John Lewis and Bryan Stevenson: The fight for civil rights and freedom | TED

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Camille Martínez

Translator: Dinh Lieu Vu Reviewer: Ai Van Tran

(Âm nhạc)

(Lồng tiếng) John Lewis: Các bạn của tôi ơi,

mọi người đừng quên rằng

chúng ta đã tham gia vào một cuộc cách mạng xã hội quan trọng.

(Music)

Chúng tôi muốn tự do, tự do ngay lập tức.

(Voice-over) John Lewis: My friends, let us not forget

(Lồng tiếng) JL: Khi chứng kiến điều gì đó không đúng hoặc không công bằng,

that we are involved in a serious social revolution.

bạn cần phải lên tiếng, bạn cần phải hành động.

We want our freedom, and we want it now.

(Lồng tiếng) JL: Không phân biệt màu da, dù Đen hay Trắng

(Voice-over) JL: When you see something that is not right or fair or just,

chúng ta vẫn là một, là một nhà.

(Cổ vũ)

you have to say something, you have to do something.

(Lồng tiếng) JL: Một người có ước mơ, tầm nhìn,

(Voice-over) JL: It doesn't matter whether you're Black or white,

có thể thay đổi mọi thứ.

we're one people and one family.

Bryan Stevenson: Khi nghe mọi người nói về mình,

(Cheers)

(Voice-over) JL: One person with a dream, with a vision,

ông muốn họ sẽ nói gì?

can change things.

[Dự án di sản của TED]

Bryan Stevenson: When people talk about you,

Nghị sĩ John Lewis trong cuộc đàm luận cùng với Bryan Stevenson]

what do you want them to say?

BS: Chà, đây thật là một vinh dự lớn khi được cùng trò chuyện với ông,

[TED Legacy Project]

[Congressman John Lewis In conversation with Bryan Stevenson]

trong căn phòng này.

Thật khó có thể diễn tả được ý nghĩa tới mức nào khi có cơ hội được ngồi đây.

BS: Well, this is such a great honor for me to be in this room with you,

Với rất nhiều người trong số chúng tôi ông là một người vô cùng quý báu,

to have this conversation.

I can't tell you what it means to me to have this opportunity.

và tôi muốn bày tỏ sự biết ơn,

You represent something so precious to so many of us,

vì ông đã tình nguyện che chở bao bọc những người dân như chúng tôi,

điều đó giúp tôi nhận ra rằng mình có thể vượt qua khó khăn

and I just wanted to start by thanking you for that,

for your willingness to wrap your arms around people like me

để làm những điều trọng đại.

Ông hãy kể lại một chút

and to make me think that it's possible to do difficult things,

về thủa thiếu thời hồi còn sống ở vùng nông thôn Black Belt

important things.

And I just want to start by asking you to talk a little bit

thuộc bang Alabama của Hoa Kỳ

và điều đó đã tác động ra sao để khiến ông có được tầm nhìn làm nên

about that experience of growing up in rural Alabama

cuộc đời của mình.

Tôi nghĩ là, ông cũng đã từng phải đi nhặt bông trong trang trại

in the Black Belt of America

and how that cultivated this spirit that shaped your life and your vision.

của gia đình chứ.

JL: Khi còn là một đứa trẻ hay lèo nhèo,

I mean, you used to have to pick cotton on your family's farm.

tôi thường than thở, “Tại sao thế này? Tại sao thế nọ?”

Và mẹ thôi sẽ nói rằng, “Này con, đấy là điều duy nhất

JL: When I used to fuss as a young child,

chúng ta có thể làm.”

Bà bảo, “Mẹ biết là khó, nhưng chúng ta sẽ phải làm gì đây?

I would complain, "Why this? Why that?"

Chúng ta cần phải kiếm sống.”

And my mother would say, "Boy, it's the only thing we can do."

Nhưng tôi thì lại

She said, "I know it's hard work, but what are we going to do?

luôn luôn cầu mong

We have to make a living."

mọi người sẽ không phải làm việc cực nhọc dưới cái nắng gay gắt.

But I was hoping

and almost praying for that day

Mẹ tôi cũng mong mọi thứ sẽ đỡ vất vả hơn,

when people wouldn't have to work so hard in the hot sun.

đỡ cực nhọc hơn cho mọi người

và gia đình mình.

She was hoping also that things would be better,

Mẹ tôi là người luôn suy nghĩ có trước có sau.

much better for us as a people

Nếu chúng tôi dậy sớm và nhặt nhiều bông nhất có thể,

and for my family.

My mother, she was always thinking ahead.

chúng tôi sẽ có thêm tiền,

If we'd get up early and go and pick as much cotton as we could,

bởi vì bà biết rằng bông sẽ nặng hơn vào buổi sáng

vì sương sớm sẽ đọng trên đó.

Và khối lượng bông nhiều

we would get more money,

thì sẽ bán được nhiều tiền hơn.

because she knew the cotton would be heavier

BS: Nghe vẻ mẹ ông tính toán khá kĩ càng.

'cause the dew would be on it.

JL: Vào một ngày,

So when it was weighed,

bà mẹ yêu quý của tôi đã tình cờ thấy một tờ báo nhỏ ở thị trấn Troy

money would be increased.

BS: Your mother sounds really strategic.

JL: My dear mother,

trên tờ báo nói điều gì đó về một trường học

one day, she came across a little newspaper in downtown Troy

ở Nashville, bang Tennessee,

mà học sinh da Đen có thể vào học.

BS: Và bà đã khuyến khích ông ghi danh vào đó,

that said something about a school in Nashville, Tennessee,

dù cho điều đó khiến ông phải xa gia đình, rời xa nông trại yêu dấu

that Black students could attend.

và sẽ không thể phụ giúp thêm cho gia đình mình.

