How Babies Think About Danger | Shari Liu | TED

Translator: Ngọc Trâm Alissa Reviewer: Thien Vo

So today I'm here to talk to you about babies

Hôm nay tôi muốn chia sẻ với mọi người về cách

and their understanding of the world.

mà trẻ nhỏ nhìn nhận thế giới xung quanh.

Specifically, their understanding of dangerous situations.

Mà cụ thể là cách chúng nhìn nhận những mối nguy tồn tại quanh chúng.

But first, in case you haven't interacted with a baby recently,

Nhưng trong trường hợp bạn chưa từng tiếp xúc với trẻ nhỏ

here are some clips of what we call typical one-year-old behavior.

tôi sẽ cho mọi người xem hành vi tiêu biểu của một đứa trẻ một tuổi

Well, from this, you might think

Chà, xem xong, hẳn các bạn sẽ nghĩ

that babies don't understand anything about dangerous situations.

những đứa trẻ không nhận thức được tình huống nguy hiểm với chúng.

Or maybe they don't understand anything about anything.

Hoặc đơn giản là chúng chẳng hiểu gì về thế giới này.

But today, I'm going to tell you five surprising things

Nhưng hôm nay, tôi sẽ tiết lộ năm điều bất ngờ

that I learned while I did this work.

mà tôi đã tìm ra khi làm nghiên cứu này.

The first surprise is that babies are really willing to do dangerous things.

Đầu tiên là, trẻ nhỏ hoàn toàn sẵn sàng làm những chuyện nguy hiểm.

So these are videos captured in the lab.

Đây là những video thu được tại phòng kín của chúng tôi.

And the finding from this work is that one-year-old babies

Và kết quả là đứa bé một tuổi này

are perfectly willing to walk off the edge of these steep drop offs

có thể tự tin bước xuống những chiếc hộp hoặc vị trí cao

without even thinking twice.

mà chẳng suy nghĩ gì.

And in fact, they need months of experience learning to walk

Nhưng thực ra, trẻ nhỏ phải tập đi hàng tháng trời

before they start to show any signs of fear in these situations.

trước khi chúng có dấu hiệu sợ hãi với tình huống thế này.

So that was what I completed before I started my PhD.

Đây là kết quả mà tôi có được trước khi học lên Tiến sĩ.

And so I looked at these findings and I thought,

Khi nhìn những kết luận này, tôi chợt nghĩ

Really? Is it really true that babies are oblivious to danger?

Có thật là trẻ con sẽ tự đặt mình vào tình huống nguy hiểm sao?

Or could we figure out another way to study this question?

Hoặc, ta có thể nghiên cứu vấn đề này theo cách khác được không?

So the history of developmental psychology tells us that if we study babies

Quá trình phát triển tâm lý học đã chỉ ra nếu chúng ta nghiên cứu trẻ con

by measuring complex behaviors,

chỉ qua tính toán hành vi phức tạp,

we might miss out on hidden truths about their minds.

ta có thể bỏ lỡ những sự thật ẩn trong tâm trí của chúng.

So what should we do instead?

Vậy chúng ta nên làm gì?

Well, another way is, we can ask them what they think

Chính là, ta có thể hỏi trẻ nhỏ chúng nghĩ gì khi thấy

when other people are put into the same situation.

người khác rơi vào tình huống tương tự.

From the first months of life,

Ngay từ những tháng đầu đời,

babies have expectations about the world,

trẻ sơ sinh đã tưởng tượng về thế giới,

that objects are solid and don't float in mid-air,

nơi có vật thể cứng rắn, không lơ lửng trên không,

that people have intentions and goals.

nơi mọi người có ý định và mục tiêu hẳn hoi.

And their expectations are often clearest

Và thứ rõ ràng nhất ta có thể thấy

when they themselves are looking at the events

là khi chúng thích tự nhìn nhận những sự việc

rather than participating in them.

hơn là trở thành một phần của sự việc.

