1 Simple Question That Could Improve Women’s Health | Meryam Sugulle | TED

Translator: Lia Lương Reviewer: Giao Nguyen

How would you react if I told you that we have an underused screening tool

Quí vị nghĩ gì nếu tôi nói rằng

chúng ta có một công cụ sàng lọc chưa được tận dụng

that has the potential to improve women's health substantially?

mà có khả năng cải thiện đáng kể sức khỏe nữ giới?

And that this tool only consists of one simple question.

Và chỉ là một câu hỏi đơn giản thôi.

Have you had any pregnancy complications?

“Bạn đã từng gặp biến chứng thai kỳ nào chưa?”

With that simple question,

Chỉ với câu hỏi này,

we could identify women at increased risk for cardiovascular disease

chúng ta có thể xác định những phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh tim mạch

later in their lives.

trong tương lai của họ.

That means diseases involving the heart, the brain

Tức là các bệnh liên quan đến tim,

and the blood vessels,

não và mạch máu,

like heart attack, heart failure, stroke and high blood pressure.

như đau tim, suy tim, đột quỵ và huyết áp cao.

By asking that simple question,

Bằng cách đặt câu hỏi đơn giản đó,

we could seek out the women

chúng ta có thể tìm ra những phụ nữ

who could benefit from general health screening

có thể được chăm sóc sức khỏe tốt hơn

already at a younger age.

khi ở độ tuổi trẻ hơn.

That means checkups of blood pressure, body weight and blood sugar.

Bao gồm kiểm tra huyết áp, cân nặng và đường huyết.

Based on the results, we could offer personalized lifestyle advice

Tuỳ vào kết quả, chúng tôi có thể tuỳ chỉnh lối sống phù hợp

and suggest preventive measures.

và đề xuất các biện pháp phòng ngừa.

Why?

Tại sao vậy?

For this is a fact:

Vì có một thực tế rằng:

cardiovascular disease is a major cause of early death, apart from cancer,

bệnh tim mạch là nguyên nhân chính gây tử vong sớm, ngoài ung thư

not only for men, but also for women.

không chỉ ở nam giới, mà còn với phụ nữ.

I hope that all of you now got very curious

Chắc quí vị sẽ thắc mắc

about what on Earth nine months of pregnancy

rằng mang thai 9 tháng thì liên quan gì

have to do with older women getting heart attacks and strokes.

với việc phụ nữ bị bệnh tim và đột quỵ về sau.

Pregnancy is something younger people do, you might think,

Mang thai là việc của người trẻ, quí vị sẽ nghĩ thế

even though I would argue that 50 is the new 30.

tôi thì cho rằng thời bây giờ 50 tuổi cũng trẻ như gái 30 thôi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Pregnancy is often described by a well-used quote

Mang thai thường được mô tả bằng một câu thường thấy

as a stress test for life.

như một bài kiểm tra căng thẳng cho cuộc sống.

A woman's health gets tested by being pregnant.

Sức khỏe của phụ nữ được kiểm chứng khi mang thai.

Will she tolerate pregnancy

Liệu cô ấy có vượt qua được thai kỳ

and all the involved physiological changes well,

và tất cả thay đổi sinh lý liên quan không?

or will there be any complications?

Hay sẽ có bất kỳ biến chứng nào?

The most important organ for pregnancy

Cơ quan quan trọng nhất của thai kỳ

is the one that was once attached to the center of your belly,

là cơ quan từng được gắn vào giữa bụng,

where your belly button is.

ngay vị trí rốn của ta.

We all have a belly button, regardless of gender.

Tất cả chúng ta đều có rốn, bất kể giới tính.

You and I, King Charles, the Pope, Beyoncé.

Quí vị, tôi, vua Charles, Giáo hoàng, và Beyoncé.

And where it is, we were all once connected

Và ở nơi đó, tất cả chúng ta đều đã từng kết nối

via a lifeline, the umbilical cord,

thông qua một sợi dây sinh mệnh - dây rốn

to the most important organ in both our and our mother's life.

tới phần quan trọng nhất trong cả cuộc sống của ta và người mẹ.

You and I, we are all here thanks to our placenta.

Quí vị và tôi, chúng ta ở đây nhờ có nhau thai trong bụng mẹ.

We all survived the single most dangerous event in our life,

Ta đã sống sót sau sự kiện nguy hiểm nhất trong đời,

birth, that is,

ta được sinh ra

due to our well-enough functioning placenta.

nhờ có nhau thai khoẻ mạnh.

