Computing a theory of everything | Stephen Wolfram

Tłumaczenie: Igor Wasinski Korekta: Dawid Madoń

So I want to talk today about an idea. It's a big idea.

Chciałbym opowiedzieć dzisiaj o idei. Jest to wielka idea.

Actually, I think it'll eventually

W sumie myślę, że w końcu będzie ona

be seen as probably the single biggest idea

uznana za prawdopodobnie największą swoistą ideę

that's emerged in the past century.

która powstała w poprzednim stuleciu.

It's the idea of computation.

To idea obliczalności.

Now, of course, that idea has brought us

Idea ta udostępniła z kolei rzeczy

all of the computer technology we have today and so on.

całą technologię komputerową, którą dzisiaj dysponujemy i tak dalej.

But there's actually a lot more to computation than that.

Natomiast obliczalność to coś więcej niż technologia komputerowa.

It's really a very deep, very powerful, very fundamental idea,

Tak naprawdę jest to bardzo głęboka, potężna i fundamentalna idea,

whose effects we've only just begun to see.

której efekty dopiero zaczeliśmy poznawać.

Well, I myself have spent the past 30 years of my life

Cóż, ja osobiście poświęciłem ostatnie 30 lat mojego życia

working on three large projects

pracując nad trzema dużymi projektami,

that really try to take the idea of computation seriously.

które naprawdę starają się traktować ideę obliczalności serio.

So I started off at a young age as a physicist

Zacząłem młodo jako fizyk

using computers as tools.

używając komputerów jako narzędzi.

Then, I started drilling down,

Następnie, zacząłem drążyć temat,

thinking about the computations I might want to do,

myśląc o obliczeniach które mógłbym chcieć kiedyś wykonać,

trying to figure out what primitives they could be built up from

domyślać się z jakich wielkości pierwotnych mogły by one być budowane

and how they could be automated as much as possible.

oraz w jakim stopniu mogły by one być z automatyzowane.

Eventually, I created a whole structure

Wynikiem końcowym była cała struktura

based on symbolic programming and so on

bazująca na programowaniu symbolicznym,

that let me build Mathematica.

która pozwoliła mi na stworzenie oprogramowania Mathematica

And for the past 23 years, at an increasing rate,

A przez ostatnie 23 lata, coraz szybciej,

we've been pouring more and more ideas

przelewaliśmy nasze idee

and capabilities and so on into Mathematica,

i możliwości w oprogramowanie Mathematica.

and I'm happy to say that that's led to many good things

I cieszę się, że mogę powiedzieć, że doprowadziło to do wielu osiągnięć

in R & D and education,

w obszarze badań naukowych, edukacji

lots of other areas.

i wielu innych dziedzinach.

Well, I have to admit, actually,

Muszę się jednak przyznać, że

that I also had a very selfish reason for building Mathematica:

miałem bardzo egoistyczny powód by zrobić program Mathematica.

I wanted to use it myself,

Chciałem używać tego oprogramowania do własnych celów,

a bit like Galileo got to use his telescope

trochę jak Galileusz używał własnego teleskopu

400 years ago.

400 lat temu.

But I wanted to look not at the astronomical universe,

Ja jednak chciałem spoglądać nie na astronomiczny wszechświat,

but at the computational universe.

lecz na wszechświat obliczeniowy.

So we normally think of programs as being

Przeważnie myślimy o programach jako

complicated things that we build

skomplikowanych bytach, które tworzymy

for very specific purposes.

do bardzo specyficznych celów.

But what about the space of all possible programs?

Cóż jednak z obszarem obliczeniowym wszystkich możliwych programów?

Here's a representation of a really simple program.

Tutaj widzimy przykład bardzo prostego programu.

So, if we run this program,

Gdy odpalimy ten program,

this is what we get.

oto wynik wyjściowy.

Very simple.

Bardzo prosty.

So let's try changing the rule

Spróbujmy więc zmienić regułę

for this program a little bit.

tego programu o drobinę.

Now we get another result,

Teraz otrzymamy inny wynik,

still very simple.

nadal bardzo prosty.

Try changing it again.

Zmieńmy regułę jeszcze raz.

You get something a little bit more complicated.

Otrzymujemy coś bardziej skomplikowanego,

But if we keep running this for a while,

nadal manipulując regułami,

we find out that although the pattern we get is very intricate,

dowiadujemy się, że mimo tego iż rezultat jest wielce skomplikowany,

it has a very regular structure.

nadal jest bardzo regularną strukturą.

So the question is: Can anything else happen?

Nasuwa się więc pytanie: Czy coś jeszcze może się zdarzyć?

Well, we can do a little experiment.

Cóż, można przeprowadzić mały eksperyment.

Let's just do a little mathematical experiment, try and find out.

Przeprowadźmy mały matematyczny eksperyment i dowiedzmy się.

