How to Make Your Cat Happier — in 3 Minutes | Nicky Trevorrow | TED

Translator: Hoang Phuc Reviewer: Trần Thái Hưng

When I was asked to do this TED Talk,

Khi tôi nhận được lời đề nghị thực hiện bài nói chuyện TED này,

I sat down with my cat, as you do,

tôi ngồi xuống bên cạnh mèo của mình

and I thought,

và tôi nghĩ

điều gì sẽ tạo ra sự khác biệt to lớn nhất

what's going to make the biggest difference

to as many cats as possible?

cho càng nhiều chú mèo càng tốt?

What could it be?

Đó có thể là gì nhỉ?

Tôi nhìn con mèo để tìm nguồn cảm hứng và nghĩ

And I looked at my cat for inspiration and thought,

“Yes, that’s it, yes, Kato,” --

“Đúng rồi, là nó, đúng rồi Kato”

that’s his name --

Kato là tên con mèo

“Hãy nói cho mọi người biết về sức mạnh của việc vui chơi nào.”

"Let's tell everybody about the power of play."

If some people seem to be the cat people like me, hands up.

Nếu ai đó coi bản thân là người thích mèo thì giơ tay lên nhé.

Yes, welcome.

Được rồi, hoan nghênh.

Other people seem to be dog people, hands up.

Những người khác thích chó thì giơ tay lên nhé.

You're also welcome.

Bạn cũng được hoan nghênh.

It doesn't matter if you're not really a cat person.

Nếu bạn không thích mèo lắm thì không sao.

If cats aren't really your thing, that's fine.

Nếu bạn thực sự không thích mèo thì cũng không sao.

Just take the word cat in this talk

Hãy thay từ “mèo” trong bài nói này

and replace it with dog --

bằng từ “chó”

or horse, goat, child,

hoặc bằng từ “ngựa”, “dê“, “con nít” nhé

whatever your species of choice is.

bất cứ loài nào cũng được.

And that's because play is so fundamental to happiness

Đó là bởi vì vui chơi là nền tảng của hạnh phúc

that it affects so many different types of animals.

hạnh phúc thì ảnh hưởng đến nhiều loài động vật khác nhau.

In fact, there's research to show that even fish like to play.

Thực tế có một nghiên cứu cho thấy cá cũng thích vui chơi.

They actually jump into streams of bubbles and ride them to the top

Chúng nhảy vào dòng bong bóng, cưỡi theo dòng nước lên trên

and jump out and do it again.

nhảy ra ngoài rồi lặp lại.

In case you were wondering.

Phòng khi bạn tò mò.

Now when I tell people that I’m a cat behaviorist,

Khi tôi kể với mọi người rằng tôi là một nhà nghiên cứu hành vi mèo,

other than the confused looks I get,

thay vì mọi người bối rối nhìn tôi

which you can imagine,

bạn có thể tưởng tượng ra nó

and people saying, "A cat, a cat what?"

thì họ sẽ nói “nhà nghiên cứu gì cơ?”

Then -- they really are quite confused by it.

Rồi cuối cùng họ cũng bối rối khi nghe câu trả lời.

Then if they don't have a cat themselves,

Sau đó nếu họ không nuôi mèo

then they'll soon tell me that,

thì họ sẽ nói với tôi thế này

"Oh, yes, my mother's neighbor's friend's sister has a cat,"

“À, chị gái của bạn hàng xóm của mẹ tôi có nuôi mèo đấy”

and they'll often ask me questions about that cat's behavior.

rồi họ sẽ thường xuyên hỏi tôi các câu hỏi liên quan đến hành vi mèo.

It's a bit like those of you that are nurses

Nó giống như kiểu khi bạn là y tá

and you get everybody's medical questions.

mọi người sẽ hỏi bạn những câu hỏi về y học vậy.

Now invariably,

Lúc nào cũng vậy,

I'm often recommending interactive play

tôi sẽ trả lời là trò chơi tương tác

and feeding enrichment.

và làm phong phú cách cho ăn.