We all know that the placenta was our first meal box

Ta đều biết rằng nhau thai là hộp thức ăn đầu tiên

when we were growing babies inside our mother's womb.

khi ta đang lớn lên trong bụng mẹ.

Most of us also know

Hầu hết chúng ta cũng biết

that the approximately nine months of growth

rằng khoảng chín tháng phát triển

inside our mothers' womb

trong bụng mẹ

have lifelong, lasting effects

có ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe

on our health and diseases once we are outside.

và bệnh tật của chúng ta sau khi sinh ra.

But what is lesser-known is that the placenta,

Nhưng ít ai biết là nhau thai,

the one we were attached to,

thứ gắn liền với bào thai của ta

is crucial for the future cardiovascular health of the mother

là cực kì quan trọng với sức khỏe tim mạch về sau của người mẹ,

who lent us a room in her womb.

người đã cho ta “làm tổ” trong bụng.

That means how healthy our placenta was

Nghĩa là khi nhau thai khỏe mạnh

is very important for the health of our mother's heart and blood vessels.

thì sức khỏe tim mạch của người mẹ cũng được bảo chứng.

How is that the case?

Vì sao lại như vậy?

How does our placenta

Làm sao mà nhau thai

affect our mother's future cardiovascular health?

lại có ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch trong tương lai của người mẹ?

In order to understand that,

Để trả lời,

we must briefly talk about the makeup of a healthy placenta.

ta cần hiểu ngắn gọn sự hình thành của một nhau thai khỏe mạnh.

This fascinating organ is made early on in pregnancy,

Cơ quan tuyệt vời này hình thành rất sớm trong thai kỳ,

when the fertilized egg develops into the baby

khi trứng đã được thụ tinh phát triển thành em bé

and into cells that invade the layers of the womb of the mother.

và thành các tế bào chui vào trong tử cung của người mẹ.

This happens early on in pregnancy, before the baby even looks like a baby.

Điều này diễn ra trước cả khi em bé trông giống như em bé.

After invading the different wall layers of the mother's womb,

Sau khi làm tổ trong niêm mạc tử cung của mẹ,

the cells group together and form finger-shaped tissue.

các tế bào nhóm lại với nhau và tạo thành mô có hình ngón tay.

These tissue fingers seem to poke into the layers.

Những mô này trông như đang chọc vào niêm mạc.

Finally, the healthy placenta includes a special room

Cuối cùng, nhau thai khỏe mạnh hình thành một chiếc tổ đặc biệt

where these tissue fingers are showered in the mother's blood.

nơi các mô được nhận máu từ mẹ.

In this shower room,

Bên trong đó, em bé đang lớn dần

the growing baby receives different life-important nutrients and signals

sẽ nhận các chất dinh dưỡng thiết yếu và tín hiệu từ mẹ thông qua

via different transport mechanisms.

các cơ chế dẫn truyền khác nhau.

In other words, it is very important

Nói cách khác, điều tối quan trọng là

that everything works well in this specialized room.

mọi thứ phải hoạt động tốt trong chiếc tổ ấy.

It has to be nice and tidy.

Quá trình phải chính xác và trật tự.

That guarantees the meal box effect of the placenta.

Điều đó làm nên hiệu ứng “hộp bữa ăn” của nhau thai.

The good effect.

Một hiệu ứng tốt lành.

But just like almost every other living things,

Nhưng cũng giống như hầu hết các sinh vật sống khác,

cells can get stressed, and cells can get out of control.

các tế bào có thể bị căng thẳng và bị mất kiểm soát.

This happens, for example, in cancer.

Ví dụ như sự hình thành tế bào ung thư.

But how can a healthy placenta become a stressed placenta?

Nhưng làm thế nào một nhau thai khỏe mạnh có thể trở thành nhau thai bị căng thẳng?

What happens?

Chuyện gì xảy ra?

Placental cells can get stressed

Các tế bào nhau thai có thể bị căng thẳng

when the blood shower in the specialized room gets messy.

khi đường dẫn máu trong chiếc tổ trở nên mất trật tự.

The placental cells then get out of control.

Các tế bào nhau thai trở nên mất kiểm soát.

They grow crazy bumps on their surface.

Chúng trồi lên thành vô số nốt trên bề mặt.

In fact, they seem to literally throw up stuff into the specialized room.

Trên thực tế, nó như ném đồ vào trong tổ theo đúng nghĩa đen.

By that, the stressed placental cells send many different types of signals

Bằng cách đó, các tế bào nhau thai bị căng thẳng gửi nhiều tín hiệu khác nhau

into the specialized room.

vào trong chiếc tổ.

