chỉ thế.

I often get asked,

Tôi thường được hỏi,

what is the best vampire movie I've ever seen

bộ phim ma cà rồng hay nhất và tệ nhật

and the worst vampire movie I've ever seen?

mà tôi từng xem là gì?

And it may surprise you to learn

Và bạn có thể sẽ khá ngạc nhiên khi biết

that the best vampire movie I've ever seen,

rằng bộ phim ma cà rồng hay nhất tôi từng xem,

and the worst vampire movie I've ever seen

và bộ phim ma cà rồng tệ nhất tôi từng xem

are the same film.

là cùng một bộ phim.

(Laughter)

(Tiếng cười)

"Jesus Christ, Vampire Hunter."

“Chúa, thợ săn ma cà rồng.”

(Laughter)

(Tiếng cười)

So we know a lot about Jesus, right?

Chúng ta biết rất nhiều về Chúa Jesus, nhỉ?

But somehow history has forgotten

Nhưng bằng cách nào đó lịch sử đã quên mất

that Jesus of Nazareth is apparently also a kung fu master.

rằng Chúa Jesus thành Nazareth là một bậc thầy kung fu.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And in this movie,

Và trong bộ phim này,

Jesus comes back to Earth to save the world and humanity

Chúa Jesus trở lại Trái đất để cứu thế giới và nhân loại

from a vampire cult who has taken over.

khỏi sự đô hộ của một giáo phái ma cà rồng

And he uses his kung fu skills to do this.

Và Ngài làm điều đó chỉ với võ thuật.

And one more little tidbit,

Và một chi tiết nhỏ nữa,

"Jesus Christ, Vampire Hunter" is also a musical.

“Chúa Jesus, thợ săn ma cà rồng” cũng là một vở nhạc kịch.

(Laughter)

(Cười)

So, just for your enjoyment,

Vì vậy, để tăng sự thích thú, tôi mang đến

I did bring along the trailer to this great piece of cinema.

đoạn giới thiệu của tác phẩm điện ảnh xuất sắc này.

(Video) In the new millennium, vampires no longer fear the sun.

(Video) Trong thiên niên kỷ mới, ma cà rồng không còn sợ mặt trời nữa.

Now they're going to learn

Giờ chúng sẽ học được rằng

it's time to fear the Son of God.

giờ là lúc sợ hãi đứa con của Chúa

(Music) Live to fight.

(Âm nhạc) Sống để chiến đấu.

Right to live.

Quyền được sống.

Live to fight.

Sống để chiến đấu.

Right to live.

Quyền được sống.

Phil Caracas is "Jesus Christ, Vampire Hunter."

Phil Caracas là “Chúa Jesus, thợ săn ma cà rồng”.

(Applause)

I am assuming that you're all in some state of stun after seeing that.

Tôi cho rằng các bạn đều đang trong trạng thái kinh ngạc sau khi xem nó.

So let me give you a real quick recap of what you saw.

Vậy, hãy để tôi tóm tắt ngắn gọn lại những gì bạn vừa xem nhé.

You saw Jesus riding a Vespa,

Bạn thấy Chúa Jesus cưỡi một chiếc Vespa,

then you saw Jesus getting his hair cut,

rồi bạn thấy Chúa Jesus cắt tóc,

then you saw Jesus kicking some holy ass.

sau đó bạn thấy Chúa Jesus đang đánh một thằng khốn nào đó

And you also saw El Santo,

Và bạn thấy El Santo, đô vật

the famed Mexican masked wrestler,

mặt nạ nổi tiếng người Mexico,

who is in the film and plays Jesus's sidekick.

đóng vai phụ tá của Chúa Jesus.

So I think we've established over the last several minutes

Tôi nghĩ trong vài phút vừa qua chúng ta đã hiểu được

that there are many colors in the vampire rainbow.

rằng có nhiều thể loại ma cà rồng.

So let's not get too far away from our original point.

Và không nên đi quá xa khỏi mục đích ban đầu của chúng ta.

