How to Transform Your Climate Concern into Action | Jane Fonda | TED

Translator: Loan Truong Reviewer: Thái Hưng Trần

Pat Mitchell: Welcome, Jane.

Pat Mitchell: Xin chào, Jane.

The last time you joined us --

Lần cuối chúng ta gặp nhau --

Jane Fonda: Hi, Pat.

Jane Fonda: Chào, Pat.

PM: It's so good to see you, as always.

PM: Như mọi khi, thật vui khi được gặp lại bà.

The last time you joined us on TEDWomen, Jane,

Lần cuối gặp bà là trên TEDWomen, Jane,

I was thinking about that this morning,

Sáng nay, tôi đã luôn nghĩ về điều đó

you were in the nation's capital, Washington, DC,

bà đã tới thủ đô Washington, DC,

and you were leading the weekly protests, Fire [Drill] Fridays --

và đang dẫn đầu các cuộc vận động hàng tuần

Fire Drill Fridays,

Chiến dịch Fire Drill Fridays

in partnership with the Greenpeace International.

với sự hợp tác của tổ chức Hòa bình xanh

You got arrested, it made headlines.

Bà đã bị bắt và việc này đã trở thành tiêu đề.

and certainly, all of the civil disobedience actions

và dĩ nhiên, những hành động phá luật này

brought attention to the crisis.

đã làm mọi người chú ý về cuộc khủng hoảng.

And I understand that you are restarting Fire Drill Fridays in December.

Và tôi biết vào tháng 12 này bà lại đang bắt đầu chiến dịch Fire Drill Fridays.

What are your goals and expectations?

Vậy bà có mục tiêu và kỳ vọng gì cho chiến dịch này?

JF: Well, our goal with Fire Drill Fridays was and continues to be

JF: Vâng, mục tiêu của chiến dịch Fire Drill Fridays

to move people from concern about the climate crisis

vẫn luôn là cổ động mọi người từ việc chú ý đến cuộc khủng hoảng khí hậu

to action about the climate crisis.

tiến đến những hành động thực tế.

And we've been successful.

Và chúng tôi đã thành công.

We're coming back on December 2 to Washington, DC,

Tôi sẽ về Washington, DC vào ngày 2/12

for our first live, in-person rally,

cho cuộc biểu tình đầu tiên của chúng tôi

which will address the outcome of the midterm elections.

để giải quyết kết quả của cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ

And we'll talk about what climate activism needs to look like in 2023.

Và chúng tôi sẽ nói về vấn đề vận động môi trường như thế nào trong năm 2023

But, you know, Pat, we never stopped the weekly rallies.

Nhưng, cô biết đó, Pat, chúng tôi sẽ không dừng biểu tình.

When COVID hit, we went online with Fire Drill Fridays,

Khi có COVID, chúng tôi có chiến dịch Fire Drill Fridays trực tuyến

and last week we had our 11 millionth viewer.

và đến tuần trước, chúng tôi đạt được 11 triệu lượt xem.

It's working.

Nó thật sự hiệu quả.

People who had never taken action before have been trained by Greenpeace US

Những người chưa hành động trước đây đã được đào tạo bởi tổ chức Hòa bình xanh

to write and call and visit their representatives.

để viết bài, kêu gọi và thăm hỏi những đại biểu của họ.

They follow up on our calls to action,

Họ hành động theo lời kêu gọi của chúng tôi

they participate in getting out the vote and volunteering with candidates.

họ tham gia bỏ phiếu và tham gia tình nguyện với ứng cử viên.

For those in other countries, you should know,

Và những người ở các nước khác, cô biết đó,

we have a very critical midterm elections coming up

chúng tôi cũng có một cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ rất quan trọng

in a couple of weeks.

sắp diễn ra trong vài tuần tới.

Anyway, so our people are becoming activists,

Dù sao thì, mọi người dần trở thành các nhà vận động

and Fire Drill Fridays, by the way, has become part of Greenpeace.

và chiến dịch Fire Drill Fridays dần trở thành một phần của Hòa Bình Xanh

And we're very honored by that.

Và chúng tôi rất vinh dự vì điều đó.

PM: Well, there is no question that it had impact.

PM: Vâng, không gì để nghi ngờ về ảnh hưởng từ việc này.

And it's really encouraging to know that you're bringing back the actions

Và thật đáng khích lệ là bà đã lại hành động

and convening us again.

và liên kết chúng tôi lại.

And I'll certainly try and be there, Jane,

Và tôi chắc chắn sẽ cố gắng để có mặt, Jane

to participate in Fire Drill Fridays.

để tham gia chiến dịch Fire Drill Fridays

And you mentioned the elections,

Và về việc bầu cử mà bà nhắc đến,

very important elections happening in the United States in November.

đó là đợt bầu cử rất quan trọng ở Hoa Kỳ trong tháng 11.

And you have taken some additional action,

Và bà đã có thêm một số hành động

another priority, by creating what we call a political action committee, a PAC.

và trên hết, đó là tạo ra một ủy ban hành động, một PAC

Explain your expectations

Bà có thể giải thích về những kỳ vọng

and why you see this as a necessary action.

và lý do tại sao bà cho rằng đó là một hành động cần thiết được không?

JF: Well, after decades of marching and protesting and petitioning

JF: Vâng, sau nhiều thập kỷ diễu hành, biểu tình, kiến nghị

and civil disobedience,

và có những cuộc phá luật

we still are not getting the kind of climate legislation

thì điều quan trọng là chúng ta vẫn chưa có

that is absolutely critical.

những điều luật về khí hậu.

What we need to do is reduce fossil fuel emissions.

Điều chúng ta cần là giảm khí thải từ nhiên liệu hóa thạch.