And these stress signals then reach the mother's blood

Và những tín hiệu căng thẳng này sau đó đến máu

and the mother's blood vessels.

và các mạch máu của người mẹ.

And when they reach the mother's blood vessels,

Và khi chúng đến mạch máu,

they can make these vessels unhealthy,

chúng có thể làm cho các mạch này không khỏe mạnh,

and they can contribute to making the pregnant woman sick,

và chúng có thể gây bệnh cho người mẹ

and the pregnancy gets complicated.

và thai kì xuất hiện biến chứng.

The placenta is then not really healthy anymore.

Nhau thai sau đó không thực sự khỏe mạnh nữa.

Maybe you've heard of or even know personally,

Có thể quí vị đã nghe nói hoặc thậm chí quen biết

women who have had increased blood pressure

những phụ nữ từng bị tăng huyết áp

from around the middle of pregnancy,

từ khoảng giữa thai kỳ,

who had protein in their urine or headache,

họ có protein trong nước tiểu hoặc đau đầu,

abdominal pain, blurred vision

đau bụng, mờ mắt

or all of this.

hoặc tất cả triệu chứng.

Then they had what we call preeclampsia,

Sau đó, chúng ta có cái gọi là tiền sản giật,

a pregnancy complication of varied severity

một biến chứng thai kỳ ở mức độ nghiêm trọng khác nhau

that occurs in three to 10 percent of all pregnant women,

thường xảy ra từ 3 đến 10% ở phụ nữ mang thai,

the rate depending on where we live.

tỷ lệ tùy thuộc vào từng nơi.

What does preeclampsia have to do with the placenta

Tiền sản giật có liên quan gì đến nhau thai

and with the mother's future cardiovascular health?

và sức khỏe tim mạch trong tương lai của người mẹ?

Remember what I told you about the stressed placenta?

Quí vị có nhớ tôi đã nói về nhau thai bị căng thẳng không?

According to a widely accepted theory supported by research,

Theo một lý thuyết được chấp nhận rộng rãi và có nghiên cứu xác thực,

in preeclampsia the stressed placental cells

trong tiền sản giật, các tế bào nhau thai bị căng thẳng

send signals into the mother's blood.

gửi tín hiệu vào máu của người mẹ.

These stress signals may cause inflammation-like processes

Những tín hiệu căng thẳng này có thể gây ra các quá trình giống như viêm

in the inner lining of the mother's blood vessels.

trong lớp màng bên trong mạch máu.

This then leads to disturbed vessel function

Sau đó dẫn đến chức năng mạch bị rối loạn

and to the signs of preeclampsia that I mentioned earlier.

và các dấu hiệu tiền sản giật mà tôi đã đề cập.

Preeclampsia is only one of several examples

Tiền sản giật chỉ là một trong số ví dụ

for a pregnancy complication related to a not-well-working placenta,

cho biến chứng thai kỳ liên quan đến nhau thai không hoạt động tốt,

but I will stick to this example.

nhưng tôi sẽ vin vào ví dụ này.

In a way,

Theo một cách nào đó,

the placenta and the mother talk to each other.

nhau thai và người mẹ có thể giao tiếp với nhau.

And since our earliest cells

Vì các tế bào đầu tiên

formed both us, the babies, and the placenta,

đã hình thành nên chúng ta, những đứa bé và nhau thai

we talked to our mothers even before we could speak properly.

đã trò chuyện với mẹ ngay cả trước khi ta có thể bi bô.

And it turns out that this may well be

Và ra đây cũng có thể là một trong những

one of the more important talks we had with our mothers.

cuộc trò chuyện quan trọng hơn cả mà ta đã có với người mẹ.

So back to the concept of pregnancy as a stress test for life

Trở lại khái niệm mang thai như một bài kiểm tra căng thẳng cho cuộc sống

and how stressed placental cells

và việc các tế bào nhau thai bị căng thẳng

can impact on a mother’s future cardiovascular health,

có thể tác động như thế nào đến sức khỏe tim mạch về sau của người mẹ,

decades after she was pregnant and had preeclampsia.

nhiều thập kỷ sau khi cô ấy mang thai và bị tiền sản giật.

How do we know that women after pregnancy complications

Làm thế nào để chúng ta biết rằng phụ nữ sau biến chứng mang thai

are at increased risk for future cardiovascular disease?

có nguy cơ mắc bệnh tim mạch trong tương lai cao hơn?

In Scandinavia, we have unique access to large population-based data sets

Ở Scandinavia, chúng tôi độc quyền truy cập vào các bộ dữ liệu dân số lớn

containing health information.

gồm cả thông tin sức khỏe.