BS: She encouraged you to apply for that,

even though that meant you'd be leaving the house, you'd be leaving the farm,

JL: Chà, tôi đã chuẩn bị và sẵn lòng

you would not be contributing that extra labor.

để thử điều mà người nhà tôi gọi là “sự cố gắng,”

JL: Well, I was prepared and willing to go

để có một nền tảng giáo dục.

Nhưng ban đầu, tôi muốn vào trường Troy State.

to try to do what my folks called "doing better,"

BS: Ông muốn xóa bỏ sự phân biệt ở Troy State.

to get an education.

JL: Tôi đã nộp đơn cùng bảng điểm hồi cấp ba của mình.

But in the beginning, I wanted to attend Troy State.

Nhưng trường đã không hồi đáp.

Vì thế tôi đã viết thư gửi tới ngài Martin Luther King

BS: You wanted to desegregate Troy State.

JL: I submitted my application, my high school transcript.

Tôi đã không kể cho bất kì ai, bố mẹ, anh chị

hay bất kì giáo viên nào.

I never heard a word from the school.

So I wrote a letter to Dr. King.

Trong thư tôi đã viết rằng tôi cần ngài King giúp.

Và ông ấy đã viết thư hồi âm

I didn't tell my mother, my father,

kèm theo một vé xe bus Greyhound khứ hồi

any of my sisters or brothers, any of my teachers.

mời tôi đến gặp ông ở Montgomery.

I told him I needed his help.

Và tôi không thể nào quên được.

He wrote me back

BS: Ông đã biết về ngài King từ trước khi sảy ra cuộc tẩy chay xe bus Montgomery.

and sent me a round trip Greyhound bus ticket

and invited me to come to Montgomery to meet with him.

Ông đã nghe bài thuyết pháp

Tông đồ “[bức thư của Paul] gửi tới người theo đạo Cơ Đốc Hoa Kỳ“.

And I can never, ever forget it.

BS: You knew about Dr. King even before the boycott.

Đó là bài phát biểu gửi tới tất cả mọi người ở Montgomery

You had heard his sermon

bốn ngày sau khi Rosa Parks bị bắt giữ.

the Apostle "[Paul's Letter] to American Christians."

Ở cuối bài phát biểu, mục sư King đã nói,

rồi một ngày nào đó, người ta sẽ kể về câu chuyện

It's the speech he gives to all the people in Montgomery

của một nhóm người

four days after Rosa Parks has been arrested.

ở Montgomery, bang Alabama.

At the end of the speech, he says,

họ những người da Đen sẽ đứng lên để dành lấy quyền lợi của chính mình,

one day, they're going to tell a story

và hành động đó sẽ thay đổi cả thế giới.

about a group of people

Và ông đã hưởng ứng ngay lập tức từ tời kêu gọi đấu tranh đó.

in Montgomery, Alabama.

And then he says, of Black people who stood up for their rights,

JL: Thông điệp đó đã thực sự lôi cuốn tôi.

and when they stood up for their rights, the whole world changed.

BS: Vâng.

JL: Đó là một thông điệp mang chân lý trong xã hội.

And you had an immediate response to that call to action.

BS: Vâng.

JL: Tôi muốn làm những điều mà có thể khiến mọi thứ tốt đẹp hơn,

JL: That message really appealed to me.

BS: Yeah.

JL: It was sort of a social gospel message.

vì khi ta chứng kiến điều gì đó không đúng hoặc không công bằng,

BS: Yeah.

thì ta cần phải lên tiếng.

JL: I wanted to do what I could to make things better,

Ta cần phải đấu tranh.

Điều đó giống như ngọn lửa bốc cháy bên trong con người

'cause when you see something that is not right or fair or just,

và chúng ta không thể cứ thế im lặng.

you have to say something.

You have to do something.

BS: Vâng, đúng vậy.

It's like a fire burning up in your bones,

JL: Mẹ tôi đã nói với tôi rằng, “Này con trai, đừng gây rắc rối.

and you cannot be silenced.

Đừng gây chuyện.

Con có thể bị thương, hoặc có thể bị giết.”

BS: That's right.

JL: My mother would have said to me, "Boy, don't get in trouble.

Mục sư King cùng Rosa Parks, E.D Nixon

Don't get in trouble.

You can get hurt, you can get killed."

và những người khác mà tôi thấy trên báo

và sau này gặp họ

đã truyền cảm hứng khiến tôi tham gia vào điều mà tôi gọi là “rắc rối đáng có,”

Dr. King and Rosa Parks and E.D. Nixon

đó là điều tất yếu.

and others that I read about at that time

Và tôi bắt đầu gây rắc rối kể từ đó trở đi --

and later met,

ở các cuộc biểu tình, trên những Chuyến Xe Tự Do…

inspired me to get in what I call "good trouble,"

BS: Ông đã tới thành phố Nashville

necessary trouble.

và bắt đầu học tập thực tiễn về hành động phi bạo lực.

And I've been getting in trouble ever since --

Vậy từ khi nào mà hành động phi bạo lực

the sit-ins, the Freedom Ride ...

đã trở thành một phần quan trọng trong thế giới quan,

BS: You went to Nashville

tín ngưỡng và chủ nghĩa tích cực mà ông muốn gây dựng?

and began the work of learning nonviolence.

JL: Lớn lên, tôi muốn làm mục sư.

When did nonviolence become an essential part of your worldview

Tôi thấy được điều mà mục sư King đã nói trong bài thuyết giáo

and the theology and the activism that you wanted to create?

phù hợp với lời dạy của chúa.

JL: Growing up, I wanted to be a minister.

I felt that what Dr. King was saying in his speeches

Vì thế tôi đã dễ dàng chấp nhận ý tưởng về--

BS: Vâng. Đúng.

was in keeping with the teaching of Jesus.