And, you know, recently in the US, we got the Inflation Reduction Act,

Và, cô biết đó, Mỹ trong những năm gần đây đã có Dự luật về Khí hậu và Sức khỏe

which puts a lot of money in renewables like electric vehicles

và đã chi rất nhiều tiền cho năng lượng tái tạo như xe điện

and the grid

những tấm lưới

and solar panels and so forth.

pin mặt trời và nhiều thứ khác.

But too much legislation that would have been important has failed

Nhưng những điều luật quan trọng lại không được thông qua

because both Republicans and Democrats take money from the fossil fuel industry.

vì cả Đảng Dân Chủ và Đảng Cộng Hòa đều kiếm tiền từ nhiên liệu hóa thạch.

And I know this is a huge problem in all oil and gas producing countries.

Và tôi biết đây cũng là một vấn đề lớn cho những nước sản xuất dầu và khí đốt.

And so earlier this year, we launched the Jane Fonda Climate PAC

Vì vậy, đầu năm nay, chúng tôi triển khai Jane Fonda Climate PAC

with the unique goal of electing climate champions to office,

với mục tiêu duy nhất là bầu chọn văn phòng đứng đầu về khí hậu

not just top governmental office, but state and local offices

không chỉ văn phòng chính phủ hàng đầu mà văn phòng bang và địa phương

which turn out to be really, really important.

mới thực sự quan trọng.

You know, we have to break the stranglehold

Cô biết đó, chúng tôi phải phá vỡ sự chi phối

that the fossil fuel industry has on our government,

của ngành công nghiệp nhiệu liệu hóa thạch với chính phủ

not just here in North America,

và không chỉ ở Bắc Mỹ,

but globally.

mà trên toàn cầu.

And that's why we're moving climate activism into the electoral arena,

Và đó là lý do tại sao chúng tôi mang việc vận động về khí hậu vào đấu trường bầu cử

which is kind of unique because we focus down ballot

Đây cũng là cách độc đáo để chúng tôi có được phiếu bầu

and because we're trying to change the narrative about fossil fuels.

và cố gắng thay đổi câu chuyện về nhiên liệu hóa thạch.

You know, everybody talks about wind turbines and solar panels

Cô biết không, mọi người đều nói về cối xay gió và pin mặt trời,

and electric vehicles,

về xe điện

but that's not enough.

nhưng việc đó vẫn chưa đủ.

And my PAC is only endorsing candidates who have signed a pledge

Và tổ chức PAC chỉ ủng hộ những ứng viên đã ký cam kết

to not take money from fossil fuel industry

không lấy tiền từ ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch

and who've publicly stood up and showed courage

và những người nào sẵn sàng đứng lên kêu gọi

in the face of the industry

chống lại ngành công nghiệp này

and not afraid of holding them accountable.

mà không sợ bị gánh vác trách nhiệm.

PM: And that was the criteria on which you selected the candidates.

PM: Và đó cũng là tiêu chuẩn để bà lựa chọn những ứng cử viên.

I've also noticed some of them, maybe most of them are women.

Tôi cũng có để ý một số người trong đó, hầu hết họ đều là phụ nữ.

Seeing women taking those front line positions.

Có thể thấy là phụ nữ giữ những vị trí quan trọng hàng đầu.

JF: Women of color.

JF: Những phụ nữ da màu.

Very often they're the first -- the first woman, the first Latina,

Họ đều là những người đầu tiên phụ nữ đầu tiên, người Mỹ Latinh đầu tiên

the first person under 30,

người đầu tiên dưới 30 tuổi,

they’re really breaking a lot of boundaries,

họ đã thực sự phá vỡ nhiều giới hạn

and they're so brave.

và họ đều rất dũng cảm.

I was just in Texas,

Tôi đã ở Texas

and it's filled me with hope that will last me for years.

và tôi đã tràn đầy hi vọng là nó sẽ kéo dài trong vài năm.

PM: Well, I want to come back to how you keep that hope alive, Jane,

PM: Vâng, tôi muốn trở lại với chủ đề làm sao để bà luôn hi vọng, Jane,

because it's easy to look at the fact

bởi vì dễ dàng thấy được rằng

that climate is not a partisan issue.

khí hậu không chỉ là vấn đề đảng phái.

And yet, as you said,

Và vâng, như bà đã nói

leaders on both sides of the aisle are still taking the money

người đứng đầu hai đảng đều đang kiếm tiền từ nó

that's leading to the carbon emissions challenge.

và việc này dẫn đến việc giảm lượng khí thải carbon là một việc thách thức.

Why really, do you have a better understanding now

Tại sao, bà có nhiều hiểu biết hơn

and can you share it, of why we have such slow progress

nên có thể chia sẻ với chúng tôi tại sao chúng ta lại chậm chạp

on addressing this urgent global crisis?

trước một khủng hoảng toàn cầu cấp bách như vậy?

JF: Well, I think a lot of it has to do with the fact

JF: Vâng, tôi đã suy nghĩ rất nhiều

that the fossil fuel industry is embedded in our government.

về lợi ích ngành công nghiệp hóa thạch ăn sâu trong chính phủ.

People on both sides of the aisles are taking money,

Người của hai Đảng đều muốn kiếm tiền,

and so they don't speak out against the fossil fuel industry.

nên họ đều không đứng ra chống lại ngành nhiên liệu hóa thạch.

They only talk about the green alternatives,

Họ chỉ nói về những năng lượng xanh thay thế

and that's important.

và điều này cũng quan trọng.

But not talking about fossil fuels is like trying to bail out a sinking boat

Nhưng không nói về nhiên liệu hóa thạch cũng giống như cứu một chiếc thuyền bị đắm

without plugging the hole, you know.

mà không đục lỗ vậy.

