A Futuristic Vision for Latin America, Rooted in Ancient Design | Catalina Lotero | TED

Çeviri: Nefise Zehra Bayar Gözden geçirme: Eren Gokce

My name is Catalina Lotero, and I suffer from aesthetic anxiety.

Ben Catalina Lotero, estetik kaygıdan muzdarip biriyim.

That means that while you guys probably fear planes

Yani demek istediğim, siz muhtemelen uçaktan, yılandan

or some real life-threatening thing, like snakes,

veya bu tür yaşamsal tehdit barındıran unsurlardan korkarken,

I get very anxious at the idea of a poster where the font is kind of off

ben yazı tipinin kötü seçildiği bir posterden ya da

ışığın düzgün aydınlatmadığı bir odadan son derece tedirgin oluyorum.

or a room where the lighting is not right.

On the bright side, this same feeling

İşin iyi tarafı, bahsettiğim bu duygu sayesinde

has taken me around the world of design and aesthetics.

tasarım ve estetik dünyasına atılabildim.

In 2018, I moved to Japan for five years

2018 yılında Tokyo’daki Keio Üniversitesi’nde

as an academic design and aesthetics researcher

akademik tasarım ve estetik araştırmacısı olarak

for Keio University in Tokyo.

beş yıllığına Japonya’ya taşınmıştım.

There I did a lot of research

Orada birçok araştırma yürüttüm

because as a Latin American,

çünkü bir Latin Amerikalı olarak,

I really wanted to understand the why

büyüdüğüm yerde hissetmediğim

behind Japan's confidence and pride in their aesthetics,

Japonların estetiklerine duydukları inanç ve gururun arkasındaki nedeni

which I felt where I grew up I didn't have.

tam manasıyla kavramak istiyordum.

In my research, I understood that a lot of Japan's design icons

Araştırmamda, Japonya’nın tasarım simgelerinin çoğunun

trace back at least 1,000 years, minimum.

en az 1.000 yıl öncesine dayandığını tespit ettim.

They have very purposefully selected, protected and evolved the elements

Estetik mekânlarını oluşturan unsurları çok bilinçli bir şekilde seçmiş,

that make up their aesthetic landscape.

korumuş ve geliştirmişler.

And I was very interested in finding out.

Bunu keşfetmek tabii ki çok ilgimi çekti.

So I found out that aesthetics

Böylece estetiğin üzerimizde

hold a very big, influential power on us.

çok güçlü bir etkisi olduğunu anladım.

They influence our everyday actions and decisions without us knowing.

Biz farkında olmadan günlük eylemlerimizi ve kararlarımızı etkilerler.

And in Japan, I was always in awe of very well-known objects and spaces,

Japonya’daki bazı nesne ve mekânlara daima hayranlık duymuşumdur, tıpkı:

like the temple,

Tapınaklar,

the tatami room,

tatami odası ve

the kimono,

kimono gibi.

and actually the tatami room was my favorite one.

Hatta tatami odası benim favori mekânımdır.

And if you guys don't know what a tatami room is,

Tatami odasının ne olduğu bilmeyenleriniz varsa,

a tatami room is a space designed approximately 1,200 years ago,

bu oda yaklaşık 1.200 yıl önce tasarlanmıştır

with very soft floors made of straw,

ve samandan oluştuğu için son derece yumuşak bir zemine sahiptir.

and it was done to perform some ceremonies,

Bu oda bazı seremonileri gerçekleştirmek için kullanılıyordu,

but one of them is the tea ceremony.

tabii bunlardan biri de çay seremonisidir.

And I actually had a tatami room in every single apartment I had in Tokyo.

Benim de Tokyo’da yaşadığım her evde bir tatami odam mevcuttu.

My apartments were super tiny, super, super small,

Bu evlerin hepsi çok ama çok küçüktü

and yet they had a tatami room.

fakat yine de bir tatami odaları vardı.

And me and my husband would use the tatami room as our bedroom.