Let's just run all possible programs

Wykonajmy wszystkie możliwe programy

of the particular type that we're looking at.

poszczególnych typów na które patrzymy.

They're called cellular automata.

Nazywane są automatami komórkowymi.

You can see a lot of diversity in the behavior here.

Widać tutaj dużo różnorodności w zachowaniu.

Most of them do very simple things,

Większość z nich robi bardzo proste rzeczy.

but if you look along all these different pictures,

Jeśli zaczniemy oglądać te obrazki po kolei,

at rule number 30,

reguła o numerze 30,

you start to see something interesting going on.

pokazuje coś interesującego.

So let's take a closer look

Przyjrzyjmy się jej bliżej

at rule number 30 here.

numer 30.

So here it is.

Oto ona.

We're just following this very simple rule at the bottom here,

Wykonujemy tylko proste instrukcje reguły tutaj na dole,

but we're getting all this amazing stuff.

a otrzymujemy tą niesamowitą treść.

It's not at all what we're used to,

To zupełnie nie to czego oczekiwaliśmy,

and I must say that, when I first saw this,

I muszę przyznać, że kiedy pierwszy raz to zobaczyłem,

it came as a huge shock to my intuition.

moja intuicja doznała wielkiego szoku,

And, in fact, to understand it,

a właściwie, żeby to zrozumieć,

I eventually had to create

musiałem w końcu stworzyć

a whole new kind of science.

zupełnie nowy rodzaj nauki.

(Laughter)

Śmiech

This science is different, more general,

Ta nauka jest inna, bardziej ogólna,

than the mathematics-based science that we've had

niż nauka bazująca na matematyce, którą mamy

for the past 300 or so years.

od ostatnich 300 lat.

You know, it's always seemed like a big mystery:

Zawsze wydawało się to wielką niewiadomą

how nature, seemingly so effortlessly,

w jaki sposób natura, niemal że bez wysiłku,

manages to produce so much

produkuje tak wiele bytów,

that seems to us so complex.

które wydają się tak skomplikowane.

Well, I think we've found its secret:

Cóż, myślę, że znalazłem jej sekret.

It's just sampling what's out there in the computational universe

Polega to na pobieraniu próbek z obliczeniowego wszechświata

and quite often getting things like Rule 30

a często otrzymuje się wyniki podobne to reguły 30

or like this.

lub tego.

And knowing that starts to explain

A wiedząc to, zaczyna się wyjaśniać

a lot of long-standing mysteries in science.

wiele istniejących od dawna zagadek w nauce.

It also brings up new issues, though,

Rodzi to też wiele nowych problemów,

like computational irreducibility.

na przykład, najbardziej podstawowa obliczalność.

I mean, we're used to having science let us predict things,

Mam na myśli to, że nauka zawsze pozwalała nam przewidywać,

but something like this

tyle że coś takiego jak tu

is fundamentally irreducible.

zasadniczo jest nieredukowalne.

The only way to find its outcome

Jedynym sposobem aby otrzymać ostateczny wynik

is, effectively, just to watch it evolve.

jest, obserwacja jak ten wynik się rozwija.

It's connected to, what I call,

Jest to połączone z czymś co nazywam

the principle of computational equivalence,

zasadą równości obliczeniowej,

which tells us that even incredibly simple systems

która mówi nam, że nawet niewiarygodnie proste systemy

can do computations as sophisticated as anything.

mogą przeprowadzać obliczenia tak złożone jak tylko to możliwe.

It doesn't take lots of technology or biological evolution

Nie trzeba zaawansowanej technologii lub biologicznej ewolucji

to be able to do arbitrary computation;

by robić przypadkowe obliczenia,

just something that happens, naturally,

to po prostu się zdarza samo, naturalnie,

all over the place.

wszędzie.

Things with rules as simple as these can do it.

Byty z regułami takie jak te mogą to robić.

Well, this has deep implications

Ma to więc głębokie implikacje

about the limits of science,

w stosunku do granic nauki,

about predictability and controllability

o przewidywalności i kontroli

of things like biological processes or economies,

zjawisk takich jak biologiczne procesy czy ekonomie,

about intelligence in the universe,

inteligencji we wszechświecie,

about questions like free will

kwestiach takich jak wolna wola

and about creating technology.

oraz tworzeniu technologii.

You know, in working on this science for many years,

Pracując nad tą nauką przez wiele lat,

I kept wondering,

zastanawiałem się,

"What will be its first killer app?"

"Co może być jej zabójczą aplikacją?"

Well, ever since I was a kid,

Od kiedy byłem dzieckiem,

I'd been thinking about systematizing knowledge

myślałem nad usystematyzowaniem wiedzy

and somehow making it computable.

i poddania jej możliwości obliczeń.

People like Leibniz had wondered about that too

Leibniz także się nad tym zastanawiał

300 years earlier.

300 lat temu.

