A Menu of Foods We Might Lose Forever | Sam Kass | TED

Çeviri: Ozay Ozaydin Gözden geçirme: Eren Gokce

Hello, everybody.

Herkese merhaba.

I am here to welcome you to the Last Supper.

Sizleri Son Akşam Yemeği’ne davet etmek için buradayım.

This menu has been put together with ingredients

Bu menü, uzmanların ve modellerin çocuklarımız ve torunlarımız için

that experts and models predict

etrafta olmayacağını tahmin ettiği malzemelerle

will not be around for our kids and our grandkids.

bir araya getirilmiştir.

And you'll see that it's many of the foods that we that we hold dear.

Göreceksiniz ki, çok değer verdiğimiz birçok yiyecek var.

Now I started off my career as a chef and then into policy

Kariyerime şef olarak başladım, daha sonra politikaya yöneldim

ve şimdi de teknoloji ve inovasyon üzerine çalışarak

and now working on technology and innovation,

trying to build some of the solutions for the future.

gelecek için bazı çözümler üretmeye çalışıyorum.

I first came up with this menu idea in 2015,

Bu menü fikrini ilk olarak 2015 yılında,

around COP21 in Paris.

Paris’teki COP21 sırasında ortaya attım.

And the point of this menu is not to depress you.

Bu menünün amacı sizi depresyona sokmak değil.

(Laughter)

 (Gülüşmeler)

It's not to, you know, make you feel bad.

Kendinizi kötü hissetmenizi sağlamak da değil.

It's to really talk about what's at stake when we say the words climate change.

İklim değişikliği dediğimizde neyin tehlikede olduğunu gerçekten konuşmak.

What do the words climate change actually mean?

İklim değişikliği kelimesi aslında ne anlama geliyor?

What does two degrees' warming actually mean?

İki derecelik ısınma gerçekte ne anlama geliyor?

I'm from Chicago,

Ben Chicago’luyum,

like, two degrees' warming, that sounds good.

iki derece ısınma kulağa hoş geliyor.

I'm like, "Let's warm it up a little bit, what about five?"

 “Biraz daha ısıtalım, beş dereceye ne dersin?” diyorum.

And I think we've really failed to connect what's truly at stake

Bence bugün tartıştığımız konular hakkında konuşurken

gerçekten neyin tehlikede olduğunu birbirine bağlamakta başarısız olduk.

when we talk about the issues that we've been discussing today.

So let's get into it.

O hâlde konuya girelim.

Let's start with the hors d'oeuvres, those appetizers.

Ordövrlerle, yani aperatiflerle başlayalım.

Let's turn to fruit.

Meyvelere dönelim.

Turns out that trees are really having a tough time.

Görünüşe göre ağaçlar gerçekten zor zamanlar geçiriyor.

And this includes nuts and stone fruit,

Buna Antep fıstığı, badem ya da şeftali gibi

like pistachios and almonds or peaches.

sert kabuklu ve çekirdekli meyveler de dahil.

Last year, we lost 95 percent of the Georgia peach crop.

Geçen yıl Georgia şeftali mahsulünün %95′ini kaybettik.

95 percent.

Yüzde 95′ini.

And when you start to look at the models,

Modellere ve çevremizin yaşam süremiz içinde

and how our environment is changing in our lifetimes,

nasıl değiştiğine bakmaya başladığınızda,

I don't believe we'll be growing peaches in Georgia at all.

Georgia’da şeftali yetiştireceğimize hiç inanmıyorum.

Let's talk about the wheat in your bread or the rice in your salad,

Ekmeğinizdeki buğdaydan ya da salatanızdaki pirinçten

or the chickpeas in one of the dishes --

ya da yemeklerden birindeki nohuttan bahsedelim -

some of the core commodities, the core staples that feed the world.

dünyayı besleyen bazı temel ürünler, temel maddeler.

But in the United States,

Ancak ABD’de

the models show that about for every one degree of warming,

modeller, her bir derecelik ısınma için yaklaşık

we'll lose about 7.5 percent yield.

yüzde 7,5 verim kaybedeceğimizi gösteriyor.

We'll decline about 7.5 percent, year over year.

Yıldan yıla yaklaşık yüzde 7,5 oranında azalacağız.

That's only part of the story.

Bu hikâyenin sadece bir kısmı.

