How to Live With Economic Doomsaying | Philipp Carlsson-Szlezak | TED

Translator: Cẩm Hoa Vũ Reviewer: Giao Nguyen

Do you ever tire of the doom,

Đã bao giờ bạn mệt mỏi với sự âu lo,

the gloom and the false alarms about the global economy?

bi quan và những báo động sai về nền kinh tế toàn cầu không?

In public discourse,

Trong dư luận công chúng,

the economy always teeters at the cliff edge.

nền kinh tế luôn bấp bênh ở rìa sụp đổ.

Supposedly, we're just inches away from falling to our economic death.

Giả sử, chúng ta chỉ còn cách cái chết của nền kinh tế vài bước.

And surprisingly often, we're told the fall's already begun,

Và đáng ngạc nhiên, chúng ta thường được thông báo sự sụp đổ bắt đầu,

such as in 2020 when the pandemic hit.

chẳng hạn như vào năm 2020 khi đại dịch ập đến.

We were told there was going to be a deep depression,

Chúng ta được bảo sẽ có một cuộc suy thoái sâu sắc,

the headlines said worse than 2008,

các tiêu đề nói nó sẽ còn tồi tệ hơn năm 2008,

the global financial crisis,

khủng hoảng tài chính toàn cầu,

and as bad as the 1930s Great Depression.

và tồi tệ như cuộc Đại suy thoái những năm 1930.

But the opposite was true.

Nhưng điều ngược lại thành sự thật.

A swift and strong recovery.

Một sự phục hồi nhanh chóng và mạnh mẽ.

In 2021,

Vào năm 2021,

when the strong recovery pushed up demand and prices,

khi sự phục hồi mạnh mẽ thúc đẩy nhu cầu và giá cả tăng lên,

the doomsayers said there would be forever inflation.

những kẻ bi quan cho rằng sẽ có lạm phát mãi mãi.

The headlines said a return to the ugly 1970s.

Các tiêu đề nói về sự trở lại của những năm 1970 tồi tệ.

But that didn't pan out either.

Nhưng điều đó cũng không xảy ra.

After a dramatic squeeze higher, inflation fell.

Sau một đợt tăng giá mạnh mẽ, lạm phát đã giảm.

And then in 2022,

Và sau đó vào năm 2022,

when the Federal Reserve and other central banks

Cục Dự trữ Liên bang và các ngân hàng trung ương

raised interest rates,

tăng lãi suất,

the fear mongers came out

những kẻ kích động xuất hiện

and said there was going to be a historic cascade

và nói rằng sẽ có một loạt vụ vỡ nợ lịch sử

of emerging market defaults.

của các thị trường mới nổi.

But that didn't happen.

Nhưng nó đã không xảy ra.

In fact, the currencies of emerging markets

Thực tế, tiền tệ của các thị trường mới nổi

performed better against the dollar than those of rich economies.

hoạt động tốt hơn so với đồng đô la của các nền kinh tế giàu có.

And then in 2023,

Và sau đó vào năm 2023,

public discourse really wanted to believe in that recession.

dư luận công chúng thực sự muốn tin vào cuộc suy thoái đó.

The headlines anchored on one word: inevitable.

Các tiêu đề gắn liền với một từ: không thể tránh khỏi.

But there was no recession.

Nhưng không có suy thoái.

In fact, unemployment on both sides of the Atlantic

Trên thực tế, tỷ lệ thất nghiệp ở hai bờ Đại Tây Dương

was at or near record lows this century.

đã ở mức thấp kỷ lục hoặc gần mức thấp kỷ lục trong thế kỷ này.

We have to ask ourselves:

Chúng ta phải tự hỏi:

Why the doom?

Tại sao lại bi quan?

Why the gloom?

Tại sao lại ảm đạm?

Why all the false alarms?

Tại sao lại có báo động sai?

So I have a few ideas.

Tôi có một vài ý tưởng.

Perhaps it's economists like myself.

Có lẽ đó là những nhà kinh tế như tôi.

We're not good at forecasting,

Chúng tôi không giỏi dự báo,

clinging to silly but sophisticated models that fail to predict.

bám vào các mô hình ngớ ngẩn nhưng tinh vi mà không thể dự đoán được.