So that's going to be surprise number two.

Vậy nên hãy đến với điều bất ngờ thứ hai.

If you test babies at the same age as I just showed you,

Nếu thử nghiệm trên một bé khác trạc tuổi em bé trong hình,

in the second way,

theo cách thứ hai,

you see a completely different pattern of results.

ta sẽ thu được kết quả hoàn toàn khác.

So, here is an example of one of our stimuli.

Đây là ví dụ minh họa cho một thử nghiệm của chúng tôi.

And babies are going to see someone else, this red guy in the middle,

Đứa trẻ nhìn thấy ngay đây, là anh chàng màu đỏ ở giữa,

face choice: to jump left or jump right.

rồi chọn: nhảy sang bên trái hay bên phải.

Now intuitively, you can recognize that one of these choices

Nhìn cũng đủ thấy, rõ ràng một trong hai lựa chọn

is more dangerous than the other.

nguy hiểm hơn cái còn lại.

Falling in the ditch on the left would be a lot worse.

Ngã vào cái hố bên trái tất nhiên sẽ nguy hiểm hơn.

So all else being equal, maybe this red guy is going to go right.

Nếu theo bình thường, thì anh chàng hẳn nên nhảy sang bên phải.

And the question for babies was: can they make that distinction,

Và câu hỏi cho đứa trẻ: liệu chúng có phân biệt được không?

and do they have that same expectation?

Và chúng có nghĩ được nhiều như thế không?

So here we're measuring how long babies look at each of these outcomes.

Vậy nên chúng tôi đã đo thời gian mà đứa trẻ cân nhắc lựa chọn.

And the simple logic of this measure is that babies,

Lý luận đơn giản của biện pháp này là trẻ sơ sinh

and indeed people of all ages,

hay bất cứ ai ở mọi lứa tuổi,

tend to pay more attention to what's surprising.

thường chú ý nhiều đến những yếu tố bất ngờ.

In this case, when the red guy does the more dangerous thing.

Và đây, khi anh chàng màu đỏ thực hiện hành vi nguy hiểm hơn.

So here's what we found.

Tôi thu được kết quả như sau.

I'm plotting looking time on seconds on the vertical axis

Tôi đã đánh dấu thời gian quan sát lên trục dọc

and in red is the average looking

màu đỏ là thời gian nhìn trung bình khi

when babies saw the more dangerous choice, in green,

trẻ nhìn thấy lựa chọn nguy hiểm hơn, trong ô màu xanh.

and the safer choice, in pink.

Lựa chọn an toàn hơn trong ô màu hồng.

So indeed, they look longer when someone chooses a dangerous thing

Kết quả là, trẻ quan sát lâu hơn khi ai đó chọn nguy hiểm

over a safe thing.

thay vì lựa chọn an toàn.

But in contrast, the very same babies responded completely differently

Trái lại, những đứa trẻ giống nhau thường đưa ra lựa chọn khác nhau

when they saw these very, very similar control videos

khi chúng nhìn thấy những video thí nghiệm giống nhau

with the same obstacles,

với các chướng ngại tương tự,

except this time there are no characters in the scene,

nhưng lần này không có thứ gì trong video cả,

so there's no danger at all.

không có gì nguy hiểm cả.

And this suggests that they're not responding to the obstacles themselves,

Kết quả này cho thấy trẻ nhỏ không tự phản ứng với các chướng ngại,

and they're actually really responding to the danger

mà chúng chỉ phản ứng với nguy hiểm

that's imposed by the obstacles.

do các chướng ngại gây ra.

So that's the second surprise.

Đây cũng là bất ngờ thứ hai.

Babies do understand something about dangerous situations,

Trẻ sơ sinh hiểu rõ về các tình huống nguy hiểm,

but remember, based on their own choices, this is shocking.

nhưng tất cả dựa trên lựa chọn của chúng. Sốc lắm đúng không.

