How to Build a Global Pro-Democracy Movement | Yordanos Eyoel | TED

Translator: Elle Scott Reviewer: Thái Hưng Trần

It is September 1991.

Đó là tháng 9 năm 1991.

I'm wearing my new green and white uniform,

Tôi đang mặc bộ đồng phục mới màu xanh lá và trắng của mình

and I show up to my second grade class with both excitement and trepidation.

và tôi đến lớp hai với cả sự phấn khích và lo lắng.

It should have been a walk in the park,

Lẽ ra đó phải là đi dạo trong công viên,

but my first grade year was disrupted by a coup d’état,

nhưng năm lớp một của tôi đã bị gián đoạn bởi một cuộc đảo chính,

which was a culmination of a 17-year civil war in Ethiopia.

đó là đỉnh điểm của cuộc nội chiến kéo dài 17 năm ở Ethiopia.

As a second grader,

Là một học sinh lớp hai,

I was now emerging back into the world after months of lockdown.

giờ đây, tôi đã trở lại thế giới sau nhiều tháng bị khóa cửa.

What should have been this euphoric moment to reunite with my friends,

Tuy nhiên, khoảnh khắc hưng phấn lẽ ra phải để đoàn tụ với bạn bè

however, became one of the most haunting moments of my life,

đã trở thành một trong những giây phút ám ảnh nhất trong cuộc đời tôi,

shaping both my worldview and my future life's work.

định hình cả thế giới quan và công việc trong tương lai của tôi.

You see, in my prior six years of life, up until this point,

Bạn thấy đấy, trong sáu năm cuộc đời trước đó, cho đến thời điểm này,

I had no idea that I was a multiethnic individual

tôi không biết rằng tôi là một cá nhân đa sắc tộc

in the Ethiopian context.

trong bối cảnh Ethiopia.

I knew my parents belonged to different ethnic tribes,

Tôi biết cha mẹ tôi thuộc các bộ lạc dân tộc khác nhau,

but I had not assigned meaning to these labels.

nhưng tôi đã không gán ý nghĩa cho những nhãn hiệu này.

But that formative September,

Nhưng tháng 9 mang tính hình thành đó,

I began to realize the political significance

tôi bắt đầu nhận ra ý nghĩa chính trị

of each of my identities

của mỗi bản sắc của mình

as systematically orchestrated by the new ruling government.

được sắp xếp một cách có hệ thống bởi chính phủ cầm quyền mới

So as any child trying to fit in and avoid bullying,

Vì vậy, như bất kỳ đứa trẻ nào cố gắng hòa nhập và tránh bắt nạt,

I began the journey of claiming one ethnic identity, my father's,

tôi bắt đầu hành trình tuyên bố một bản sắc dân tộc, của cha tôi,

and hiding the other, my mother's.

và che giấu bản sắc kia, của mẹ tôi.

I spent my entire childhood navigating this identity minefield.

Tôi đã dành cả thời thơ ấu của mình để điều hướng bãi mìn nhận dạng này.

Eventually, at 13, I immigrated to the US.

Cuối cùng, năm 13 tuổi, tôi nhập cư đến Mỹ.

And let me tell you what I learned.

Và hãy để tôi chỉ bạn những gì tôi đã học được.

Exclusion -- it's global.

Loại trừ -- nó mang tính toàn cầu.

You see, whether in a quasidemocracy like Ethiopia

Bạn thấy đấy, cho dù trong một chế độ bán dân chủ như Ethiopia

or a developed one like the United States,

hay một chế độ phát triển như Hoa Kỳ,

we are confronted with the ideology of both inclusion and othering.

chúng ta đều phải đối mặt với hệ tư tưởng của sự hòa nhập và những điều khác.

So the question becomes,

Vì vậy, câu hỏi đặt ra là,

how do we build societies that are both functional and inclusive?

làm thế nào để chúng ta xây dựng các xã hội vừa có chức năng vừa bao trùm?

This is a question I've been wrestling with since second grade.

