How to Live With Economic Doomsaying | Philipp Carlsson-Szlezak | TED

Çeviri: Elif Usta Gözden geçirme: Başak Gökdaş

Do you ever tire of the doom,

Küresel ekonomiyle ilgili felaket, kasvet ve yanlış alarm haberlerinden bıktınız mı?

the gloom and the false alarms about the global economy?

In public discourse,

Kamusal söylemde,

the economy always teeters at the cliff edge.

ekonomi her zaman uçurumun kenarında sallanır.

Supposedly, we're just inches away from falling to our economic death.

Sözüm ona, ekonomik ölümümüze düşmekten sadece birkaç santim uzaktayızdır.

And surprisingly often, we're told the fall's already begun,

Ve şaşırtıcı derecede sık sık, pandeminin başladığı 2020′de olduğu gibi

such as in 2020 when the pandemic hit.

ekonomik düşüşün çoktan başladığı söylenir.

We were told there was going to be a deep depression,

Bize derin bir bunalım olacağı söylendi,

the headlines said worse than 2008,

manşetler 2008 küresel mali krizinden daha kötü olduğunu yazıyordu,

the global financial crisis,

and as bad as the 1930s Great Depression.

ve 1930′ların Büyük Buhranı kadar kötü olduğunu da.

But the opposite was true.

Ama tam tersi doğruydu.

A swift and strong recovery.

Hızlı ve güçlü bir toparlanma.

In 2021,

2021′de,

when the strong recovery pushed up demand and prices,

güçlü toparlanma talebi ve fiyatları artırdığı zaman,

the doomsayers said there would be forever inflation.

felaket habercileri sonsuza dek enflasyon olacağını söyledi.

The headlines said a return to the ugly 1970s.

Manşetler fırtınalı 1970′lere dönüş olduğunu söyledi.

But that didn't pan out either.

Ama bu da böyle sonuçlanmadı.

After a dramatic squeeze higher, inflation fell.

Dramatik daha yüksek bir sıkışmanın ardından enflasyon düştü.

And then in 2022,

Ve sonra 2022′de,

when the Federal Reserve and other central banks

Federal Rezerv ve diğer merkez bankaları faiz oranlarını yükselttiğinde,

raised interest rates,

the fear mongers came out

korku tacirleri ortaya çıktı ve gelişmekte olan piyasalarda

and said there was going to be a historic cascade

birbiri ardına tarihi temerrütlerin yaşanacağını söylediler.

of emerging market defaults.

But that didn't happen.

Ama bu olmadı.

In fact, the currencies of emerging markets

Aslında, gelişmekte olan piyasaların para birimleri dolar karşısında

performed better against the dollar than those of rich economies.

zengin ekonomilerinkinden daha iyi performans gösterdi.

And then in 2023,

Ve sonra 2023′te,

public discourse really wanted to believe in that recession.

kamusal söylem gerçekten bu durgunluğa inanmak istedi.

The headlines anchored on one word: inevitable.

Başlıklar tek bir kelimede sabitleşmişti: “Kaçınılmaz.”

But there was no recession.

Ama durgunluk olmadı.

In fact, unemployment on both sides of the Atlantic

Aslında, Atlantik’in her iki yakasındaki işsizlik

was at or near record lows this century.

bu yüzyıldaki rekor en düşük seviyelerde veya buna yakın seviyelerdeydi.

We have to ask ourselves:

Kendimize sormalıyız:

Why the doom?

Neden bu felaket?

Why the gloom?

Neden bu kasvet?

Why all the false alarms?

Neden tüm bu yanlış alarmlar?

So I have a few ideas.

Birkaç fikrim var.

Perhaps it's economists like myself.

Belki de benim gibi ekonomistler nedeniyledir.

We're not good at forecasting,

Tahmin etmede iyi değiliz,

clinging to silly but sophisticated models that fail to predict.

tahmin edemeyen aptalca ama sofistike modellere tutunuyoruz.