But I'd always assumed that to make progress,

Ja jednak zawsze zakładałem, że jeżeli mam dokonać postępu,

I'd essentially have to replicate a whole brain.

musiałbym w sumie odtworzyć cały mózg.

Well, then I got to thinking:

Więc pomyślałem sobie:

This scientific paradigm of mine suggests something different --

Ten mój naukowy paradygmat sugeruje coś innego.

and, by the way, I've now got

A teraz mam jeszcze

huge computation capabilities in Mathematica,

wielkie możliwości obliczeniowe w Mathematica,

and I'm a CEO with some worldly resources

i jestem prezesem z zasobami światowymi

to do large, seemingly crazy, projects --

by móc robić, częściowo zwariowane, projekty.

So I decided to just try to see

Więc zdecydowałem się spróbować

how much of the systematic knowledge that's out there in the world

ile usystematyzowanej wiedzy, która nas już otacza

we could make computable.

mógłbym uczynić obliczeniową.

So, it's been a big, very complex project,

Jest to więc wielki i bardzo skomplikowany projekt,

which I was not sure was going to work at all.

którego wyniku nie byłem pewien.

But I'm happy to say it's actually going really well.

Ale ze szczęściem oznajmiam, że w sumie całkiem nieźle się on rozwija.

And last year we were able

I tak zeszłego roku byliśmy w stanie

to release the first website version

wypuścić pierwszą wersję sieciową

of Wolfram Alpha.

Wolfram Alpha.

Its purpose is to be a serious knowledge engine

Jego celem jest bycie poważną wyszukiwarką wiedzy,

that computes answers to questions.

która oblicza odpowiedzi do zadanych pytań.

So let's give it a try.

Spróbujmy więc go użyć.

Let's start off with something really easy.

Na początek zadajmy jakieś łatwe pytanie.

Hope for the best.

Trzymajcie kciuki.

Very good. Okay.

Bardzo dobrze.

So far so good.

Jak na razie całkiem nieźle.

(Laughter)

(Śmiech)

Let's try something a little bit harder.

A może teraz coś trochę trudniejszego.

Let's do

Powiedzmy...

some mathy thing,

Może trochę matematyki

and with luck it'll work out the answer

i przy odrobinie szczęścia obliczy nam odpowiedz

and try and tell us some interesting things

i spróbuje opowiedzieć interesujące rzeczy,

things about related math.

oraz matematykę związaną z tym problemem.

We could ask it something about the real world.

Moglibyśmy też zapytać się o coś w otaczającym nas świecie.

Let's say -- I don't know --

Powiedzmy ...

what's the GDP of Spain?

Jaki jest produkt krajowy brutto Hiszpanii?

And it should be able to tell us that.

I powinien nam odpowiedzieć.

Now we could compute something related to this,

Teraz można obliczyć coś z tym związanego,

let's say ... the GDP of Spain

na przykład produkt krajowy brutto Hiszpanii

divided by, I don't know,

podzielony przez ...

the -- hmmm ...

hmm ...

let's say the revenue of Microsoft.

powiedzmy zyski Microsoft'u.

(Laughter)

(Śmiech)

The idea is that we can just type this in,

Chodzi o to, że możemy po prostu takie pytanie wpisać

this kind of question in, however we think of it.

jakkolwiek je sformułujemy.

So let's try asking a question,

Spróbujmy więc zadać pytanie,

like a health related question.

związane ze zdrowiem.

So let's say we have a lab finding that ...

Powiedzmy, że w laboratorium zbadano,

you know, we have an LDL level of 140

że mamy poziom cholesterolu 140

for a male aged 50.

dla pięćdziesięciolatka.

So let's type that in, and now Wolfram Alpha

Wpiszmy więc ten wynik w Wolfram Alpha,

will go and use available public health data

który użyje publicznie udostępnionych danych z badań klinicznych

and try and figure out

i spróbuje określić

what part of the population that corresponds to and so on.

jaka część populacji zamyka się w tym przedziale itp.

Or let's try asking about, I don't know,

Albo spróbujmy zapytać się, nie wiem,

the International Space Station.

np. o międzynarodową stację kosmiczną.

And what's happening here is that

Jak widzimy

Wolfram Alpha is not just looking up something;

Wolfram Alpha nie tylko coś wyszukuje

it's computing, in real time,

ale także oblicza w czasie rzeczywistym,

where the International Space Station is right now at this moment,

gdzie w tym momencie ta stacja się znajduje,

how fast it's going, and so on.

jak szybko się porusza i tak dalej.

So Wolfram Alpha knows about lots and lots of kinds of things.

Tak więc Wolfram Alpha wie o wielu różnych rzeczach.

It's got, by now,

Aktualnie zawiera on wiedzę, która

pretty good coverage of everything you might find

dosyć dobrze pokrywa się ze wszystkim, co można znaleźć

in a standard reference library.

w przeciętnej bibliotece.

