The Mission to Safeguard Black History in the US | Julieanna L. Richardson | TED

Translator: Trang Phan Reviewer: Thái Hưng Trần

As a little Black girl,

Khi còn là một cô bé người da đen,

I did not know

tôi đã không biết rằng

that American history had anything to do with someone who looked like me.

lịch sử nước Mĩ thì có liên quan gì đến một người như tôi.

American history was George Washington cutting down his cherry tree.

Lịch sử nước Mĩ là George Washington chặt cây anh đào.

American history was white.

Lịch sử nước Mĩ là những người da trắng.

Raised in a small steel mining town of Duquesne, Pennsylvania,

Lớn lên ở thị trấn khai thác thép nhỏ Duquesne, Pennsylvania,

my family moved to Newark, Ohio, not New Jersey, but Ohio,

gia đình tôi chuyển đến Newark, Ohio, không phải New Jersey, mà là Ohio,

when I was age nine.

năm tôi chín tuổi.

And one day the teacher asked us to talk about our family backgrounds.

Và một ngày nọ giáo viên bảo chúng tôi giới thiệu về nguồn gốc gia đinh.

My classmates' hands literally rose up like arrows to the sky.

Những cánh tay của các bạn cùng lớp giơ lên nhanh như tên lửa.

"I'm part German, I'm part Italian, I'm part French, I'm part Polish, Jewish."

“Em gốc Đức, em gốc Italia, em gốc Pháp, em gốc Ba Lan, Do Thái.”

They all had hyphenates.

Gốc gác của họ được gạch nối với quốc tịch.

What was I?

Thế còn tôi?

The only thing that we studied back then about Black people

Điều duy nhất chúng tôi được học về người Da đen hồi đó

were the other George Washington,

là có một ông George Washington khác,

Tuskegee Institute's George Washington Carver.

ông George Washington Carver ở Viện Đại học Tuskegee.

And my white teacher said he could do a lot of things with peanuts.

Và giáo viên da trắng của tôi bảo ông ấy có thể làm nhiều thứ với củ lạc.

And then there was the taboo issue of slavery,

Và chế độ nô lệ là một chủ đề cấm kị,

and no one wanted to be associated with slavery.

không một ai muốn mình dính líu đến chế độ nô lệ cả.

So to my nine-year-old brain

Vậy nên với đầu óc của một đứa chín tuổi là tôi

those two facts together did not compute.

hai chuyện đó không ăn khớp với nhau.

How could he have done all those things with peanuts

Tại sao ông ấy có thể làm nhiều thứ như vậy với củ lạc

when all we had been were slaves?

trong khi chúng tôi chưa từng là gì khác ngoài nô lệ?

So I mumbled something like "Negro" or "Black,"

Thế là tôi lí nhí một cái gì đó kiểu “Da đen” hoặc “Đen,”

"Native American" because most Black people think

“Anh-điêng” vì hầu hết người Da đen nghĩ rằng

they have Native American blood in them.

họ mang dòng máu thổ dân.

And I added in French, I lied,

Và tôi thêm cả gốc Pháp vào, bịa cả đấy,

My father had been stationed in France,

bố tôi đúng là đã từng đóng quân ở Pháp,

but I wanted to have a history also.

nhưng tôi cũng muốn có một xuất xứ.

That sense of not knowing and not belonging

Cảm giác mình không biết và mình không thuộc về nơi nào đó

stayed with me until my sophomore year at Brandeis University.

tồn tại trong tôi tới khi tôi học năm hai ở Đại học Brandeis.

I remember it like it was yesterday.

Mọi chuyện như mới chỉ ngày hôm qua vậy.

It was a fall day.

Đó là một ngày thu.

The leaves were a golden brown.

Lá đã ngả màu nâu vàng.

And I’m in New York’s Schomburg Library

Và tôi ở thư viện Schomburg ở New York

with my headphones on, listening to the song:

đeo tai nghe và bật bài nhạc:

"I'm just wild about Harry,

“Tôi phát cuồng về Harry,

Harry's wild about me."

Harry cũng phát cuồng về tôi.”

