Are You an Ethical True Crime Fan? 4 Questions To Ask | Lindsey A. Sherrill | TED

Translator: Trang Pham Reviewer: Giao Nguyen

In 2015,

Vào năm 2015,

the podcast entitled “Serial”

podcast có tên “Serial”

[and] docuseries like “Making a Murderer” and “The Staircase”

[và] các series phim tài liệu như “Making a Murderer” và “The Staircase”

were the hottest topics in pop culture.

là những chủ đề nóng nhất trong văn hoá đại chúng.

I was late to the "Serial" obsession,

Tôi gia nhập muộn làn sóng cuồng nhiệt podcast “Serial”,

but when I dipped my toe in a few months after its initial release,

nhưng khi tôi chập chững bước vào vài tháng sau ngày đầu phát hành,

tôi đã nhanh chóng lao đầu vào thế giới tội ác có thật đang bùng nổ.

I quickly dove headfirst into the exploding true crime world.

I was obsessed.

Tôi phát cuồng.

Tôi đã viết luận án, các bài báo, một cuốn sách,

I have written a dissertation, articles, a book,

and after countless hours consuming true crime,

và sau hàng giờ đồng hồ tiêu thụ nội dung tội ác có thật

I'm still obsessed.

tôi vẫn phát cuồng.

As part of my research and my obsession,

Là một phần nghiên cứu cũng như nỗi ám ảnh của tôi,

I attempted to quantify and categorize true crime podcasts,

tôi đã thử lượng hoá và phân loại các podcast về tội ác có thật,

just one tiny piece of the exploding true crime world.

chỉ một phần tí hon trong thế giới nội dung tội ác có thật đang bùng nổ.

As of April 2022,

Cho đến Tháng Tư năm 2022,

I had identified nearly 5,000,

tôi đã xác nhận gần 5.000,

and that number keeps growing.

và con số đó tiếp tục lớn lên.

Our obsession with true crime isn't new.

Nỗi ám ảnh của chúng ta với tội ác có thật không có gì mới.

Tuy các học giả nhìn chung ghi nhận cuốn “Máu Lạnh” năm 1966 của Truman Capote

While scholars generally credit Truman Capote's 1966 "In Cold Blood"

as the birth of true crime media,

là khởi đầu của truyền thông tội ác có thật,

việc tìm ra những ví dụ trước cả Capote hàng thập kỷ là dễ dàng.

it's easy to find examples that predate Capote by decades.

Consider the “Transatlantic Terror” inspired by Jack the Ripper

Hãy nghĩ về cuốn “Transatlantic Terror” lấy cảm hứng từ Jack Đồ Tể

and H.H. Holmes in the 1880s and '90s,

và H.H. Holmes những năm 1880 và 1890,

or how Elizabeth Short's 1947 murder

hoặc cách vụ án Elizabeth Short năm 1947

inspired lurid media frenzy and the Black Dahlia lore.

truyền cảm hứng cho ám ảnh truyền thông và truyền thuyết Thược Dược Đen.

It could even be argued that public executions in the Middle Ages,

Thậm chí có thể tranh luận rằng những vụ xử tử công khai thời Trung Cổ,

the witch trials, even the Inquisition,

các vụ xét xử phù thuỷ, thậm chí cả Toà án dị giáo,

were early examples of true crime entertainment.

là những ví dụ sớm về nội dung giải trí tội ác có thật.

Then, as now, spectators would watch,

Xưa nay, các khán giả sẽ theo dõi,

fascinated and horrified at the intersections of good and evil,

trong hưng phấn và sợ hãi, trước sự tương tác giữa thiện và ác,

justice and injustice

công lý và bất công,

played out before them in grim spectacles.

diễn ra đầy tăm tối ngay trước mắt họ.

It seems there is something innate in us

Có vẻ như có gì đó trong nội tại chúng ta

bị thu hút về phía các tội ác hoặc việc chứng kiến tội ác

that is drawn to crimes or perceived crimes

and the associated horrors.

và những thứ đáng sợ liên quan.

While I have always enjoyed both true crime and crime fiction,

Mặc dù tôi đã luôn yêu thích cả nội dung tội ác có thật và hư cấu,

my real obsession took off with the zeitgeist.

nỗi ám ảnh của tôi bắt đầu cùng xu thế thời đại.

I’m a multitasker, so podcasts felt made for me.