Or perhaps it’s the press that leans into doomsaying.

Ya da belki de basındır felaket tellallığını kullanan.

Financial and economic journalists,

Finans ve ekonomi gazetecileri seks, suç ve ünlüler hakkında yazamazlar,

they don't get to write about sex and crime and celebrities,

bu yüzden belki makro felaket haberi harika bir alternatiftir.

so perhaps macro doomsaying is a great substitute.

Or is it all of you?

Yoksa hepiniz misiniz?

If we're honest, there is some thrill in doomsaying,

Dürüst olursak, felaket konusunda heyecan verici bir şeyler var,

and it's in our nature to worry and to obsess.

endişelenmek ve takıntılı olmak ise doğamızda var.

Well, I think it's all of the above.

Bence yukarıdakilerin hepsi.

And the problem is not the drama that plays out in headlines.

Ve sorun manşetlerde oynanan oyunda değil.

The problem is it comes with real costs for firms, for society, for all of us.

Sorun şu ki: Bu; şirketler, toplum ve hepimiz için gerçek maliyetlerle geliyor.

Bu yüzden kariyerimi yöneticilere ve yatırımcılara

So I've spent my career helping executives

and investors navigate macro risk.

makro riskleri yönetmek için yardım ederek geçirdim.

I work with them when they worry about recession,

Durgunluk konusunda,

enflasyon konusunda,

when they worry about inflation,

about volatility and equity and currency markets and bond markets

oynaklık, hisse senedi, döviz ve tahvil piyasaları vb. hakkında

and so on.

endişelendiklerinde onlarla çalışıyorum.

The one thing I've learned is that they worry most

Öğrendiğim bir şey, en çok az önce gördüğümüz gibi

about the seesawing economic narratives,

inişli çıkışlı ekonomik anlatılar hakkında endişelendikleridir.

such as the ones we've just seen.

There's not just a leadership cost of sending organizations in one direction,

Kuruluşları sadece bir süre sonra geri dönmek üzere bir yöne göndermenin

only to revert some time later.

sadece bir liderlik maliyeti yoktur.

There is also the hard-dollar cost of false alarms.

Yanlış alarmların pahalı bir bedeli de vardır.

Think about the automakers.

Otomobil üreticilerini düşünün.

When the pandemic started,

Pandemi başladığında,

tıpkı manşetlerde söylendiği gibi,

they thought it was going to be a greater depression,

bunun daha büyük bir ekonomik bunalım olacağını düşündüler.

just like the headlines said.

Bu yüzden yarı iletken siparişlerini iptal ettiler.

So they cut their semiconductor orders.

But when instead you got a roaring recovery,

Ama bunun yerine hızlı bir toparlanma yaşandığında,

they didn't have the chips that power their cars,

arabalarına güç veren çipleri artık yoktu;

they lost out on production, sales, revenue, profits.

üretim, satış, gelir ve kâr kaybı yaşadılar.

But also there was a scarcity of cars pushing up prices and inflation.

Ama aynı zamanda fiyatları ve enflasyonu yükselten bir araba kıtlığı oldu.

We all bore the cost of that.

Hepimiz bunun bedelini üstlendik.

Now, against this backdrop of doom and gloom,

Şimdi, bu felaket ve kasvet zemininde

we need more optimism.

daha fazla iyimserliğe ihtiyacımız var.

Not the Panglossian variety, but rational optimism.

Mantıksızlık derecesinde değil, mantıklı bir iyimserlik.

Buraya makroekonomik riski küçümsemeye gelmedim.

I'm not here to belittle macroeconomic risk.

I know it's out there, even the pernicious and systemic kind.

Orada olduğunu biliyorum, üstelik tehlikeli ve sistemik bir türde.