Or perhaps it’s the press that leans into doomsaying.

Hoặc có lẽ chính báo chí nghiêng về sự diệt vong.

Financial and economic journalists,

Các nhà báo tài chính và kinh tế

they don't get to write about sex and crime and celebrities,

không được viết về tình dục, tội phạm và những người nổi tiếng,

so perhaps macro doomsaying is a great substitute.

vì đó có lẽ tận thế vĩ mô là một sự thay thế tuyệt vời.

Or is it all of you?

Hay tất cả các bạn cũng vậy?

If we're honest, there is some thrill in doomsaying,

Nếu chúng ta thành thật, có một số hồi hộp khi nói về ngày tận thế,

and it's in our nature to worry and to obsess.

và bản chất của chúng ta là lo lắng và ám ảnh.

Well, I think it's all of the above.

Vâng, tôi nghĩ đó là tất cả mọi điều trên.

And the problem is not the drama that plays out in headlines.

Và vấn đề không phải là những vở kịch trên tiêu đề.

The problem is it comes with real costs for firms, for society, for all of us.

Vấn đề là nó đi kèm với cái giá thực cho các công ty, xã hội, cho tất cả chúng ta.

So I've spent my career helping executives

Tôi đã dành sự nghiệp của mình để giúp các giám đốc

and investors navigate macro risk.

và nhà đầu tư điều hướng rủi ro vĩ mô.

I work with them when they worry about recession,

Tôi làm việc với họ khi họ lo lắng về suy thoái,

when they worry about inflation,

khi họ lo lắng về lạm phát,

about volatility and equity and currency markets and bond markets

về biến động, thị trường chứng khoán, tiền tệ và và trái phiếu,

and so on.

và vân vân...

The one thing I've learned is that they worry most

Một điều tôi đã học được là họ lo lắng nhất

about the seesawing economic narratives,

về những câu chuyện kinh tế giao động

such as the ones we've just seen.

như những câu chuyện chúng ta vừa thấy.

There's not just a leadership cost of sending organizations in one direction,

Không chỉ có chi phí lãnh đạo khi đưa các tổ chức theo một hướng,

only to revert some time later.

rồi chỉ để trở lại một thời gian sau đó.

There is also the hard-dollar cost of false alarms.

Ngoài ra còn có chi phí tiền tươi thóc thật của báo động sai.

Think about the automakers.

Hãy nghĩ về các nhà sản xuất ô tô.

When the pandemic started,

Khi đại dịch bắt đầu,

they thought it was going to be a greater depression,

họ nghĩ rằng đó sẽ là một cuộc suy thoái lớn hơn,

just like the headlines said.

giống như các tiêu đề đã nói.

So they cut their semiconductor orders.

Vì vậy, họ cắt đơn đặt hàng bán dẫn.

Nhưng thay vào đó, có một sự phục hồi mạnh mẽ,

But when instead you got a roaring recovery,

they didn't have the chips that power their cars,

họ không còn chip cung cấp cho xe của họ,

they lost out on production, sales, revenue, profits.

họ đã mất sản xuất, bán hàng, doanh thu, lợi nhuận.

But also there was a scarcity of cars pushing up prices and inflation.

Nhưng đồng thời sự khan hiếm ô tô đẩy giá lên và gây lạm phát.

We all bore the cost of that.

Tất cả chúng ta đều phải chịu cái giá của việc đó.

Now, against this backdrop of doom and gloom,

Bây giờ, trước bối cảnh diệt vong và u ám này,

we need more optimism.

chúng ta cần sự lạc quan hơn.

Not the Panglossian variety, but rational optimism.

Không phải kiểu Panglossian, mà là một sự lạc quan lý trí.

I'm not here to belittle macroeconomic risk.

Tôi không ở đây coi nhẹ rủi ro kinh tế vĩ mô.

I know it's out there, even the pernicious and systemic kind.

Tôi biết nó ở ngoài kia, cả loại độc hại và có hệ thống.