But there's been progress because more and more people do understand that,

Nhưng chúng tôi vẫn có những thành công nhất định vì càng nhiều người hiểu được

that it is fossil fuels that are driving --

nhiên liệu hóa thạch đang gây ra

burning of fossil fuels that's driving the climate crisis.

việc đốt cháy nhiên liệu hóa thạch sẽ dẫn đến khủng hoảng khí hậu.

And this is really, really important.

Và điều này rất, rất quan trọng.

The science is very clear.

Khoa học đã chứng minh

We have seven years to cut our fossil fuel emissions in half

Chúng ta có bảy năm để cắt giảm một nửa khí thải nhiên liệu hóa thạch

in order to keep our global warming no higher than 1.5 degrees Celsius,

để giữ cho nhiệt độ toàn cầu không nóng lên quá 1.5 độ C

higher than it was before the Industrial Revolution,

và không cao hơn nhiệt độ trước cuộc Cách mạng công nghiệp

which is when we started to burn fossil fuels.

lúc mà chúng ta bắt đầu sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

So, I mean, I think there has been progress locally,

Vì vậy, ý tôi là, đã có một số tiến triển ở địa phương

especially in states and cities.

đặc biệt ở một số bang và thành phố.

They've made progress to reduce their carbon footprint.

Đã có những bước tiến để giảm lượng khí thải carbon

It's just that more needs to be done urgently.

Nhưng vẫn còn nhiều thứ cần được làm ngay.

And the reason that I'm talking about this

Và đó là lý do tôi nói về điều này

on an international forum like you've provided,

trong một diễn đàn quốc tế mà bạn đã mời

is because I think that a lot of countries,

vì tôi nghĩ rằng sẽ có nhiều quốc gia,

I'm thinking of Nigeria, for example,

ví dụ như Nigeria,

have the same problems that the United States does,

gặp cùng một vấn đề như Hoa Kỳ

they produce oil,

Họ sản xuất dầu,

and that we need to be thinking more about taking the climate activism

và vì vậy chúng ta phải nghĩ nhiều hơn về các cuộc vận động về khí hậu,

into the electoral arena, you know,

trong đấu trường bầu cử, cô biết đó,

recruit candidates and then train them

tuyển dụng ứng viên và đào tạo họ,

and teach them about climate science,

và dạy họ khoa học về môi trường,

and then get them to run for office and make sure they win.

và đưa họ vào văn phòng và đảm bảo rằng họ thắng bầu cử.

This is really what the strategy is now.

Đây thực sự đang là chiến lược hiện tại của chúng tôi

PM: And you're so right, Jane,

PM: Và bà đã đúng, Jane à,

that is a strategy that could be exported to every country,

chiến lược này có thể áp dụng ở mỗi quốc gia

because in every country, or in most every country,

bởi vì ở mỗi quốc gia, hay là hầu hết quốc gia

there are elections.

đều có bầu cử.

And people can make a difference by the candidates they support

Và mọi người sẽ tạo ra sự khác biệt nếu được các ứng cử viên hỗ trợ

and encourage to run.

và cổ động họ làm việc đó.

JF: Yeah.

JF: Đúng vậy.

PM: I do think often of your activism

PM: Tôi thường nghĩ về những cuộc vận động của bà

and how you've sustained it,

và làm sao bà có thể duy trì nó,

especially when it comes to this issue, which sometimes feels intractable,

đặc biệt là trước những vấn đề như vậy, đôi khi có vấn đề rất khó giải quyết,

although we know it isn't.

mặc dù đôi khi không hẳn vậy.

But when you hear scientists say seven years,

Nhưng khi bà nghe các nhà khoa học nói là bảy năm

we're this far away, we haven't done this,

nhưng qua khoảng thời gian đó chúng ta vẫn chưa hoàn thành

we must do that,

trong khi chúng ta phải làm điều đó

it's easy to lose hope.

Như vậy thì rất dễ bị thất vọng.

It's easy to let fear that we can't do it

Chúng ta luôn sợ là chúng ta không thể làm được

replace the hope necessary to ignite action.

thay thế những hi vọng bằng những hành động thiết thực.

So what gives you hope?

Vậy điều gì giúp bà duy trì hi vọng?

JF: Well, as I said, we have elections here in the US in less than two weeks.

JF: Vâng, như tôi đã nói, khoảng hai tuần nữa chúng ta sẽ có bầu cử

And I've been traveling the country supporting amazing candidates

Và tôi đã đi khắp đất nước để hỗ trợ những ứng cử viên tuyệt vời

that my climate PAC is endorsing.

mà tổ chức PAC chúng tôi đang ủng hộ.

You know, we don't have enough money yet,

Cô biết đó, chúng tôi không có nhiều tiền,

we're a new PAC,

tổ chức PAC còn mới,

to play in the Senate arena or the governorship arena,

trong đấu trường Thượng viện hoặc thống đốc

which, you know, they cost a lot of money, those races.

những cuộc đua phải tiêu tốn rất nhiều kinh phí.

But the down ballot races, you know,

Nhưng cô cũng biết, những cuộc bỏ phiếu

the ones in the state legislatures and county supervisors

cho những người lập pháp của bang, người giám sát quận

and attorneys general, things like that, are so important.

và Bộ trưởng Bộ Tư pháp hay những vị trí tương tự là rất quan trọng.

And every dollar that goes to those down ballot races means a lot.

Và mỗi đô la cho mỗi phiếu bầu là rất có ý nghĩa.