Why don't vampires,

Tại sao ma cà rồng,

in all these bad films, bad novels, bad stories,

trong tất cả những bộ phim, tiểu thuyết, chuyện kể dở ẹc này,

why do none of them ever cast reflections in mirrors?

tại sao không ai trong số chúng phản chiếu được trong gương?

I mean, there are not one but several vampire tales

Ý tôi là, không có một mà là nhiều câu chuyện về ma cà rồng

where the vampires are deathly scared of uncooked rice.

mà trong đó ma cà rồng vô cùng sợ gạo.

Yeah, true.

Vâng, đúng vậy.

Count von Count from "Sesame Street"

Bá tước von Count trong “Phố Vừng”

is based off of the idea that vampires are obsessed with counting.

dựa trên ý tưởng rằng ma cà rồng bị ám ảnh với việc đếm.

And if they see sand or rice on the ground,

Và nếu chúng thấy cát hoặc gạo trên đất,

they're going to have to stop and count every grain,

chúng sẽ phải dừng lại và đếm từng hạt,

the sun comes up and they die.

rồi mặt trời mọc, chúng chết.

There you go.

Thế thôi.

A little improvised little bit for you right there.

Một chút ngoài lề cho các bạn.

So now see if I can find my place back into what I'm talking about.

Vậy giờ để xem liệu tôi có thể quay lại nơi mình đang nói dở không nào.

So if you want the answers to why they don't cast reflections in mirrors,

Vì vậy, nếu bạn muốn câu trả lời cho việc sao chúng không phản chiếu trong gương,

the answer is that there really isn't a clear answer to this question.

thì câu trả lời là thực sự không có câu trả lời rõ ràng cho câu hỏi này.

The consensus thinking is that when you hold --

Quan điểm xuyên suốt ở đây là khi bạn cầm gương

it comes from the habit or something people did

nó xuất phát từ thói quen hay việc mà mọi người

of holding a mirror up to a deceased person's face

cầm gương và giơ trước mặt người đã chết

to see if the warm breath would fog up the mirror.

để xem liệu hơi thở của họ có làm mờ gương hay không.

And if you think about it,

Và nếu nghĩ về nó,

if someone's lying prone and you hold a mirror up to their face,

nếu ai đó đang nằm sấp và bạn đặt một tấm gương trước mặt họ,

what you're going to see in that mirror is the wall.

bạn sẽ thấy tấm gương như một bức tường.

You're not going to see them.

Bạn sẽ không nhìn thấy họ.

Therefore no reflection in the mirror.

Do đó không có phản chiếu trong gương.

But I think there's actually a far simpler answer than this.

Nhưng tôi nghĩ thực sự có một câu trả lời đơn giản hơn thế này nhiều.

When you look at vampires and how they change over time,

Là khi bạn nhìn vào ma cà rồng và cách chúng thay đổi theo thời gian, những

what was once terrifying and evil becomes dull and campy.

thứ đã từng đáng sợ và xấu xa trở nên buồn tẻ và hoang mang.

We change the vampire to match our time.

Chúng ta thay đổi quan niệm về ma cà rồng để phù hợp với thời đại.

In the 1890s, Bram Stoker's "Dracula," the novel,

Vào những năm 1890, cuốn tiểu thuyết “Dracula” của Bram Stoker,

was thought to be an allegory for the end of Victorian morals.

được coi là câu chuyện ngụ ngôn chấm dứt cho những đạo đức thời Victoria.

In 1931, when "The Dracula," starring Bela Lugosi, came out,

Năm 1931, khi “Bá tước Dracula”, với sự tham gia của Bela Lugosi, ra mắt,

the idea was that that represented a fear of eastern European immigration.

ý tưởng là nó sẽ đại diện cho nỗi sợ nhập cư ở Đông Âu.

In the 1950s, vampire films represented a fear of communism.

Vào những năm 1950, các bộ phim ma cà rồng đại diện nỗi sợ hãi chủ nghĩa cộng sản.