But if we can bring rational optimism to all the volatility,

Nhưng nếu chúng ta có thể lạc quan hợp lý trước tất cả các biến động,

we can reduce what we experience

chúng ta có thể giảm bớt những gì phải trải qua

and we can sidestep some of the false alarms.

và chúng ta có thể tránh được một số cảnh báo sai.

How?

Làm thế nào?

A good place to start is to let go of master-model mentality.

Một điểm tốt để bắt đầu là buông bỏ tư duy “mô hình chủ đạo”.

There is no theory.

Không có lý thuyết nào.

There is no model that provides the definitive macro answer and forecast.

Không có mô hình nào cung cấp câu trả lời và dự báo vĩ mô dứt khoát.

Unfortunately, economics does not enjoy the stationary law

Thật không may, kinh tế học không thích định luật tĩnh tại

that allows physicists to close the debate and settle for truth.

để các nhà vật lý khép lại tranh luận và giải quyết sự thật.

Already 50 years ago,

Cách đây 50 năm,

Friedrich Hayek, the Austrian economist,

Friedrich Hayek, nhà kinh tế học người Áo,

he criticized fellow economists

ông đã chỉ trích các đồng nghiệp nhà kinh tế học

for imitating the brilliantly successful natural sciences.

vì bắt chước các ngành khoa học tự nhiên thành công rực rỡ.

So what went wrong in 2020

Vậy điều gì đã xảy ra vào năm 2020

when there was a false alarm about a COVID depression?

khi có báo động sai về sự suy thoái COVID?

Turns out, macro models,

Hóa ra, các mô hình vĩ mô,

they anchor on the unemployment rate to forecast the recovery.

họ dựa vào tỷ lệ thất nghiệp để dự báo sự phục hồi.

After 2008,

Sau năm 2008,

the global financial crisis was followed by years of sluggish recovery.

khủng hoảng tài chính toàn cầu được theo sau bởi nhiều năm phục hồi chậm chạp.

So in 2020,

Vì vậy, vào năm 2020,

when the pandemic hit and unemployment went to 15 percent,

khi đại dịch ập đến và tỷ lệ thất nghiệp tăng lên 15%,

the doomsayers, of course, thought it was much worse,

tất nhiên, những kẻ bi quan nghĩ rằng nó sẽ tồi tệ hơn

and the models predicted an even longer recovery.

và các mô hình dự đoán sự phục hồi thậm chí còn lâu hơn.

But the problem was, the models didn't know 15 percent unemployment.

Nhưng vấn đề là, các mô hình không biết tỷ lệ thất nghiệp 15%.

It had never occurred before,

Nó chưa bao giờ xảy ra trước đây,

it was not in the empirical base of the models.

nó không nằm trong cơ sở thực nghiệm của chúng.

So what did they do?

Vậy họ đã làm gì?

They extrapolated outside the range of their empirical knowledge,

Họ ngoại suy bên ngoài phạm vi kiến thức thực nghiệm của họ,

and they failed.

và họ đã thất bại.

Unfortunately, that is the rule rather than the exception in economics.

Thật không may, đó là quy tắc chứ không phải là ngoại lệ trong kinh tế học.

An economy like the US has only seen 11 recessions

Một nền kinh tế như Mỹ chỉ chứng kiến 11 cuộc suy thoái

between the end of the World War II and the start of the pandemic.

giữa cuối Thế chiến hai và bắt đầu đại dịch.

Now, each of those was idiosyncratic,

Mỗi cuộc suy thoái đều đặc trưng,

with its own drivers and own idiosyncrasies.

với động lực và đặc điểm riêng.

But even if they were homogenous,

Nhưng ngay cả khi đồng nhất,

11 is still not a sample size that will convince any natural scientist.

11 không phải là kích thước mẫu có thể thuyết phục một nhà khoa học tự nhiên nào.

So instead of chasing elusive certainty in forecasts,

Vì vậy, thay vì theo đuổi sự chắc chắn khó đảm bảo trong các dự báo,

what we need to do is embrace uncertainty instead.

những gì chúng ta cần làm là chấp nhận sự không chắc chắn.

Now that sounds like a burden.

Bây giờ điều đó nghe như một gánh nặng.