But the goal is to go much further

Cel jednak jest o wiele wyższy

and, very broadly, to democratize

mówiąc bardzo ogólnie, chodzi o zdemokratyzowanie

all of this knowledge,

całej tej wiedzy,

and to try and be an authoritative

i spróbowanie uczynienia jej autorytatywnym

source in all areas.

źródłem we wszystkich dziedzinach,

To be able to compute answers to specific questions that people have,

by móc obliczać odpowiedzi na specyficzne pytania jakie ludzie mogą zadawać,

not by searching what other people

nie poprzez wyszukiwanie tego czego inni

may have written down before,

już dowiedli i napisali,

but by using built in knowledge

lecz poprzez użycie "wbudowanej", istniejącej już wiedzy

to compute fresh new answers to specific questions.

by obliczyć nową odpowiedź na specyficzne pytanie.

Now, of course, Wolfram Alpha

Oczywiście Wolfram Alpha

is a monumentally huge, long-term project

jest monumentalnie wielkim i długim projektem

with lots and lots of challenges.

z wieloma wyzwaniami.

For a start, one has to curate a zillion

Na początek, trzeba przecież nadzorować nieokreśloną liczbę

different sources of facts and data,

różnych źródeł faktów i danych,

and we built quite a pipeline of Mathematica automation

stworzyliśmy więc automatyczne rozwiązania za pomocą Mathematica

and human domain experts for doing this.

oraz ludzkich zasobów i zarazem ekspertów w tych dziedzinach.

But that's just the beginning.

Ale to tylko początek.

Given raw facts or data

Jeżeli użyjemy surowych faktów i danych

to actually answer questions,

by odpowiedzieć na pytania,

one has to compute:

trzeba by obliczyć

one has to implement all those methods and models

oraz zaimplementować te wszystkie metody, modele

and algorithms and so on

algorytmy i tym podobne,

that science and other areas have built up over the centuries.

które nauka wraz z innymi dziedzinami stworzyła w przeciągu stuleci.

Well, even starting from Mathematica,

Nawet jeżeli chodzi o Mathematica,

this is still a huge amount of work.

to jest to ogromne przedsięwzięcie.

So far, there are about 8 million lines

Na chwilę obecną mamy 8 milionów

of Mathematica code in Wolfram Alpha

linii kodu w języku Mathematica w naszej wyszukiwarce Wolfram Alpha

built by experts from many, many different fields.

napisanych przez ekspertów w wielu dziedzin.

Well, a crucial idea of Wolfram Alpha

Kluczową ideą Wolfram Alpha

is that you can just ask it questions

jest to, że można go po prostu zapytać o coś

using ordinary human language,

używając ludzkiego języka,

which means that we've got to be able to take

co z kolei znaczy, że powinniśmy móc zebrać

all those strange utterances that people type into the input field

te wszystkie wypowiedzi, które ludzie wpisują w okienko

and understand them.

i je zrozumieć.

And I must say that I thought that step

I muszę powiedzieć, że myślałem iż ten krok

might just be plain impossible.

będzie po prostu niemożliwy.

Two big things happened:

Zdarzyły się dwie ważne rzeczy.

First, a bunch of new ideas about linguistics

Najpierw, wiele nowych odkryć w dziedzinie lingwistyki,

that came from studying the computational universe;

które były rezultatem studiowania obliczeniowego wszechświata.

and second, the realization that having actual computable knowledge

A druga rzecz to uświadomienie sobie, że posiadanie wiedzy obliczeniowej

completely changes how one can

kompletnie zmienia sposób w jaki

set about understanding language.

można rozumieć język.

And, of course, now

Tak więc teraz

with Wolfram Alpha actually out in the wild,

przy pomocy Wolfram Alpha otwartym dla ogółu,

we can learn from its actual usage.

możemy studiować jego używalność.

And, in fact, there's been

I w sumie istnieje

an interesting coevolution that's been going on

ciekawie rozwijające się współzawodnictwo

between Wolfram Alpha

pomiędzy Wolfram Alpha

and its human users,

i jego użytkownikami.

and it's really encouraging.

I jest ono naprawdę zachęcające.

Right now, if we look at web queries,

Już teraz, kiedy spojrzymy na zadawane pytania,

more than 80 percent of them get handled successfully the first time.

więcej niż 80 procent jest trafnie interpretowanych za pierwszym razem.

And if you look at things like the iPhone app,

A jeżeli spojrzeć na pochodne aplikacji np. w iPhonie,

the fraction is considerably larger.

to nawet trochę więcej.

So, I'm pretty pleased with it all.

Jestem więc dość zadowolony z tego wszystkiego.

But, in many ways,

Niemniej jednak, w wielu dziedzinach,

we're still at the very beginning with Wolfram Alpha.

nadal jesteśmy w pierwszej fazie Wolfram Alpha.

I mean, everything is scaling up very nicely

Mam na myśli to, że wszystko jak dotąd jest wydajne.

and we're getting more confident.