We morph the vampire to match our time.

Chúng tôi biến đổi ma cà rồng để phù hợp với thời đại .

So with this,

Với việc đó,

why don't vampires cast reflections in mirrors?

tại sao ma cà rồng không phản chiếu trong gương?

I think it's because the vampire is the reflection.

Tôi nghĩ đó là vì ma cà rồng chính là sự phản chiếu.

They are a reflection of us.

Họ là một sự phản chiếu của chúng ta.

They are a reflection of what we fear.

Chúng phản chiếu nỗi sợ của chúng ta.

They are a reflection of what we consider to be unchecked power

Chúng phản ánh những gì chúng ta coi là sức mạnh không thể kiểm soát

without accountability.

không có quy phạm.

They are our idea of the ultimate villain

Chúng là ý niệm của ta về nhân vật phản diện tuyệt đối

that lies almost undetectable,

mà không ai có thể phát hiện,

until someone holds a mirror up to them.

trừ khi có ai đó giơ tấm gương về phía chúng.

All our talks today are themed around unity,

Các cuộc thảo luận của chúng ta hôm nay xoay quanh sự đoàn kết,

the idea that when we come together, we are stronger.

rằng chúng ta mạnh hơn khi đoàn kết lại.

I would argue that it's not only about the things that we share in common

Tôi sẽ biện luận rằng không chỉ những gì chúng ta cùng chia sẻ chung

as far as beliefs and things that we believe,

như là đức tin và những gì ta tin tưởng,

but also the darker things that unite us.

mà còn cả những điều đen tối đoàn kết ta.

When I know what you fear,

Khi tôi biết các bạn sợ cái gì,

when I know what goes bump in your night,

khi tôi biết điều khiến bạn sợ buổi đêm

perhaps I can help protect you.

có lẽ tôi có thể giúp bảo vệ bạn.

Perhaps we can help protect each other.

Có lẽ ta có thể giúp bảo vệ lẫn nhau.

There are so many vampires in the world today.

Có rất nhiều ma cà rồng trên thế giới ngày nay.

Vampire.

Ma cà rồng.

Vampire.

Ma cà rồng.

Vampire.

Ma cà rồng.

(Laughter)

Vampire.

Ma cà rồng.

Vampire.

Ma cà rồng.

Vampire.

Ma cà rồng.

Vampire.

Ma cà rồng.

Vampire.

Ma cà rồng.

Vampire.

Ma cà rồng.

So when I originally put this talk together,

Vậy nên ban đầu khi tôi chuẩn bị cho cuộc nói chuyện này,

there was a picture here.

có một hình ảnh ở đây

And the TEDx people said,

Và những người của TEDx nói,

"Maybe you should take that picture of a politician out."

“Anh có thể dùng bức ảnh của một chính trị gia.”

(Laughter)

(Tiếng cười)

And I will leave it to you to figure out what politician's picture

Và tôi sẽ để cho các bạn xem hình ảnh chính trị gia nào

I just might have put in there in a list of vampires.

mà tôi có thể đã đưa vào danh sách các ma cà rồng.

Maybe better yet, I could ask

Tuyệt hơn nữa, tôi có thể hỏi

what politician wouldn't be put in a list of vampires?

chính trị gia nào sẽ không bị cho vào danh sách ma cà rồng?

But I want to leave you with this.

Nhưng tôi muốn các bạn tự suy nghĩ.

One thing that I see in so many vampire stories

Một điều mà tôi thấy trong rất nhiều câu chuyện về ma cà rồng

is the thing that brings about the monster's decline

là nguyên nhân dẫn đến sự suy tàn của con quái vật

is when the humans,

đó là khi con người,

who are weak and powerless individually,

những cá thể yếu đuối và bất lực,

come together and unite,

thống nhất và đoàn kết lại với nhau,

and they prevail.

và họ chiến thắng.

It's a concept called unity.

Đó là một khái niệm gọi là sự thống nhất.

(Applause)