But if we can bring rational optimism to all the volatility,

Ancak tüm bu dalgalanmalara rasyonel iyimserlik getirebilirsek,

we can reduce what we experience

deneyimlediklerimizi azaltabilir ve bazı yanlış alarmlardan korunabiliriz.

and we can sidestep some of the false alarms.

How?

Nasıl?

A good place to start is to let go of master-model mentality.

Başlamak için iyi bir yer, ana-model zihniyetini bırakmaktır.

There is no theory.

Teori yok.

There is no model that provides the definitive macro answer and forecast.

Kesin makro cevabı ve tahmini sağlayan bir model yok.

Unfortunately, economics does not enjoy the stationary law

Ne yazık ki ekonomi, fizikçilerin tartışmayı kapatmasına

that allows physicists to close the debate and settle for truth.

ve gerçeğe razı olmasına izin veren durağan yasadan hoşlanmıyor.

Already 50 years ago,

Zaten 50 yıl önce,

Friedrich Hayek, the Austrian economist,

Avusturyalı ekonomist Friedrich Hayek,

he criticized fellow economists

diğer ekonomistleri

for imitating the brilliantly successful natural sciences.

muhteşem başarılı doğa bilimlerini taklit ettikleri için eleştirdi.

So what went wrong in 2020

Peki 2020 yılında

when there was a false alarm about a COVID depression?

bir COVID bunalımı hakkında yanlış bir alarm olduğunda ne ters gitti?

Turns out, macro models,

Makro modellerin, toparlanmayı tahmin etmek için

they anchor on the unemployment rate to forecast the recovery.

işsizlik oranına sabitlendikleri ortaya çıktı.

After 2008,

2008'den sonra,

the global financial crisis was followed by years of sluggish recovery.

küresel finansal krizi yıllarca süren durgun toparlanma izledi.

So in 2020,

Yani 2020′de,

when the pandemic hit and unemployment went to 15 percent,

pandemi vurduğunda ve işsizlik yüzde 15′e çıktığında,

the doomsayers, of course, thought it was much worse,

felaket habercileri elbette bunun çok daha kötü olduğunu düşündüler

and the models predicted an even longer recovery.

ve modeller daha da uzun bir toparlanma öngördü.

But the problem was, the models didn't know 15 percent unemployment.

Ama sorun şu ki, modeller yüzde 15'lik işsizliği bilmiyorlardı.

It had never occurred before,

Daha önce hiç olmamıştı,

it was not in the empirical base of the models.

modellerin ampirik temelinde yoktu.

So what did they do?

Peki ne yaptılar?

They extrapolated outside the range of their empirical knowledge,

Ampirik bilgi aralıklarının dışında tahmin yaptılar

and they failed.

ve başarısız oldular.

Unfortunately, that is the rule rather than the exception in economics.

Ne yazık ki, ekonomide istisnadan ziyade kural budur.

An economy like the US has only seen 11 recessions

ABD gibi bir ekonomi, 2. Dünya Savaşı’nın sonu ile

between the end of the World War II and the start of the pandemic.

pandeminin başlangıcı arasında sadece 11 adet ekonomik durgunluk gördü.

Şimdi, bunların her biri kendine özgüydü,

Now, each of those was idiosyncratic,

with its own drivers and own idiosyncrasies.

kendine özgü etkenleri ve özellikleri vardı.

But even if they were homogenous,

Ancak homojen olsalar bile,

11 is still not a sample size that will convince any natural scientist.

11 hâlâ herhangi bir doğa bilimcisini ikna edecek bir örneklem boyutu değil.

So instead of chasing elusive certainty in forecasts,

Bu nedenle, tahminlerde yakalaması zor kesinliği kovalamak yerine,

what we need to do is embrace uncertainty instead.

yapmamız gereken şey belirsizliği kucaklamaktır.

Now that sounds like a burden.

Şimdi bu bir yük gibi geliyor.