Pozyskujemy coraz to większe zaufanie.

You can expect to see Wolfram Alpha technology

Możecie się spodziewać, że technologia Wolfram Alpha

showing up in more and more places,

będzie się pojawiała w coraz to nowych miejscach,

working both with this kind of public data, like on the website,

wykorzystując dane publiczne, dostępne w sieci

and with private knowledge

oraz prywatną wiedzę

for people and companies and so on.

dostępną dla ludzi i firm i tak dalej.

You know, I've realized that Wolfram Alpha actually gives one

Uświadomiłem sobie, że Wolfram Alpha dostarcza nam

a whole new kind of computing

w jakimś sensie nowego rodzaju obliczeń,

that one can call knowledge-based computing,

które można nazwać obliczeniami bazującymi na wiedzy,

in which one's starting not just from raw computation,

gdzie zaczyna się od obliczeń na surowych danych,

but from a vast amount of built-in knowledge.

lecz od rozległych zasobów dostępnej wiedzy.

And when one does that, one really changes

A prowadząc takie obliczenia, zmienia się

the economics of delivering computational things,

ekonomię dostarczania obliczeniowych bytów,

whether it's on the web or elsewhere.

nie zważając na to czy jest to w sieci czy gdziekolwiek.

You know, we have a fairly interesting situation right now.

Mamy właśnie dosyć interesującą sytuacje.

On the one hand, we have Mathematica,

Z jednej strony mamy Mathematica,

with its sort of precise, formal language

z jej precyzyjnie sformalizowanym językiem

and a huge network

oraz obszerną sieć

of carefully designed capabilities

starannie zaprojektowanych możliwości,

able to get a lot done in just a few lines.

które pozwalają jej na wykonanie wielu obliczeń przy pomocy paru linii kodu.

Let me show you a couple of examples here.

Pozwólcie państwo, że przedstawię tu kilka przykładów.

So here's a trivial piece of Mathematica programming.

Oto trywialny kawałek programu w Mathematica.

Here's something where we're sort of

Tutaj na przykład

integrating a bunch of different capabilities here.

łączymy wiele różnych możliwości.

Here we'll just create, in this line,

Tutaj stworzymy w tej linijce

a little user interface that allows us to

mały interfejs użytkownika pozwalający

do something fun there.

na zabawę.

If you go on, that's a slightly more complicated program

Idąc dalej, nagle tworzymy bardziej skomplikowany program,

that's now doing all sorts of algorithmic things

który nagle robi wiele algorytmicznych obliczeń,

and creating user interface and so on.

wraz z tworzeniem interfejsu użytkownika itp.

But it's something that is very precise stuff.

Jest to jednak bardzo sprecyzowana treść.

It's a precise specification with a precise formal language

To właśnie jej precyzyjna specyfikacja precyzyjnym językiem formalnym

that causes Mathematica to know what to do here.

pozwala Mathematice wiedzieć co z tym zrobić.

Then on the other hand, we have Wolfram Alpha,

A z drugiej strony mamy Wolfram Alpha

with all the messiness of the world

zawierający ten nasz światowy bałagan

and human language and so on built into it.

i ludzki język wbudowany w niego.

So what happens when you put these things together?

Co się więc stanie jeżeli połączymy te dwie rzeczy?

I think it's actually rather wonderful.

Myślę, że coś bardzo niezwykłego.

With Wolfram Alpha inside Mathematica,

Z Wolfram Alpha w Mathematice,

you can, for example, make precise programs

można na przykład tworzyć precyzyjne programy

that call on real world data.

korzystające z otaczających nas danych.

Here's a real simple example.

Oto bardzo prosty przykład.

You can also just sort of give vague input

Można nawet podać nie dokładne zapytanie

and then try and have Wolfram Alpha

i zobaczyć czy Wolfram Alpha

figure out what you're talking about.

zrozumie o co nam chodzi.

Let's try this here.

Spróbujmy to teraz zrobić.

But actually I think the most exciting thing about this

Myślę jednak, że najbardziej ekscytujące w tym

is that it really gives one the chance

jest to że każdy dostaje szansę

to democratize programming.

by zdemokratyzować programowanie.

I mean, anyone will be able to say what they want in plain language.

To znaczy, każdy będzie mógł po prostu powiedzieć zwykłym językiem co chciałby zaprogramować,

Then, the idea is that Wolfram Alpha will be able to figure out

a Wolfram Alpha domyśli się,

what precise pieces of code

które precyzyjne kawałki kodu

can do what they're asking for

dostarczą odpowiedzi

and then show them examples that will let them pick what they need

a później pokaże przykłady i pozwoli wybrać rzeczy potrzebne

to build up bigger and bigger, precise programs.

do budowy większych, bardziej precyzyjnych programów.