Đây là một câu hỏi mà tôi đã phải vật lộn từ năm lớp hai.

I strongly believe the answer is democracy.

Tôi tin rằng câu trả lời là dân chủ.

This is not to say democracy as we have it today is perfect.

Điều này không có nghĩa là nền dân chủ như chúng ta có ngày nay là hoàn hảo.

In fact, it is struggling in so many ways,

Trên thực tế, nó đang phải vật lộn theo rất nhiều cách,

including in being effective and representative.

bao gồm cả việc trở nên hiệu quả và mang tính đại diện.

However, with its inherent values of individual choice and collective voice,

Tuy nhiên, với các giá trị vốn có của sự lựa chọn cá nhân và tiếng nói tập thể,

democracy is the most compelling vision we have for self-governance.

dân chủ là tầm nhìn hấp dẫn nhất mà chúng ta có về quyền tự trị.

So straightening democracy has become my life's work.

Vì vậy, việc điều chỉnh nền dân chủ trở thành công việc của cuộc đời tôi.

In 2022, I founded the nonpartisan, nonprofit organization Keseb

Năm 2022, tôi thành lập tổ chức phi đảng phái, phi lợi nhuận Keseb

to address two challenges facing democracy:

để giải quyết hai thách thức mà nền dân chủ phải đối mặt:

the rise of authoritarianism and the need to reimagine democracy.

sự trỗi dậy của chủ nghĩa độc đoán và nhu cầu hình dung lại nền dân chủ.

These are enormous challenges that I'm talking about,

Đây là những thách thức to lớn mà tôi đang nói đến,

and addressing them requires a global pro-democracy movement.

và giải quyết chúng đòi hỏi một phong trào ủng hộ dân chủ toàn cầu.

So how do we do it? How do we build this movement?

Vậy ta làm điều đó ra sao? Làm thế nào để xây dựng phong trào này?

I believe we need to make democracy inspiring.

Tôi tin rằng chúng ta cần làm cho nền dân chủ truyền cảm hứng.

We need to accelerate the pace of innovation

Chúng ta cần đẩy nhanh tốc độ đổi mới

in the pro-democracy movement,

trong phong trào ủng hộ dân chủ,

and we as a global community need to come together

và chúng ta với tư cách là một cộng đồng toàn cầu cần đến với nhau

to embrace our interconnectedness.

để nắm bắt sự kết nối của chúng ta.

I'll explain what I mean.

Tôi sẽ giải thích ý tôi.

Let's start with: make democracy inspiring and relevant.

Hãy bắt đầu với: làm cho nền dân chủ truyền cảm hứng và có liên quan.

For a few decades now, democracy has been in crisis.

Trong vài thập kỷ nay, nền dân chủ đã bị khủng hoảng.

We have to ask, why is this happening?

Chúng ta phải đặt câu hỏi, tại sao điều này lại xảy ra?

In my work, we have found four key drivers:

Trong công việc của tôi, chúng tôi đã tìm thấy bốn động lực chính:

economic change and inequality;

sự thay đổi kinh tế và bất bình đẳng;

dysfunctional and unregulated information ecosystems;

hệ sinh thái thông tin rối loạn và không được kiểm soát;

rapid demographic changes;

những thay đổi nhân khẩu học nhanh chóng;

and finally, the interplay between opportunistic populist leaders

và cuối cùng, sự tương tác giữa các nhà lãnh đạo dân túy cơ hội

and political elites.

và giới tinh hoa chính trị.

Collectively, these forces are driving the crisis of democracy globally.

Nhìn chung,các lực lượng này đang thúc đẩy cuộc khủng hoảng dân chủ trên toàn cầu.

This has left many people feeling disillusioned

Điều này đã khiến nhiều người cảm thấy vỡ mộng

and thus more susceptible to manipulation by authoritarian narratives,

và do đó dễ bị thao túng bởi những câu chuyện độc đoán,

activating what researchers call the “authoritarian reflex,”

kích hoạt cái mà các nhà nghiên cứu gọi là “phản xạ độc đoán”,

which is really about people's desire for answers and security.