For for instance, in Texas, the Railroad Commission, oddly,

Ví dụ như ở Texas, kỳ lạ là Ủy ban Đường sắt

is in charge of regulating and overseeing the oil and gas industry.

lại quản lý và giám sát công nghiệp dầu khí

You know, historically it was supposed to regulate the railroad,

Cô biết đó, trước đó Ủy ban này được cho là sẽ quản lý đường sắt

but then when Texas became, you know, the massive oil and gas producer,

nhưng cô biết không, ở Texas, những nhà sản xuất lớn về dầu khí,

they switched the responsibilities of the Railroad Commission to oil and gas,

lại chuyển trách nhiệm của Ủy ban này sang quản lý dầu khí,

but they didn't change the name.

nhưng tên thì lại không đổi.

So a lot of people don't even know what the Railroad Commission does.

Vì vậy rất nhiều người thậm chí không biết Ủy ban Đường sắt là làm gì.

And historically, all the commissioners, there's three of them,

Và trước đây, tất cả ủy viên, có ba trong số họ,

they've worked for the very industry that they're supposed to regulate, right?

đã làm việc cho chính ngành công nghiệp mà họ sẽ quản lý, đúng không?

Which means they do nothing.

Điều này nghĩa là họ không làm gì.

I don't know if people that are watching know about this

Tôi không biết người xem có ai từng biết

or read about it in the paper,

hay xem tin này trên báo,

but two years ago, when there was an extreme freeze

Khoảng hai năm trước, vào lúc thời tiết cực kỳ lạnh

and the electric generators failed to produce enough power

và những nhà sản xuất điện không cung cấp đủ năng lượng

to keep the lights on and the heat running,

để chiếu sáng và sưởi ấm,

I talked to neighbors who were found frozen to death

tôi đã nói với hàng xóm của mình, những người sắp chết cóng

in their own living rooms,

ở trong phòng khách của họ,

and none of it needed to happen.

và đã không có gì xảy ra cả.

Extreme weather had shut down the grid before,

Trước đây, trời lạnh làm ngừng lưới điện

the Railroad Commission had been warned to weatherize to the grid

và Ủy ban Đường sắt đã được cảnh báo về điều đó

and nothing was done.

nhưng họ không làm gì.

And still the grid hasn’t been weatherized.

Và vẫn còn lưới điện chưa được phong hóa.

And so it remains very vulnerable to another disaster.

Và vì vậy chúng rất dễ bị hỏng khi có thiên tai.

So my PAC is endorsing just as one example,

Và ví dụ như, tổ chức PAC đã ủng hộ

a young progressive Democrat, happens to be very handsome,

một đảng viên Đảng Dân chủ tiến bộ trẻ tuổi và cũng rất đẹp trai

named Luke Warford,

tên là Luke Warford

he's 33 years old,

Cậu ta 33 tuổi,

he’s not afraid to hold the oil and gas industry accountable --

và không sợ phải chịu trách nhiệm về ngành công nghiệp dầu khí

not to build a career but to really make a difference.

không chỉ là tạo việc làm mà thật sự làm nên sự khác biệt.

And if he's elected,

Và nếu cậu ấy được chọn,

it’s going to change how the Commission does its job.

nó sẽ làm thay đổi cách mà Ủy ban đang làm việc

And believe me, Texans and the planet will be safer.

Và hãy tin tôi đi, người dân Texas và hành tinh này sẽ an toàn hơn

Not only has he pledged to weatherize the grid,

Cậu ấy không chỉ phong hóa lưới điện,

he's going to enforce regulations against flaring,

mà còn sẽ ban hành quy định chống sử dụng khí đốt

which is a practice of burning excess gas

một hành động làm tăng lượng khí thải

that releases methane into the atmosphere.

và thải ra khí metan vào không khí

And as you all probably know,

Và có lẽ mọi người đều biết,

methane is the most damaging greenhouse gas,

khí metan là khí gây ra hiệu ứng nhà kính,

and Texas releases more of it than any other state.

và Texas là bang đang có lượng khí thải này cao nhất.

So this can all change if this young guy is elected to office.

Vì vậy mọi thứ có thể sẽ thay đổi nếu người đàn ông trẻ này được chọn.

And then in Harris County, Texas,

Và ở quận Harris của Texas

Harris County is enormous, and it is ground zero

Quận Harris là một quận lớn, và nó là quận gần như không có

for the climate crisis in North America.

khủng hoảng khí hậu ở Bắc Mỹ.

And this woman immigrated with her family from Colombia,

Và người phụ nữ nhập cư cùng với gia đình bà ấy từ Colombia,

she was elected as the top Harris County executive, Judge Lina Hidalgo,

đã được bầu làm người điều hành quận Harris, thẩm phán Lina Hidalgo

the first female and the first Latina

là người phụ nữ La tinh đầu tiên

to ever hold that particular incredibly important office.

giữ vị trí quan trọng như vậy trong bộ máy nhà nước.

And she became a citizen of the US in 2013,

Và bà ấy chỉ mới trở thành công dân Hoa Kỳ vào năm 2013

and she got elected in 2018.

và được bầu vào năm 2018

You know, nobody took her seriously, you know.

Cô biết không, không có ai xem trọng bà ấy.

Her opponent didn't even bother to campaign.

Đối thủ của bà không quan tâm đến những chiến dịch của bà

But in the four years since she was elected to office,

Nhưng bốn năm sau khi được chọn,

she has blown everybody's mind by how much she's accomplished.

bà ấy đã làm thay đổi tâm trí nhiều người bằng những thành tích của mình.

She's holding the fossil fuel industry accountable,

Bà ấy chịu trách nhiệm về ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch

she's made it easier to vote,

và để cho việc bỏ phiếu dễ dàng hơn,

she stopped a highway going through Houston.

bà đã cho dừng một đường cao tốc đi ngang Houston.