Eşimle ben de tatami odasını yatak odamız olarak kullanırdık.

So we had a lot of time to spend there

Dolayısıyla orada vakit geçirip odanın

and analyze its origin, its design, its style and its meaning.

kökeni, tasarımı, tarzı ve mahiyetini analiz etmek için çok zamanımız oldu.

And I was there, lying there, awake at night,

İşte orada, geceleri uykusuz hâlde uzanırken,

when I started to wonder

acaba benim Latin Amerika kültürümde

what is the equivalent of the tatami room in my own Latin American culture?

tatami odasının karşılığı nedir diye sorgulamaya başladım.

What are the things, objects and spaces that trace back in our region

Yaşadığımız coğrafyada izleri en az 1.000 yıl öncesine dayanan ve

at least 1,000 years

bugün bana hâlâ anlam ifade eden şeyler,

and that still give me meaning today?

nesneler ve mekânlar neydi?

I'm very ashamed to say I couldn't think of any.

Aklıma bir şey gelmediğini söylemeye çekiniyorum.

I couldn't think of a ritual,

Ne bir ritüel düşünebildim,

I couldn't think of a space, an architectural structure.

ne bir mekân, ne de bir mimari yapı.

Nothing would come to mind.

Aklıma hiçbir şey gelmedi.

So I started asking, why?

O an kendime şunu sordum: Neden?

Why don't I have this knowledge?

Neden buna dair bir şey bilmiyorum?

And well, the answer is now obvious to me,

Cevap benim için artık çok açık

but it wasn't at the time.

ama o zaman öyle değildi.

Colonization.

Sömürgeleştirme.

Turns out that during the European conquest to Latin America,

Avrupalıların Latin Amerika’yı fethi sırasında,

they erased almost every type of knowledge documenting --

Meksika kodeksleri ya da Peru quipusları gibi

document that we had,

elimizdeki hemen her tür bilgi belgesini

either Mexican codexes or Peruvian quipus.

sildikleri ortaya çıktı.

They burned or stole them.

Bunları ya yakmışlar ya da çalmışlar.

So a lot, a lot was lost.

Yani çok ama çok fazla şey kaybolmuş.

And what they did to codexes and to quipus,

Kodekslere ve quipuslara yaptıklarını

they did to our spiritual beliefs,

manevi inançlarımıza,

to our concept of what beauty is,

güzellik kavramımıza

and they did to everything that was very important to these cultures.

ve bu kültürler için önemli olan her şeye yaptılar.

So our pre-Columbian cultures were not allowed to evolve and refine.

Kolomb öncesi dönemdeki kültürümüzün gelişmesine, arıtılmasına izin verilmedi.

So I decided to turn to design to correct this.

İşte tam da bu yüzden, düzeltme amacıyla tasarım işine giriştim.

And I asked: What would Latin America look like

Şunu sorguladım: Kolomb öncesi uygarlıklar sömürgecilik müdahalesi

if its pre-Columbian civilizations had evolved without colonial interruption?

olmadan gelişseydi acaba bugün Latin Amerika nasıl bir yer olurdu?

And the quest for the answer of this question

Bu sorunun cevabını bulma arayışı,

is something that I like to call pre-Columbian futurism.

benim Kolomb öncesi fütürizm olarak adlandırdığım bir şeydir.

Pre-Columbian futurism is a speculative design project

Kolomb öncesi fütürizm, sömürge öncesi topluluklarımızın

that seeks to dig the hidden stories and messages

saklı hikâyelerini ve mesajlarını ortaya çıkarmayı ve

of our precolonial communities

bunları tasarım yoluyla günümüze taşımayı

and bring them into today through design.

amaçlayan spekülatif bir tasarım projesi.

So I started with the equivalent of the Latin American tatami room,

Bu sebeple ben de her şeyin başladığı yer olan Latin Amerika tatami odasının

which is where it all started.

eşdeğeri ile yola koyuldum.