We wouldn't expect a one-year-old to care about the distinction

Chúng tôi không dám tin một đứa trẻ một tuổi sẽ quan tâm đến

between a deep versus a shallow drop at all.

sự khác biệt giữa độ nông và độ sâu.

But measured in this way, babies are making exactly that distinction

Nhưng theo cách này, trẻ sơ sinh hình thành nhận thức sự khác biệt khi

when someone else faces the same choice.

người khác gặp tình huống tương tự.

So surprise number three is that this finding generalizes

Vì vậy, điều ngạc nhiên thứ ba là phát hiện này khái quát hóa

regardless of whether babies are tested in sterile lab environments like this,

bất kể em bé có được thử nghiệm trong phòng kín như thế này hay không,:

an empty room with nothing else but our videos to look at

một căn phòng trống không có gì khác ngoài video trên màn hình TV

and cluttered home environments.

và đầy ắp các món đồ chơi hoặc thiết bị.

So in the middle of this work, COVID hit

Giữa lúc nghiên cứu, COVID bùng phát

and developmental psychologists everywhere scrambled to figure out

và các nhà phát triển tâm lý học đã tranh giành để tìm ra cách

whether data collection was even possible.

thu thập nguồn dữ liệu khả thi nhất.

If you ask me, I would have predicted definitely not.

Nếu là tôi, tôi chắc chắn sẽ đoán là không thể.

There's a reason that we conduct studies in the lab.

Vậy nên chúng tôi làm thí nghiệm trong phòng kín.

Our movies can be projected to these huge screens,

Video được chiếu lên màn hình khổng lồ

we can minimize distraction,

để giảm thiểu sự sao nhãng,

we can get highly precise,

những video chất lượng cao

high-definition videos of where the babies are looking.

độ phân giải cao để các bé có thể nhìn cho rõ.

But we figured we had to try.

Nhưng rồi phải thử cách khác.

So after a long process of figuring out exactly how to do this,

Sau một quá trình dài tìm tòi phương thức chính xác nhất, cuối cùng

we ended up calling, video calling families at home,

chúng tôi đã gọi điện, gọi video cho gia đình ở nhà,

and they played the same movies for babies on their laptop screens.

và nhờ họ chiếu phim tương tự cho trẻ trên màn hình máy tính xách tay.

And we measured their looking behaviors just like before.

Chúng tôi sẽ đo thời gian nhìn của chúng như trước đây.

So let's just pause and take stock of all the differences between these two setups.

Vì vậy, hãy tạm dừng và kiểm tra tất cả sự khác biệt giữa hai thiết lập này.

In many ways, this was doomed to fail.

Theo dự tính, thí nghiệm sẽ thất bại.

I certainly thought it was going to fail, but that's not what happened.

Tôi đã dự tính thí nghiệm sẽ thất bại, nhưng chuyện đó không xảy ra.

So on the left are the results I just showed you,

Bên trái là kết quả tôi vừa đề cập

with babies tested in the lab,

của em bé trong phòng kín,

and on the right is the same experiment we repeated

và bên phải là thí nghiệm tương tự mà chúng tôi làm

in a new group of babies tested at home.

với nhóm trẻ được thử nghiệm ở nhà.

And as you can see, the main results look remarkably similar.

Và như mọi người thấy, kết quả gần như tương đồng.

So that was surprise number three.

Và là sự thật ngạc nhiên thứ ba.

This finding is similar regardless of whether babies are tested in the lab

Kết quả nghiên cứu sẽ tương đồng dù trẻ được làm kiểm tra tại phòng kín

or at home.

hay tại nhà.

So I just want to pause and state how non-trivial

Tôi muốn khẳng định chuyện này hoàn toàn mới mẻ

and actually really groundbreaking this was for my field.

và đột phá thế nào trong lĩnh vực của tôi.