She's changed the way the county works.

Bà ấy thay đổi cách mà quận làm việc.

She controls a four-billion-dollar budget

Bà ấy dùng ngân sách 4000 tỉ đô

and has a robust climate plan

cho một dự án về khí hậu

to change how Harris County deals with fossil fuels.

để thay đổi cách mà quận Harris sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

You know, she believes that the energy capital of the world

Cô biết không, bà ấy tin rằng thủ đô năng lượng thế giới

can also become the renewable energy capital of the world.

có thể trở thành thủ đô năng lượng tái tạo của thế giới.

And I've seen in the last month

Và tháng trước tôi đã thấy được

how a big difference my new climate PAC is having on down ballot races

PAC của chúng tôi trở nên khác biệt như thế nào trong các cuộc bỏ phiếu

like Luke's and Lina's.

như dự án của Luke và Lina.

And this is what thrills me.

Và tôi rất kích động về điều đó.

This is what gives me hope.

Nó cho thêm nhiều hi vọng.

I believe the most important thing that I've ever done is creating this PAC,

Tôi tin rằng thứ quan trọng nhất mà tôi từng tạo ra chính là PAC

and it's what I'm going to continue to do till I die.

và nó cũng là những gì tôi sẽ làm cho đến ngày mình chết.

PM: Jane, those kind of stories are what we need to hear.

PM: Jane à, chúng tôi thật sự cần nghe những câu chuyện như vậy.

I mean, how inspiring is that, that one single individual has made that difference

Ý tôi là, nó truyền cảm làm sao, khi biết một người tạo ra sự khác biệt như thế nào

in their community?

trong cộng đồng của họ

And I want to come back to that.

Và tôi cũng muốn nói tiếp về điều này.

JF: It’s as though Vanessa Nakate ran for office,

JF: Nó giống như cách mà Vannesa Nakate đã quản lý,

you know what I mean?

cô có hiểu được không?

What would that look like?

Nó sẽ trông như thế nào nhỉ?

And I'm putting that out there

Và tôi nói ra điều này

because maybe she could consider doing that, you know.

bởi vì có lẽ bà ấy có thể đang cân nhắc để thực hiện nó.

PM: I hope Vanessa is listening,

PM: Tôi hi vọng bà Vanessa sẽ nghe được

and if she is, we'll make sure that she gets this message.

và nếu bà đang nghe, chúng tôi hi vọng bà nhận được thông điệp này.

Jane, we have a question from Kat,

Jane à, có một câu hỏi từ Kat,

who is joining us from the TEDxWomen in Vail, Colorado.

người tham gia TEDxWomen ở Vail, Colorado

And you may have done this just now, but I'm sure there are others, she asked,

Và bà có thể trả lời nó ngay bây giờ, nhưng chắc là sẽ còn những câu hỏi khác

"Could you describe what are your most joyful moments as a climate activist?"

“Bà có thể kể về khoảnh khắc vui nhất của một nhà vận động khí hậu?”

JF: Well, frankly, I got back from Texas yesterday,

JF: Vâng, thật ra thì tôi vừa trở về từ Texas hôm qua

and my body is still humming

và cả người tôi vẫn đang hưng phấn

with the thrill of working with these young people.

sục sôi vì được làm việc với những người trẻ tuổi ở đó.

You know, and it had happened two weeks ago in New Mexico

Cô biết đó, việc này diễn ra ở Mexico hai tuần trước

with a young woman who's the public land commissioner,

với một ủy viên đất đai công cộng

also a Latina woman.

cũng là một phụ nữ La tinh trẻ

And in Michigan with the attorney general,

Và Bộ trưởng Tư pháp Michigan,

Dana Nessel.

Dana Nessel.

They are so brave,

Họ đều rất dũng cảm,

and they so understand that fossil fuels is what’s killing us.

và họ hiểu rằng nhiên liệu hóa thạch đang giết dần chúng ta.

And they’re not afraid to stand up

Và họ không sợ phải đứng ra

to the big corporations.

chống lại những tập đoàn lớn.

And it just makes me --

Và nó làm tôi --

I can see the future when I'm with them.

Tôi như thấy được tương lai tươi sáng khi làm việc với họ.

That's what gives me hope.

Họ cho tôi hi vọng.

PM: And joy.

PM: và sự hạnh phúc.

We hear from a lot of people, though, you know,

Chúng tôi cũng nghe từ rất nhiều người, và bà biết đó

will say back to a story like that,

những câu chuyện đại loại như vậy

well, that person's an elected official

vâng, từ một ứng viên được chọn

or they've already taken a leadership position.

hoặc người đã giữ những vị trí lãnh đạo

And often you'll hear individuals say,

Và bà sẽ thường nghe họ nói

"I just don't know what I can do

“Tôi không biết tôi có thể làm gì

as an individual in the community."

với tư cách là một cá nhân trong cộng đồng”

How do you respond to that?

Vậy bà sẽ trả lời sao với câu hỏi này?

JF: Right, well, that's a really, really important question.

JF: Vâng, đây là một câu hỏi rất, rất quan trọng.

The truth is, there is limited impact that we can have alone,

Thật ra thì, nếu chúng ta chỉ có một mình sẽ không thể tạo ra những ảnh hưởng lớn

and there is infinite impact we can have together.

và nếu chúng ta hợp tác sẽ tạo ra những ảnh hưởng nhất định.