Tôi là một người làm việc đa nhiệm, nên podcast như thể sinh ra dành cho tôi.

As I dove deeper down the "Serial" rabbit hole,

Khi tôi lấn sâu hơn vào hang thỏ podcast “Serial”,

I began to expand my attention to other true crime narratives,

tôi bắt đầu mở rộng sự chú ý đến các nội dung tội ác có thật khác,

and I noticed a new pattern emerging.

và nhận ra một khuôn mẫu mới đang xuất hiện.

While lots of creators were focused on entertainment,

Trong khi nhiều nhà sáng tạo nội dung tập trung vào phần giải trí,

others were focused on criminal justice reform,

nhiều người khác tập trung vào cải cách tư pháp hình sự,

on wrongful convictions,

vào các vụ kết án sai lầm,

on bringing attention to long-cold, unsolved cases.

hay thu hút sự chú ý vào các vụ án chưa có lời giải.

I found this elating.

Tôi thấy thật phấn khởi,

So much so that I changed my whole research stream

đến nỗi tôi thay đổi toàn bộ hướng nghiên cứu

to devote my time to better understanding

để dành thời gian tìm hiểu rõ thêm

this particular type of true crime entertainment.

loại hình giải trí cụ thể này về tội ác có thật.

But when I would have conversations with other people about my obsession,

Nhưng khi tôi thảo luận với người khác về nỗi ám ảnh của mình,

especially people outside of true crime fandom,

đặc biệt là với những người không tiêu thụ nội dung này,

họ đặt ra những câu hỏi giống nhau.

the same questions would emerge.

Is this OK?

Làm như vậy có được không?

Doesn't this feel icky?

Làm vậy không phải rất đáng ghê sợ sao?

Are they laughing about murders?

Họ đang cười nhạo vào các vụ giết người ư?

I would shrug off those criticisms

Tôi thường bỏ qua những lời phê phán này

or instead point them towards what I thought of as the good stuff:

và thay vào đó hướng họ tới những điều tôi thấy tốt đẹp:

to the creators and storytellers

tới những nhà sáng tạo và người kể chuyện

who were solving cases, finding new leads,

đang giải những vụ án, tìm kiếm manh mối mới,

drawing attention to long-cold cases and injustices.

thu hút sự chú ý tới các vụ án chưa có lời giải và sự bất công.

That's the good stuff.

Đó là mặt tốt.

But when I would let myself look at the ugly side of true crime,

Nhưng khi tôi cho phép bản thân xem xét mặt xấu của tội ác có thật,

it was really, really ugly.

thực sự rất, rất tồi tệ.

In 2018, I started interviewing storytellers, journalists, advocates

Năm 2018, tôi bắt đầu phỏng vấn người kể chuyện, nhà báo, người ủng hộ

who were involved in true crime storytelling.

có tham gia kể chuyện về tội ác có thật.

I wanted to know how they personally navigated this dichotomy.

Tôi muốn biết cách bản thân họ đối mặt với hai thái cực này.

I asked them to define true crime and to talk about its reputation.

Tôi bảo họ định nghĩa tội ác có thật và nói về điều tiếng của nó.

Obviously, they would gush about the good stuff,

Hiển nhiên là họ sẽ tuôn ra về mặt tốt,

but other words kept coming up.

nhưng những từ khác liên tục xuất hiện.

Exploitative,

Lạm dụng,

salacious,

tục tĩu,

prurient,

quá trớn,

kích dục giết người.

murder porn.

And just like the famous quote about traditional pornography,

Và cũng như câu trích dẫn nổi tiếng về nội dung khiêu dâm truyền thống,

all of my interviewees told me

mọi người được phỏng vấn đều bảo

that while they couldn't define bad true crime,

rằng mặc dù họ không thể định nghĩa nội dung xấu về tội ác có thật,

they all knew it when they saw it.

họ đều nhận ra khi nhìn thấy nó.

So today I am here to offer those of you who, like me,

Nên hôm nay tôi ở đây để đưa cho những người giống tôi,

might be a little obsessed,

có lẽ hơi ám ảnh với nội dung này,

four questions to ask yourself

bốn câu hỏi tự vấn

about the real-world implications of your true crime consumption.

về những ảnh hưởng thực tế từ việc tiêu thụ nội dung tội ác có thật.