This song,

Bài hát này,

this song that I associated with President Harry Truman,

một bài hát tôi vẫn luôn gắn liền với Tổng thống Harry Truman,

who was a white president,

một tổng thống da trắng,

I had found in a Black music collection

tôi tìm thấy nó trong một bộ sưu tập nhạc của người Da đen,

in a Black library written by a Black songwriting team

ở trong một thư viện của người Da đen, được viết bởi những người Da đen

of Noble Sissle and Eubie Blake

Noble Sissle và Eubie Blake

in the 1921 production of "Shuffle Along" on Broadway.

trong phiên bản năm 1921 của vở nhạc kịch Broadway “Shuffle Along”.

I was thrilled.

Tôi đã cực kì phấn khích.

And I took my --

Và tôi đem theo --

I went up to the librarian, the famous librarian,

Tôi tới gặp thủ thư, đó là một thủ thư nổi tiếng,

Jean Blackwell Hutson,

Jean Blackwell Hutson,

she gave me a list of people to interview.

bà ấy đã cho tôi một danh sách tên để phỏng vấn.

And I had my tape recorder in hand,

Và tôi cầm theo chiếc máy ghi âm, ngày nay thì sẽ là một chiếc iPhone.

today, it would be an iPhone.

And I went out and interviewed

Và tôi đi phỏng vấn

"Gone with the Wind's" Butterfly McQueen,

Butterfly McQueen của “Cuốn theo chiều gió”,

Leigh Whipper, who was the oldest living Black actor at the time,

Leigh Whipper, lúc đó là diễn viên da đen cao tuổi nhất còn sống,

historian John Henrik Clarke and tap dancer Honi Coles.

nhà sử học John Henrik Clarke và vũ công thiết hài Honi Coles.

I had found myself.

Tôi đã tìm thấy chính mình.

I had a history to call my own.

Tôi đã có một lịch sử tôi có thể gọi là của mình.

I, too, according to Langston Hughes,

Tôi, theo như lời Langston Hughes,

I too, was, am America.

tôi cũng là nước Mĩ.

And from that day forward,

Và từ ngày đó trở đi,

my life was forever changed.

cuộc đời tôi đã sang trang.

Today, from our boardrooms to our classrooms,

Ngày nay, từ những phòng họp tới những lớp học,

on TV and social media,

trên TV và mạng xã hội,

debates are raging about whose history matters.

chúng ta tranh luận nảy lửa rằng lịch sử của ai mới quan trọng.

Those who document their history

Những người ghi chép lịch sử của họ

are who society says matters.

là những người xã hội cho rằng họ quan trọng.

For the Black community, that documentation has been elusive.

Đối với người Da đen, những ghi chép đó cực kì khó tìm kiếm.

How many of you had heard about Tulsa and its Black Wall Street until recently,

Có bao nhiêu người đã nghe về Tulsa và phố Wall của người Da đen gần đây,

let me see a show of hands.

giơ tay cho tôi xem nào.

Great.

Tuyệt.

But there are those who don't.

Nhưng có những người thì chưa.

Black people went from having absolutely no rights

Người Da đen đã đi từ việc không có bất cứ một quyền nào

to the US electing its first Black president.

cho đến việc nước Mĩ bầu ra tổng thống Da đen đầu tiên.

Our civil rights gains paved the way for the women's movement,

Quyền công dân của chúng tôi đã mở đường cho phong trào quyền phụ nữ,

the gay rights movement and the social movements of today.

phong trào quyền người đồng tính và các phong trào xã hội khác.

In the 1960s we had found ourself,

Trong những năm 1960 chúng tôi đã tìm thấy chính mình,

and James Brown led the way.

và James Brown là người đi tiên phong.

"Say it loud, I'm Black and I'm proud."

“Nói to lên, tôi là người Da đen và tôi tự hào.”

(Applause)

(Vỗ tay)

He did it for us,

Ông đã làm điều đó cho chúng tôi, nó đã trở thành một tuyên ngôn.

that became our national anthem.