And that's because it has such a positive difference,

Đó là bởi vì hai thứ này mang đến sự khác biệt tích cực

such a big impact on their happiness.

và tác động mạnh mẽ đến hạnh phúc của chúng.

As you can see here from my cat Kato, play is not only fun,

Như bạn có thể thấy từ chú mèo Kato của tôi,

chơi không chỉ vui

it gets the gray matter working.

mà còn kích thích chất xám của nó nữa.

It's great way to connect with your cat.

Đó là một cách tuyệt vời để kết nối với mèo của bạn.

And it has lots of physical benefits as well,

Nó cũng mang lại nhiều lợi ích về thể chất

because all that extra exercise is an excellent tool

vì tất cả các bài tập bổ sung đó là một công cụ tuyệt vời

for helping overweight cats shed those extra pounds.

giúp những chú mèo bị thừa cân giảm cân.

This is the very gorgeous Moodles,

Đây là Moodles xinh đẹp,

and she came into Cats Protection's care weighing 6.7 kilograms.

cô mèo nặng 6,7 kg khi được tổ chức Cats Protection tiếp nhận.

Now her very fantastic owner not only continued the diet

Giờ thì nó đã có một người chủ không chỉ tiếp tục

that was already in place,

chế độ ăn kiêng đã có

but she also implemented a program of interactive play

mà còn áp dụng trò chơi tương tác

and feeding enrichment.

và làm phong phú cách cho ăn.

It's certainly made dieting a lot more fun.

Điều này chắc chắn mang đến nhiều niềm vui hơn khi ăn kiêng.

And this is Moodles today at her target weight of four kilograms,

Bây giờ Moodles đã đạt chỉ tiêu cân nặng là 4 kg

and she's a much happier and healthier cat for it.

và trở nên vui hơn cũng như khỏe mạnh hơn.

Play is important for every cat,

Vui chơi rất quan trọng đối với mỗi chú mèo,

young or old, all around the world.

dù còn bé hay đã già, trên toàn thế giới.

Now I know what you might be thinking.

Ngay lúc này tôi biết bạn đang nghĩ gì đấy.

"I know how to play with my cat."

“Tôi biết cách chơi với chú mèo của tôi”.

That's fine.

Không sao cả.

But if your cat were to give you a review,

Nhưng nếu chú mèo của bạn đưa cho bạn một lời nhận xét

what's it going to say?

thì nó sẽ nói gì?

Now, it might not say

Có thể nó sẽ không nói

"Could try harder."

“Cố chăm chỉ hơn”

But it might say: “Could try smarter.”

mà sẽ nói: “Cố thông minh hơn đi”.

So let's have a look at how to play the cat way.

Vậy chúng ta hãy cùng xem cách chơi theo kiểu mèo nhé.

I often act as a bit of a translator between cats and their caregivers.

Tôi thường đóng vai trò là người phiên dịch giữa mèo và người chăm sóc chúng.

This cat, for example, is saying,

Ví dụ, chú mèo này đang nói

"What is this?

“Đây là cái gì vậy?

This mouse is dead.

Con chuột chết rồi.

Bring it to me alive."

Mang cho tôi con chuột còn sống đi”.

And that's where the interactive play comes.

Đó là khi trò chơi tương tác bắt đầu.

Because if you just put it there in front of the cat,

Nếu bạn chỉ đặt nó ở trước mặt con mèo

it's not interesting.

thì không có gì thú vị.

You need to make it move,

Bạn cần khiến nó chuyển động,

you need to bring it to life.

khiến nó trở nên sống động.

And so you bring the mouse to the cat, and the cat goes,

Và rồi bạn đem con chuột đến chỗ con mèo và nó kiểu:

"No, no, no, no, not like that.

“Không, không, không, không, không phải như thế.

Make it run away from me."

Làm cho nó chạy trốn khỏi tôi đi”.

Because let's face it, not many --

Bởi vì sự thật là

You know, no self-respecting mouse would ever go up to a cat and go,

không có con chuột nào lại nhảy ra trước mặt con mèo và nói

"Hiya! Here I am!"