My prediction, that we cannot study babies using these measures at home,

Dự đoán việc không thể nghiên cứu theo phương pháp này cho trẻ tại gia

wasn't true at all.

là hoàn toàn sai lầm.

And during this process,

Trong suốt quá trình,

we learned not only that these studies can work at all,

chúng tôi biết các phương pháp này không những hiệu quả,

but that they can actually work really well.

mà còn được tiến hành rất thuận lợi.

And at the end of the day, this process was just easier and faster for everyone.

Vào cuối ngày, quá trình này lại còn vừa nhanh vừa dễ cho mọi người.

So we ended up being able to collect video data faster than ever before,

Vì vậy, cuối cùng chúng tôi có thể thu thập dữ liệu nhanh chóng,

which actually required us to engineer new tools for processing the data.

và cũng đòi hỏi chúng tôi phải thiết kế các công cụ mới để xử lý dữ liệu.

So here I'm showing you a tool we built that can find a baby's face,

Đây là công cụ mà chúng tôi dùng để nhận dạng khuôn mặt của trẻ,

given a webcam of their study

đưa cho các bé một loại webcam

and detect where they're looking as good as a human can,

để xác định gương mặt của trẻ với chất lượng tốt nhất có thể,

that is robust, even for these very fuzzy,

hoạt động mạnh mẽ, kể cả khi webcam có mờ hay

low-quality webcam videos.

chất lượng thấp.

So this whole experience was amazing for our team.

Đây quả là trải nghiệm tuyệt vời với toàn bộ đội ngũ nghiên cứu.

And for me, this experience is its own achievement.

Và với tôi, trải nghiệm này là thành tựu nghiên cứu mang lại.

It took families and scientists working together

Đòi hỏi gia đình và đội nghiên cứu làm việc cùng nhau

to figure out how to study baby minds in a changing world.

để tìm cách khám phá tâm trí trẻ trong một thế giới đang thay đổi.

So that was surprise number four.

Đó là điều ngạc nhiên thứ tư

The pandemic, rather than delaying and maybe ending the work in my field,

Những tưởng đại dịch sẽ trì hoãn chấm dứt công việc của tôi,

actually accelerated it.

lại góp phần thúc đẩy mọi thứ.

I never would have tried online research had COVID not happened,

Có lẽ tôi sẽ không làm nghiên cứu online nếu COVID không xảy ra,

but now that we've tried it,

nhưng tôi đã thử,

it's vastly expanded the reach of our work.

và nó giúp tôi mở rộng phạm vi nghiên cứu.

These tools enable us to study babies anywhere in the world

Phương thức này giúp tôi làm nghiên cứu phạm vi toàn cầu

with an internet connection.

qua kết nối internet.

It lets us work with families of varying demographics,

Chúng tôi được tiếp xúc với gia đình đa dạng bản sắc

and it lets us more easily access clinical populations

và dễ dàng tiếp cận với những thành phần dân cư

that can be harder to reach.

thường hay khó tiếp cận.

So the last surprise, surprise number five.

Và đây cũng bất ngờ cuối cùng, bất ngờ thứ năm.

All along I've been telling you that babies look longer

Nãy giờ, tôi đã đề cập trẻ nhỏ sẽ quan sát lâu hơn

when someone chooses a dangerous action

khi ai đó chọn hành động nguy hiểm

or are willing to do really dangerous things,

hoặc sẵn sàng làm những chuyện nguy hiểm,

when I probably should have said "on average."

nhưng lẽ ra tôi nên nói đây là “trung bình”.

On average,

Trung bình số lượng

the babies we tested look longer at X,

em bé tham gia thử nghiệm nhìn X lâu hơn,

on average, babies are willing to do Y.

và trung bình số em bé sẽ làm chuyện Y.

So to illustrate this point,

Để củng cố điểm này,

here are the same graphs I showed you before,

tôi sẽ trình bày một biểu đồ tương tự,

but hidden in these graphs, and in all the data sets from my field,

nhưng trong biểu đồ và trong dữ liệu chuyên ngành, có sự khác biệt

are vast individual differences.

rất lớn giữa các cá thể.