JL: … bất bạo động, triết lý và kỷ luật về bất bạo động.

So I readily accepted this idea --

Chúng tôi được dạy phải tôn trọng phẩm giá và giá trị

BS: Yeah. Yeah.

JL: ... of nonviolence, the philosophy and the discipline of nonviolence.

của mỗi con người,

không bao giờ chối bỏ bất kì ai;

We were taught to respect the dignity and the worth

cố gắng tiếp cận mọi người bằng sự tử tế,

bằng hy vọng với niềm tin và tình yêu thương.

of every human being

and never give up on anyone;

Và người ta có thể đánh đập, bắt bớ rồi quẳng tôi vào nhà giam,

to try to reach them with kindness,

with hope and faith and love.

nhưng tôi sẽ không dùng bạo lực.

Tôi sẽ tôn trọng họ như là một con người.

So you may beat me, you may arrest me and throw me in jail,

BS: Tôi đang tự hỏi có phải chăng điều đó đã cho ông lòng can đảm

but I'm not going to engage in violence.

để có thể chịu đựng sự tàn bạo.

I'm going to respect you as a human being.

Vì đã có nhiều người nói về bất bạo động.

BS: And I'm wondering whether that is what gave you the courage

Người ta còn nói tới triết lý của tình thương nữa.

Nhưng khi ông trên chuyến xe bus

to endure some of that brutality.

ở Anniston

Because a lot of people talk about nonviolence.

hay là ở Montgomery tại bang Alabama,

They talk about the theology of love.

vây quanh bởi đám đông, bởi lòng căm thù,

But when you're on a bus

bởi những người mà ông biết họ đã chuẩn bị để thực hiện hành vi bạo lực,

in Anniston, Alabama,

or in Montgomery, Alabama, as you've been,

thì đấy lại là một động lực hoàn toàn khác.

surrounded by that mob and surrounded by that hate,

JL: Đúng. Và tôi chấp nhận điều đó.

surrounded by people who you know are prepared to do violent things,

Mục sư King đã dạy chúng tôi yêu thương.

Điều đó phù hợp với niềm tin tôn giáo của tôi,

it's a different dynamic.

không căm ghét

JL: Yeah. I accepted that.

và luôn yêu thương mọi người,

Dr. King taught us to love.

bởi vì lòng căm thù là một gánh nặng quá lớn.

BS: Dường như trong việc đó cũng có sự tính toán nữa.

It's in keeping with my Christian faith

to love everybody

Mọi người đã tính về thời gian và địa điểm khi đến một nơi nào đó.

and never hate,

because the hate was too heavy a burden to bear.

Chứ không chỉ là “Chà, thời cơ đến rồi, hãy tranh thủ thôi. ”

BS: But it seems like you were strategic, too.

JL: Chúng tôi không hề tùy hứng đưa ra quyết định sẽ đến Selma.

You all thought a lot about when and where to go someplace.

It wasn't just, "Oh, here's an opportunity here, let's just do it.

Chúng tôi kiểm tra các địa điểm.

Bất cứ nơi nào có khả năng lãnh đạo,

JL: We just didn't jump up one day and decide that we would go to Selma.

từ việc tạo ra một tổ chức truyền bá,

We checked places out.

dù chỉ có sinh viên,

và người dân tham gia chuẩn bị công tác và tổ chức.

Wherever there was a possibility of leadership,

of creating a viral organization,

Đó là điều chúng tôi đã làm.

Chúng tôi làm mọi thứ

whether you had students,

people who were prepared to get out and work and organize.

đem lại sự chú ý cho mọi người

And that's what we did.

về một hoàn cảnh bất lợi

We did everything that we could

và từ đó chúng tôi liên kết mọi người lại.

to bring attention

Trong số đó có cả những nhà lãnh đạo tôn giáo,

to a situation that was not good for people

giáo viên, luật sư và mọi người từ các cộng đồng và các vùng lân cận.

and then we could organize people.

There were religious leaders

Sẽ có lúc trải qua sự rèn luyện

teachers and lawyers and others in these communities and neighborhoods.

và việc chấp nhận bất bạo động

There would come a time through the training

đã trở thành triết lý trong cách sinh hoạt,

trong lối sống,

and accepting nonviolence,

như có sự chuẩn bị từ trước.

the philosophy as a way of living,

BS: Chắc hẳn mọi người đã trải qua nhiều lần rèn luyện khắt khe

as a way of life,

để chuẩn bị cho những tình huống căng thẳng

that you become prepared.

và luôn duy trì giữ được thái độ bình tĩnh không gây hấn,

BS: It was a lot of rigorous training

nhưng tôi cũng nghĩ là người ta

to be prepared to be in those very stressful situations

sẽ không ghi nhận nhiều sự chuẩn bị này.

and maintain that commitment to nonviolence,

JL: Chà, đấy là điều mà chúng tôi đã rất quyết tâm chuẩn bị,

and I don't think people appreciate

qua việc đóng vai trong

how much work went into preparing people for that.

một màn kịch,

JL: Well, it was something that we became committed to,

bạn sẽ bắt trước hành động đánh

a chance to go through role playing,

hoặc hạ gục ai đó,

social drama,

hoặc là để ai đó thổi khói thuốc vào mặt

pretending that you were beating someone

và gọi bạn bằng đủ thứ tên,

huấn luyện mọi người nhẫn nại,

or knocking someone down,

someone's blowing smoke in your face

không gây gổ.

and calling you all types of names,

Khi sự kiện những Chuyến Xe Tự Do sảy ra vào tháng 5 năm 1961,

training people how to be disciplined

tôi mới chỉ 21 tuổi,

rời thủ đô Washington DC,

and not giving up.