đó thực sự là về mong muốn của mọi người để có câu trả lời và sự an toàn.

Authoritarian leaders are exploiting this

Các nhà lãnh đạo độc tài đang khai thác điều này

by offering very simplistic

bằng cách đưa ra các giải pháp rất đơn giản

and often ethnonationalist and malinformed solutions

và thường mang tính dân tộc chủ nghĩa và thiếu hiểu biết

to address our everyday challenges,

để giải quyết những thách thức hàng ngày,

like building a wall to promote security.

như xây dựng một bức tường để tăng cường an ninh.

And unfortunately, they're succeeding.

Và thật không may, họ đang thành công.

To make democracy inspiring,

Để làm cho nền dân chủ truyền cảm hứng,

we have to tell a better story about democracy.

chúng ta phải kể một câu chuyện hay hơn về dân chủ.

Let me ask you this.

Để tôi hỏi bạn điều này.

Have you ever found yourself waking up before sunrise,

Bạn đã bao giờ thấy mình thức dậy trước khi mặt trời mọc,

thinking about the state of democracy?

nghĩ về tình trạng dân chủ chưa?

(Laughter)

(Cười)

No? I mean, I do. It's my job.

Không? Ý tôi là,tôi có. Đó là việc của tôi.

But I'm sure there are lots of you who do as well.

Nhưng tôi chắc chắn rằng có rất nhiều bạn cũng làm như vậy.

But the vast majority of us,

Nhưng đại đa số chúng ta,

we wake up thinking about food, our families,

chúng ta thức dậy nghĩ về thực phẩm, gia đình,

our health, our jobs,

sức khỏe, công việc,

the day-to-day life matters.

những vấn đề trong cuộc sống hàng ngày.

Compared to these issues, often democracy seems so distant.

So với những vấn đề này, thường dân chủ dường như rất xa vời.

But it isn't.

Nhưng không phải vậy.

It is embedded in everything that affects our daily life.

Nó được gắn liền với mọi thứ ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của chúng ta.

We fight authoritarianism not only through elections,

Chúng ta chống lại chủ nghĩa độc đoán không chỉ thông qua bầu cử,

but also through a compelling pro-democracy narrative

mà còn thông qua một câu chuyện ủng hộ dân chủ thuyết phục

that is both practical and inspirational.

vừa thiết thực vừa truyền cảm hứng.

Practical in that it speaks to how democracy meets our everyday needs

Thực tế ở chỗ nó nói về cách dân chủ đáp ứng nhu cầu hàng ngày của chúng ta

and inspirational in that it addresses

và truyền cảm hứng ở chỗ nó giải quyết

what political scientists call the “root ideas.”

những gì các nhà khoa học chính trị gọi là “ý tưởng gốc rễ”.

Who we are as a people,

Chúng ta là ai với tư cách là một dân tộc,

what we value, what matters to us.

những gì chúng ta coi trọng, điều gì quan trọng với ta.

And we're seeing innovative examples for how to do this.

Và chúng ta đang thấy những ví dụ sáng tạo về cách làm điều này.

In the US, the nonpartisan media organization PushBlack

Tại Hoa Kỳ, tổ chức truyền thông phi đảng phái PushBlack

promotes civic engagement through sharing Black history,

thúc đẩy sự tham gia dân sự qua việc chia sẻ lịch sử người da đen,

presenting information often people never learned in school.

trình bày thông tin thường mọi người chưa bao giờ học được ở trường.

PushBlack's nine million subscribers

Chín triệu người đăng ký của PushBlack

are responsible for one of the most effective

chịu trách nhiệm cho một trong những chương trình

voter engagement programs in America.

tham gia cử tri hiệu quả nhất ở Mỹ.

In Israel, before the war, a historic citizen-led movement

Ở Israel, trước chiến tranh, một phong trào lịch sử do công dân lãnh đạo

had galvanized people across the ideological spectrum

đã thúc đẩy mọi người trong phạm vi tư tưởng

to stand up for democratic norms and institutions.