But instead of feeling small and envious of natural scientists

Ancak küçük hissetmek ve doğa bilimcilerini kıskanmak

and that their own world doesn't fit into an Excel sheet,

ve kendi dünyalarının bir Excel sayfasına sığmadığını hissetmek yerine,

economists should embrace that diversity of drivers

ekonomistler bu etkenlerin çeşitliliğini benimsemeli

and they should embrace the messy reality of economics.

ve ekonominin dağınık gerçekliğini benimsemeliler.

And to be extra clear,

Ve daha açık olmak gerekirse,

if the models had had more empirical bases,

eğer modeller daha ampirik temellere sahip olmuş olsaydı,

even if they had known 15 percent unemployment,

yüzde 15 işsizliği bilmiş olsalardı bile,

they still would not have been able to string together

yine de bu toparlanmanın

a coherent narrative of that recovery.

tutarlı bir anlatısını bir araya getiremezlerdi.

What about the brilliantly successful natural sciences?

Peki ya muhteşem derecede başarılı doğa bilimleri?

Turns out they didn't do much better.

Çok daha iyisini yapmadıkları ortaya çıktı.

The onset of the pandemic was an accidental race

Pandeminin başlangıcı, geleceği okuyan

between epidemiologists and economists reading the future.

epidemiyologlar ve ekonomistler arasında tesadüfi bir yarıştı.

Epidemiologists, they predicted many million more COVID deaths

Epidemiyologlar, hiç gerçekleşmemiş milyonlarca COVID ölümünü tahmin ettiler

that never occurred,

making economists almost look good in the process.

ve ekonomistlerin bu süreçte neredeyse iyi görünmesini sağladılar.

(Laughter)

(Kahkahalar)

So what we need is an open, eclectic mind,

O halde ihtiyacımız olan şey; modeller için açık, eklektik bir zihin.

not closed for models.

Now, the good news is,

Şimdi, iyi haber şu ki,

if we let go of master-model mentality,

eğer ana-model zihniyetini bırakırsak

and if we embrace the uncertainty that is a reality,

ve gerçek olan belirsizliği kucaklarsak

we're already more than halfway towards thinking like a rational optimist.

rasyonel bir iyimser gibi düşünme yolunun yarısından fazlasını katetmiş oluruz.

Let me talk about the “rational” in rational optimism first.

Önce rasyonel iyimserlikteki “rasyonel” den bahsedeyim.

Of course, there will be another recession.

Tabii ki, başka bir durgunluk daha olacak.

There will be another crisis, and it is rational to consider them.

Başka bir kriz daha olacak ve onları düşünmek mantıklı.

But it is not rational to assume them.

Ancak onları varsaymak mantıklı değildir.

The pathway to the cliff edge.

Uçurum kenarına giden yol.

When we have a narrow analytical lens,

Dar bir analitik merceğimiz olduğunda,

we tend to see only the edges of the risk distribution get stuck there.

risk dağılımının sadece kenarlarının orada sıkıştığını görme eğiliminde oluruz.

When we have a wider analytical lens,

Daha geniş bir analitik merceğimiz olduğunda,

we see broader parts of the risk distribution,

risk dağılımının daha geniş bölümlerini görürüz,

and we’re able to calibrate risk against each other.

ve riski birbirine karşı ayarlayabiliriz.

There's also a tricky asymmetry.

Ayrıca karmaşık bir asimetri var.

Big macro crises,

Büyük makro krizler,

they tend to be low-probability but high-impact events.

düşük olasılıklı ancak yüksek etkili olaylar olma eğilimindedirler.

But when we conflate the dimensions of probability and impact,

Ancak olasılık ve etki boyutlarını birleştirdiğimizde,

it becomes very easy to have distorted perspectives.

çarpık perspektiflere sahip olmak çok kolay hale gelir.

A telltale sign of such distorted perspectives of the doomsaying narrative

Felaket anlatısının bu tür çarpık bakış açılarının en bariz göstergesi

is they often cut straight to two questions:

genellikle doğrudan iki soruya indirgemesidir:

When will it happen?