On the Freedom Rides in May of 1961,

để tham gia trên những chuyến xe –

mà tôi sợ chúng tôi sẽ chết.

when I was 21 years old,

Mà thực ra, tôi nghĩ rằng mình

leaving Washington, DC, for the first time

đã được gặp tử thần,

nhưng tôi tin rằng Thượng Đế đã đưa tôi tới đây

to go on the Freedom Ride --

thì ngài cũng có lý do riêng của mình.

I thought we were going to die.

BS: Đó là sức mạnh, là bằng chứng thuyết phục,

As a matter of fact,

I thought I saw death,

hình ảnh về ông với máu đang chảy ở trên đầu,

but I believe God Almighty kept me here for a reason.

và luôn sẵn lòng quay trở lại xe bus để tiếp tục đấu tranh.

BS: It's a powerful, powerful testimony,

the picture of you, and your head is bloodied,

Và người ta đã phỏng vấn ông sau một vài cuộc biểu tình,

this willingness to get back on a bus to do it again.

và điều thú vị đối với tôi là cách mà ông nói về điều đó

hoàn dễ hiểu.

Ông đã nói, chúng ta không chỉ đang cố đấu tranh cho người da Đen ở Nashville.

And they interviewed you after some of the sit-ins,

and what was interesting to me about the way you talked about it

Mà chúng ta đang đấu tranh vì mọi người,

vì họ có thể chưa nhận ra, những gì họ đang làm là sai trái,

is you were very clear.

You said, we're not just trying to do this for the Black people in Nashville.

và tôi sẽ không tự nhận mình là người theo đạo Cơ Đốc

hay nhận mình là người tốt

We're trying to do this for everybody,

because they may not realize it yet, but what they're doing is wrong,

nếu tôi không giúp họ

vượt qua sự sai trái mà họ đang gây ra.

and I wouldn't be the Christian that I claim to be,

Tôi nghĩ người ta sẽ muốn chuộc lỗi.

I wouldn't be the good person that I claimed to be,

Trong truyền thống về đức tin của mình

if I didn't try to help them

chúng ta hiểu sức mạnh của sự hối cải.

get past this wrong thing they're doing.

Chúng ta giảng giải về điều đó,

I think people want redemption.

và hiểu rằng phải biết thành thực,

phải biết ăn năn.

Nhưng nhìn chung, trong xã hội Mỹ điều đó vẫn chưa thực sự

Our faith tradition,

we understand the power of redemption.

được chấp nhận.

We preach about it,

Chúng ta vẫn chưa thực sự muốn thừa nhận di sản của chế độ nô lệ

and we understand that there has to be confession,

there has to be repentance.

và lịch sử tư hình cũng như phân biệt giai tầng xã hội.

But collectively, as a society, we haven't really embraced that

Người ta muốn bỏ qua việc xin lỗi,

in this country.

We haven't really wanted to acknowledge the legacy of slavery

và ông vẫn thấy những ngọn cờ Liên Minh Miền Nam,

and the history of lynching and segregation.

các biểu tượng phản kháng.

Với tôi đó dường như điều cấp bách lúc này

People want to skip over the apology part,

đó là chúng ta phải khiến mọi người trở nên can đảm và lên tiếng

and you still see these Confederate flags and these symbols of resistance.

“Mọi người biết đấy, điều đó là sai trái, và chúng ta phải loại bỏ nó.”

It seems to me part of what is so urgent right now

Nhưng ông đã nhịn nhận sự chuộc lỗi theo một cách mà theo tôi

is that we get people to have the courage to say,

"You know, this was wrong, and we have to reject that."

là rất đặc biệt.

JL: Chỉ vài năm trước đó,

But you have seen that redemption in ways that I think has been

một thành viên của hội Klan

đã đánh tôi và người ngồi cạnh tôi,

so extraordinary.

JL: A few short years ago,

ở Rock Hill,

one of the members of the Klan

một thị trấn nhỏ ở South Carolina,

who beat me and beat my seatmate,

họ rời đi và để chúng tôi nằm trong vũng máu...

in a little town

Nhiều năm sau,

called Rock Hill, South Carolina,

một thành viên của hội Klan

left us lying in a pool of blood ...

đi cùng con trai

tới văn phòng của tôi ở Washington,

Many years later,

one member of the Klan

anh ta nói rằng, “trước đây tôi là thành viên của hội Klan.

and his son

Tôi là người đã đánh ông và để ông nằm lại trong vũng máu.

came to my office in Washington,

Tôi muốn xin lỗi ông.”

and he said, "I've been a member of the Klan.

Cả hai bố con anh ta đều bắt đầu khóc.

I'm one of the people that beat you and left you bloody.

Họ đến gần và ôm lấy tôi.

I want to apologize."

His son started crying, then he started crying.

Tôi cũng dang đôi cánh tay ôm lấy họ,

và tôi còn gặp lại họ thêm vài lần.

He came up with his son to hug me.

Điều đó chứng tỏ sức mạnh của tình thương,

I hugged them back,

and I saw this gentleman three other times.

của sự tha thứ, dám thừa nhận và nói ra rằng

It's the power of the way of love, of forgiveness,

“Tôi đã thay đổi,” và tiếp tục sống.