đứng lên ủng hộ các chuẩn mực và thể chế dân chủ.

This has led to the creation of a new political center

Điều này đã dẫn đến việc thành lập một trung tâm chính trị mới

that will impact the future of both Israel and Palestine.

sẽ tác động đến tương lai của cả Israel và Palestine.

These are examples of ordinary people coming together

Đây là những ví dụ về những người bình thường tập hợp lại

to create compelling pro-democracy narratives

để tạo ra những câu chuyện ủng hộ dân chủ hấp dẫn

that unite communities.

đoàn kết các cộng đồng.

Second, we need to accelerate the pace of innovation

Thứ hai, chúng ta cần đẩy nhanh tốc độ đổi mới

in the pro-democracy movement.

trong phong trào ủng hộ dân chủ.

The battle between autocracy and democracy is both conceptual and tactical.

Mặt trận giữa chế độ chuyên chế và dân chủ mang tính khái niệm và tính chiến thuật.

It requires offensive and defensive strategies,

Nó đòi hỏi các chiến lược tấn công và phòng thủ,

and on this front, the authoritarians have been quite innovative.

và trên mặt trận này, những người chuyên chế đã khá sáng tạo.

Through effective cross-border learning,

Thông qua việc học xuyên biên giới hiệu quả,

they have developed what scholars call "The Authoritarian Playbook."

họ đã phát triển cái mà các học giả gọi là “Sách hướng dẫn độc đoán”.

From North America to Southeast Asia to Europe,

Từ Bắc Mỹ đến Đông Nam Á đến Châu Âu,

you see this playbook in motion.

bạn thấy cuốn sách này đang chuyển động.

It consists of strategies such as undermining institutions,

Nó bao gồm các chiến lược như phá hoại các thể chế,

spreading disinformation,

lan truyền thông tin sai lệch,

exploiting racial and religious differences,

bóc lột sự khác biệt về chủng tộc và tôn giáo,

weaponizing fear,

vũ khí hoá nỗi sợ hãi,

and stoking political violence.

và khơi dậy bạo lực chính trị

I call this playbook the “authoritarian innovation ecosystem,”

Tôi gọi đây là vở kịch “hệ sinh thái đổi mới độc tài”,

because the tactics are not static.

bởi vì các chiến thuật không cố định.

They are continually being perfected based on wins and losses across the globe.

Chúng liên tục được hoàn thiện dựa trên số lần thắng và thua trên toàn cầu.

I'll give you an example.

Tôi sẽ cho bạn một ví dụ.

Election denialism.

Chủ nghĩa phủ nhận bầu cử.

In 2020, former US President Donald Trump

Vào năm 2020, cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump

catalyzed a movement claiming the presidential election was stolen.

đã xúc tác cho một phong trào tuyên bố cuộc bầu cử tổng thống đã bị đánh cắp.

This led to the January 6, 2021 riots in Washington, DC,

Điều này dẫn đến bạo loạn ngày 6 tháng 1 năm 2021 ở Washington, DC,

and continues to define American politics today.

và tiếp tục xác định chính trị Mỹ ngày nay.

Soon after that,

Ngay sau đó,

Brazil's former president Jair Bolsonaro,

cựu tổng thống Brazil Jair Bolsonaro,

also known as Trump of the Tropics,

còn được gọi là Trump của vùng nhiệt đới,

started to claim fraud in his upcoming election

bắt đầu tố cáo gian lận trong cuộc bầu cử sắp tới của mình

and then refused to acknowledge his loss.

và sau đó từ chối thừa nhận thất bại của mình.

This led to the January 8, 2022 riots in Brasilia,

Điều này dẫn đến bạo loạn ngày 8 tháng 1 năm 2022 ở Brasilia,

and similar to the US, the country remains highly polarized.

và tương tự như Hoa Kỳ, đất nước này vẫn bị phân cực cao.

