How One Small Idea Led to $1 Million of Paid Water Bills | Tiffani Ashley Bell | TED

Translator: Gia Bảo Nguyễn

One Thursday morning, several summers ago,

Vào một sáng thứ 5 nhiều năm về trước,

I woke up and started scrolling through social media

Tôi thức dậy và bắt đầu lướt mạng xã hội

like so many of us do every morning.

như cái cách mà mọi người ở đây hay làm.

What caught my eye that morning, though,

Điều làm tôi chú tâm đến sáng hôm đó,

was an article about how 100,000 people in Detroit

là bài báo về 100 nghìn người Detroit

were about to have to live without running water

sẽ phải sống mà thiếu nước sinh hoạt ra sao

because they couldn't afford their water bills.

vì họ chẳng thể chi trả nổi hóa đơn tiền nước,

And people have been living with this issue for a while.

Và họ phải sống chung với vấn đề như vậy khá lâu.

And they get by.

Nhưng rồi cũng vượt qua được.

They were doing everything from collecting rainwater in barrels

Họ làm đủ cách từ chứa nước mưa vào thùng

to walking to relative's houses to take showers every few days.

đến thỉnh thoảng đi tắm nhờ nhà họ hàng trong ít ngày.

And much worse, sometime later,

Và mọi chuyện sau đó còn tệ hơn nhiều,

I learned that a lot of people were actually losing custody of their kids

tôi biết rằng nhiều người mất quyền bảo hộ chính con cái họ

because they couldn't afford to pay their water bills.

vì không thể trả nổi tiền nước.

Instead of someone helping them, they just lost their kids.

Thay vì có ai giúp đỡ,

họ đành trơ mắt mất đi con mình.

For many of them, their greatest transgression, you could argue,

Có thể nói, tôi danh lớn nhất của họ, bạn có thể phản biện,

was that they were either elderly, disabled,

rằng họ là người già, người khuyết tật,

had just been laid off

chỉ vừa mới bị sa thải

or worked jobs that simply didn't pay enough.

hoặc làm công việc với đồng lương ít ỏi

And yes, I said jobs.

Vâng, tôi đang nói đến công việc

And to me, how they were being treated

Với tôi, cách mà họ bị đối xử,

and the level of contempt shown to them

và sự khinh miệt mà người khác dành cho họ

and how easy it was to simply deny them something that we all need to live

và dễ dàng làm sao khi tước của họ những nhu cầu sống cơ bản nhất của con người

was disgusting.

thật kinh tởm.

(Applause)

(tiếng vỗ tay)

It's disgusting.

Thật đáng khinh.

But to me this also felt personal,

Cơ mà tôi cũng coi đây là vấn đề của mình,

even though I have no direct family ties to Detroit.

dẫu cho người thân của tôi không bị kẹt ở Detroit.

And here's why.

Và đây là lý do.

Many of the people who were facing shut offs were Black.

Phần lớn những người đối mặt với

tình trạng bị ngừng cung cấp nước là người da màu

Many were also like myself, Black women.

Nhiều người giống như tôi,

là phụ nữ da màu.

Và Chúa biết rằng đây không phải lần đầu tại Hoa Kỳ

And Lord knows it's not the first time in the United States

that Black people have been denied basic human rights like water.

mà người da màu bị tước bỏ quyền cơ bản

như sử dụng nước

So to me, that created an overwhelming urge

Vậy nên, điều này luôn thôi thúc tôi phải làm gì đó

to do something to help.

để làm gì đó giúp đỡ họ

I mean, I couldn't just read that and then go on about my day.

Ý tôi là, tôi không thể chỉ đọc qua tin đó và lơ nó đi được.

Then it became a question of what can I,

Rồi tôi tự hỏi liệu mình có thể làm gì,

sitting in my pajamas as one person at home, actually do?

chả lẻ cứ ngồi mặc bộ đồ ngủ như ở nhà tôi hay làm ư?

Well, what?

Hả, gì cơ?

Oh, oh, but wait.

Ồ, gượm đã.

I'm a programmer.

Tôi là lập trình viên cơ mà.

And a heavy, heavy social media user.

Và còn là một đứa nghiện mạng xã hội nữa.

So I decided to tweet.

Nên tôi quyết định sẽ đăng bài.