The other challenge is right now, on a global basis,

Diğer bir zorluk ise şu anda küresel bazda

15 percent of the world's wheat

dünyadaki buğdayın yüzde 15′inin

is produced in persistent drought conditions.

sürekli kuraklık koşullarında üretiliyor olması.

But if and when we hit that two degrees,

Ancak iki dereceye ulaştığımızda,

60 percent will be produced in persistent drought conditions.

buğdayın yüzde 60′ı sürekli kuraklık koşullarında üretilecek.

So not only are we going to see a precipitous decline of yields over time,

Dolayısıyla zaman içinde sadece verimde ciddi bir düşüş görmekle kalmayacağız,

we're going to see much more frequent disruptions

aynı zamanda belirli bölgelerde

and complete collapses of harvest in certain regions.

hasadın çok daha sık kesintiye uğradığını ve tamamen çöktüğünü göreceğiz.

It is impossible to comprehend the economic upheaval

Dünyanın büyük bölümünü besleyen

bu temel gıdalar iklim nedeniyle azalmaya başladıkça,

as we start to see these core commodities decline,

bu temel ürünlerin azaldığını görmeye başladığımızda

the food insecurity and malnutrition that will result of this,

ortaya çıkacak ekonomik kargaşayı, bunun sonucunda ortaya çıkacak

and the political instability of forced migration and conflict over resource

gıda güvensizliğini ve yetersiz beslenmeyi,

zorunlu göç ve kaynak çatışmalarının yaratacağı

as these core foods that feed most of the world

siyasi istikrarsızlığı anlamak mümkün değil.

start to decline because of climate.

So let's go to your main course, let's go to salmon.

Şimdi ana yemeğimize, somon balığına geçelim.

Salmon are also having a really tough time.

Somon balığı da gerçekten zor zamanlar geçiriyor.

We all know their epic journeys up rivers to spawn.

Yumurtlamak için nehirlere yaptıkları destansı yolculukları hepimiz biliyoruz.

And those rivers are not only warming

Bu nehirler sadece ısınmakla kalmıyor,

but we're starting to see reduced flows into them because of reduced snowpack.

aynı zamanda azalan kar yığınları nedeniyle

nehirlerdeki akışların da azaldığını görmeye başlıyoruz.

And by about 2050,

Yaklaşık 2050 yılına kadar,

modeller bu nehirlere olan akışın yaklaşık yarısını

the models show that we will lose about half of that flow into those rivers

azalan kar örtüsü nedeniyle kaybedeceğimizi ve bu yavruların

because of reduced snowpack,

making that journey for those fry back to the ocean nearly impossible.

okyanusa geri dönüş yolculuğunu neredeyse imkânsız hâle getireceğini gösteriyor.

But there's also massive heat waves that are flowing through our oceans now.

Ancak şu anda okyanuslarımızdan geçen devasa ısı dalgaları da var.

Those heat waves lower the oxygen levels

Bu ısı dalgaları oksijen seviyelerini düşürüyor

and make the environment really unsuitable for many of these life-forms.

ve ortamı bu yaşam formlarının çoğu için gerçekten uygunsuz hâle getiriyor.

This past year, just a few weeks ago,

Geçtiğimiz yıl, sadece birkaç hafta önce,

California announced it had closed the entire commercial fishing

Kaliforniya tüm eyalette, tüm sahilde ticari balıkçılığı kapattığını duyurdu,

for the whole state, the whole coast,

çünkü aslında avlanacak balık yoktu.

because, essentially, there weren't any fish to fish.

This is not some far-out future challenge.

Bu çok uzak bir geleceğin sorunu değil.

Now I wish I could tell you, you know,

Şimdi size tatlınızı yemeye devam edeceğinizi

you're still going to have your dessert and everything is fine,

ve her şeyin yolunda olduğunu söylemek isterdim

but I'm sorry, I have to come for your chocolate, too.

ama üzgünüm, çikolatanız için de gelmek zorundayım.

And in some ways, chocolate is faring the worst.

Bazı açılardan çikolata en kötüsünü yaşıyor.

You've probably never had a bite of chocolate

Muhtemelen ekvatorun yaklaşık 10 derece uzağında

that wasn't grown within about 10 degrees of the equator

küçük çiftçiler tarafından yetiştirilmeyen bir çikolatadan

by smallholder farmers.

hiç yememişsinizdir.