So, sometimes, Wolfram Alpha

Czasami Wolfram Alpha

will be able to do the whole thing immediately

będzie mógł wykonać to wszystko natychmiastowo

and just give back a whole big program that you can then compute with.

i zwrócić jeden wielki program, którym można będzie obliczać.

Here's a big website

Oto obszerna strona internetowa

where we've been collecting lots of educational

gdzie kolekcjonujemy wiedzę

and other demonstrations about lots of kinds of things.

z różnych dziedzin.

I'll show you one example here.

Pokażę więc na przykład, może to.

This is just an example of one of these computable documents.

To jest tylko przykład takiego obliczeniowego dokumentu.

This is probably a fairly small

Jest to w sumie bardzo mały wycinek

piece of Mathematica code

kodu Mathematica,

that's able to be run here.

który może być wykorzystany do użytku właśnie tu.

Okay. Let's zoom out again.

Dobrze. Spójrzmy znowu z daleka.

So, given our new kind of science,

Mając nasz "nowy rodzaj nauki", zapytajmy

is there a general way to use it to make technology?

czy istnieje ogólna metoda by używać jej do tworzenia technologii?

So, with physical materials,

Jeżeli chodzi o rzeczy materialne,

we're used to going around the world

to jesteśmy przyzwyczajeni objeżdżać świat

and discovering that particular materials

odkrywając, że poszczególne materiały

are useful for particular

mogą być użyte w poszczególnych

technological purposes.

technologicznych celach i tak dalej.

Well, it turns out we can do very much the same kind of thing

Okazuje się, że takie samo podejście można wykorzystać

in the computational universe.

we wszechświecie obliczeniowym.

There's an inexhaustible supply of programs out there.

Jest tu nieskończona liczba programów.

The challenge is to see how to

Wyzwaniem jest znalezienie metody

harness them for human purposes.

jak wykorzystać je by były użyteczne dla ludzkości.

Something like Rule 30, for example,

Takie coś jak reguła 30, na przykład,

turns out to be a really good randomness generator.

okazuje się być bardzo dobrym generatorem liczb losowych.

Other simple programs are good models

Inne proste programy są dobrymi modelami

for processes in the natural or social world.

procesów zachodzących w naturalnym lub społecznym świecie.

And, for example, Wolfram Alpha and Mathematica

Na przykład, Wolfram Alpha i Mathematica

are actually now full of algorithms

użytkują teraz wiele algorytmów

that we discovered by searching the computational universe.

odkrytych właśnie przez przeszukiwanie obliczeniowego wszechświata.

And, for example, this -- if we go back here --

I to na przykład ...

this has become surprisingly popular

stało się niewiarygodnie popularne

among composers

wśród kompozytorów,

finding musical forms by searching the computational universe.

którzy znajdują formy muzyczne poprzez przeszukiwanie obliczeniowego wszechświata.

In a sense, we can use the computational universe

W pewnym sensie możemy użyć obliczeniowego wszechświata

to get mass customized creativity.

by otrzymać dostosowaną do naszych potrzeb kreatywność.

I'm hoping we can, for example,

Mam nadzieję, że na przykład,

use that even to get Wolfram Alpha

użyjemy tego w Wolfram Alpha

to routinely do invention and discovery on the fly,

by rutynowo otrzymywać inwencje i odkrycia w locie

and to find all sorts of wonderful stuff

i odnajdywać wiele niesamowitych rzeczy,

that no engineer

których żaden inżynier

and no process of incremental evolution would ever come up with.

i żaden proces stopniowej ewolucji nigdy by nie stworzył.

Well, so, that leads to kind of an ultimate question:

Prowadzi to więc do zadania ostatecznego pytania.

Could it be that someplace out there in the computational universe

Czy jest możliwe, że gdzieś tam w obliczeniowym wszechświecie

we might find our physical universe?

moglibyśmy znaleźć nasz fizyczny wszechświat?

Perhaps there's even some quite simple rule,

Może istnieje nawet dosyć prosta reguła,

some simple program for our universe.

jakiś prosty program dla naszego wszechświata.

Well, the history of physics would have us believe

Historia fizyki mówi nam,

that the rule for the universe must be pretty complicated.

że reguła na nasz wszechświat powinna być dość skomplikowana.

But in the computational universe,

Jednak w obliczeniowym wszechświecie

we've now seen how rules that are incredibly simple

widzimy, że niesamowicie proste reguły

can produce incredibly rich and complex behavior.

mogą produkować niewiarygodnie bogate i złożone zachowania.

So could that be what's going on with our whole universe?

Czy to samo dzieje się więc w naszym wszechświecie?

If the rules for the universe are simple,

Jeżeli reguły wszechświata są proste

it's kind of inevitable that they have to be

to jest to nieuniknione, że muszą być

very abstract and very low level;

bardzo abstrakcyjne i nisko poziomowe,

operating, for example, far below

operujące na przykład na znacznie niższym

the level of space or time,

poziomie niż przestrzeń czy czas,

which makes it hard to represent things.

co z kolei utrudnia reprezentacje wszystkiego.