Turns out, I learned, that pre-Columbian civilizations

Öğrendiğime göre tıpkı Japonların kendi çay ritüelleri olduğu gibi

do a lot of rituals around the coca leaf,

Kolomb öncesi uygarlıklar da

just as the Japanese have their own tea ritual.

koka yaprağı etrafında pek çok ritüel gerçekleştirmişler.

And the coca leaf is very important.

Koka yaprağı çok önemliymiş.

Not only was it important before,

Üstelik kokanın önemi yalnızca eskiden değil,

but it's still today for a lot of indigenous communities.

bugün de pek çok yerli topluluk için yadsınamaz.

So I identified common features

Koka yaprağına adanmış mekânların

that the spaces dedicated to the coca leaf have,

sahip olduğu ortak özellikleri belirledim;

and for example, they were all rounded,

örneğin hepsi yuvarlaktı,

they had a central fire, they had floor seating,

merkezde bir ateş yakılmıştı, zeminde oturma yerleri vardı,

they had metallic jars where you could spit in.

içine tükürülen madeni kavanozlar bulunmaktaydı.

And I took those, and I brought them to today.

Ben de bunları alıp günümüze uyarladım.

So usually they were decorated with altars dedicated to gods.

Genellikle bunlar tanrılara adanmış sunaklarla süslenmişti.

Gods of corn, gods of the moon, the sun,

Mısır tanrıları, ay tanrıları ve güneş tanrıları

or Chía and Sué,

ya da Chibcha lehçesinde

as they call them in the Chibcha dialect.

dedikleri gibi Chía ve Sué.

And I was hooked.

Bundan çok etkilenmiştim.

I really, really enjoyed the process so much

Bu süreçten gerçekten çok keyif aldım

because I did a lot of visual research,

çünkü çok fazla görsel araştırma yaptım

and during my visual research,

ve bu esnada başka şeyler de

some other things started to pop out and get my attention.

ortaya çıkmaya ve dikkatimi çekmeye başladı.

One of those things was chairs.

Bunlardan biri de sandalyelerdi.

It's very, very hard for us industrial designers

Biz endüstriyel tasarımcılar için iyi bir sandalyeyi

to ignore a good chair.

gözden kaçırmak mümkün değildir.

So I did the same that I did with the coca room,

Ben de koka odasında yaptığım gibi yaptım,

and I identified common design traits

Aztek kodekslerindeki bazı sandalyelerin

in some of the chairs in Aztec codexes,

ortak tasarım özelliklerini belirledim,

mostly, like, they all had sharp angles.

hemen hemen hepsinin köşeleri keskindi.

They look very heavy when you look at them.

Bakınca çok ağır gibi görünüyorlar.

They have a similar color palette.

Benzer bir renk paletine sahipler.

And my favorite part when I brought this design to today

Bu tasarımı günümüze taşırken en sevdiğim kısım ise

was how they depicted the way they made these chairs comfortable,

jaguar derisi kullanarak sandalyeleri ne kadar rahat hâle getirdiklerini

using jaguar skin.

betimlemeleri oldu.

But not only did I find it very interesting

Ancak yalnızca jaguar derisi kullanmalarını değil,

that they used jaguar skin,

bu jaguar derisini basma

but the way they printed and illustrated this jaguar skin.

ve resmetme biçimlerini de çok ilginç buldum.

So I became a little obsessed with the way they did it,

Bu işi yapış şekillerine biraz kafayı taktım

and I pretty much use it in everything I design now.

ve artık tasarladığım her şeyde bunu kullanıyorum.

And jaguar skin brings us to the jaguar.

Burada jaguar derisi muhabbeti bizi jaguarlara getiriyor.

So the jaguar for a lot of pre-Columbian civilizations

Kolomb öncesi pek çok uygarlık için jaguar

was a very important, powerful god.

çok önemli ve güçlü bir tanrıydı.