And there is not a single model that shows that, if and when we hit two degrees,

İki dereceye ulaştığımızda bu bölgenin herhangi birinin

that any of that region will be suitable for chocolate production.

çikolata üretimi için uygun olacağını gösteren tek bir model bile yok.

It will be too dry and too hot.

Çok kuru ve çok sıcak olacak.

That means those trees are going to have to walk and move.

Bu da ağaçların yürümek ve hareket etmek zorunda kalacağı anlamına geliyor.

They're not very good at that.

Bu konuda pek iyi değiller.

And the communities that that will affect

Bu durumdan etkilenecek olan topluluklar,

are ones that do not have the resources to weather storms of that nature.

bu tür fırtınaları atlatabilecek kaynaklara sahip olmayan topluluklardır.

The economic and social upheaval that will come from those kind of changes

Bu tür değişikliklerin yaratacağı ekonomik ve sosyal çalkantı

is profound.

çok büyük olacaktır.

And again, this year, not in 2040 or 2050,

Yine bu yıl, 2040 ya da 2050′de değil,

chocolate prices are up by 50 percent,

çikolata fiyatları yüzde 50 arttı,

because those production ecosystems have been hammered by drought

çünkü bu üretim ekosistemleri kuraklık ve aşırı hava koşullarından etkilendi.

and extreme weather.

50 percent, this year.

Yüzde 50, bu yıl.

I’m going to give you one more.

Size bir tane daha söyleyeceğim.

And this is where, like, I just don't even know what to do.

İşte burada ne yapacağımı bile bilmiyorum.

I'm ready to do anything to solve the problem.

Sorunu çözmek için her şeyi yapmaya hazırım.

Raise your hand if you’ve had a cup of coffee today or a cup of tea.

Bugün bir fincan kahve ya da çay içtiyseniz elinizi kaldırın.

Oh, yeah. I'm sorry, I know.

Oh, evet. Özür dilerim, biliyorum.

Let's say, how many of you had two cups?

Diyelim ki, kaçınız iki fincan içti?

Three?

Üç mü?

Yeah, four?

Evet, dört?

Alright, guys, we should talk,

Pekâlâ, konuşmalıyız

because I'm a little worried about you.

çünkü sizin için biraz endişeleniyorum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Even for me, and I'm a real coffee person,

Benim için bile, ki ben gerçek bir kahve insanıyım,

that's a little extreme.

bu biraz aşırı.

I'm not going to ask five, because then --

Beş tane sormayacağım, çünkü o zaman --

Yeah, exactly.

Evet, kesinlikle.

I could see it in your face, sir.

Yüzünüzden anlayabiliyorum efendim.

(Laughs)

(Gülüyor)

So, yeah, coffee too.

Evet, kahve de.

The IDB predicts that, just similar to wine,

IDB, tıpkı şarapta olduğu gibi,

if and when we hit two degrees,

iki dereceye ulaştığımızda

about half of the regions that are currently growing coffee

şu anda kahve yetiştirilen bölgelerin yaklaşık yarısının

will no longer be suitable for coffee production.

artık kahve üretimi için uygun olmayacağını öngörüyor.

About 75 of the 124 wild varieties of coffee

Şu anda 124 yabani kahve çeşidinden yaklaşık 75′i

are on the verge of extinction right now,

yok olmanın eşiğinde

ve bu gerçekten bir sorun,

and that's really a problem,

çünkü çok daha değişken iklimlerde gelişebilecek

because much of the genetic material that we will need

to try to produce hybrid varieties

hibrit çeşitler üretmeye çalışırken

that could thrive in much more volatile climate

ihtiyaç duyacağımız genetik malzemenin

are going to be lost.

çoğu kaybolacak.

But the point here is not to depress you or to scare you, it's not.

Ama burada amacım içinizi karartmak ya da sizi korkutmak değil.

No, it's not.

Hayır, değil.

It's to try to make an emotional connection in a way that only food can,

Sadece gıdanın yapabileceği şekilde duygusal bir bağ kurmaya çalışmak,

to understand really what's at stake

bu konuşmaları yaparken

when we're having these conversations.

gerçekten neyin tehlikede olduğunu anlamak.

And I believe what's at stake is, fundamentally, our way of life

Bence tehlikede olan şey, temelde,

on planet Earth.

Dünya’daki yaşam biçimimiz.

It's our identities,

Hem bireyler

both as individuals and as communities and cultures.

hem de topluluklar ve kültürler olarak kimliklerimiz.