And recently,

Và mới đây,

I attended the estate sale

tôi đã tham dự buổi bán tài sản

of "Porgy and Bess's" Etta Moten Barnett,

của diễn viên Etta Moten Barnett phim “Porgy và Bess”,

she had the famous contralto voice.

bà có một chất giọng trầm nổi tiếng,

And her husband, Claude Barnett, Pan-Africanist,

và chồng bà, Claude Barnett theo chủ nghĩa đoàn kết châu Phi,

who was founder of the Associated Negro Press,

là nhà sáng lập Associated Negro Press.

in their home, literally,

Trong nhà họ, theo nghĩa đen,

was clothing and furniture and rare books and artwork

đầy quần áo và nội thất cùng sách và tranh hiếm,

that demonstrated the fineness of their lives.

cho thấy cuộc sống sang trọng của họ.

But as I approached one room,

Nhưng khi tôi bước tới một căn phòng,

I looked to my side and I saw something I should not have seen there.

tôi nhìn sang một bên và thấy một thứ tôi không nên thấy ở đó.

There were family photographs

Có những bức chân dung gia đình

and letters and scrapbooks.

và thư từ và sách ảnh.

As the estate seller yelled out, "Cash and carry,"

Và người rao giá hét lên, “trả tiền và mang đi,”

I told her, "You can't do that, not with this."

tôi bảo cô ấy, “Cô không thể làm vậy, không phải với những thứ này.”

A local university had offered 3,000 dollars for the entire collection.

Một trường đại học địa phương đã ra giá 3000 đô cho tất cả chỗ đó.

I told her, "Please give it to me.

Tôi bảo cô ấy, “Hãy đưa nó cho tôi.

Honestly, I'll take it and preserve it.

Tôi sẽ nhận và bảo quản nó.

These are family heirlooms."

Chúng đều là bảo vật gia đình.”

She told me it would be a quarter of a million dollars.

Cô ấy bảo tôi chúng có giá 250 nghìn đô.

A quarter of a million dollars?

250 nghìn đô ư?

I don't have that.

Tôi không có nhiều tiền vậy.

I bought the little I could.

Tôi đã mua một phần nhỏ tôi có thể mua.

But ...

Nhưng...

That priceless, intact, one-of-a-kind collection,

Bộ sưu tập vô giá, nguyên vẹn, độc nhất đó,

from that day forth,

của lịch sử phong phú của người Da đen,

of rich Black history,

từ ngày đó trở đi,

100 years of rich Black history,

100 năm lịch sử giàu có của người Da đen,

was henceforward scattered to the wind.

đã vì vậy mà tan biến.

The same thing happened at the estate sale of poet Maya Angelou.

Điều tương tự đã xảy ra ở phiên bán tài sản của nhà thơ Maya Angelou.

And if that does not resonate with you, then I want you to think forward.

Và nếu bạn không thể đồng cảm với điều đó, thì tôi muốn bạn nghĩ đến tương lai.

At the estate sale of young poet laureate Amanda Gorman,

Ở phiên bán tài sản của người vừa đoạt giải nhà thơ trẻ Amanda Gorman,

that her writings and her poetry would suffer a similar fate.

những ghi chép và thơ ca của cô ấy cũng sẽ có số phận tương tự.

We have in this country already lost

Chúng ta ở đất nước này đã mất đi

a lot of the 17th, 18th and 19th century documentation

nhiều tài liệu từ thế kỉ 17, 18, 19

of the African American experience.

ghi chép lại trải nghiệm của người Mĩ gốc Phi.

We can ill afford to lose the 20th and the 21st century.

Chúng ta khó có thể chịu được việc mất đi lịch sử thế kỉ 20 và 21.

Preservation will determine if the Black community is viewed as valueless,

Việc bảo tồn sẽ quyết định rằng cộng đồng người Da đen được nhìn nhận là vô giá trị,

or value-full.

hay là đầy giá trị.

Consider 17-year-old Darnella Frazier

Hãy nghĩ về Darnella Frazier 17 tuổi

and that nine-minutes and 29-second recording

và đoạn phim 9 phút 29 giây

of George Floyd's murder.

ghi lại vụ sát hại George Floyd.