BS: Đó với tôi dường như là điều mà chúng ta có thể cho mọi người thấy

to admit it and say, "I'm changed," and move on.

một khía cạnh khác của sự ăn năn,

sự tự thú nhận,

một khía cạnh khác của việc thừa nhận,

BS: It does seem to me that if we can show people

rằng luôn có điều tốt đẹp,

that on the other side of repentance,

như điều mà ông từng trải qua về câu chuyện của thành viên hội Klan,

on the other side of confession, on the other side of acknowledgment,

và rồi để mọi người có thể có thêm can đảm

đứng lên nói về những điều bất công này.

there's something beautiful,

like what you experienced with that Klan member,

Và tôi cũng tò mò

về những điều mà ông học được

then maybe they'll find their courage

to stand up and talk about the wrongfulness of these things.

khi đồng hành cùng Rosa Parks và mục sư King,

And I've been curious

how you would talk about what you learned

điều mà họ chỉ dạy, những thứ mà họ để lại cho ông

mà giúp ông thực hiện được những công việc mình đã hoàn thành.

from your time with Rosa Parks and Dr. King,

JL: Có thứ gì đó khác ở những con người này,

họ tác động, tạo ra ảnh hưởng đối với tôi.

what they taught you, what they left you with

that has allowed you to do the work you've done.

Và nếu như không phải là E.D. Nixon,

JL: There's something about these individuals,

là Rosa Parks,

they touch me, they reach me.

là mục sư King,

là đức cha Ralph Abernathy

If it hadn't been for E.D. Nixon

và nhiều người khác nữa,

or Rosa Parks,

thì không rõ điều gì sẽ sảy đến với tôi.

Martin Luther King, Jr,

Reverend Ralph Abernathy

Tôi có thể sẽ lạc lối.

and so many others,

Nhưng khi mục sư King, đã...

I don't know what would have happened to me.

I could have been lost.

gửi tới cho tôi một vé xe bus khứ hồi

But for Martin Luther King, Jr, to ...

và mời tôi đến gặp ông ở Montgomery,

lần đầu vào nhà thờ Baptist --

thật là khó tin,

sent me a round trip Greyhound bus ticket

khó hình dung

and invited me to come to Montgomery to meet with him,

với một đứa trẻ nghèo,

my first Baptist church --

một cậu nhóc chân đất mơ vào một ngày nào đó

it's impossible,

impossible

sẽ được gặp mục sư King.

for a poor, barefooted boy

Tôi nhớ rõ ông ấy đã hỏi tôi,

to dream that one day,

“Cháu là Lewis

he would meet Martin Luther King, Jr.

đến từ Troy phải không?”

I remember so well when he said,

Và tôi trả lời,

"Are you the boy from Troy?

“vâng thưa ngài King, cháu là John Robert Lewis.”

Are you John Lewis?"

Và ông gọi tôi là “cậu nhóc đến từ Troy.”

And I said,

“Cậu nhóc đến từ Troy thế nào rồi?”

"Dr. King, I am John Robert Lewis."

Có đôi lúc, ông ấy cũng hay hỏi han,

And he called me "the boy from Troy."

“John, cháu vẫn tập diễn thuyết chứ?”

"How is the boy from Troy doing?"

Và tôi sẽ trả lời,

“Có, thưa ngài King, cháu nói lúc đi tắm để không ai nghe thấy được.”

And sometimes, he would say things like,

BS: (Cười)

"John, do you still preach?"

JL: Và ông ấy bật cười.

And I would say,

Tôi nghĩ khi ông ấy bị ám sát

"Yes, Dr. King, when I'm taking a shower so no one can hear me."

và qua đời,

BS: (Laughs)

như có thứ gì đó đã ra đi trong tất cả chúng tôi.

JL: And he would laugh.

I think when he was assassinated,

Nếu ông ấy còn sống -- trông ông ấy sẽ rất trẻ trung --

when he died,

something died in all of us.

có thể nước Mỹ sẽ khá hơn,

If he had lived -- he was a very young man --

cộng đồng thế giới sẽ phát triển hơn nữa.

BS: Chúng ta đang nói về những thời điểm quan trọng trước đó,

maybe our country would be much better

đó là khi thông qua Đạo Luật về Quyền Công Dân năm 1964

and the world community would be better off.

và Đạo Luật về Quyền Bầu Cử năm 1965,

BS: We were talking earlier about those critical moments,

và dường như chúng ta tập trung vào việc chấm dứt việc vi phạm quyền

1964, the passage of the Civil Rights Act,

mà ít quan tâm việc sửa chữa những sai phạm trước đó,

the Voting Rights Act in 1965,

and it seems like our focus was on ending the violations of rights

điều mà cần làm để khắc phục thiệt hại đã gây ra.

Và tôi nghĩ rằng ngày nay,

and less on remedying this long history of violations

ngoài việc không ngăn cấm người da Đen bỏ phiếu,

and what it would take to repair all the damage that has been done.

các bang nên làm điều gì đó

And today I'm thinking,

để sửa chữa, khắc phục hậu quả đã gây ra.

in addition to no longer denying Black people the right to vote,

Đáng lẽ họ nên nói rằng, “Này mọi người,

maybe these states

chúng ta sẽ tự động ghi danh cho những người da Đen để họ bỏ phiếu.”

should have done something reparational, should have done something remedial.

JL: Bỏ phiếu là dụng cụ phi bạo lực có sức mạnh nhất

They should have said, "You know what,

hay công cụ

mà chúng ta có trong một xã hội dân chủ,

we're going to automatically register every Black person to vote."

và chúng ta phải khiến nó trở nên đơn giản và dễ dàng để người dân tiếp cận.

JL: The vote is the most powerful nonviolent instrument or tool

Những người sẽ trao cho chúng ta sinh mạng của họ --

that we have in a democratic society,

BS: Vâng.

JL: ... những người đã phải nếm trải, bị đánh đập

and we must make it easy and simple for people to use it.

vì thế nên chúng ta có quyền được biết về thực phẩm mà ta ăn –

The people who gave their very lives --

BS: Đúng.

BS: Yes.

JL: ... people who took the beatings and suffered

JL: ... nước uống ta dùng hay không khí ta thở.

so we have a right to know what is in the food that we eat --

BS: Ông là người phát biểu trẻ tuổi nhất

trong cuộc tuần hành ở Washington năm 1963,

BS: Yes.