To tweet what I was reading about, what I was seeing, how I felt,

Đăng bài về cái tôi vừa đọc, cái tôi thấy, cái tôi cảm nhận,

to my online community of activists, politicians,

đến cộng đồng trực tuyến của những nhà hoạt động, chính trị gia

start-up founders and investors.

nhà khởi nghiệp và nhà đầu tư

Some like yourselves.

Và cả những người như các bạn đây.

And other programmers, of course.

Tất nhiên là cả những lập trình viên khác.

And over the course of a few hours of back and forth about what to do,

Và trong vài giờ thảo luận về những điều cần làm,

we resolved to do the simplest, most obvious thing

chúng tôi quyết định thực hiện cách đơn giản và thiết thực nhất

that would help somebody in this situation.

thứ có thể giúp vài người trong trường hợp này.

Đó là chi trả một vài hóa đơn nước.

We decided to pay some water bills.

To do that, I skipped work that day.

Để làm vậy, tôi phải bỏ dở việc hôm đó

I did not go to work that day.

Tôi không đi làm hôm ấy.

Và thay vào đó,

And instead,

I spent a few hours digging around on the water company's website.

tôi dành vài giờ lùng sục khắp trang web của các công ty nước.

And I found something interesting

Và tôi đã tìm ra vài thứ thú vị

that sort of jump-started what to do for people.

thứ sẽ là bước nhảy vọt trong việc giúp đỡ mọi người.

For some reason, there was a 400-page PDF of customers on the website

Vì vài lý do, có một danh sách PDF dài 400 trang

của khách hàng trên web

that the water company couldn't deliver their bills to through the mail,

mà công ty nước không thể gửi hóa đơn qua mail

and some of these were delinquent accounts.

và vài tài khoản trong số đó đã quá hạn.

But one of the things that was interesting about this list

Nhưng 1 trong những điều thú vị về danh sách ấy

đó là nó cũng bao gồm rất nhiều số tài khoản.

is that it also included account numbers for people.

So you just take one of those account numbers

Nên bạn chỉ cần chọn lấy một số

and, at that time, plug it into the website

và, ngay lúc đó, dùng nó đăng nhập vào trang web

and see everything about that account.

là sẽ biết mọi thứ về tài khoản đó.

So I did that.

Tôi đã làm thế.

And one of the things that was interesting, though, there,

Và một trong những điều thú vị, đó là,

was that I saw a "make a payment" button.

tôi thấy có nút “thực hiện thanh toán”.

So the idea then became, what if we got the account numbers of people

Nên ý tưởng giờ là, điều gì xảy ra nếu ta có số tài khoản của những người

that needed help and then made payments for them?

cần sự giúp đỡ và rồi thanh toán thay họ?

So a few hours later,

Nên ít giờ sau,

I built a website to find those people

Tôi tạo 1 trang web để tìm những người ấy

and start connecting them to people that needed help.

và bắt đầu kết nối họ với những người cần sự giúp đỡ.

And then I tweeted that.

Và rồi tôi đăng bài đó lên,

And to keep things simple,

Và tôi đơn giản hóa nó,

people who wanted to help

những người muốn giúp

simply would get instructions on how to log onto the utility's website

đơn giản là nhận được hướng dẫn về cách đăng nhập vào trang web tiện ích

as if they were the account holder

trong trường hợp họ là chủ tài khoản

and just make payments.

và cứ thế thanh toán.

And then once they had done that,

Và một khi họ làm thế,

they would send us the receipts

họ sẽ gửi chúng tôi biên lai

and we would send those to the families that had gotten the help.

và chúng tôi sẽ gửi chúng cho những gia đình được giúp đỡ.

And empowered with those donations, with those payments,

Và nhờ quyền lợi từ các đóng góp, thanh toán ấy,

they were able to go to the water company and advocate for themselves

họ có thể đến công ty nước và biện hộ cho mình

and demand that their water be turned back on.

rồi yêu cầu được cấp nước trở lại.

And in doing that,

Và nhờ làm thế,

that's how, in the first 40 or so days of doing this,

đó là cách, trong vòng 40 ngày đầu tiên và tiếp đó làm điều này,

we paid over 100,000 dollars in water bills by just simply --

Chúng tôi đã trả hơn 100,000 đô tiền nước một cách đơn giản --

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

By just simply sending people directly to the utility company's website

Bằng cách đơn giản là gửi họ thẳng đến trang web tiện ích của công ty

to pay five dollars, 10 dollars.

để trả 5 đô, 10 đô.

Whatever they could afford.

Bất cứ khoản nào họ có thể.