And the complete disregard

Và cách nó cho chúng ta thấy

that it showed society having of Black life.

xã hội khinh rẻ mạng sống người Da đen đến thế nào.

We in the Black community have always had value.

Chúng tôi, cộng đồng những người Da đen đã luôn có giá trị.

It's just been hidden from view, not well documented.

Chỉ là những giá trị đó đã bị che lấp và không được ghi lại.

Over 20 years ago,

Hơn 20 năm trước,

I sat at my dining room table.

tôi ngồi ở bàn ăn.

I was unemployed,

Tôi thất nghiệp,

no kids and single.

không có con và độc thân.

And you get to the point in your life when you start asking:

Và lúc đó tôi đang ở cái giai đoạn trong đời mà bạn tự hỏi:

What will be your leave-behind, your legacy?

Bạn sẽ để lại những gì, di sản gì?

And those stories of my sophomore year

Và những câu chuyện hồi năm hai đại học đó

came back to me.

lại quay về với tôi.

I took my love of the theater.

Tôi dùng tình yêu với sân khấu kịch.

My degree in American studies.

Bằng cấp môn Nghiên cứu nước Mĩ.

My legal training from Harvard Law School.

Giáo dục pháp lí ở trường Luật Harvard.

And I set out to create the nation's largest

Và tôi bắt đầu việc tạo ra kho lưu trữ tài liệu nghe nhìn

African American video oral history archive.

về lịch sử người Mĩ gốc Phi lớn nhất nước.

It's called The HistoryMakers.

Nó tên là The HistoryMakers.

And back then, lots of people had thought I had lost my mind.

Hồi đó nhiều người tưởng tôi bị điên.

But we’ve interviewed thousands and thousands of African American leaders.

Nhưng chúng tôi đã phỏng vấn hàng ngàn và hàng ngàn các lãnh đạo Mĩ gốc Phi.

One early interview was of civil rights leader Julian Bond.

Một trong những lần đầu tiên là với nhà lãnh đạo quyền công dân Julian Bond.

We had traveled from Chicago to Washington, DC.

Chúng tôi đi từ Chicago đến Washington, DC.

We had asked him to bring photos of him.

Chúng tôi bảo ông cầm theo những bức ảnh của mình.

And one of the photos was like the one here.

Và một trong số chúng là bức này.

And when he walked into the room, literally,

Khi ông bước vào phòng, theo nghĩa đen,

I was taken back to my 12-year-old self and my serious crush on him

tôi như quay trở lại bản thân năm 12 tuổi và tâm trạng điêu đứng

when I had seen him.

mỗi khi tôi nhìn thấy ông.

Look at those curls.

Nhìn những lọn tóc xoăn kìa.

(Laughter)

(Cười)

Chairman of the NAACP,

Chủ tịch NAACP,

he had been one of the student leaders for SNCC,

ông từng là một trong các lãnh đạo sinh viên của SNCC,

the Student Nonviolent Coordinating Committee.

Hội đồng Điều phối Phi Bạo lực Sinh viên.

At the tender age of 25,

Ở tuổi 25 chín muồi,

he had been elected to the Georgia House of Representatives.

ông được bầu cử vào Hạ viện bang Georgia.

Georgia being Georgia, then and now,

Georgia thì xưa nay vẫn thế,

and there being no Stacey Abrams in sight,

và hồi đó không có Stacey Abrams,

they refused to seat him.

nên họ từ chối cho ông vị trí đó.

And his case went up to the US Supreme Court.

Trường hợp của ông đã được đưa lên Tòa án Tối cao xét xử.

And he won.

Và ông đã thắng.

He was seated.

Ông đã được vị trí đó.

(Applause)

(Vỗ tay)

Another early interview

Một trong những cuộc phỏng vấn cũng sớm nhất

was of Tuskegee Airmen Colonel Bill Thompson.

là với Trung tá Bill Thompson của nhóm Tuskegee Airmen.

We arrived at Colonel Thompson's house,

Chúng tôi tới nhà của Trung tá Thompson,

and he had prepared for us

ông đã chuẩn bị để chúng tôi ở lại trong bốn ngày.

for four days.