JL: ... what is in the water we drink or the air we breathe.

và ông là người có khả năng hùng biện

BS: You were the youngest speaker at the March on Washington in 1963,

rất thuyết phục.

JL: Tôi đã liên tục dành thời gian

cho bài phát biểu của mình cùng với một vài nhân viên

and you were very eloquent

của Ủy Ban Hợp Tác Bất Bạo Động Sinh Viên,

and you were very compelling.

chỉ là tôi đã xác định rằng

JL: I had worked on the speech with some of the staffers

sẽ truyền cảm hứng tới các bạn trẻ

of the Student Nonviolent Coordinating Committee,

và các thế hệ khác.

but I was determined

Và khi ngó ra thì tôi đã thấy có cả một biển người,

to inspire young people,

tôi đã tự trấn an mình, “Đến lúc rồi.

another generation.

Mình phải bước ra thôi.”

Anh biết đấy,

And when I looked out and saw that sea of humanity,

mọi thứ sảy ra cùng lúc và tất cả chúng tôi

I said to myself, "This is it.

đã cùng nhau nỗ lực làm việc

I must go forward."

để nói lên lời kêu gọi của Chúa tại quảng trường National Mall ngày đó.

I tell you,

it came together and we worked, all of us, very hard

Nhưng mọi thứ lại khá suôn sẻ,

tổng thống Kennedy, đã mời chúng tôi

on getting the Lord's cry out on the Mall that day.

tới Nhà Trắng sau khi cuộc diễu hành kết thúc,

ông ấy đứng trước của của phòng Bầu Dục

But it went so well,

the president, President Kennedy,

rạng rỡ tươi cười đón chào chúng tôi như một người cha tự hào,

invited us down to the White House after the march was over,

và ông nhắc lại với mỗi người trong chúng tôi câu nói,

and he stood in the door of the Oval Office greeting us

“Bạn là đã làm rất tốt. Làm tốt lắm.”

Và khi gặp mục sư King, ông nói, “Ông là người có khát vọng,

and beaming like a proud father,

and he kept saying to each one of us, "You did a good job. You did a good job."

và ông đã làm được việc đáng tự hào.”

Đó là lần cuối cùng tôi được thấy tổng thống Kennedy.

BS: Thật ngạc nhiên.

And when he got to Dr. King, he said, "You did a good job,

JL: Và tôi rất ngưỡng mộ Kennedy.

BS: Vâng.

JL: Có thứ gì đó rất cuốn hút ở người đàn ông này.

and you had a dream."

That was my last time seeing President Kennedy.

BS: Vâng. Đúng.

BS: Wow.

JL: I admired him.

Ông đã kể về việc mục sư King và Robert Kennedy

BS: Yeah.

có tầm ảnh hưởng chung tới chính trị.

JL: There was something about the man that was so inspiring.

Và lần đầu ông tranh cử là vào những năm 70,

BS: Yeah. Yeah.

You talked about how he and Robert Kennedy were an influence to get into politics.

sau đó vào những năm 80 ông lại tiếp tục.

Tôi hơi thắc mắc -- điều gì đã thúc đẩy ông thay đổi như vậy?

I know you first ran in the '70s,

JL: Tôi thấy khi làm chính trị, mình có thể tạo ra ảnh hưởng tốt.

and then you ran again in the '80s.

I'm curious -- what motivated you to make that shift?

Vậy nên tôi đã hạ quyết tâm tham gia tranh cử,

JL: I saw in politics that you could be a force for good.

và mọi người cũng động viên tôi,

“Ông hãy tranh cử để có thể làm điều gì đó.”

Và khi ra quyết định.

So I was motivated to run for office,

Tôi cho là không có nhiều thay đổi.

Tôi vẫn là con người lành mạnh như trước đây.

and people started encouraging me, "You should run for something."

BS: (Cười)

JL: Gần như,

And I made a decision.

tôi sẽ phát biểu điều mình muốn truyền tải,

I don't think I changed that much.

làm điều mình muốn thực hiện.

I think I'm the same sane person.

Tôi nghĩ là phải tạo ra ảnh hưởng tốt –

BS: (Laughs)

I said what I want to say

BS: Vâng. Đúng.

and, for the most part, I do what I want to do.

JL: ... để truyền cảm hứng, động viên mọi người.

BS: Tôi đã rất xúc động khi thấy ông

I think you have to be a force for good --

tổ chức biểu tình về vấn đề bạo lực súng đạn,

BS: Yeah. Yeah.

JL: ... to inspire people, to encourage people.

và tôi thắc mắc ông có nghĩ là chúng ta có nên dạy mọi người

BS: I was so moved when you organized the protests around gun violence,

về ý nghĩa của niềm hy vọng

Ông nghĩ sao về việc đối thoại

and I'm wondering how you think we should be teaching people

giữa các đồng nghiệp của mình trong Quốc Hội

và các thế hệ lãnh đạo tiếp theo.

what it means to be hopeful.

JL: Bạn có thể nằm xuống, hay bị đánh gục,

How do you think about communicating that

nhưng khi đứng dậy.

to both your colleagues in the Congress and another generation of leaders?

Bạn phải tiếp tục tiến lên, tiếp tục đấu tranh.

Đó là một phần của phong trào nhân quyền,

JL: You may get down, you may get knocked down,

rồi một ngày tốt đẹp mới sẽ tới,

nhưng chúng ta cần phải đưa ngày đó đến với mình.

but you get up.

You keep moving, you keep pressing on.

That was part of the civil rights movement,

Chúng ta không thể im lặng,

chịu đựng thêm nữa.

a new day, a better day was gonna come,

Chúng ta phải tìm ra cách giải quyết

but we had to help that day come.

ngay cả khi ta chưa hề biết gì.