“Hiya! Tao đây!” cả

So we need to be thinking about how prey species actually move.

Chúng ta cần phải suy nghĩ về cách các con mồi thực sự di chuyển.

And then we need to be thinking about the fact

Và rồi chúng ta cần nghĩ đến thực tế là

that cats have got different play styles.

mèo cũng có nhiều phong cách chơi khác nhau.

Some cats prefer a game of rabbit,

Vài con mèo thích chơi theo kiểu vận động như thỏ

a bit like this cat.

giống như con mèo này.

And that's where they grab the toy with their front claws

Chúng vồ lấy đồ chơi bằng móng vuốt trước

and they bunny kick with the back legs.

và dùng chân sau đá vào nó như thỏ.

Other cats prefer a game where you move the toy across the floor,

Các con mèo khác lại thích chơi theo kiểu

bạn di chuyển đồ chơi trên sàn nhà

and maybe it makes like a little,

cho nó rung lên một chút rồi chạy thật nhanh trên sàn nhà

a little quiver over here and a mad dash across the floor,

just like a mouse might.

giống như chuột đang chạy vậy.

And then others prefer the toy to be moved up in the air, like this.

Các con khác lại thích đồ chơi được di chuyển lên không trung như thế này.

So this is a game like an erratic moth.

Đây là một trò chơi giống như bướm đêm bất thường vậy.

Now cats haven’t evolved to show an awful lot in their faces.

Mèo không được tiến hóa để biểu lộ nhiều điều trên khuôn mặt.

If you find them hard to read, that's OK,

Nếu bạn thấy đọc vị mèo khó quá thì không sao cả,

they've evolved that way.

mèo là vậy mà.

But if you look at this cat, you can see that the claws are out,

Nhưng hãy nhìn vào con mèo này,

móng vuốt của nó chìa ra,

the whiskers have come forwards and the mouth's open,

râu chĩa về phía trước và miệng mở ra

and they're so engaged and focused on that toy.

thì chứng tỏ chúng rất say mê và tập trung vào món đồ chơi đó.

This is a cat showing the face of joy.

Đây là cách mèo cho thấy nó đang vui.

You can also make it a lot more fun

Bạn cũng có thể khiến nó vui hơn

like this by just having it disappear out of sight,

bằng cách dấu đồ chơi

like under a newspaper or magazine like this.

dưới một quyển báo hoặc tạp chí như thế này.

And that makes it much more interesting.

Điều đó làm trò chơi thêm thú vị hơn nhiều.

It's really important that the cat is actually allowed

Có một điều rất quan trọng là hãy để mèo

to catch and kill the toy.

bắt và tiêu diệt món đồ chơi.

It makes the cat feel good.

Điều đó tốt cho mèo.

It's those happy hormones.

Đó là những hormone hạnh phúc.

So very, very important, catch and kill the toy.

Rất, rất quan trọng, bắt và tiêu diệt món đồ chơi.

And that's where, spoiler alert,

Tôi cảnh báo trước là

the laser pens can be a bit of a problem,

bút laser có thể gây ra một chút vấn đề,

because it can cause frustration

vì nó có thể khiến mèo bực bội

where the cat can't ever catch the red dot.

do nó không thể bắt được cái chấm màu đỏ đó.

So if you do have a laser toy at home, fear not.

Nếu bạn có bút laser đồ chơi ở nhà thì đừng dùng nó nhé.

You just need to end the game always on a physical toy like this

Bạn chỉ cần kết thúc trò chơi bằng một đồ chơi vật lý như thế này

so they can actually catch and and kill the toy.

để chúng có thể thực sự bắt và tiêu diệt đồ chơi.

You may be concerned, perhaps that, you know,

Bạn có thể thấy lo lắng rằng

maybe all of this play is just training our cats

có lẽ tất cả trò chơi này chỉ đang huấn luyện mèo

to become more proficient hunters.

trở thành thợ săn thành thạo hơn.