Ne zaman olacak?

And how big will be the damage?

Ve hasar ne kadar büyük olacak?

But isn’t it more rational to ask: What are the drivers?

Ama şunu sormak daha mantıklı değil mi: Etkenler nelerdir?

What is the pathway to that cliff edge?

Uçurumun kenarına giden yol nedir?

And what are the signposts along the way?

Ve yol boyunca işaretler nelerdir?

Now that leads me to the “optimism” in rational optimism.

Şimdi bu beni rasyonel iyimserlikteki “iyimserliğe” götürüyor.

Public discourse has always skewed negative,

Kamusal söylem her zaman olumsuz tarafta olmuştur,

but we now live in a digital era of a culture where news is entertainment.

ama şimdi haberlerin eğlence olduğu bir dijital kültür çağında yaşıyoruz.

The business model of fighting for our eyeballs and our clicks

Gözbebeklerimiz ve tıklamalarımız uğruna mücadele ettiğimiz iş modeli,

reliably passes the microphone to the loudest pessimists in the room.

mikrofonu odadaki en gürültülü karamsarlara güvenilir bir şekilde uzatır.

And we never keep them accountable.

Ve onları asla sorumlu tutmayız.

Sure, it's impressive when an economist predicted

Elbette, bir ekonomistin 2008 küresel mali krizini öngörmesi etkileyicidir,

the 2008 global financial crisis,

until you realize they predicted another dozen meltdowns

ta ki bir şekilde gerçekleşmeyen bir düzine çöküş daha

that somehow didn't happen.

öngördüklerini fark edene kadar.

Remember, a broken clock is right twice a day.

Unutmayın, bozuk bir saat günde iki kez doğruyu gösterir.

And remember, the doomsayers,

Ve unutmayın; felaket habercileri, yanlış alarmlarının bedelini asla üstlenmezler.

they never bear the cost of their false alarms.

Only those who act on them do.

Sadece onlara göre hareket edenler üstlenir.

So where does that leave us?

Peki bu bizi nereye götürüyor?

When you consume goods and services,

Mal ve hizmetleri tükettiğinizde,

you're often warned about their contents.

genellikle içerikleri hakkında uyarılırsınız.

When you watch a movie, it might say PG-13 or X-rated.

Bir filmi izlediğinizde,

13 yaş ve altı veya 18 yaşından küçükler için yasak diyebilir.

When you open a bottle of wine, it'll say drink with moderation.

Bir şişe şarap açtığınızda, ölçülü bir şekilde iç diyecektir.

But when you take in the news, particularly about the economy,

Ama özellikle ekonomiyle ilgili haberleri aldığınızda,

you're never warned about the false alarms.

yanlış alarmlar hakkında asla uyarılmazsınız.

Let rational optimism be your warning system.

Rasyonel iyimserlik sizin uyarı sisteminiz olsun.

Remember, for every true crisis, there are many false alarms.

Unutmayın, her gerçek kriz için birçok yanlış alarm vardır.

So when the next recession or crisis hits,

Bu nedenle, bir sonraki durgunluk veya kriz kapıyı çaldığında,

let go of the master-model forecasts.

ana-model tahminlerini boş verin.

Embrace the uncertainty.

Belirsizliği kucaklayın.

Embrace the distribution of risk.

Risk dağılımını benimseyin.

Ask what takes us to the edge of the risk distribution

Bizi risk dağılımının sınırına neyin götürdüğünü ve

and what pulls us back from the brink.

bizi sınırın eşiğinden çeken şeyin ne olduğunu sorun.

Don't outsource your judgment to the headlines.

Manşetler sizin yerinize karar vermesin.

Dare to judge for yourself.

Kendiniz karar vermeye cesaret edin.

In other words, dare to be a rational optimist.

Başka bir deyişle, rasyonel bir iyimser olmaya cesaret edin.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)