And I don't say that to brag,

Và ý tôi không phải để khoe

but instead to encourage you all

thay vào đó là để khuyến khích tất cả các bạn

to notice problems

hãy nhìn nhận vấn đề

and to think about what is the simplest,

và hãy nghĩ đâu là cách đơn giản nhất,

most obvious thing you can do to impact that problem.

thiết thực nhất mà bạn có thể làm để giải quyết vấn đề.

So first, what I’ll also say that was true for us,

Trước tiên, tôi muốn nhắn nhủ với các bạn rằng

is that it should be abundantly clear that whatever you do

không cần phải quá cầu toàn trong mọi việc rằng bạn phải làm mọi thứ thật hoàn hảo.

doesn't actually have to be perfect.

You don't have to do some big overarching thing like a nonprofit.

Bạn không nhất thiết phải lập ra cái gì đó lớn lao như 1 tổ chức phi lợi nhuận.

Because you won’t have all the answers when you start.

vì bạn sẽ không có hết câu trả lời khi mới bắt đầu đâu.

But what's beautiful about that

Nhưng điều đẹp đẽ ở đây

is that you don't actually need to have all the answers to get started.

đó là bạn không nhất thiết phải có hết câu trả lời khi mới bắt đầu.

And I will confess

Và tôi phải thừa nhận là

that if we had had all the answers, if we had known too much,

nếu ta đã có mọi câu trả lời, nếu ta đã biết quá nhiều,

we might not have actually gotten started.

ta có lẽ đã không dám bắt đầu.

So the next thing that's true is that ...

Nên chân lí tiếp theo đó là ...

When you put together and you start doing something that's imperfect

Khi bạn tổng hợp tất cả lại và bạn bắt đầu làm gì đó không hoàn hảo

and it's not finished,

và vẫn chưa trọn vẹn,

people will see what you're doing and they'll want to join you.

người khác sẽ thấy bạn làm và họ sẽ muốn chung tay với bạn.

They'll want to get together with you to make what you're doing bigger,

Họ sẽ muốn cùng với bạn để làm mọi thứ lớn mạnh hơn,

có sức ảnh hưởng hơn và ý nghĩa hơn.

more impactful, more meaningful,

but all in ways unique to themselves.

nhưng tất cả đều sẽ có cách làm riêng.

For us, that was the city employees who answered our emails on weekends.

Với chúng tôi, họ chính là những người lao động

trả lời mail của chúng tôi vào cuối tuần

And then during the week,

Và trong suốt cả tuần,

drove people to appointments to get their water turned back on.

họ hứa hẹn là sẽ đưa nước trở lại với mọi người.

It was the people in mutual-aid groups and nonprofits

Đó là các tổ chức viện trợ và phi lợi nhuận

that partnered with us

đã đồng hành cùng chúng tôi

to completely pay off the water bills for some families.

để thanh toán hoàn toàn các hóa đơn nước cho vài gia đình.

It was the people who actually really made this work possible

Đó là những người đã góp phần vào sự thành công của dự án này

by giving five dollars, 10 dollars, 20 dollars,

bằng cách cho đi 5 đô, 10 đô, 20 đô

some of whom had been in this situation themselves a few years prior,

vài người trong số họ cũng đã trải qua tình cảnh tương tự vài năm trước,

where they couldn't afford their own bills, but they now could,

khi họ không thể trả hóa đơn của mình, nhưng giờ thì có rồi,

so they were generous about it.

nên họ rất hào phóng.

It was the people who held bake sales

Đó là những người bán bánh mì

to help people that they didn't know

để giúp đỡ những mảnh đời xa lạ

and would never meet.

những người họ chưa từng gặp mặt.

People see you walking the walk,

Người ta thấy bạn đi qua,

and you'll understand that that compassion is contagious.

và bạn sẽ hiểu rằng lòng trắc ẩn vốn có tính lan truyền.

So I'd ask you in this moment then,

Nên lúc này đây tôi muốn hỏi các bạn,

what is it

đó là cái gì

that sends you down a rabbit hole of blog posts and news articles?

mà đã khiến bạn đắm chìm trong sự hỗn tạp của những bài blog và trang báo?

What leaves you so disgusted and annoyed that you would rather skip work or class

Cái gì ghê gớm và khó chịu đến mức mà bạn sẵn sàng bỏ qua công việc và việc học

and work on that instead?

và cặm cụi làm nó?

What is that for you?

Với bạn thì đó là cái gì?

It's got to be something.

Nó phải là thứ gì đó.