For many decades,

Qua nhiều thập kỷ,

these databases have provided important medical knowledge.

các cơ sở dữ liệu này đã cung cấp kiến thức y tế quan trọng.

They tell us that women who have had preeclampsia

Nó cho thấy rằng những phụ nữ bị tiền sản giật

towards the end of pregnancy

vào gần cuối thai kỳ

have a doubled risk for future cardiovascular disease,

có nguy cơ gấp đôi mắc bệnh tim mạch trong tương lai

compared to women who have had uncomplicated pregnancies.

so với những phụ nữ đã mang thai không biến chứng.

I mentioned the meal box function of the placenta.

Tôi đã đề cập đến chức năng “hộp bữa ăn” của nhau thai.

I explained the effect of stressed placental cells

Tôi đã lý giải ảnh hưởng của các tế bào nhau thai bị căng thẳng

and how they send signals to the mother.

và cách chúng gửi tín hiệu đến người mẹ.

If the placenta gets even more stressed,

Nếu nhau thai bị căng thẳng hơn,

the meal box function may be affected.

chức năng “hộp bữa ăn” có thể bị ảnh hưởng.

That means the baby has a lower weight than it should have,

Điều đó có nghĩa là em bé có cân nặng thấp hơn bình thường,

in addition to the woman developing preeclampsia.

ngoài ra người phụ nữ bị tiền sản giật.

Some babies may even, for various reasons,

Một số em bé thậm chí có thể, vì nhiều lý do,

be born too early, prematurely.

được sinh ra quá sớm, sớm.

For these women

Đối với những phụ nữ

with a very, very stressed placenta,

có nhau thai rất, rất căng thẳng,

the databases tell us

cơ sở dữ liệu cho thấy

that the future cardiovascular disease risk is even higher,

nguy cơ mắc bệnh tim mạch thậm chí còn cao hơn,

up to four to eightfold higher compared to women with uncomplicated pregnancies.

gấp bốn đến tám lần so với phụ nữ mang thai không biến chứng.

So to sum up what we have talked about so far,

Vì vậy, để tóm tắt lại những gì đã nói đến lúc này,

we have databases that give us information on pregnancy complications

chúng tôi có cơ sở dữ liệu cung cấp thông tin về các biến chứng thai kỳ

and future cardiovascular health risks.

và rủi ro sức khỏe tim mạch sau này.

We know that the baby and the placenta and the mother

Chúng tôi biết rằng em bé và nhau thai và người mẹ

send messages to each other, talk to each other during pregnancy,

gửi tin nhắn cho nhau, nói chuyện với nhau khi mang thai,

but we do not know the exact mechanisms

nhưng chúng tôi không biết cơ chế chính xác

by which complicated pregnancy and the placenta

mà thai kỳ phức tạp và nhau thai

contribute to future health risks for women.

đã góp phần gây ra rủi ro sức khỏe về lâu về dài cho phụ nữ.

And this is my point.

Và đây là quan điểm của tôi.

Much research remains to be done,

Nhiều nghiên cứu vẫn còn phải được thực hiện,

and the placenta is still full of secrets that need to be unveiled.

và nhau thai vẫn còn đầy những bí mật chờ được vén màn.

But why should we bother anyhow?

Nhưng tại sao chúng ta phải bận tâm?

And how can we identify women at increased risk?

Và làm thế nào để có thể nhận biết phụ nữ có nguy cơ cao?

And what should we do then?

Và chúng ta nên làm gì sau đó?

As I said in the beginning.

Như tôi đề cập lúc đầu.

Why? Because cardiovascular diseases

Tại sao? Bởi vì bệnh tim mạch

are a main cause for early death also in women.

là nguyên nhân chính gây tử vong sớm ở phụ nữ.

Heart attacks are known to present differently in women

Các cơn đau tim thường biểu hiện khác nhau ở phụ nữ

compared to men,

so với nam giới,

and may be recognized too late,

và khi được nhận ra quá muộn,

and that might prove fatal.

sẽ dẫn đến tử vong.

This is also another good reason

Đây chính là một lý do khác

for identifying women at increased risk earlier, at a younger age.

cần xác định phụ nữ có nguy cơ cao sớm hơn, khi trẻ hơn.

This is because the earlier the risk factors are dealt with,

Điều này là do các yếu tố nguy cơ được xử lý càng sớm

the better the effect on the blood vessels and the heart.

thì tác động đến mạch máu và tim càng tốt.

How can we identify women at increased risk?