But you'll be very pleased and relieved to hear

Nhưng bạn sẽ thấy vui và nhẹ nhõm khi biết rằng

that the latest research shows

nghiên cứu mới nhất cho thấy

that if you just play with your cat for a few minutes, several times a day,

nếu bạn chỉ chơi với mèo trong vài phút, vài lần trong một ngày

it actually reduces hunting behavior.

thì hành vi săn mồi của mèo sẽ thực sự giảm đi.

OK, now some people might think,

Ngay lúc này có vài người sẽ nghĩ là

"It's all very well and good,

“Nghe thì hay đấy,

but my cat doesn't really like to play.

nhưng con mèo của tôi không thích chơi.

They're too old.

Nó quá già rồi.

They're too lazy.

Nó quá lười.

That won't work for my cat."

Điều đó sẽ không hiệu quả với mèo của tôi đâu.

And some people really think that their cat doesn't play at all.

Có vài người lại nghĩ rằng mèo của họ không chơi chút nào.

Tôi có khách hàng nói là: “Không, mèo của tôi không chơi”.

I had one client who said, "No, my cat doesn't play."

And yet, during the conversation, I found out that her cat does play,

Tuy nhiên, trong suốt cuộc trò chuyện, tôi phát hiện ra mèo của cô ấy chơi

but only for five minutes.

nhưng chỉ trong 5 phút.

This is play.

Đây là chơi.

It's just that the owner expected her cat to play for half an hour or more.

Chỉ là người chủ mong đợi mèo của mình sẽ chơi trong hơn tiếng rưỡi.

Much like a dog would.

Giống như chó vậy.

But cats are not small dogs.

Nhưng mèo thì không phải những con chó nhỏ.

Now as children, we were taught not to play with our food.

Khi còn nhỏ, chúng ta được dạy rằng không được chơi với đồ ăn.

And I’m here to ask all of you to not only play with your cat’s food

Tôi ở đây để khuyến khích các bạn không chỉ chơi với đồ ăn của mèo

but, more importantly,

mà quan trọng hơn là

get your cat to play with their food.

để mèo của bạn chơi với đồ ăn của nó.

Feeding cats in a way that's more interesting

Cho mèo ăn theo một cách thú vị hơn

gets their minds working.

giúp kích thích não mèo.

It's mentally stimulating.

Điều này giúp kích thích tinh thần.

In short, for very little effort,

Nói tóm lại, chỉ với chút nỗ lực,

you can actually change your cat's happiness

bạn thực sự có thể thay đổi trạng thái hạnh phúc của mèo

and you can change their life in just three minutes,

và có thể thay đổi cuộc sống của chúng chỉ trong 3 phút,

because that's how long it takes to show a cat feeding enrichment,

vì 3 phút đủ để cho mèo thấy thử thách khi ăn

also known as puzzle feeders.

hay còn gọi là đồ chơi chứa thức ăn.

And it simply just means feeding a cat in a way

Nó đơn giản chỉ là cho mèo ăn theo cách

that's much more interesting than just in a bowl.

thú vị hơn là chỉ cho đồ ăn luôn vào bát.

Now some people may have dabbled in feeding enrichment,

Có vài người chắc hẳn đã thử qua sự phong phú trong cách cho ăn,

probably accidentally,

có lẽ là do tình cờ

when they’ve gone down the pet shop and picked up a puzzle ball like this.

họ ghé vào cửa hàng thú cưng và mua một quả bóng câu đố như thế này.

And they’ve given it to their cat,

Và họ đưa quả bóng đó cho con mèo

and then they’ve got frustrated and thought,

nhưng rồi thấy nản lòng và nghĩ rằng

“It doesn’t work.”

“Nó không có tác dụng”.

Because the cat’s disinterest has left them disheartened.

Bởi vì sự thờ ơ của con mèo đã khiến họ nản lòng.

But fear not, because I have a few handy tips up my sleeve

Nhưng đừng lo lắng vì tôi có một vài mẹo hữu ích

and that is to keep it simple.