So the most important thing that any of us can do besides voting

Vì thế điều quan trọng bên cạnh việc bầu cử

is to join with others,

là hãy hợp tác với nhau,

to share our passion so that we can have a bigger impact.

và chia sẻ nhiệt huyết cùng nhau và tạo ra những ảnh hưởng lớn hơn

You know, join an organization, join a climate group,

Cô biết đó, tham gia một tổ chức, hoặc một nhóm về khí hậu

get your community or your church group

giúp cho cộng đồng của bạn hoặc nhóm các giáo dân

active on climate.

hành động vì môi trường.

And you know, the great thing about doing this work with others,

Và cô biết không, điều tuyệt vời khi làm việc với người khác,

in addition to having a bigger impact,

bên cạnh việc có thể mang lại ảnh hưởng lớn hơn

it's more fun, it's more rewarding.

nó còn rất vui, và có cảm giác thành công.

We make new friends.

Chúng ta có những người bạn mới.

But to answer many people's questions,

Nhưng để trả lời câu hỏi của mọi người,

when it comes to individual choices,

khi nói về lựa chọn của từng cá nhân,

a recent study has shown

một nghiên cứu gần đây cho thấy

that there is one big impact

việc lựa chọn một cuộc sống

of making climate-friendly lifestyle choices.

thân thiện với môi trường sẽ có những ảnh hưởng lớn

Things like, you know, don't use single-use plastics anymore,

Những việc như, cô biết đó không dùng những sản phẩm từ nhựa

you know, ride a bike instead of driving a car, etc.

hay là chạy xe đạp thay ví lái xe hơi và nhiều thứ nữa

It increases your credibility as an advocate

Việc này sẽ làm tăng uy tín của bạn như là một người ủng hộ

for the kind of bigger and bolder change that's needed.

cho những thay đổi lớn hơn và táo bạo hơn cần thiết.

So, you know, for example,

Vì vậy, bạn biết đó, ví dụ như là

Greta Thunberg sailed across the ocean.

Greta Thunberg lái tàu xuyên đại dương.

This had no impact on actual carbon emissions and climate change,

Việc này không có ảnh hưởng thực tế với giảm khí thải carbon và thay đổi khí hậu

but it had an impact on people taking her message more seriously.

nhưng nó lại ảnh hưởng đến mọi người xem trọng những thông điệp từ cô ấy hơn.

And that's a really interesting finding.

Và đó là một phát hiện thú vị.

So what follows then is that the way to increase the impact

Vì vậy tiếp theo là cách làm tăng tác động

of our individual choices

của những lựa chọn cá nhân

is to be sure that they’re visible.

để được nhiều người biết đến hơn.

So that if you replace your old gas-powered water heater

Vì vậy nếu bạn thay máy nước nóng cũ chạy bằng khí gas

with an electric heat pump, for example,

bằng một máy chạy bằng điện, hay

or you install solar panels

lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời

or you use a reusable water bottle,

hoặc dùng vòi nước tái chế

make it visible.

hãy làm cho mọi người biết đến.

Tell your neighbors, post pictures on social media.

Hãy nói với hàng xóm của bạn, và đăng những bức ảnh lên mạng xã hội.

You don’t have to be self-righteous or braggy about it,

Bạn không cần quá kiêu ngạo hay khoe khoang về nó,

but in an inviting way.

mà hãy tuyên truyền chúng.

"Hey, folks, here's an idea."

“Nào, tôi có ý tưởng này.”

You know, make it visible.

Cô biết đó, cho mọi người biểt đến.

PM: And make it personal.

PM: Và theo cách của mình.

As Mary Robinson also always encourages us,

Như cách mà Mary Robinson luôn động viên chúng ta

do something personal everyday that moves us forward to a better time.

tự làm việc gì đó mỗi ngày mà có thể làm cho mọi người ngày càng tốt hơn.

There's another question, Jane, that comes from Dallas, Texas.

Và Jane à, một câu hỏi khác nữa đến từ Dallas, Texas

So I think people in Texas are paying attention

Tôi cho là người dân Texas đang quan tâm đến

to the stories you've just shared.

câu chuyện mà bà vừa chia sẻ.

She says,

Cô ấy nói,

"It's so important to be able to identify climate activists,

“Việc xác nhận những nhà vận động xã hội rất quan trọng,

the ones that will really fight for legislation

họ là người sẽ đấu tranh cho những luật lệ để

to combat the climate crisis.

chiến đấu với khủng hoảng môi trường.

So how do we, meaning we at large in a community,

Vì vậy làm thế nào, để biết và ủng hộ những ứng viên

know and back candidates

từ trong cộng đồng của chúng ta

who are going to actually fight for change?

những người đang chiến đấu vì môi trường?

Is there certain criteria that you're using

Bà có những tiêu chuẩn nào

and that would stand out for anyone

để biết nên đứng về ai

who claims to fight for green legislation?"

những người đang chiến đấu cho pháp luật “xanh”.

JF: Yeah.

Vâng.

Number one, do they take money from the fossil fuel industry?

Đầu tiên là, liệu họ có kiếm tiền từ ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch

That is a no-no,

Nếu không thì không được

because that means that they're not free

vì điều đó nghĩa là họ sẽ không thể

to really stand up to the fossil fuel industry.

đứng lên chống lại ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch

And here in the United States, in North America,

Và đây là Hoa Kỳ, Bắc Mỹ,

we have what's called the fossil fuel pledge,

nơi đã có những cam kết về nhiên liệu hóa thạch

where many, many, many politicians and candidates sign a pledge

được ký bởi nhiều chính trị gia và ứng cử viên

saying that they won't take money from these big corporations.

và cam kết rằng họ sẽ không lấy tiền từ những tập đoàn lớn này.