So if authoritarians are learning from each other

Vì vậy, nếu những kẻ độc tài đang học hỏi và hỗ trợ lẫn nhau,

and supporting one another,

we have to ask: Why aren’t our best pro-democracy innovators doing the same?

Ta phải hỏi:Tại sao các nhà đổi mới ủng hộ dân chủ tốt nhất của ta không làm như vậy?

Currently, the pro-democracy movement is stymied

Hiện nay, phong trào ủng hộ dân chủ bị cản trở

because we operate in silos divided by national borders.

bởi vì chúng tôi hoạt động trong các silo được chia cắt bởi biên giới quốc gia.

We find ourselves responding to crises as opposed to preventing them.

Chúng ta thấy mình đang ứng phó với khủng hoảng thay vì ngăn chặn chúng.

But the good news is that we don't have to start from scratch.

Nhưng tin tốt là chúng ta không cần phải bắt đầu lại từ đầu.

There are pro-democracy innovations all over the world.

Có những đổi mới ủng hộ dân chủ trên toàn thế giới.

What we need to do is learn from them and then weave them together globally.

Điều chúng ta cần làm là học hỏi từ họ và kết hợp chúng lại với nhau trên toàn cầu.

In Brazil, the organization Pacto pela Democracia

Tại Brazil, tổ chức Pacto pela Democracia

builds cross-partisan coalitions to protect elections.

xây dựng các liên minh đa đảng để bảo vệ các cuộc bầu cử.

Guess what? The American organization Protect Democracy does the same thing.

Đoán xem? Tổ chức Bảo vệ Dân chủ của Mỹ cũng làm điều tương tự.

Or take Academy for Future Leaders in France

Hoặc học Học viện cho các nhà lãnh đạo tương lai ở Pháp

and Futurelect in South Africa.

và Futurelect ở Nam Phi.

Both organizations are working to train young people

Cả hai tổ chức đều đang làm việc để đào tạo những người trẻ tuổi

to pursue political office based on their values.

theo đuổi các chức vụ chính trị dựa trên giá trị của họ.

There are innovative pro-democracy organizations like these

Có những tổ chức ủng hộ dân chủ sáng tạo như thế này

all over the world.

trên toàn thế giới.

Most of them don't even know about each other.

Hầu hết trong số họ thậm chí không biết về nhau.

We need strong transnational learning platforms,

Chúng ta cần các nền tảng học tập xuyên quốc gia mạnh mẽ

convenings and pro-democracy networks

các cuộc triệu tập và mạng lưới ủng hộ dân chủ

to enable these democracy champions

để cho phép những nhà đấu tranh dân chủ này

to learn from each other and support one another.

học hỏi và hỗ trợ lẫn nhau.

I believe if lessons can be imported and exported

Tôi tin rằng nếu những bài học có thể được đưa vào và xuất ra

by the authoritarians to dismantle democracy,

bởi những kẻ độc tài để phá bỏ nền dân chủ,

we can use the same strategy to save it.

chúng ta có thể sử dụng chiến lược tương tự để cứu nó.

Third,

Thứ ba,

we need to embrace our interconnectedness as a global community.

chúng ta cần nắm bắt sự kết nối của chúng ta như một cộng đồng toàn cầu.

I don't need to tell you how badly polarization is impacting us.

Tôi không cần phải nói với bạn sự phân cực đang tác động xấu đến chúng ta ra sao.

We demonize each other within borders and across borders.

Chúng ta quỷ hoá nhau trong và xuyên biên giới.

This is a key component of the authoritarian playbook.

Đây là một thành phần quan trọng của vở kịch độc tài.

The reality is that democracies depend on one another to survive,

Thực tế là các nền dân chủ phụ thuộc vào nhau để tồn tại,

just as autocracies do,

giống như các chế độ chuyên chế vẫn làm,

which means that we, as people of different nations

nghĩa là ta, với tư cách là người của quốc gia khác nhau,

also depend on one another.

cũng phụ thuộc vào nhau.

We can use this interdependence to promote oppression or liberation.