It was a shape-shifter,

Bir tür şekil değiştiriciydi,

it was able to move between the living and the dead very easily.

yaşayanlar ve ölüler arasında çok kolay geçiş yapabiliyordu.

So it inspired a lot of creation.

Dolayısıyla pek çok yaratıcı tasarıma ilham kaynağı oldu.

It inspired them to do paintings, illustrations, pottery

İnsanlara resim, illüstrasyon, çömlek ve çoğu zaman

and, many times, jewelry.

mücevher yapma konusunda ilham verdi.

And that's where I found my inspiration myself.

Hatta ben de ilhamımı buradan aldım.

And the jaguar was so inspiring

Jaguar öylesine ilham vericiydi ki

that I didn't only want to do something for the present,

sadece bugün için bir şeyler yapmakla yetinmedim,

but I started designing something, looking a little bit in the future ahead.

geleceğe dönük bir şeyler tasarlamaya başladım.

So I designed an earring that is also a jewelry piece,

Bu yüzden ayrıca bir takı niteliği de olan bu küpeyi tasarladım,

and it has AI, and it helps you decipher visions and dreams.

YZ entegreli bu küpe, vizyonları ve rüyaları çözmenize yardımcı oluyor.

Also take calls, whatever makes you happy.

Yani sizin anlayacağınız, memnuniyet duygusu veriyor.

But I was very, very inspired by the jaguar.

Üstüne basa basa söylüyorum, jaguar benim temel ilham kaynağım.

And all these loose elements,

Zihnimde uçuşan bu parçaları

as I start putting them together in my mind,

bir araya getirmeye başladığımda şunu gördüm:

they start to paint a very clear picture

Atalarımızın bilgi birikimini kısmen dahi olsa

of what I see the future of Latin America look like

günümüze taşıdığımız takdirde

if we actually took some of our ancestral knowledge

Latin Amerika’nın gelecekteki görünümüne dair

and included it today.

çok net bir tablo çiziliyor.

Also, I mixed it with a little bit of sustainable tech

Tabii bunu ben biraz sürdürülebilir teknoloji ve

and a pinch of positivism.

bir miktar da pozitivizmle harmanladım.

And yes, I have enjoyed creating and designing objects

Ve evet, Kolomb öncesi fütürizmi esas alan nesneler tasarlamaktan

based on pre-Columbian futurism a lot,

çok keyif aldım, ancak bu projenin

but that wasn't my favorite part of this project.

en sevdiğim kısmının bu olduğunu söyleyemem.

My favorite part has been stumbling upon other creators

En sevdiğim kısım, bu konuda aktif olarak çalışan

that are actively working on this.

diğer kreatörlere rastlamış olmak.

Like, without knowing, I am part of a broader movement

Sanki farkında olmadan, Latin Amerika’da bu işi yapan

of other people across Latin America

diğer insanlardan oluşan çok büyük bir hareketin

who are doing it.

parçasıymışım gibiydi.

For example, there are chefs like Charles Michel.

Mesela Charles Michel gibi birçok şef var.

He is educating the world on coca leaf, on cacao,

Kendisi tüm dünyayı koka yaprağı, kakao, tucupi ve

tucupi and other ancestral foods.

diğer atalara ilişkin gıdalar hakkında bilgilendiriyor.

There's Vanessa Gomez.

İşte Vanessa Gomez.

She is recovering antique fabrication techniques

O da antika üretim tekniklerini yeniden canlandırıyor

and making them timeless.

ve bunları zamandan soyutluyor.

I would get a lot of inspiration from music videos and plays in theaters

Ayrıca sanat yönetmenliğini Orly Anan’ın yaptığını öğrendiğim

that I later found out were all art directed by Orly Anan.

müzik kliplerinden ve tiyatro oyunlarından çok ilham alıyorum.

She mixes a lot of pre-Columbian tradition with modern pop culture,

Kolomb öncesi gelenekleri modern pop kültürüyle harmanlıyor

resulting in aesthetics that for me are very, very inspiring.

ve ortaya benim için çok ama çok ilham verici bir estetik çıkıyor.