And then the other thing that we look for:

Và một điều khác nữa mà chúng tôi quan tâm

Has the candidate shown courage by standing up publicly in some way?

là những ứng cử viên này có từng đứng lên kêu gọi cộng đồng hay không?

Have they opposed an oil pipeline?

Họ có phản đối về đường ống dẫn dầu không?

Have they opposed something that might pollute the waterways

Hay có phản đối về hệ thống nước trong thị trấn

in your town or city?

hay thành phố bị ô nhiễm?

Doing something publicly shows that you have real courage

Có một số buổi diễn thuyết công khai cho thấy họ có đủ can đảm

and you're willing to stand up and fight.

và sẵn sàng đứng lên chiến đấu.

PM: And looking for the candidates who do that

PM: Và tìm kiếm những ứng cử viên

and then working for them,

sẽ làm việc cho họ

supporting them and encouraging them to run.

hỗ trrợ và động viên họ.

And that can, as you have reminded us,

Và như bà đã nhắc chúng tôi,

happen anywhere.

những người này ở khắp nơi.

We have another question.

Và còn một câu hỏi khác.

This one comes from New Jersey.

đến từ New Jersey

“So many young people have now taken a stand

“Có quá nhiều người trẻ đã đứng lên ủng hộ

to support climate initiatives.

và làm tiên phong trong vấn đề môi trường.

And at times we see their activism is motivated by fear about the future,

Và nhiều lần chúng tôi thấy các cuộc vận động của họ xuất phát từ

anger towards the older generations

nỗi sợ về tương lai và sự giận dữ với thế hệ trước

who did so little to prevent this moment from happening.

những người đã hiếm khi làm gì để ngăn chặn việc này xảy ra.

What message do you give to young activists like Vanessa,

Vậy thông điệp mà bà muốn gửi đến cho những nhà vận động trẻ như Vanessa,

and others around the world,

hay những người khác

to keep them in the streets demanding change?"

trên khắp thế giới để họ ra đường và đòi thay đổi?”

JF: Join them in the streets.

JF: Ra đường tham gia cùng với họ.

That's what I did.

Đó là những gì tôi đã làm.

I went to DC and got arrested five times with Fire Drill Fridays,

Tôi đến thủ đô DC và bị bắt năm lần với chiến dịch Fire Drill Fridays,

and we were there for four months getting arrested every Friday.

và chúng tôi bị bắt mỗi thứ sáu trong suốt bốn tháng.

We started out with 13 people getting arrested

Ban đầu có 13 người trong chúng tôi bị bắt

and by the time we end,

và đến cuối cùng,

there was a little less than a thousand.

con số gần tới một nghìn.

I mean, it really grew.

Ý tôi là, nó thật sự phát triển

Words don't matter, show with your body,

Lời nói không là gì cả, hãy hành động

put your body on the line,

hành động với mọi người

and show them that you are willing to join them in the streets.

và cho họ thấy bạn sẵn sàng tham gia cùng với họ.

We need huge numbers.

Chúng tôi cần rất nhiều người.

Come and join us on December 2 in Washington, DC.

Hãy đến và tham gia cùng chúng tôi vào 2/12 ở thủ đô Washington, DC.

PM: I plan to be there.

PM: Tôi cũng định tham gia.

Jane, we keep hearing a lot about the seven-year timeline,

Jane à, chúng ta đã nghe rất nhiều về khoảng thời gian bảy năm

and we know that’s the timeline we have

và chúng tôi biết thời gian

to reduce carbon emissions to where they need to be by 2030

để chúng tôi giảm khí thải carbon là cho đến năm 2030

to get to net zero by 2050.

và phải không còn khí thải carbon vào năm 2050.

In order to do whatever is necessary,

Để làm tất cả những gì cần thiết,

we have to imagine there's a better time.

chúng ta cần phải nghĩ về khoảng thời gian tốt đẹp hơn.

Some people have actually ...

Nhiều người thật sự...

a wonderful Indigenous leader actually proposed the question,

một nhà lãnh đạo địa phương xuất sắc đã đưa ra một câu hỏi

Jade Begay, she said, "What if our best times are ahead?"

Jade Begay hỏi “Liệu sắp tới có phải là khoảng thời gian tốt nhất?”

And I frankly had never thought of that.

Và thật ra tôi chưa từng nghĩ về điều đó.

We think so much of the worse future we are rushing and hurtling towards.

Chúng ta nghĩ nhiều về tương lai tồi tệ và vội vã lao về phía trước.

How do you envision what might be our future, seven years from now?

Vậy bà có hình dung tương lai của chúng ta sau bảy năm sẽ như thế nào không?

JF: Well, it's going to take a while

JF: Vâng, sẽ phải mất thời gian

because of all the heat that's already been baked in

vì tất cả sức nóng đã được nướng lên

because fossil fuel executives lied to us about what their emissions were doing,

vì nhà điều hành nhiên liệu hóa thạch đã nói dối chúng ta về xử lý khí thải

you know, which they knew for four decades.

cô biết đó, trong khoảng bốn thập kỷ.

But when I think of how the world will be generations from now,

Nhưng khi tôi nghĩ về tương lai của thế giới,

if we do what science says we have to do,

nếu chúng ta làm những gì mà các nhà khoa học kêu gọi

I see healthier people

tôi thấy mọi người khỏe mạnh hơn

because the air we breathe and the water we drink

bởi vì bầu không khí nước uống

and the food we eat will be clean and safe.

và thức ăn sạch và an toàn hơn.

Nature will begin to return.

Tự nhiên sẽ trở về trạng thái ban đầu.

Species on the brink of extinction will rebound.

Những sinh vật sắp bị tuyệt chủng sẽ lại sinh sôi nảy nở.