Làm thế nào để có thể xác định phụ nữ có nguy cơ cao?

By asking the right questions about pregnancy at the right time,

Bằng cách hỏi đúng về việc mang thai vào đúng thời điểm,

and whatever the exact cause and the precise mechanism

và bất kể nguyên nhân và cơ chế chính xác

for the association between pregnancy complications

cho mối liên hệ giữa biến chứng thai kỳ và bệnh tim mạch

and cardiovascular disease prove to be,

được chứng minh là gì đi nữa,

our mothers', sisters', aunts' pregnancy history

thì tiền sử mang thai của mẹ, chị, dì chúng ta

may provide important information for future health needs.

sẽ tiết lộ thông tin quan trọng về nhu cầu sức khỏe trong tương lai.

And what should we do then?

Và sau đó ta cần làm gì?

We could take action at the right time.

Hãy hành động vào đúng thời điểm.

Women could be offered general health screening at a younger age,

Phụ nữ nên được khám sức khỏe tổng quát ở độ tuổi trẻ hơn,

including checkups of blood pressure, body weight and blood sugar.

gồm huyết áp, cân nặng và đường huyết.

We could give personalized advice on lifestyle

Chúng tôi có thể đưa ra lời khuyên cụ thể về lối sống

and try to influence other risk factors,

và cố gắng giảm thiểu các yếu tố nguy cơ khác,

such as weight gain, obesity,

chẳng hạn như tăng cân, béo phì,

smoking or type 2 diabetes.

hút thuốc hoặc tiểu đường loại 2.

This could be done even before women enter their 50s.

Điều này có thể được làm ngay cả trước khi phụ nữ bước vào tuổi 50.

Is this new medical knowledge?

Đây có phải là kiến thức y học mới?

The answer is no.

Câu trả lời là không.

Has this knowledge been acted upon?

Kiến thức này đã được thực hiện chưa?

Not really.

Không hẳn vậy.

Placenta-related pregnancy complications

Các biến chứng thai kỳ liên quan đến nhau thai

have officially been acknowledged

đã chính thức được Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ

as sex-specific risk factors for cardiovascular disease

công nhận là yếu tố nguy cơ theo giới tính cụ thể

by the American Heart Association

đối với bệnh tim mạch.

11 years ago,

11 năm trước

and other cardiological societies have followed their lead.

và các tổ chức về tim mạch khác đã làm theo sự dẫn dắt của họ.

Many guidelines suggest or call for follow-up

Nhiều hướng dẫn đề xuất hoặc kêu gọi theo dõi

after pregnancy complications.

sau biến chứng thai kỳ.

But we are not aware of any country in the world

Nhưng chúng tôi không biết có quốc gia nào trên thế giới

having a systematic cardiovascular follow-up

có hệ thống theo dõi tim mạch

for women after pregnancy complications

cho phụ nữ sau các biến chứng mang thai

already at a younger age.

ở độ tuổi còn trẻ.

We think such follow-up is of extreme importance

Chúng tôi nghĩ rằng việc theo dõi như vậy là cực kỳ quan trọng

for equality in health care and society's survival,

đối với sự bình đẳng trong chăm sóc sức khỏe và sự tồn tại của xã hội,

since women are important for society's survival.

vì phụ nữ rất quan trọng đối với sự tồn tại của xã hội.

We think that it should be possible to integrate

Chúng tôi nghĩ rằng có thể tích hợp đánh giá

a simple cardiovascular risk factor assessment --

yếu tố nguy cơ tim mạch đơn giản

measure blood pressure, body weight and blood sugar --

đo huyết áp, cân nặng và đường huyết -

at the general practitioners

tại các phòng khám đa khoa

into existing screening programs for cervical dysplasia

vào các chương trình sàng lọc hiện có về chứng loạn sản cổ tử cung

or other comparable available screening programs around the world.

hoặc các chương trình sàng lọc tương đương khác trên toàn thế giới.

Tomorrow, when you stand in the shower and look at your belly button,

Ngày mai, khi bạn đứng trong phòng tắm và nhìn vào rốn,

remember the placenta.

hãy nhớ đến nhau thai.

Remember the one simple question

Hãy nhớ một câu hỏi đơn giản

that could improve a mother's health.

có thể “giải cứu” sức khỏe người mẹ.

The one simple question that could improve cardiovascular health.

Một câu hỏi đơn giản có thể cải thiện sức khỏe tim mạch.

Have you had any pregnancy complications?

Bạn đã có bất kỳ biến chứng thai kỳ nào chưa?

(Applause)

(Vỗ tay)