So suppose, for example,

Chẳng hạn như này,

you find out that the third graders at your old elementary school

bạn thấy có mấy đứa bạn bằng tuổi mình ở trường tiểu học

owe lunch money debt?

đang nợ tiền cơm trưa?

What if the most obvious thing to do for them

Sẽ ra sao nếu điều thiết thực nhất mà bạn có thể làm

is to pay off that lunch money debt,

đó là chi trả tiền cơm trưa cho họ,

sponsor some lunches, and then later on

tài trợ thêm các suất cơm trưa, và sau đó

go run for the local school board

tranh cử vào hội đồng trường địa phương

to push for systemic change around access to nutrition at school?

để thúc đẩy sự thay đổi về phổ cập dinh dưỡng học đường?

That's just an idea.

Đó chỉ là 1 ý tưởng.

Now you might hear this and say, "That's nice, it's cute,

Giờ khi bạn nghe qua, bạn sẽ nói, “Tuyệt, nghe dễ thương đấy,

but I don't really have time for that."

nhưng tôi không có thời gian cho nó.”

Or "Most problems are too big to work on, so why bother?"

Hay “Tôi còn nhiều vấn đề khác lớn hơn, sao tôi phải bận tâm chứ?”

I'll say you're not unique in thinking that at all.

Tôi muốn nói là không chỉ mỗi bạn nghĩ như thế đâu.

But if we just stick with the idea of doing the smallest at first,

Nhưng nếu ta chỉ kiên định với những ý tưởng nhỏ nhất trước tiên,

the most obvious thing,

cái thiết thực nhất,

and just think about for a second,

và cứ thử nghĩ vài giây xem,

what do you have the time,

Khi nào bạn có thời gian,

what do you have the resources,

khi nào bạn mới đủ nguồn lực,

what do you have the skills and the influence, even, to do?

khi nào bạn mới đủ kĩ năng và tầm ảnh hưởng, để làm?

To make happen.

Để hiện thực hóa nó.

For me, I was a programmer with a whole day job,

Với tôi, tôi là 1 lập trình viên toàn thời gian,

so I didn't actually initially have time to work on this all day either.

vì vậy ban đầu tôi thực sự không có thời gian để làm việc này cả ngày.

But using the skills and the resources and the network that I did have,

Nhưng nhờ dùng những kĩ năng và nguồn lực và mạng lưới mà tôi có,

we built out the original website and then grew it from there.

chúng tôi tự xây một trang web và phát triển nó từ đó.

So the next somewhat obvious

Vì vậy, phần tiếp theo đã rõ ràng

but I think hasty criticism that we sometimes hear

nhưng tôi nghĩ những chỉ trích vội vàng đôi khi ta nghe

is that what we did was just a band-aid.

đó là điều ta làm chỉ như dán 1 miếng băng cá nhân.

That whatever you end up doing is not going to be significant enough

Rằng dù kết quả là gì thì nó cũng sẽ không đủ thỏa mãn

rằng nó không thay đổi được gì đâu,

is not going to make a difference,

it's too fleeting of a thing to try to do to make a difference.

nó thật sự chỉ là những động thái thoáng qua nhằm cố tạo thay đổi

But is it not that the purpose of a band-aid is to give an injury,

Nhưng mục đích của băng cá nhân đâu phải là gây thương tích,

a place where something has gone wrong,

tại nơi mà vết thương đang ứa máu,

the opportunity to heal?

nó mang cơ hội hồi phục đến mà?

I'll say no,

Tôi bảo không,

initially, we weren't going to solve

ta sẽ không thể giải quyết triệt để

the root of why people couldn't afford their water bills.

gốc rễ của việc mà mọi người không thể trả nổi tiền nước.

And I'm not here to tell you either

Và tôi ở đây không phải để nói là

that benevolent strangers sitting at home in their pajamas

những người xa lạ nhân từ đang mặc đồ ngủ ngồi ở nhà

are a proper substitute for systemic structural changes to issues.

mới là sự thay thế thích hợp cho những thay đổi cấu trúc hệ thống đối với vấn đề.

But what I will tell you, though,

Mà điều tôi muốn nói đây là,

is that also, our solution didn't attack the poverty,

rằng dẫu cho, giải pháp của ta không công kích những người nghèo,

it didn't attack the unemployment,

nó không công kích người thất nghiệp,

it didn't attack the bad public policy.

nó không công kích các điều lệ công tồi tệ,

Yes, bad public policy

Đúng vậy, điều lệ công tồi tệ

that enthusiastically punishes people who are poor,

thứ đã thúc đẩy việc trừng phạt những người nghèo khó,

especially when they are Black or brown.