Coral reefs and dense forests

Rặng san hô và những cánh rừng rậm rạp

and snow-capped mountains that we can see from a distance

những núi băng mà chúng ta nghĩ là sắp biến mất

will bring joy to us once again.

sẽ trở về bên cạnh chúng ta.

And our little species, Homo sapiens,

Và loài người chúng ta, loài Homo sapiens

will feel happier and less anxious.

sẽ hạnh phúc hơn và ít lo lắng đi.

Because, and I hope that along with confronting the climate crisis,

Bởi vì, và tôi hi vọng rằng cùng với việc đương đầu với khủng hoảng khí hậu

we will have confronted economic inequality

chúng ta sẽ đương đầu với bất bình đẳng trong kinh tế

and misogyny and racism.

kỳ thị nữ giới và phân biệt chủng tộc.

Because, you know, the climate crisis has happened

Bởi vì, cô biết đó, khủng hoảng khí hậu xảy ra

because of a mindset of arrogance, greed and hierarchy.

từ sự kiêu ngạo, tham lam và phân cấp giai cấp

You know, some things like, white men are more important,

Cô biết đó, những thứ như người đàn ông da trắng sẽ quan trọng hơn

they're on the top of the hierarchy,

họ ở trên cùng của tháp giai cấp,

they matter more than people of color or women or the natural world.

họ quan trọng hơn nhiều ngươi da màu và phụ nữ hay giới tự nhiên.

But there would be no climate crisis without racism.

Sẽ không có khủng hoảng khí hậu nếu không có phân biệt chủng tộc.

There would be no climate crisis without patriarchy.

Sẽ không có khủng hoảng khí hậu nếu không có chế độ gia trưởng.

So it's going to be a beautiful future if we make it so.

Vì vậy sẽ có tương lai tươi đẹp nếu chúng ta xây dựng nó.

And we are the last generation that can do so.

Và chúng ta là thế hệ cuối cùng có thể làm điều đó.

And that is an awesome responsibility.

Đó là một trọng trách tuyệt vời.

And this is an all-hands-on-deck moment.

Đây là khoảnh khắc để mọi người chung tay.

So let's all join together.

Hãy tham gia cùng nhau.

PM: It's an awesome responsibility and an awesome opportunity

PM: Đây là trọng trách tuyệt vời và cũng là cơ hội tuyệt vời

for us to do this together.

để chúng ta hỗ trợ nhau.

JF: Opportunity, yes, good.

JF: Vâng, đúng vậy, cơ hội.

PM: I just have to ask you, Jane, before we say goodbye,

PM: Jane à, trước khi kết thúc, tôi còn muốn hỏi bà

because so many people have written about their concerns

và nhiều người cũng đang rất quan tâm

of knowing that you are battling cancer,

về việc bà đang chiến đấu với căn bệnh ung thư,

and we just want to know, you look fantastic,

và chúng tôi chỉ muốn biết, nhìn bà khá khỏe,

but how is your health?

vậy sức khỏe bà hiện ra sao?

JF: Well for the week when I have chemo, you know, it's ...

JF: Vâng, vào tuần tôi hóa trị cô biết đó, nó...

I don't feel like my old self,

tôi cảm thấy rất khác,

but after that, I feel good.

nhưng sau tất cả, tôi thấy khỏe hơn.

In fact, I feel better than ever because, you know,

Thật ra thì, tôi cảm thấy khỏe hon, bời vì,

that cancer was in me, and it was kind of eating away at me,

căn bệnh ung thư trong người tôi như đang ăn dần cơ thể tôi,

and I was tired all the time, and I’m not anymore.

và tôi hầu như luôn mệt mỏi, và tôi như không còn nữa.

I got strong just in time for the midterm elections.

Tôi khỏe lên chỉ trong khoảng thời gian giữa cuộc bầu cử.

I appreciate people's thoughts.

Cảm ơn mọi người đã quan tâm.

I was hoping my hair would fall out, or I was going to shave my head

Tôi đã hy vọng tóc tôi sẽ rụng và tôi sẽ cạo đầu

and tattoo "climate emergency"

và xăm hình “khí hậu khẩn cấp”

on this new real estate that I was going to reclaim.

như những gì tôi cố gắng tuyên truyền

But cancer activists don't like to have issues mixed together,

Nhưng những nhà vận động ung thư không thích trộn lẫn mọi thứ với nhau

so I didn't want to do it if the cancer community wouldn't stand with me.

vì vậy tôi sẽ không làm thế nếu cộng đồng người bệnh ung thư không ủng hộ tôi.

But it's good.

Nhưng việc này vẫn ổn.

Thank you for thinking of me, and I'm just fine, thank you.

Cảm ơn đã nghĩ về tôi và tôi vẫn khỏe, cảm ơn.

PM: Well, it's just so great to know that you are well

PM: Vâng, thật tuyệt khi biết là bà vẫn khỏe

and you are continuing this work.

và tiếp tục làm việc này.

And as Jane reminds me, and I'm just going to quote her on this,

Và như Jane đã nhắc nhở tôi, và tôi cũng muốn nói một câu về bà ấy,

"Activism is the antidote to aging."

“Nhà vận động là liều thuốc giải cho việc già đi”

And Jane Fonda is a perfect example of that working,

Và Jane Fonda là một ví dụ tuyệt vời về điều này

not just for her, but for the world.

không chỉ cho bà ấy mà còn cho cả thế giới

Thank you so much, Jane, for joining us today.

Jane à, cảm ơn bà đã tham dự cùng chúng tôi hôm nay.

JF: Thank you for having me, Pat. It's great to see you.

JF: Pat, cảm ơn vì đã mời. Rất vui được gặp cô.