But in at least a large class of cases,

Ale w znacznej klasie przypadków

one can think of the universe as being

można widzieć wszechświat jako

like some kind of network,

coś w rodzaju sieci,

which, when it gets big enough,

która, kiedy dojdzie do wystarczająco dużych rozmiarów,

behaves like continuous space

zaczyna zachowywać się jak ciągła przestrzeń

in much the same way as having lots of molecules

na takiej samej zasadzie jak wiele molekuł

can behave like a continuous fluid.

zachowuje się jak ciecz.

Well, then the universe has to evolve by applying

Dlatego też, wszechświat powinien ewoluować poprzez aplikowanie

little rules that progressively update this network.

małych reguł, które stopniowo uaktualniają tą siatkę.

And each possible rule, in a sense,

I każda możliwa reguła, w pewnym sensie,

corresponds to a candidate universe.

odpowiada jakiemuś kandydatowi na wszechświat.

Actually, I haven't shown these before,

Nigdy tego nie pokazywałem aż do teraz,

but here are a few of the candidate universes

widzimy tu kilka kandydatów na wszechświaty,

that I've looked at.

które przejrzałem.

Some of these are hopeless universes,

Niektóre z nich to beznadziejne wszechświaty,

completely sterile,

całkowicie sterylne,

with other kinds of pathologies like no notion of space,

zawierające inne patologie takie jak brak przestrzeni,

no notion of time, no matter,

brak pojęcia czasu, brak materii,

other problems like that.

oraz podobne problemy.

But the exciting thing that I've found in the last few years

Ekscytującą rzeczą, którą odkryłem w ostatnich latach

is that you actually don't have to go very far

jest to, że wcale nie trzeba zagłębiać się daleko

in the computational universe

w obliczeniowym wszechświecie

before you start finding candidate universes

zanim zacznie się znajdywać kandydatów na wszechświaty

that aren't obviously not our universe.

które nie są naturalnie naszym wszechświatem.

Here's the problem:

Problem leży w tym:

Any serious candidate for our universe

Każdy poważny kandydat na nasz wszechświat,

is inevitably full of computational irreducibility.

jest w nieunikniony sposób pełen obliczeniowej nieredukowalności,

Which means that it is irreducibly difficult

co znaczy, że jest nieskracalnie trudnym

to find out how it will really behave,

by dowiedzieć się jak naprawdę będzie się on zachowywał,

and whether it matches our physical universe.

oraz czy pasuje on do naszego fizycznego wszechświata.

A few years ago, I was pretty excited to discover

Parę lat temu, podekscytowało mnie odkrycie,

that there are candidate universes with incredibly simple rules

że są kandydaci na wszechświaty o niewiarygodnie prostych regułach,

that successfully reproduce special relativity,

które skutecznie odtwarzają szczególną teorie względności

and even general relativity and gravitation,

a nawet ogólną teorie względności i grawitacje

and at least give hints of quantum mechanics.

i jeszcze do tego wykazują poszlaki mechaniki kwantowej.

So, will we find the whole of physics?

Czy dowiemy się wszystkiego o fizyce?

I don't know for sure,

Nie jestem pewien.

but I think at this point it's sort of

Ale myślę, że w tej sytuacji

almost embarrassing not to at least try.

żenadą byłoby przynajmniej nie podjęcie takiej próby.

Not an easy project.

To wcale nie jest łatwy projekt.

One's got to build a lot of technology.

Trzeba stworzyć wiele technologii.

One's got to build a structure that's probably

Trzeba stworzyć strukturę, która zapewne jest

at least as deep as existing physics.

tak głęboka jak dzisiejsza fizyka.

And I'm not sure what the best way to organize the whole thing is.

I nie jestem pewien w jaki sposób to najlepiej zorganizować.

Build a team, open it up, offer prizes and so on.

Stworzyć drużynę, stworzyć konkurs otwarty, oferować nagrody i tak dalej.

But I'll tell you, here today,

Ale powiem państwu teraz,

that I'm committed to seeing this project done,

że jestem zobowiązany by doprowadzić ten projekt do końca,

to see if, within this decade,

żeby zobaczyć czy w tym dziesięcioleciu

we can finally hold in our hands

będziemy w końcu mogli trzymać w ręku

the rule for our universe

receptę na nasz wszechświat

and know where our universe lies

wiedząc jednocześnie, w którym miejscu znajduje się on

in the space of all possible universes ...

w stosunku do wszystkich możliwych wszechświatów

and be able to type into Wolfram Alpha, "the theory of the universe,"

oraz możliwości wpisania w Wolfram Alpha "teoria wszechświata"

and have it tell us.

i otrzymania odpowiedzi.