đặc biệt khi họ có làn da đen hoặc nâu.

But what we did give people,

Nhưng nếu ta cứ cho đi,

yes, what we did give people in that moment is relief.

Đúng, cái mà ta cho đi vào lúc đó là sự cứu tế.

So again, whatever you do,

Nên lần nữa, dù bạn làm gì,

if it's small and if it's an obvious thing,

Nếu nó có nhỏ và nếu nó quá hiển nhiên,

it doesn't mean that your impact can't actually be durable.

nó không có nghĩa là sự ảnh hưởng của bạn không thể lâu bền.

And that you shouldn't try to do something.

Và bởi thế nên bạn không cố làm điều gì đó.

And I say that because today,

Và tôi nói thể bởi hiện nay,

we have helped over 5,000 people with water bill payments just from --

chúng tôi đã giúp hơn 5.000 người trả được hóa đơn nước --

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you.

Cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Just from people again, giving five dollars, 10 dollars, 50 dollars

Một lần nữa là nhờ những người, đã cho đi 5 đô, 10 đô, 50 đô

whatever they can afford to contribute.

bất kể là bao nhiêu mà họ có thể.

And our ripples of compassion have actually gone even further.

Và những gợn sóng từ bi của chúng tôi đã thực sự tiến xa.

We got a major American city to start offering more compassionate assistance.

Chúng tôi có một thành phố lớn của Mỹ để bắt đầu cung cấp nhiều hỗ trợ từ bi hơn.

We had a US member of Congress and their office reach out to get help

Chúng tôi đã có một thành viên Quốc hội và văn phòng của họ tiếp cận để giúp đỡ

for their constituents.

cho các phần tử của họ.

We've had policymakers in three different states

Chúng tôi có những người làm điều lệ ở ba bang khác nhau

that we were able to help using our data, our knowledge,

và chúng tôi có thể giúp đỡ bằng cách sử dụng dữ liệu, kiến thức,

our experience

trải nghiệm của chúng tôi

to understand what's happening around water affordability

để hiểu được điều gì xảy ra quanh việc chi trả tiền nước

in their districts.

trong quận của họ.

Chúng tôi cũng có thể cộng tác với các tổ chức phi lợi nhuận

We've also been able to partner with other nonprofits

and mutual aid groups

và các nhóm viện trợ

to keep families from facing eviction, homelessness over their water bills.

để giữ các gia đình khỏi việc bị đuổi, bị vô gia cư bởi hóa đơn nước của họ.

We've also been able to help families avoid facing the threat

Chúng tôi cũng đồng thời giúp đỡ các gia đình tránh khỏi nguy cơ

of losing their kids.

mất quyền nuôi con của họ.

I also now do this work full time

Giờ tôi đang làm công việc này toàn thời gian

with the goal of helping utilities understand

với mục tiêu là nâng tầm hiểu biết

how to make water more affordable,

về việc làm cho tiền nước dễ chịu hơn,

make water more of a human right,

làm cho nước tiếp cận hơn với nhân quyền,

so that people also don't fall behind on their bills in the first place.

qua đó khiến người ta không phải khổ sở bởi hóa đơn của họ nữa.

Legendary comedian Lily Tomlin once said,

Diễn viên hài huyền thoại Lily Tomlin từng nói,

"I always wondered why people wouldn't do something about that.

“Tôi luôn tự hỏi sao con người không có động thái gì với nó.

Why somebody wouldn't do something about that.

Tại sao không ai làm điều gì đó cho chuyện này.

Then I realized I was somebody."

Rồi tôi nhận ra tôi chính là “ai đó” .”

So you don't even actually have to be a programmer to make a difference

Nên là bạn không nhất thiết phải là một lập trình viên để có thể tạo khác biệt

or even do what I did.

hay thậm chí là làm y hệt cách của tôi.

You just have to be, like Lily said, to be somebody.

Bạn chỉ cần như Lily nói, là một ai đó.

Somebody who sees a thing that can be fixed,

Là ai đó có thể thấy trong mọi thứ điều có thể khắc phục,

can be impacted,

có thể chịu tác động,

and do that.

và làm

Do something.

Làm điều gì đó.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause and cheers)

(Tiếng vỗ tay và chúc mừng)