Chúng ta có thể sử dụng sự phụ thuộc này để thúc đẩy sự đàn áp hoặc giải phóng.

We see this throughout history.

Chúng ta thấy điều này trong suốt lịch sử.

For example, concentration camps

Ví dụ, các trại tập trung

were not actually an invention of Nazi Germany.

không thực sự là một phát minh của Đức Quốc xã.

They first appeared in Spanish Cuba and South Africa

Chúng xuất hiện lần đầu tiên ở Cuba và Nam Phi của Tây Ban Nha

long before there was ever an Auschwitz.

rất lâu trước khi có Auschwitz.

Concentration camps were an exported innovation

Trại tập trung là một sự đổi mới xuất khẩu

for oppression.

để áp bức.

On the other side of the spectrum,

Ở phía bên kia của quang phổ,

civil disobedience that served as the anchor strategy

sự bất tuân dân sự đóng vai trò là chiến lược neo

for the US civil rights movement

cho phong trào dân quyền Hoa Kỳ

was honed by the nonviolent movement in India against British rule.

được mài giũa bởi phong trào bất bạo động ở Ấn Độ chống lại sự cai trị của Anh.

An example of an imported innovation for liberation.

Một ví dụ về một sự đổi mới nhập khẩu để giải phóng.

Innovation for oppression, or innovation for liberation:

Đổi mới để áp bức, hoặc đổi mới để giải phóng:

it is up to us to choose.

tùy thuộc vào chúng ta lựa chọn.

In today’s political discourse,

Trong diễn ngôn chính trị ngày nay,

isolationism is often presented as a solution to our many problems.

chủ nghĩa cô lập thường được trình bày như 1 giải pháp cho nhiều vấn đề của ta.

But we know that's not the answer.

Nhưng ta biết đó không phải là câu trả lời.

We can be locally rooted and globally connected.

Chúng ta có thể được gốc rễ cục bộ và kết nối toàn cầu.

We can be proud of our unique national identity and culture

Chúng ta có thể tự hào về bản sắc và văn hóa dân tộc độc đáo của mình

without disparaging another.

mà không chê bai người khác.

The authoritarians want us to believe that problem is the other.

Những kẻ độc tài muốn chúng ta tin rằng vấn đề là những người khác.

I have been the other.

Tôi đã là những người khác.

In Ethiopia, in the US and most places I've ever visited or lived in.

Ở Ethiopia, ở Mỹ và hầu hết những nơi tôi từng đến thăm hoặc sống.

But I also know what it feels like to be a part of something,

Nhưng tôi cũng biết cảm giác ra sao khi trở thành một phần của 1 cái gì đó,

a part of a collective

một phần của một tập thể

that is working towards a common and unifying vision,

đang làm việc hướng tới một tầm nhìn chung và thống nhất,

a better world.

một thế giới tốt đẹp hơn.

Our future lies in our togetherness,

Tương lai của chúng ta nằm ở sự đoàn kết của chúng ta,

not in our separation within our countries and across borders.

chứ không phải trong sự tách biệt của ta trong các quốc gia và xuyên biên giới.

In this century, I believe we can be imaginative and audacious

Trong thế kỷ này, tôi tin rằng chúng ta có thể giàu trí tưởng tượng và táo bạo

about what is possible.

về những gì có thể.

From Addis to Atlanta, from Brasilia to Berlin,

Từ Addis đến Atlanta, từ Brasilia đến Berlin,

from Jakarta to Jerusalem.

từ Jakarta đến Jerusalem.

This is our moment, for all of us,

Đây là thời điểm của chúng ta, dành cho tất cả chúng ta,

not only for professional democracy advocates like me,

không chỉ cho những người ủng hộ dân chủ chuyên nghiệp như tôi,

but for every single one of us

mà còn cho mỗi người trong chúng ta

to come together and build a truly global pro-democracy movement.

đoàn kết và xây dựng một phong trào ủng hộ dân chủ toàn cầu thực sự.

Thank you.

Cảm ơn bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)