(Laughter)

(Śmiech)

So I've been working on the idea of computation

Pracuję już nad pojęciem obliczalności

now for more than 30 years,

od ponad trzydziestu lat,

building tools and methods and turning intellectual ideas

tworząc narzędzia, metody i przetwarzając intelektualne pomysły

into millions of lines of code

w miliony linii kodu

and grist for server farms and so on.

oraz "nawozu dla farm serwerów" i tak dalej.

With every passing year,

Z każdym przemijającym rokiem,

I realize how much more powerful

uświadamiam sobie o ile bardziej potężniejsze

the idea of computation really is.

jest pojęcie obliczalności.

It's taken us a long way already,

Odkryliśmy już znacznie dużo

but there's so much more to come.

ale to dopiero szczyt góry lodowej.

From the foundations of science

Od założeń naukowych

to the limits of technology

do krańców możliwości technologicznych

to the very definition of the human condition,

aż po definicję podstawy ludzkości,

I think computation is destined to be

myślę, że przeznaczeniem obliczeniowości

the defining idea of our future.

jest wyznaczanie naszej przyszłości.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Chris Anderson: That was astonishing.

Chris Anderson: To było zadziwiające.

Stay here. I've got a question.

Zostań proszę tu bo mam pytanie.

(Applause)

(Brawa)

So, that was, fair to say, an astonishing talk.

Myślę, że można śmiało powiedzieć, że był to niesamowity wykład.

Are you able to say in a sentence or two

Czy mógłbyś powiedzieć w jednym lub dwóch zdaniach

how this type of thinking

jak takie myślenie

could integrate at some point

mogłoby dołączyć w którymś punkcie

to things like string theory or the kind of things that people think of

do teorii strun lub teorii nad którymi pracujemy

as the fundamental explanations of the universe?

by wyjaśnić istotę pochodzenia wszechświata?

Stephen Wolfram: Well, the parts of physics

Stephen Wolfram: Obszary fizyki

that we kind of know to be true,

o których wiemy, że najprawdopodobniej są prawdziwe,

things like the standard model of physics:

teorie takie jak standardowy model fizyki.

what I'm trying to do better reproduce the standard model of physics

Próbuję lepiej odtworzyć standardowy model fizyki

or it's simply wrong.

lub stwierdzić, że jest po prostu zły.

The things that people have tried to do in the last 25 years or so

Teorie ostatnich 25-u lat

with string theory and so on

takich jak teoria strun

have been an interesting exploration

są interesującymi badaniami,

that has tried to get back to the standard model,

które próbowały wrócić do wyjścia standardowego modelu,

but hasn't quite gotten there.

jednak wciąż tam nie dotarły.

My guess is that some great simplifications of what I'm doing

Moim zdaniem, jakieś wielkie uproszczenie tego co robię

may actually have considerable resonance

może wywołać znaczny rezonans

with what's been done in string theory,

z badaniami w dziedzinie teorii strun,

but that's a complicated math thing

ale to wszystko skomplikowana matematyka

that I don't yet know how it's going to work out.

i nie wiem jaki będzie to miało wynik końcowy.

CA: Benoit Mandelbrot is in the audience.

CA: Benoit Mandelbrot jest gdzieś na widowni.

He also has shown how complexity

On także pokazał jak złożoność

can arise out of a simple start.

może powstać z prostego zalążka.

Does your work relate to his?

Czy Twoja praca nawiązuje do tego?

SW: I think so.

SW: Myślę, że tak.

I view Benoit Mandelbrot's work

Uważam prace Benoit Mandelbrot'a

as one of the founding contributions

za główny wkład

to this kind of area.

w tą dziedzinę.

Benoit has been particularly interested

Benoit szczególnie interesował się

in nested patterns, in fractals and so on,

samo odzwierciedleniem, fraktalami

where the structure is something

strukturą przypominających

that's kind of tree-like,

drzewa,

and where there's sort of a big branch that makes little branches

gdzie zaczynamy od gałęzi, która tworzy mniejsze gałęzie,

and even smaller branches and so on.

a później jeszcze mniejsze i tak dalej.

That's one of the ways

To jeden ze sposobów,

that you get towards true complexity.

którym można otrzymać prawdziwą złożoność.

I think things like the Rule 30 cellular automaton

Myślę, że zjawiska takie jak reguła 30-ta automatu komórkowego

get us to a different level.

wprowadzają nas na inny poziom.

In fact, in a very precise way, they get us to a different level

W sumie, precyzując, wprowadzają nas na inny poziom

because they seem to be things that are

ponieważ wydają się być czymś

capable of complexity

zdolnym do złożoności

that's sort of as great as complexity can ever get ...

a to już samo w sobie jest chyba najbardziej złożone ...

I could go on about this at great length, but I won't. (Laughter) (Applause)

Mógłbym o tym dyskutować godzinami.

CA: Stephen Wolfram, thank you.

CA: Stephen Wolfram, dziękuję panu.

(Applause)

(Brawa)