He had boxes and boxes of material

Ông có rất nhiều thùng hiện vật

that are now housed at the Air and Space Museum

mà hiện tại được trưng bày ở bảo tàng Hàng không và Vũ trụ

at the Smithsonian.

của Viện Smithsonian.

He sits me down.

Ông mời tôi ngồi.

He says, "Do you know of the Golden Thirteen?"

Ông hỏi, “Cô có biết nhóm Golden Thirteen không?”

I said, "No, Colonel Thompson, I've never heard of the Golden Thirteen."

Tôi bảo, “Không, thưa Trung tá, tôi chưa bao giờ nghe tới Golden Thirteen.”

He said, "They were the Navy's version of the Tuskegee Airmen

Ông nói, “Họ là phiên bản Hải quân của Tuskegee Airmen

and there are four left living in the country,

và hiện tại ở Mĩ có bốn người trong số họ là còn sống,

and one lives upstairs.

và một người sống trên tầng.

And he'd like to talk to you also."

Và ông muốn nói chuyện với cô.”

It was at that moment that I knew

Chính lúc dó tôi biết rằng

that we were on a path of great discovery.

chúng tôi đang trên đường tới với một phát hiện vĩ đại.

Four years later,

Bốn năm sau,

I'm seated next to General Colin Powell.

tôi được ngồi cạnh Tướng Colin Powell.

Of course, I tried to get him to interview with me.

Tất nhiên tôi đã cố gắng phỏng vấn ông.

He so politely declines.

Nhưng ông lịch sự từ chối.

Then I tell him my Colonel Bill Thompson story.

Rồi tôi kể cho ông câu chuyện về Trung tá Bill Thompson.

He tells me about the Montford Point Marines,

Ông kể cho tôi về nhóm Montford Point Marines,

that they were the Marines version of the Tuskegee Airmen.

họ là phiên bản Lính thủy đánh bộ của Tuskegee Airmen.

The Tuskegee Airmen, the Navy's Golden Thirteen,

Tuskegee Airmen, Golden Thirteen của Hải quân,

the Montford Point Marines:

Montford Point Marines:

all three helped desegregate the US armed forces.

cả ba nhóm đều giúp xóa bỏ sự phân chia chủng tộc trong quân đội Mĩ.

But unfortunately, most people only know of the Tuskegee Airmen.

Nhưng thật tiếc là hầu hết mọi người chỉ biết nhóm Tuskegee Airmen.

We have such an opportunity to make change.

Chúng tôi đã có cơ hội tạo ra sự thay đổi như thế.

Our crews have traveled to 413 cities and towns

Ê kíp của chúng tôi đã tới 413 thành phố và thị trấn

across the United States.

khắp nước Mĩ.

Our collection is housed permanently in the Library of Congress.

Bộ sưu tập của chúng tôi được lưu trữ vĩnh viễn ở Thư viện Quốc hội.

Our digital archive,

Kho tư liệu số của chúng tôi,

thanks to the computer geniuses at Carnegie Mellon,

nhờ vào tài năng tin học của Carnegie Mellon,

is now accessible worldwide

bây giờ đã có thể truy cập 24/7 từ khắp mọi nơi trên thế giới,

24 hours a day, seven days a week,

on all kinds of portable devices and computers and phones.

trên tất cả các thiết bị di dộng và máy tính và điện thoại.

We have interviewed, as I said,

Chúng tôi đã phỏng vấn, như tôi đã nói,

thousands of African American leaders.

hàng ngàn lãnh đạo người Mĩ gốc Phi.

There is Alonzo Pettie, the oldest living Black cowboy;

Có Alonzo Pattie, cao bồi người Da đen lớn tuổi nhất còn sống;

Katherine Dunham, the inventor of Black dance;

Katherine Dunham, người sáng tạo phong cách nhảy người Da đen;

Katherine Johnson, the NASA scientist

Katherine Johnson, nhà khoa học NASA

whose story was portrayed in the movie “Hidden Figures”;

câu chuyện của bà đã được khắc họa trong bộ phim “Hidden Figures”;

Poets Nikki Giovanni and Sonia Sanchez,

các nhà thơ Nikki Giovanni và Sonia Sanchez,

and Ursula Burns, the first Black female CEO of a Fortune 500 company.