I've based these questions from talking to people

Các câu hỏi này được dựa trên việc thảo luận với những người

involved in the storytelling,

tham gia vào việc kể chuyện,

but also listening to people who have been affected

nhưng cũng từ việc lắng nghe những người bị ảnh hưởng

by their tragic connections to these stories.

từ mối liên hệ bi thương của họ với những chuyện này.

It is my hope that by becoming more mindful consumers

Tôi mong rằng khi ta trở thành người tiêu thụ có ý thức hơn

of true crime media,

về truyền thông tội ác có thật,

we can direct our attention, our resources, our dollars

ta có thể hướng sự chú ý, tài nguyên, tiền bạc của mình

towards the people doing the good work.

đến những người đang làm việc tốt.

So question number one, ask yourself:

Câu hỏi đầu tiên:

"Why am I interested in this?"

“Tại sao mình hứng thú với nội dung này?”

There's no right answer to this question.

Không có câu trả lời chính xác.

Multiple studies have shown that true crime fans, particularly women,

Nhiều nghiên cứu đã cho thấy những người hâm mộ, đặc biệt là nữ giới,

are drawn to the sense of community.

bị cảm giác thuộc về cộng đồng lôi cuốn.

So many of us have been ourselves survivors

Bản thân nhiều người trong chúng ta đã từng là người sống sót

or know other survivors and victims of assault, harassment,

hoặc biết những người sống sót và nạn nhân của các vụ tấn công, quấy rối,

even murder.

thậm chí giết người.

Hearing the stories of others can be healing.

Lắng nghe chuyện của những người khác có thể giúp chữa lành.

Ta sẽ cảm thấy có sức mạnh chống trả và thấy bớt cô đơn.

We can feel empowered to fight back and feel less alone.

On the other hand,

Mặt khác,

sometimes interest in a true crime story

đôi khi sự hứng thú với câu chuyện tội ác có thật

is driven by horror or titillation or morbid curiosity.

được thúc đấy từ nỗi kinh hoàng, kích động, hoặc sự tò mò thiếu lành mạnh.

While those feelings are natural and they're valid,

Mặc dù những cảm xúc này là tự nhiên và hợp lý,

if that's the only reason that you're interested in a story,

nếu đó là lý do duy nhất khiến bạn hứng thú,

it might be time to find something new.

có lẽ đã đến lúc tìm thứ gì đó mới.

Question number two:

Câu hỏi thứ hai:

"How does this make me feel?"

“Điều này làm tôi cảm thấy ra sao?”

True crime fans know that true crime is rarely a feel-good story.

Người hâm mộ biết nội dung tội ác có thật không mấy khi vui vẻ.

And yet, we still seek out that content.

Thế nhưng ta vẫn tìm kiếm nội dung này.

For some people,

Với một số người, niềm hứng khởi và động lực đến từ việc học kiến thức mới.

the excitement and the motivation are in learning about a new topic.

For others,

Còn có hiện tượng các nhà tâm lý học truyền thông gọi là “động lực đức hạnh”.

there’s what media psychologists call a “eudaimonic motivation.”

That is,

Nghĩa là,

we are interested for reasons beyond pleasure or hedonic motivations.

chúng ta hứng thú vì những nguyên nhân hơn cả ý thích hoặc động lực khoái lạc.

For example, in my own listening,

Ví dụ, khi bản thân tôi lắng nghe,

I've known myself to finish a victim's story

tôi nhận thấy mình nghe toàn bộ câu chuyện của nạn nhân

not because it was well told

không phải vì cách kể hay

or even necessarily interesting to me,

hay do tôi hứng thú,

but because I felt like I owed attention to this person's tragedy,

mà vì tôi cảm thấy mình nợ nỗi bi kịch của người này sự chú ý,

especially in the case of victims

đặc biệt trong trường hợp các nạn nhân

who are less likely to receive coverage in mainstream press

ít được truyền thông đại chúng chú ý đến hơn

like Black men or Indigenous girls.

như nam giới da đen hay nữ giới bản địa.

On the other hand,

Mặt khác,

sometimes the interest is driven

đôi khi niềm hứng thú

because it's exciting,

đến từ sự hứng khởi.

because the story is thrilling,

bởi vì câu chuyện gây hồi hộp,

it's well-produced, it's filled with fascinating characters.

được sản xuất kỹ càng, đầy ắp các nhân vật thú vị.