We couldn't be quiet,

couldn't be silent.

BS: Ông có nghĩ sẽ có những chiến lược đã bị bỏ qua

We have to be engaged

mà chúng ta cần phải tìm đến

in creating a way out of no way.

để đối mặt với những vấn đề đang tồn tại ngày nay?

BS: Do you think there are strategies that we've abandoned

JL: Tôi nghĩ là

that we need to pick back up

sẽ luôn có những sách lược

to confront the issues that we're looking at today?

và phương pháp mà chúng ta

JL: I think there's so many tactics

phần nào đã lãng quên

and techniques

và cần phải tìm lại chúng

that we've sort of abandoned

để sử dụng.

Chúng ta cần giáo dục mọi người,

that we need to go back

đặc biệt là thế hệ trẻ.

and pick up these techniques and tactics

Nói chuyện với học sinh,

and use them.

We need to teach people,

sinh viên

especially our young people.

để chúng hiểu và nắm được triết lý

We talk to grade school students and high school students

và kỉ luật về phi bạo lực,

and college students

làm sao để hành động phi bạo lực đúng cách.

to learn to embrace the philosophy

and the discipline of nonviolence,

Hơn bao giờ hết đó là điều cần thiết.

how to engage in nonviolent direct action.

BS: Tôi cho là ông đã tạo ra linh hồn

của chủ nghĩa tích cực trong văn hóa chính trị,

tinh thần phản đối có chiến lược này,

We need it now more than ever before.

BS: I think you've brought into our political culture

một sự tự nguyện dù đôi khi có trở ngại.

this spirit of activism, this spirit of strategic protest,

Ông chưa từng tham gia lễ nhậm chức của tổng thống

nếu như ông cảm thấy có vấn đề xung quanh tính hợp pháp của cuộc bầu cử,

a willingness to even occasionally be disruptive.

và tôi cũng thấy một thế hệ các nhà chính trị gia mới

You haven't attended all of the inaugurations of presidents

dường như cùng đồng tình trên các khía cạnh trong vấn đề này,

when you've felt like there were issues around the legitimacy of those elections,

tôi cũng thắc mắc phải chăng

and I see a new generation of politicians

có chuẩn mực nào mà ông tạo ra

that seem to embrace some aspects of that,

and I'm wondering whether you think

sẽ trở thành di sản quan trọng với

that the kind of modeling you've done

tư cách là một nhà chính trị.

JL: Tôi đã rất ấn tượng

is going to be part of your legacy that's important to you

với những lứa nam thanh, nữ tú

as a politician.

đang tiến tới ứng cử vào các vị trí.

JL: I've been so impressed

Ở khắp quốc gia, khắp các địa phương.

with this new breed of young men and young women

Và tôi nghĩ, hơn lúc nào hết,

that are coming into elected positions.

chúng ta cần phụ nữ, nam giới những người có lương tâm

It's not just at the national level but also at the local level.

làm thẩm phán,

And I think we, now more than ever before,

đặc biệt là ở cấp liên bang,

need men and women of conscience

tiếp theo là ở cấp độ bang và địa phương,

để tạo nên tiếng nói, “Chúng ta phải sửa sai.

as judges,

Chúng cần hòa giải.”

especially on the federal level,

BS: Đúng.

JL: Và đừng chờ thêm một thế kỷ nữa để hòa giải.

but also at the state and local level,

Hãy làm điều đó ngay bây giờ.

to say, "We've got to mend.

BS: Ông đã trở thành người có tác động đến thế giới.

We've got to make up."

BS: Yeah.

JL: And people don't have 100 years to make up.

Và sau 50 năm, 100 năm nữa có điều gì ông muốn nói tới

We need to do it and do it now.

BS: You've become somebody who has had such an impact on the world.

khi mọi người nhắc đến ông?

Ông muốn mọi người nghĩ và nói về ông như thế nào?

When people talk about you 50 years from now, 100 years from now,

JL: Đó là niềm tin -- Tôi nghĩ là mình không có gì đáng để nói,

what do you want them to say?

nhưng nếu có thì:

tôi đã cố gắng tạo ra một xã hội,

How you want to be thought of, how you want to be talked about?

JL: My hope -- I don't think I would have much to say about it,

một thế giới tiến bộ,

giúp đem lại tự do, giải cứu

but it would be:

và đưa con người ý thức

he tried to create a better society,

về một nhân loại khác biệt và tiến bộ hơn.

a better world,

helping to liberate and free people,

helping to save people

BS: Tôi đã gặp những người đã từng làm việc với ông.

and move people to a different and better sense of humanity.

Nhiều người trong số họ ít khi được biết đến,

nhưng thi thoảng tôi lại được gặp họ, một phần có lẽ là tôi sống ở Alabama.

BS: I have met people who worked with you.

Và tôi sẽ kể về một người mà tôi đã gặp trong nhà thờ.

There are so many whose names have never really been known,

Anh ấy ngồi ở phía sau trong buổi nói chuyện của tôi.

but I encounter them every now and then, because I get to live in Alabama.

Anh ấy ngồi xe lăn,

và nhìn chằm chằm vào tôi trong suốt buổi chia sẻ ấy,

And I talk about a man I met who was in a church.

trông anh ấy rất lạnh lùng, sự giận giữ hiện lên khuôn mặt.

I was giving a talk, and he was in the back.

Khi kết thúc, mọi người đến gần tôi.

He was in a wheelchair,

Họ rất thân thiện và đúng mực,

and he was staring at me the whole time I was giving this talk,

nhưng người đàn ông da Đen lớn tuổi đó vẫn cứ nhìn tôi.

and he had this stern, almost angry look on his face.