It’s the vibrancy of our country and of the world.

Ülkemizin ve dünyanın canlılığıdır.

And fundamentally, as a father of two young boys aged six and five,

Temelde, altı ve beş yaşlarında Cy ve Rafa adında

Cy and Rafa,

iki erkek çocuk babası olarak,

it is fundamentally our ability

to pass to the next generation a better life than we were given,

bir sonraki nesle bize verilenden daha iyi bir hayat,

a life that is as rich and delicious

sahip olduğumuz kadar zengin

as the one we've been lucky enough to have.

ve lezzetli bir hayat bırakabilme yeteneğimizdir.

That is truly at stake now.

Şu anda gerçekten tehlikede olan budur.

The good news is, on our plates really does hold

İyi haber şu ki, tabaklarımızda gerçekten de

some of the biggest both problems

hem en büyük sorunlardan bazıları

but also potential to solve these challenges

hem de sahip olduğumuz her yerdeki

of anywhere that we have.

bu zorlukları çözme potansiyeli var.

And that's the part that gives me a ton of hope.

İşte bana en çok umut veren kısım da bu.

We know food is a giant driver

Gıdanın çevreye ve iklim değişikliğine

of environmental and climate-change damage.

zarar veren dev bir etken olduğunu biliyoruz.

It's the number-one driver of biodiversity loss, by a lot,

Biyoçeşitlilik kaybının bir numaralı nedeni,

ormansızlaşmanın ve arazi kullanım değişikliğinin bir numaralı nedeni,

number-one driver of deforestation and land-use change,

dünyanın azalan tatlı suyunun bir numaralı kullanımı.

number-one use of the world's dwindling freshwater.

70 percent of our water goes into how we feed ourselves.

Suyumuzun yüzde 70′i kendimizi nasıl beslediğimize gidiyor.

And it's the number-two driver of greenhouse-gas emissions, globally.

Küresel olarak sera gazı emisyonlarının iki numaralı itici gücüdür.

Now unlike energy and mobility and transportation,

Enerji, mobilite ve ulaşımdan farklı olarak,

bu eğrinin büküleceği bir gelecek görebiliyoruz, ancak gıda ve tarım,

where we can see a future where that curve is going to bend,

food and agriculture is going straight up,

görünürde kesinlikle bir son olmaksızın

with absolutely no end in sight.

düz bir şekilde yükseliyor.

So we must figure out how to reduce the negative impacts

Bu yüzden sistemin gezegenimiz üzerindeki olumsuz etkilerini

the system is having on our planet.

nasıl azaltacağımızı bulmalıyız.

Full stop.

Nokta.

The second big part of the work that we collectively have to do

Kolektif olarak yapmamız gereken işin ikinci büyük kısmı ise

adaptasyon ve esneklikle ilgilidir

is around adaptation and resilience,

ki bu kısımla şu anda başa çıkmak için tamamen hazırlıksız durumdayız.

a part that we are simply entirely unprepared to deal with right now.

We are now about to enter an age of extreme volatility,

Şu anda su ve toprak kaynaklarının azaldığı,

with dwindling resources of water and soil,

enerji fiyatlarının yükseldiği, aşırı dalgalanmaların yaşandığı

higher energy prices.

bir çağa girmek üzereyiz.

And we essentially are unprepared.

Esasen hazırlıksız durumdayız.

So we need much more investment and focus on preparing a food system

Dolayısıyla bugün içine girdiğimiz gerçeklikle başa çıkabilecek

bir gıda sistemi hazırlamak için

to deal with the reality that we are entering in today.

çok daha fazla yatırıma ve odaklanmaya ihtiyacımız var.

But this third part is the part that gets me excited

Ancak bu üçüncü kısım beni heyecanlandıran

and gives me a lot of hope.

ve bana büyük umut veren kısım.

Because I firmly believe, I know it to be true,

Çünkü gıda ve tarımın, daha geniş anlamda

that food and agriculture, nature-based solutions more broadly --

doğaya dayalı çözümlerin

namely, you throw in there oceans and forestry --

- yani okyanusları ve ormancılığı da dahil ederseniz -

are the only systems on planet Earth

Dünya’da, yeterli karbonu tutma kapasitesine sahip

that has the capacity to sequester enough carbon

tek sistem olduğuna kesinlikle inanıyorum,

bunun doğru olduğunu biliyorum - bu önemli kısım -

in the time horizon -- this is the important part --

110 billion metric tons of carbon that are in our atmosphere

atmosferimizde bulunan 110 milyar metrik ton karbon

eskiden topraklarımızdaydı.

used to be in our soils.