But instead of feeling small and envious of natural scientists

Nhưng thay vì cảm thấy nhỏ bé và ghen tị với các nhà khoa học tự nhiên

and that their own world doesn't fit into an Excel sheet,

và rằng thế giới của họ không vừa một bảng Excel,

economists should embrace that diversity of drivers

nhà kinh tế nên chấp nhận sự đa dạng của các động lực đó

and they should embrace the messy reality of economics.

và họ nên chấp nhận thực tế hỗn loạn của kinh tế học.

And to be extra clear,

Và để nói rõ hơn,

if the models had had more empirical bases,

nếu các mô hình có nhiều cơ sở thực nghiệm hơn,

even if they had known 15 percent unemployment,

ngay cả khi họ biết tỷ lệ thất nghiệp 15%,

they still would not have been able to string together

chúng vẫn sẽ không thể kết nối

a coherent narrative of that recovery.

một câu chuyện mạch lạc về sự phục hồi đó.

What about the brilliantly successful natural sciences?

Còn ngành khoa học tự nhiên thành công rực rỡ thì sao?

Turns out they didn't do much better.

Thực ra họ đã không làm tốt hơn nhiều.

The onset of the pandemic was an accidental race

Sự khởi đầu của đại dịch là một cuộc đua ngẫu nhiên

between epidemiologists and economists reading the future.

giữa các nhà dịch tễ học và các nhà kinh tế học đọc tương lai.

Epidemiologists, they predicted many million more COVID deaths

Các nhà dịch tễ học, họ dự đoán thêm nhiều triệu ca tử vong do COVID

that never occurred,

mà không bao giờ xảy ra,

making economists almost look good in the process.

khiến các nhà kinh tế nhìn khả ổn trong quá trình này.

(Laughter)

(Cười)

So what we need is an open, eclectic mind,

Vì vậy, những gì chúng ta cần là một tâm trí cởi mở, đa dạng,

not closed for models.

không khép kín trong các mô hình.

Now, the good news is,

Tin tốt là,

if we let go of master-model mentality,

nếu chúng ta buông bỏ tâm lý mô hình bậc thầy,

and if we embrace the uncertainty that is a reality,

và nếu chúng ta chấp nhận sự không chắc chắn là một thực tế,

we're already more than halfway towards thinking like a rational optimist.

chúng ta đã đi được hơn nửa chặng đường để nghĩ như một người lạc quan lý trí.

Let me talk about the “rational” in rational optimism first.

Trước tiên, hãy nói về “lý trí” trong lạc quan lý trí.

Of course, there will be another recession.

Chắc chắn sẽ có một cuộc suy thoái khác.

There will be another crisis, and it is rational to consider them.

Sẽ có một cuộc khủng hoảng khác, và điều lý trí là xem xét chúng.

But it is not rational to assume them.

Nhưng không lý trí khi giả định chúng.

The pathway to the cliff edge.

Một con đường dẫn đến vực thẳm.

When we have a narrow analytical lens,

Khi chúng ta có một lăng kính phân tích hẹp,

we tend to see only the edges of the risk distribution get stuck there.

chúng ta có xu hướng chỉ thấy các cạnh của phân bố rủi ro và mắc kẹt ở đó.

When we have a wider analytical lens,

Có một lăng kính phân tích rộng hơn,

we see broader parts of the risk distribution,

ta thấy các phần rộng hơn của phân bố rủi ro

and we’re able to calibrate risk against each other.

và có thể cân nhắc rủi ro với nhau.

There's also a tricky asymmetry.

Ngoài ra còn có một sự bất đối xứng khó hiểu.

Big macro crises,

Các cuộc khủng hoảng vĩ mô lớn,

they tend to be low-probability but high-impact events.

thường là các sự kiện có xác suất thấp nhưng tác động cao.

But when we conflate the dimensions of probability and impact,

Nhưng khi ta kết hợp các khía cạnh của xác suất và tác động,

it becomes very easy to have distorted perspectives.

rất dễ có những quan điểm bị méo mó.

A telltale sign of such distorted perspectives of the doomsaying narrative

Một dấu hiệu cho thấy quan điểm bị méo mó như vậy từ câu chuyện ngày tận thế

is they often cut straight to two questions:

là chúng thường cắt thẳng vào hai câu hỏi:

When will it happen?