So now I've added back all the raw data that you didn't see before.

Bây giờ tôi đã thêm lại tất cả dữ liệu thô chưa qua xử lý.

Now each pair of points is a baby.

Mỗi cặp điểm là một em bé.

And as you can see, there's striking variability between babies

Và như bạn có thể thấy, có sự thay đổi đáng chú ý giữa

that average out to an effect.

các bé chịu tác động trung bình.

Now to be clear,

Nói rõ trước,

I don't think this undermines the conclusion of the work.

tôi không nghĩ chuyện này sẽ ảnh hưởng đến kết quả.

The key prediction is that at home and in the lab,

Cốt lõi chính là tại nhà và tại phòng kín,

babies are sensitive to something about these dangerous situations.

trẻ con rất nhạy cảm với những hoàn cảnh nguy hiểm.

But one remaining puzzle from my field

Nhưng tôi vẫn còn một câu hỏi:

is what these individual differences mean.

sự khác biệt giữa các trẻ có ý nghĩa gì.

So one answer is, that's just measurement noise.

Và câu trả lời chính là, chỉ là nhiễu quá trình đo lường.

We're studying babies,

Trong lúc nghiên cứu,

they can't follow directions, they have short attention spans,

trẻ con sẽ không làm theo chỉ dẫn và tập trung hoàn toàn,

they're free to basically look as long as they want.

chúng có thể tự do nhìn bao lâu tùy thích.

So maybe these differences don't mean anything.

Nên những khác biệt này không ảnh hưởng gì cả.

It's just random noise.

Chỉ là ngẫu nhiên thôi.

A second answer is that part of these differences is driven by external factors.

Thứ hai, một phần của những khác biệt hình thành do yếu tố bên ngoài.

So maybe, for our online sample,

Nên đối với các trẻ tham gia trực tuyến,

the babies who showed the biggest effects had the biggest screens to look at,

các bé được xem hiệu ứng tuyệt nhất trên màn hình lớn nhất

or maybe the clearest internet connections.

hoặc có thể kết nối internet mạnh mẽ.

And the third answer, maybe the one that's the most interesting,

Và thứ ba, có lẽ cũng là câu trả lời thú vị nhất,

is that these differences reflect something that's true

là những khác biệt này phản ánh phần nào đó

about the actual differences between these babies.

về sự khác biệt thực tế giữa các trẻ khác nhau.

So for example, suppose that we put babies from this looking time study

Giả sử chúng ta đặt những đứa trẻ từ nghiên cứu thời gian nhìn này

in the physical situations that I showed you

vào các tình huống thực mà tôi đã chiếu lên

from the beginning of the talk.

từ đầu buổi diễn thuyết.

Remember, there are individual differences in those experiments too.

Hãy nhớ rằng, có những khác biệt nho nhỏ trong các thí nghiệm đó.

So a question could be, would the babies who show the strongest effects here

Có một câu hỏi là, liệu những đứa trẻ chịu tác động mạnh nhất

be the ones who also are more likely to be afraid

sẽ là những đứa trẻ dễ sợ hãi

and avoid doing the dangerous things themselves?

và tránh làm những điều nguy hiểm không?

And similarly, are the babies who do not show an effect here

Tương tự, có phải những em bé không chịu nhiều tác động sẽ là

the ones that are willing to kind of boldly plunge into the abyss?

những bé sẵn sàng lao vào hiểm nguy?

So to be clear, I don't know which one of these answers is right,

Để tôi nói rõ, tôi cũng không biết đâu mới là câu trả lời đúng,

but I think it's important to show this variability in our papers

nhưng quan trọng là phải trình bày sự thay đổi này trong báo cáo

and to study them.

và nghiên cứu thật kỹ.