That's 80 years of our current footprint.

Bu şu anki ayak izimizin 80 yılı demek.

And we are starting to see tools and technologies

Bu karbonun büyük bir kısmını alıp toprağa geri koyabilecek

and rediscovering old techniques that can take a lot of that carbon

araç ve teknolojiler görmeye ve eski teknikleri

and put it back into the soil.

yeniden keşfetmeye başlıyoruz.

And technologies that allow our food system

Gıda sistemimizin çok daha verimli

to become much more efficient and vibrant.

ve canlı hâle gelmesini sağlayan teknolojiler.

I'll give you a couple that are superexciting to me.

Benim için son derece heyecan verici birkaçını söyleyeyim.

One is a company called Loam Bio

Bunlardan biri, tohumları kaplayan,

that has discovered fungi microbes that coat seeds,

yılda dönüm başına bir ila üç ton arasında karbon çeken

that are pulling between one and three tonnes of carbon per acre per year,

ve bu karbonu toprakta daha kalıcı formlarda depolayan

and store that carbon in more permanent forms in the soil.

mantar mikroplarını keşfeden Loam Bio adlı bir şirket.

When you do the math on how many acres are under cultivation,

Kaç dönümün ekim altında olduğunu hesapladığınızda,

this is a tool that can be transformational.

bu dönüşüm yaratabilecek bir araçtır.

Or a company like Inari Agriculture,

Ya da Inari Agriculture gibi bir şirket,

using modern breeding techniques that can dramatically increase yield

modern yetiştirme tekniklerini kullanarak verimi önemli ölçüde artırırken,

ihtiyaç duyulan gübre miktarını ya da o bitkiyi korumak için gereken

while reducing the amount of fertilizer that’s needed

or pesticides and herbicides that are needed to protect that plant.

pestisit ve herbisit miktarını azaltabilir.

I could go on and on about these tools.

Bu araçlar hakkında konuşmaya devam edebilirim.

They're out there.

Bunlar var.

We have the solutions at hand.

Çözümler elimizin altında.

The problem is we're just out of time.

Sorun şu ki zamanımız kalmadı.

So for all of us who are working on these issues,

Dolayısıyla bu konular üzerinde çalışan

ya da her ne yapıyorsak ona liderlik eden hepimiz için,

or leading in whatever we are doing,

eğer planımız varsa ve kendimizi rahat hissediyorsak,

if we have our plan and we feel comfortable, like,

"This feels about right, I'm doing my thing,"

“Bu doğru geliyor, ben işimi yapıyorum” diyorsak,

then we're simply not doing enough.

o zaman yeterince yapmıyoruz demektir.

We have to get fundamentally out of our comfort zone

Temelde konfor alanımızdan çıkmalı ve

and take on a lot more risk in terms of our actions.

eylemlerimiz açısından çok daha fazla risk almalıyız.

So I hope that, as we sit here tonight together

Umarım bu akşam burada birlikte oturup karşılaştığımız

and eat some of the challenges we face,

bazı zorlukları değerlendirirken,

we understand what's truly at stake.

gerçekten neyin tehlikede olduğunu anlarız.

We understand that we absolutely have the capacity to solve this challenge,

Bu sorunu çözebilecek kapasiteye kesinlikle sahip olduğumuzu,

but that if we don't act now, we're going to lose time.

ancak şimdi harekete geçmezsek zaman kaybedeceğimizi anlıyoruz.

But I know that we can look back,

Ancak geriye dönüp baktığımızda hep birlikte

and collectively say to ourselves,

şunu söyleyebileceğimizi biliyorum:

"We stood up and met the moment,

“Ayağa kalktık ve o anı yakaladık

and we ensured that our kids and that our grandkids

ve çocuklarımızın ve torunlarımızın bu akşam burada yediğimiz gibi

will be able to enjoy a delicious meal

lezzetli bir yemeğin

tadını çıkarabilmesini sağladık.”

like the one we’re having here tonight.”

Çalışmalarınız için teşekkür ediyor

So thank you for your work,

and I look forward to seeing what we can do together.

ve birlikte neler yapabileceğimizi görmek için sabırsızlanıyorum.