để giúp bạn thực hiện mọi việc một cách đơn giản.

Now, as much as I love,

Mặc dù tôi rất thích,

I do love the puzzle balls, they are brilliant,

tôi rất thích những quả bóng câu đố, chúng rất tuyệt vời,

but these are medium-level toys.

nhưng chúng chỉ là đồ chơi ở mức trung bình.

We need to start off really simple with something like this, OK?

Chúng ta cần bắt đầu thật đơn giản với thứ gì đó như thế này, được chứ?

You can find this online.

Bạn có thể tìm nó ở trên mạng.

And you want to start everybody off in an egg box.

Bạn có thể bắt đầu với một hộp trứng.

It’s brilliant because they’re free,

Một bắt đầu tuyệt vời vì nó miễn phí

and you just put in the biscuits where the eggs would normally sit.

rồi bạn đặt bánh quy cho mèo vào những lỗ để trứng.

Bạn cần đổ bánh quy ra bằng ngón tay của bạn

And you need to pour it out with your fingers

and show the cats how to use it.

và chỉ cho mèo cách ăn.

And then for the next level up,

Ở mức độ cao hơn,

you can cover the biscuits with a bit of paper.

bạn có thể che bánh quy bằng các mẩu giấy.

If you want it to be really difficult, you can then shut the lid.

Nếu bạn muốn tăng độ khó thì đóng luôn cái nắp lại.

And it's so much fun watching these cats hunt for their food.

Sẽ rất thú vị khi xem mèo săn tìm thức ăn.

Once they've mastered the egg box,

Khi mèo đã thuần thục với hộp trứng

you can move on to the toilet roll pyramid.

hãy chuyển sang tháp lõi giấy vệ sinh.

This one is fantastic for children,

Cách này rất phù hợp cho các bạn nhỏ,

a great one I'd like to see done in schools,

tôi muốn thấy hoạt động này diễn ra tại trường học

particularly because there's no sharp scissors involved.

vì không cần dùng đến kéo sắc nhọn.

And you just need to sellotape all the joins front and back,

Và bạn chỉ cần dán băng keo tất cả các mối nối ở mặt trước và mặt sau,

and then put the biscuits in where the toilet roll tubes are,

sau đó đặt bánh quy vào lõi giấy vệ sinh

and then allow the cat to get them out.

rồi để mèo lấy chúng ra.

So you can see, very simple ideas,

Đó là những ý tưởng rất đơn giản

they're free and a lot of fun.

chúng miễn phí và rất thú vị.

So those are my two tips.

Đó là hai lời khuyên của tôi.

Keep it simple and show the cats how to do it.

Hãy làm đơn giản và chỉ cho mèo cách làm.

Many years ago,

Nhiều năm trước,

I helped a caregiver

tôi đã giúp một người chăm sóc

and I was explaining how to introduce a puzzle ball to the cat.

và giải thích cách giới thiệu bóng câu đố cho mèo.

So we talked through it,

Chúng tôi đã trao đổi kĩ về nó

and she rung me up a while later,

và một lúc sau cô ấy gọi điện cho tôi

quite exasperated, and said, "Nicky, I've done what you said.

giọng khá bực bội và nói: “Nicky, tôi đã làm theo những gì cô bảo rồi.

I got down on my hands and knees,

Tôi đã quỳ xuống

and I've been batting around this puzzle ball now for two hours,

và chơi đùa với quả bóng câu đố này suốt hai tiếng,

and the cat still doesn't understand.

vậy mà con mèo vẫn không hiểu.

She just follows me and eats all the biscuits."

Nó chỉ lững thững theo tôi và ăn hết cả bánh quy.

Yeah, that cat knows what she's doing.

Con mèo đó biết cô ấy đang làm gì.

And that cat knows how to use a puzzle ball

Và nó cũng biết cách sử dụng quả bóng câu đố

but she's getting the caregiver to do all the hard work.

nhưng nó bắt người chăm sóc nó làm hết những công việc khó khăn.