So I think that these challenges are actually tractable,

Tôi nghĩ những thách thức này có thể giải quyết được,

in part because of the tools that were delivered by the pandemic.

một phần là do các công cụ bất ngờ xuất hiện trong đại dịch.

So stay tuned and maybe I'll have an answer for you

Hãy kiên nhẫn và biết đâu tôi sẽ có câu trả lời

next time we see each other.

trong lần gặp tới thì sao.

So that's the last surprise, certainly a surprise for me,

Đó là bất ngờ cuối cùng, và là một bất ngờ đối với tôi

who started out looking at bar plots of average behaviors

khi tôi xem xét biểu đồ trung bình hành vi

and assuming that most babies behave the same.

và từng nghĩ rằng hầu hết các em bé đều cư xử giống nhau.

Instead, there's variability in human development

Nhưng, có sự đa dạng trong sự phát triển nhân loại

on just about any measure we can make,

dù dựa trên bất kỳ cách thức đo lường nào,

on just about any topic we can study,

hay bất kỳ chủ đề nào có thể nghiên cứu,

from physical understanding to language learning.

từ hiểu biết thể chất đến phát triển ngôn ngữ.

And making sense of these individual differences,

Và hiểu được những khác biệt giữa từng cá nhân,

telling apart the signal from the noise,

không kể tín hiệu từ nhiễu tạp,

continues to be a challenge and an opportunity for my field.

vẫn sẽ là một thách thức và cơ hội cho lĩnh vực của tôi.

So the next time you look into the eyes of a baby,

Lần tới, khi bạn nhìn vào một em bé, hãy

know that there's way more going on in their minds and brains

hiểu rằng có nhiều thứ đang diễn ra trong tâm trí của chúng,

than you might think.

nhiều hơn bạn tưởng.

So, zooming out to the big picture,

Hãy chiêm nghiệm và nghĩ xem

let's think about what these findings tell us

phát hiện này sẽ cho ta biết những gì

about the origins of the mind.

về nguồn gốc của tâm trí.

So to me, these findings, and many other findings from our field,

Đối với tôi, những phát hiện này, và nhiều phát hiện khác

tell us that babies have abstract knowledge

cho tôi biết trẻ có kiến thức trừu tượng

about the social and the physical world.

về thế giới xã hội và vật chất.

They can perceive and reason about events that they've never seen before,

Chúng có nhận thức và lý luận về sự kiện chúng chưa từng thấy,

like these stimuli,

như cơn kích thích,

they can represent not only what happened

chúng không chỉ đại diện những gì đã xảy ra

but what could happen next,

mà còn là việc sắp xảy ra,

or maybe what could have happened but didn't.

hoặc những gì tưởng tất yếu nhưng không xảy ra.

And early in development, babies are learning to solve these two

Những năm đầu, trẻ phải giải quyết hai vấn đề

really, really hard problems.

nan giải này.

The first problem of connecting other people's actions

Đầu tiên là kết nối hành động của người khác

to their physical situations and hidden mental states.

với tình huống thực và trạng thái tinh thần của chúng.

And also the second hard problem of figuring out how to act in the world

Thứ hai là tìm ra cách hành động mà thế giới này

given what they know.

dạy cho trẻ.

So of course, that's both an interpretation and a hypothesis.

Tất nhiên, đó vừa là một cách giải thích vừa là một giả thuyết.

We have a lot to learn about these profoundly intelligent minds.

Chúng ta có rất nhiều điều để học về những bộ óc thông minh sâu sắc này.

And actually, the magic of that process reminds me a lot of a one-year-old.

Và sự kỳ diệu của quá trình khiến tôi nhớ về chúng ta khi một tuổi.

Falling over, having a long look at the obstacles before us

Vấp ngã, nhìn kỹ những chướng ngại vật trước mặt chúng ta

and then taking a big leap.

rồi nhảy một bước thật lớn.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)