Và Ursula Burns, CEO nữ người Da đen đầu tiên của một công ty Fortune 500.

We are now the digital repository for the Black experience,

Chúng tôi hiện tại là kho lưu trữ số dành cho trải nghiệm Mĩ gốc Phi,

and it will include those digitized copies of the family heirlooms

và nó sẽ bao gồm các bản sao số của các kỉ vật gia đình

that I spoke of us losing.

mà tôi đã nói là chúng ta đang đánh mất.

When I think back on my fourth-grade self,

Khi tôi nghĩ lại về chính mình năm lớp bốn,

I have such compassion for her.

tôi cảm thấy rất đồng cảm.

A little Black girl in a sea of white faces in rural Ohio.

Một cô bé Da đen bé nhỏ giữa một rừng người Da trắng ở nông thôn Ohio.

Little did she know that Black history was all around her.

Cô bé không biết rằng lịch sử người Da đen luôn hiện hữu quanh cô.

Yards from her home was the first Black school built for Black children

Chỉ vài thước từ nhà cô là trường học Da đen đầu tiên dành cho trẻ em Da đen

by a man named Shackleford, who sat at gunpoint,

xây nên bởi người đàn ông tên Shackleford, người đã ngồi trước mũi súng,

daring any white mob to tear down his school for Black children.

thách thức bất kì đám đông da trắng nào muốn phá đổ ngôi trường của ông.

Her hometown of Newark, Ohio,

Quê hương Newark, Ohio của cô,

was also the 1815 birth place for Edward James Roye,

cũng là nơi Edward James Royce được sinh ra vào năm 1815,

who had tired of life in America and migrated back to Africa.

người đã chán nản cuộc sống tại Mĩ và trở lại châu Phi.

And in 1870, he had become the fifth president

Và vào năm 1870, ông đã trở thành tổng thống thứ năm

of the African country of Liberia.

của nước Liberia tại châu Phi.

What if she had known

Nếu như cô biết rằng

that being president of a country would be possible

một người trông như cô cũng có thể trở thành

for someone who looked like her?

tổng thống của một nước?

What if her classmates had known that history

Nếu như các bạn cùng lớp của cô biết về những câu chuyện lịch sử đó

and that would have changed their views and their world experience?

và điều đó sẽ thay đổi thế giới quan cũng như trải nghiệm sống của họ?

You all know

Các bạn đều biết

that I'm that little girl.

cô gái nhỏ đó là tôi.

And when I had spoken to General Powell,

Và khi tôi nói chuyện với Tướng Powell,

he told me that no one can change their yesterdays.

ông bảo tôi không ai có thể thay đổi quá khứ của họ.

But all of us can change our tomorrows.

Nhưng tất cả chúng ta đều có thể thay đổi tương lai của chính mình.

I ask you today

Hôm nay tôi nhờ các bạn

to join with me in changing America’s tomorrows,

hãy chung tay cùng tôi thay đổi tương lai của nước Mĩ,

so that the Black community and its experience and its history

để cộng đồng người Da đen và những trải nghiệm cũng như lịch sử của họ

will have an undeniable place

sẽ có một chỗ đứng không thể chối bỏ

and permanent place in this great country

và vĩnh viễn ở đất nước vĩ đại này

and in America's lexicon.

và trong kho tàng ngôn ngữ của nước Mĩ.

I also ask you to join me so no child will ever feel

Tôi cũng xin nhờ các bạn chung tay để không một đứa trẻ nào sẽ phải chịu

that way that I felt in that classroom

những cảm xúc của tôi trong lớp học dó

when I did not know the history

khi tôi không biết về thứ lịch sử

that was my legacy.

là di sản của tôi.

We can all work together and make this happen.

Chúng ta có thể cùng nhau làm điều đó xảy ra.

Thank you for listening to this little Black girl's story.

Cảm ơn các bạn đã lắng nghe câu chuyện của cô bé người Da đen này.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)