Khi nào nó sẽ xảy ra?

And how big will be the damage?

Và thiệt hại sẽ lớn đến mức nào?

But isn’t it more rational to ask: What are the drivers?

Chứ không phải nên hỏi lí trí hơn: Những yếu tố thúc đẩy là gì?

What is the pathway to that cliff edge?

Con đường dẫn đến vực thẳm đó là gì?

And what are the signposts along the way?

Và các biển báo dọc theo con đường đó?

Now that leads me to the “optimism” in rational optimism.

Bây giờ điều đó dẫn tôi đến “lạc quan” trong lạc quan lý trí.

Public discourse has always skewed negative,

Diễn đàn công cộng luôn có xu hướng tiêu cực,

but we now live in a digital era of a culture where news is entertainment.

nhưng ta sống trong thời đại kỹ thuật số của nền văn hóa nơi tin tức là giải trí.

The business model of fighting for our eyeballs and our clicks

Mô hình kinh doanh tranh giành sự chú ý và lượt click của chúng ta

reliably passes the microphone to the loudest pessimists in the room.

sẽ chắc chắn trao micrô cho những người bi quan nhất trong phòng.

And we never keep them accountable.

Và chúng ta không bao giờ buộc họ phải chịu trách nhiệm.

Sure, it's impressive when an economist predicted

Chắc chắn, thật ấn tượng khi một nhà kinh tế dự đoán

the 2008 global financial crisis,

cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008,

until you realize they predicted another dozen meltdowns

cho đến khi bạn nhận ra rằng họ dự đoán thêm chục cuộc khủng hoảng khác

that somehow didn't happen.

mà đã không xảy ra.

Remember, a broken clock is right twice a day.

Hãy nhớ rằng, một chiếc đồng hồ bị hỏng luôn đúng hai lần một ngày.

And remember, the doomsayers,

Và hãy nhớ rằng, những kẻ reo rắc nỗi sợ

they never bear the cost of their false alarms.

không bao giờ chịu hậu quả cho những báo động giả của họ.

Only those who act on them do.

Chỉ những người hành động theo họ mới chịu.

So where does that leave us?

Vậy chúng ta sẽ đi đâu từ đây?

When you consume goods and services,

Khi bạn tiêu dùng hàng hóa và dịch vụ,

you're often warned about their contents.

bạn thường được cảnh báo về nội dung của chúng.

When you watch a movie, it might say PG-13 or X-rated.

Khi bạn xem một bộ phim, nó có thể ghi PG-13 hoặc X-rated.

When you open a bottle of wine, it'll say drink with moderation.

Khi bạn mở một chai rượu vang, nó sẽ nhắc uống điều độ.

But when you take in the news, particularly about the economy,

Nhưng khi bạn nghe tin tức, đặc biệt là về nền kinh tế,

you're never warned about the false alarms.

bạn không bao giờ được cảnh báo về các báo động sai.

Let rational optimism be your warning system.

Hãy để sự lạc quan lý trí là hệ thống cảnh báo của bạn.

Remember, for every true crisis, there are many false alarms.

Hãy nhớ rằng, đối với mỗi cuộc khủng hoảng thực sự, có rất nhiều báo động sai.

So when the next recession or crisis hits,

Vì vậy, khi cuộc suy thoái hoặc khủng hoảng tiếp theo xảy ra,

let go of the master-model forecasts.

hãy buông bỏ các dự báo mô hình chủ đạo.

Embrace the uncertainty.

Chấp nhận sự bất ổn.

Embrace the distribution of risk.

Chấp nhận sự phân bố rủi ro.

Ask what takes us to the edge of the risk distribution

Hãy hỏi những gì đưa chúng ta đến bờ vực phân bổ rủi ro

and what pulls us back from the brink.

và những gì kéo chúng ta ra khỏi vực thẳm.

Don't outsource your judgment to the headlines.

Đừng dựa những đánh giá của bạn vào các tiêu đề.

Dare to judge for yourself.

Dám phán xét cho chính mình.

In other words, dare to be a rational optimist.

Nói cách khác, dám trở thành một người lạc quan lý trí.

Thank you.

Cảm ơn bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)