While those hedonic motivations are not inherently problematic,

Tuy các động lực khoái lạc này bản chất không xấu xa,

again, if that's the only reason you're interested in a story,

nhưng một lần nữa, nếu đó là lý do duy nhất khiến bạn quan tâm,

it might be time to reevaluate that consumption.

có lẽ đã đến lúc đánh giá lại việc tiêu thụ này.

Question number three,

Câu hỏi thứ ba,

and this is a big one:

và đây là một câu hỏi lớn:

"How might the people involved in this story feel?"

“Những người trong cuộc có thể cảm thấy ra sao?”

This can be a complicated question.

Đây có thể là một câu hỏi phức tạp.

Take, for example, the ubiquitous "Serial" case.

Ví dụ như vụ án nổi tiếng trong podcast “Serial”.

Advocates for Adnan Syed,

Những người ủng hộ Adnan Syed,

the man that many believe is a victim of wrongful conviction,

nhân vật được nhiều người tin là nạn nhân của việc kết án sai lầm,

have written books, produced documentaries

đã viết sách, sản xuất phim tài liệu

and recorded hours and hours of podcast about the case.

và thu âm hàng giờ podcast về vụ án này.

They frame their arguments

Họ trình bày các tranh luận

in that they are searching justice not only for Adnan,

rằng mình đang tìm kiếm công lý không chỉ cho Adnan,

but also for Hae Min Lee,

mà còn cho cả Hae Min Lee,

the young girl whose death is at the center of the story.

cô gái trẻ với cái chết ở trung tâm câu chuyện.

And yet, while these are noble causes,

Mặc dù đây là những động lực tốt đẹp,

Hae's family is famously absent from the narratives.

gia đình của Hae hoàn toàn biến mất trong câu chuyện.

And they've issued statements saying that there are deep wounds

Và họ đã đưa ra các thông cáo rằng có những vết thương sâu thẳm

that this remediation of her story opens.

đã bị việc điều tra này mở lại.

Does that make telling Hae's story inherently unethical?

Điều này có khiến bản chất việc kể lại câu chuyện của Hae là vô đạo đức không?

Not necessarily.

Không hẳn.

True crime storytelling, much like traditional journalism,

Việc kể chuyện tội ác có thật, cũng như báo chí truyền thống,

delves into painful subjects.

xoáy vào những chủ đề đau đớn.

Sometimes that means private citizens' public lives --

Đôi khi điều đó nghĩa là đời sống của công dân

or private citizens' lives become public information.

trở thành thông tin công cộng.

Sometimes that means wounds are reopened.

Đôi khi điều đó có nghĩa là mở lại các vết thương lòng.

Criminologist Elizabeth Yardley has written extensively

Nhà tội phạm học Elizabeth Yardley đã viết tường tận

about the ethics of crime storytelling.

về đạo đức khi kể chuyện về tội phạm.

She urges true crime fans to remember,

Cô thúc giục những người hâm mộ tội ác có thật ghi nhớ rằng,

in the words of a Reddit post made by Hae Min Lee's brother,

mượn lời em trai Hae Min Lee trong một bài đăng trên Reddit,

"To us, it's real life."

“Đối với chúng tôi, đây là đời thật.”

Lee has criticized "Serial" producers

Lee phê phán các nhà sản xuất podcast “Serial”

for leaving his family out of these narratives.

vì đã lược bỏ gia đình của anh khỏi những câu chuyện này.

In that Reddit post, he goes on to say,

Trong bài đăng Reddit đó, anh đã nói,

"To you, it's another murder mystery,

“Với các người, đây chỉ là một vụ giết người bí ẩn,

a crime drama, an episode of CSI.

một chương trình về tội phạm, một tập phim CSI.

You weren't there to see your mom crying every night.

Các người không ở đó và chứng kiến mẹ mình khóc hàng đêm.

Shame on you.

Thật đáng hổ thẹn.

I hope that what happens to us never happens to you

Mong điều đã xảy ra với chúng tôi không bao giờ xảy đến với các người,

and you have to have your story blasted to five million listeners."

vậy mà các người vẫn phải phát câu chuyện này tới năm triệu người nghe.”

When discovering new true crime narratives, ask yourself,

Khi khám phá ra những chuyện tội ác có thật mới, hãy tự vấn,

are the people in this story being hurt?

liệu những người trong câu chuyện này có bị tổn thương không?

And if so, is there a justifiable reason to inflict that harm?

Và nếu có, liệu có lý do nào biện minh được cho việc gây tổn thương đó?