And they look very modern, yet you can still see the ancient in them.

Son derece modern görünüyorlar ama içlerindeki tarihi doku belli oluyor.

I was walking one day down the BeltLine in Atlanta,

Bir gün Atlanta BeltLine civarlarında yürürken

and I fell in love with the work of Lisette Correa as well.

Lisette Correa’nın eserlerine denk geldim ve bayıldım.

It spoke to me, and after I talked to her,

Birlikte biraz sohbet ettikten sonra,

I found out that she's also desperately trying to understand

onun da Taino mirasını sadece grafiti ile değil,

her Taino heritage through her work,

diğer sanat dalları aracılığıyla da

not only through graffiti, but other mediums.

umutsuzca anlamaya çalıştığını gördüm.

She's trying to communicate to the world in a way that is very accessible,

Daha önce hiç bilmediği şeyleri, edindiği tüm bilgi ve bulguları,

as graffiti is,

grafitide olduğu gibi,

all her knowledge and her findings, which she didn't know before.

oldukça erişilebilir bir şekilde dünyaya iletmeye çalışıyor.

And there is Freddie Mamani, a self-taught architect from Bolivia.

Bir de Bolivya’da alaylı bir mimar olan Freddie Mamani var.

He does amazing things when he starts crossing his Aymara knowledge.

Aymara bilgisini konuşturmaya başladığında inanılmaz şeyler ortaya çıkıyor.

He's actually an Aymara community member,

Kendisi de aslında bir Aymara topluluğu üyesi ve

and he crosses aesthetics from the Aymara graphics and fabrics

bu Aymara grafiklerinden ve kumaşlarından aldığı estetik unsurları

with his love for sci-fi,

bilimkurguya olan sevgisiyle harmanlıyor

and you can definitely see it in the outer parts of the buildings.

ki bunu da binaların dışına baktığınızda rahatlıkla anlayabilirsiniz.

The landscapes he’s built in Bolivia are things that make me daydream

Bolivya’da tasarladığı mekânlar, kültürlerimizin içinde saklı olan

of the potential hidden within our cultures.

potansiyeli hayal etmeme imkân tanıyor.

And I wish there was more.

Hatta keşke daha fazla olsa bu mekânlardan diyorum.

There are more, but I wish there were a lot more of us.

Aslına bakarsanız keşke bizim gibi düşünen daha fazla kişi olsa.

Because pre-Columbian futurism is just one aesthetic.

Çünkü Kolomb öncesi fütürizm sadece bir estetik anlayışıdır.

It's one way to do it.

Bu sadece bir yöntem.

Bringing inspiration from the past to create -- to the present,

Geçmişten aldığımız ilhamla bugünü tasarlamak

and projecting it into the future.

ve bunu geleceğe yansıtmak.

But what I have learned during this process

Ancak bu süreçte öğrendiğim bir şey var ki

is that everything we are designing today

bugün tasarladığımız her şey kelimenin tam anlamıyla

is literally designing us back constantly.

bizi sürekli olarak yeniden şekillendiriyor.

So, at least as Latin Americans,

Dolayısıyla, en azından Latin Amerikalılar olarak bizler

we need a future where we can see ourselves,

kendimizi içinde görebileceğimiz bir geleceğe ihtiyacımız var

so we feel empowered to work towards it,

ve buna yönelik çalışmak için kendimizi daha güçlü hissediyoruz.

and not only wait for other cultures to tell us what the future holds

Diğer kültürlerin bize gelecekte neler olacağını söylemesini ya da

or predict the future for us,

bizim için geleceği

we need to find certain features of our own

tahmin etmesini beklemek yerine, kendimize ait bazı özellikleri bulmalı ve

and project them into the future so we can work towards it.

bunları geleceğe yansıtmalıyız ki bu doğrultuda ilerleyebilelim.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)