Cuối cùng anh ấy tự mình lăn xe tiến lên,

And when I finished my talk, people came up.

trước mặt tôi, anh ấy nói “Cậu có hiểu điều mà cậu vừa làm không?”

They were very nice and appropriate,

but that older Black man in a wheelchair just kept staring.

Và tôi đứng đơ ra đó.

Và anh ấy hỏi lại, “Cậu có hiểu điều mà cậu đang làm không?”

And then he finally wheels himself to the front,

Miệng tôi lắp bắp. Tôi không nhớ mình đã lẩm nhẩm điều gì.

and when he came up to me, he said, "Do you know what you were doing?"

Người đó hỏi tôi thêm lần cuối, “Cậu có hiểu điều mà cậu đang làm không?

And I just stood there.

And then he asked me again, "Do you know what you're doing?"

Vậy để tôi nói cho cậu hiểu.”

Anh ấy nói, “Cậu đang gióng lên tiếng trống của công lý.

And I mumbled something. I don't even remember what I said.

Hãy tiếp tục điều đó.”

And he asked me one last time, "Do you know what you're doing?

Và tôi đã thực sự xúc động.

Tôi đã nhẹ nhõm hơn,

Because I'm going to tell you what you're doing."

vì mọi thứ sảy rất bất ngờ.

He said, "You're beating the drum for justice.

Nhưng rồi anh ấy bảo, “Hãy lại gần đây.”

You keep beating the drum for justice."

Anh ấy kéo lấy áo khoác của tôi xuống gần anh ấy

And I was so moved.

I was also relieved,

và quay đầu lại, rồi nói

because I just didn't know what was about to happen.

“Cậu thấy vết sẹo này chứ, ngay đằng sau tai phải của tôi ấy?

But then he said, "Come here, come here, come here."

Tôi đã mang vết sẹo này từ năm 1963 ở quận Greene County, bang Alabama,

And he pulled me by my jacket, and he pulled me down close to him,

khi đồng hành cùng C.T. Vivian.”

and he turned his head, and he said,

JL: Đúng, ở Greene County

"You see this scar I have right here behind my right ear?

BS: Rồi anh ấy quay đầu.

Và nói, “Cậu thấy vết cắt bên dưới không?

I got that scar in Greene County, Alabama, in 1963,

Tôi có vết cắt này ở Philadelphia, bang Mississippi

working with C.T. Vivian."

JL: Yeah, Greene County.

khi cố đăng ký bầu cử. ”

Rồi anh ấy lại bảo, “Cậu thấy vết bầm này không?

BS: Then he turned his head.

He said, "You see this cut down here?

Vết đốm này.

Lúc ở Birmingham, bang Alabama, vào năm 1965

I got that in Philadelphia, Mississippi

trong sự kiện Biểu Tình của Trẻ Em.”

trying to register people to vote."

Và anh ấy bảo, “Mọi người nhìn tôi, họ thấy một người đàn ông lớn tuổi

And then he said, "You see this bruise? That's my dog spot.

mang trên mình những vết cắt, vết thâm và sẹo,

I got that in Birmingham, Alabama, in 1965 during the Children's Crusade."

nhưng tôi sẽ nói với họ rằng.

Đấy không chỉ là

And then he said, "People look at me, they think I'm some old man

những vết cắt, vết thâm, hay những vết sẹo. ”

covered with cuts and bruises and scars, but I'm going to tell you something.

Anh ấy nói, “Những thương tích đó đều là huân chương Danh Dự.”

Và giờ tôi ngồi đây ngay bên cạnh ông,

These are not my cuts.

tôi cũng thấy có những vết cắt,

These are not my bruises. These are not my scars."

sẹo và thâm,

He said, "These are my medals of honor."

và tôi hiểu điều đó đánh đổi

And I am sitting here sitting next to you,

để ông tiếp tục chia sẻ vể tình thương, sự hối cải và công lý

and I still see the scars,

and I know that there are the bruises,

để truyền cảm hứng cho người dân trong đó có tôi.

and I know that there are the cuts,

and yet you are still talking about love and redemption and justice

Tôi muốn nhắn nhủ tới ông rằng, sẽ ít có người Mỹ nào

and inspiring people like me.

có cuộc đời đáng vinh dự,

đại diện cho giá trị,

And I just want you to know, I don't think there's an American living

niềm tin của đất nước này

hơn ông,

và khó để nói rằng vinh dự và xúc động tới nhường nào

that is more honored,

more representative of the great values of this nation,

of the hope of this nation,

than you,

để có được cơ hội ngồi chia sẻ với ông ở đây,

and I just cannot tell you how thrilled and privileged I am

và tôi muốn ông biết rằng

tôi luôn luôn và sẽ tiếp tục đấu tranh.

Nhiều người dân sẽ tiếp tục đấu tranh,

và ông đã khiến mọi người tin rằng

to have this opportunity and to have this opportunity to share,

chúng ta không thể yên tâm nếu công lý chưa đến.

and I want you to know

I am going to keep fighting.

Tôi rất cảm ơn ông về lý tưởng đó.

A lot of us are going to keep fighting,

JL: Mong cậu khỏe mạnh.

BS: Chắc chắn rồi. Chúc ông mọi điều tốt đẹp.

and you have caused us to believe that we cannot rest until justice comes.

JL: OK. Cậu cũng vậy nhé, anh bạn trẻ.

BS: Cám ơn ông, vô cùng cảm ơn ông.

And I want you to thank you for that.

JL: Wish you well.

[Nghị sĩ John Lewis 21, tháng 2, 1940 - 17, tháng 7, 2020]

BS: Absolutely, my friend. Absolutely. Bless you.

JL: OK. Bless you, brother.

[Yên giấc ngàn thu]

BS: Thank you. Thank you.

[Congressman John Lewis February 21, 1940 - July 17, 2020]

[Rest in Peace]