And you get pairs of cats like this as well,

Bạn có một đôi mèo như này

where one cat does all the hard work

một con thì làm hết những công việc khó khăn

and the other cat swoops on in and eats the biscuits.

con còn lại thì lao tới và ăn hết bánh quy.

I particularly like this puzzle board

Tôi rất thích bảng câu đố này

because it's got, if you can just about see,

vì nó có nếu bạn có thể thấy

it's got about four different sections on there.

nó có khoảng bốn phần khác nhau trên đó.

So it's different ways for the cat to think and use their brain

Điều đó giúp mèo suy nghĩ ra các cách khác nhau và dùng não của mình

and figure out how they're going to get the food.

để tìm ra cách lấy thức ăn.

The little bowls you can see near the beginning, near the cat,

Những cái chậu nhỏ ở phía đầu tiên, gần mèo

are also really good for wet food,

cũng rất tốt để đặt thức ăn ướt

so it's quite a good one for both wet and dry food.

nó phù hợp để đặt cả thức ăn khô và ướt.

This one is one of our cats in care, in Cats Protection's care,

Đây là một trong số bốn con mèo của chúng tôi ở tổ chức Cats Protection

because we do use the feeding enrichment quite a lot.

chúng tôi làm phong phú cách cho ăn khá thường xuyên.

Now this is one of those "do not try this at home,"

Đây là một trong các cách “không nên thử tại nhà”

unless your cat has been doing a lot of enrichment

nếu mèo của bạn không quen tiếp xúc với thử thách khi ăn

và không biết rõ chúng nên làm gì.

and knows exactly what they're doing,

because this cat has worked through from easy through to middle

Con mèo này đã tiếp xúc từ mức độ dễ đến trung bình

right through to sort of hard, master level.

rồi đến khó, siêu khó.

But you can see that it's a lot of fun.

Tuy nhiên bạn có thể thấy nó rất thú vị.

And also, it really does slow down feeding.

Và nó cũng thực sự làm chậm quá trình ăn.

It's particularly good if you've got cats that will just eat a lot of food

Nó rất phù hợp cho các con mèo ăn rất nhiều

and then regurgitate it up.

rồi sau đó nôn hết ra.

Where's the biscuit?

Bánh quy đâu rồi?

It's on her back.

Trên lưng con mèo.

They do make cute videos as well.

Chúng cũng tạo ra các video đáng yêu nữa.

So you can see that really, we're not teaching cats how to play.

Bạn có thể thấy chúng ta không dạy mèo cách chơi.

They're teaching us.

Chúng dạy chúng ta.

We just have to listen to them,

Chúng ta chỉ cần lắng nghe chúng

and we need to learn their preferences.

và tìm hiểu sở thích của chúng.

Because once you get the basic principles of feeding enrichment,

Vì khi bạn nắm được nguyên tắc cơ bản của làm phong phú cách cho ăn

the world is your oyster,

thế giới nằm trong tay bạn,

and you're only limited by your imagination.

bạn chỉ bị giới hạn bởi trí tưởng tượng của mình thôi.

So you just need to take the feeding enrichment

Bạn chỉ cần làm phong phú cách cho ăn

and build up really slowly in complexity over time

và từ từ tăng dần độ khó theo thời gian

to your own individual cat's pace.

theo tốc độ của mèo nhà bạn.

I think that feeding enrichment is just as fun for us

Tôi nghĩ rằng làm phong phú cách cho ăn cũng thú vị đối với chúng ta

as it is for the cats.

như đối với mèo vậy.

So go ahead, give it a go.

Vậy thì hãy thử xem.

It's fun, it's easy, and it takes very little effort.

Thật thú vị, dễ dàng và không tốn nhiều công sức.

You've got three minutes, right?

Bạn có ba phút, đúng không nào?

It may not change the world,

Nó có thể không làm thay đổi thế giới

but it will change the world for your cat.

nhưng sẽ làm thay đổi thế giới của mèo nhà bạn đấy.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Thank you very much.

Xin cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)