Can some good come from retelling the story?

Liệu có gì tốt đẹp đến từ việc kể lại câu chuyện?

Or is it just for entertainment?

Hay mục đích chỉ là giải trí thôi?

If the answer is the latter, again,

Nếu câu trả lời nằm ở vế sau, lại một lần nữa,

may be time to find something new.

có lẽ đã đến lúc tìm thứ gì đó khác.

And finally,

Và cuối cùng,

my last question to ask yourself to make you more aware

câu hỏi tự vấn cuối cùng để trở nên ý thức hơn

of the real-world impacts of your true crime consumption is this:

về những tác động thực tế của việc tiêu thụ nội dung tội ác có thật:

"Am I motivated to act?"

“Tôi có được truyền động lực để hành động không?”

In my experience, my favorites,

Theo kinh nghiệm của tôi, những gì tôi thích nhất,

the things I consider the really good stuff,

những cái tôi đánh giá là thực sự hay,

things like “In The Dark”

như podcast “In The Dark”,

and “Truth and Justice” and the inimitable “Undisclosed” podcast,

“Truth and Justice”, và podcast “Undisclosed” độc nhất vô nhị,

they leave listeners with a mission.

đều để lại một nhiệm vụ cho người nghe.

To donate, to contact a member of Congress,

Nhiệm vụ ủng hộ, liên hệ với thành viên Quốc hội,

to work within our own communities for healing,

hành động trong chính cộng đồng của mình để chữa lành

for ourselves and for others.

cho bản thân và mọi người.

On the other hand,

Mặt khác,

most of the true crime that I find really questionable

hầu hết những nội dung tội ác có thật khiến tôi rất ngờ vực

leaves me feeling helpless or afraid.

để lại cảm giác vô vọng hoặc sợ hãi.

It focuses too much on the horrors or the injustices

Chúng tập trung quá nhiều vào mặt đáng sợ hoặc bất công

and not enough on healing or solutions.

nhưng lại chưa đủ cho mặt chữa lành hay giải pháp.

There's a world of difference between a creator who plays a 911 call

Có sự khác biệt rất lớn giữa nhà sáng tạo nội dung bật bản ghi âm cuộc gọi 911

to horrify his audience with anguished screams,

để hù doạ người nghe bằng những tiếng thét kinh hãi,

and the one who plays a call in hopes that someone will hear a clue,

và nhà sáng tạo bật bản ghi với hi vọng ai đó sẽ nghe thấy manh mối,

maybe a passing truck or rushing water

có thể là tiếng chiếc xe tải hay nước chảy

that helps find where a missing victim disappeared.

giúp tìm kiếm nơi một nạn nhân mất tích.

The ethical creators will draw these lines around their motivations.

Những nhà sáng tạo có đạo đức sẽ đặt giới hạn cho động lực của họ.

They will remind their listeners

Họ sẽ nhắc nhở người nghe

that looking through court transcripts could be helpful

rằng đọc các bản phiên mã toà án có thể hữu ích

but harassing victims, family members or suspects online is not.

nhưng quấy rối nạn nhân, gia đình họ, hay nghi phạm qua mạng thì không.

While these four questions:

Mặc dù bốn câu hỏi này:

how does this make me feel;

điều này làm tôi cảm thấy thế nào;

why am I interested in this;

tại sao tôi lại hứng thú với nó;

how might the people involved feel;

những người liên quan có thể cảm thấy ra sao;

and does this motivate me to act;

và nó có thúc đẩy tôi hành động không;

cannot alone create a world

chưa đủ để tạo ra một thế giới

of less exploitative, more ethical true crime,

nội dung tội ác có thật ít lạm dụng và đạo đức hơn,

our individual consumption has impacts.

nhưng sự tiêu thụ cá nhân của ta có tác động.

It is my hope

Tôi hy vọng rằng

that by directing our attention to the people doing the good stuff,

thông qua việc điều hướng sự chú ý đến những người đang làm việc tốt,

that we can turn our time and our dollars and our resources,

ta có thể biến thời gian và tiền bạc và tài nguyên của mình,

we can use that ourselves as murderinos, as fans,

ta có thể sử dụng chúng với tư cách là các murderinos, hay người hâm mộ,

and amplify the potential for good in our true crime obsession.

và khuếch đại tiềm năng làm việc tốt trong nỗi ám ảnh về tội ác có thật.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)