Why are there two tides a day? - Elise Cutts

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

In 326 BCE, the mighty army of Alexander the Great was exhausted.

ဘီစီ ၃၂၆ မှာ မဟာ အလက်ဇန်းဒါးရဲ့အင်အားကြီး စစ်တပ်ဟာ ခြေကုန်လက်ပမ်းကျသွားခဲ့တယ်။

Tired of monsoon rains and fruitless fighting in India,

အိန္ဒိယက မုတ်သုံမိုးနဲ့ အချည်းနှီး တိုက်ပွဲတွေကြောင့် ငြီးငွေ့လာတဲ့

Alexander’s forces mutinied and demanded a retreat.

အလက်ဇန်းဒါးရဲ့ တပ်တွေဟာ အမိန့် ဖီဆန်ပြီး  ပြန်လည်ဆုတ်ခွာဖို့ တောင်းဆိုခဲ့တယ်။

ဒါပေမဲ့၊ ကံဆိုးမှုက သူတို့နောက် လိုက်လာခဲ့တယ်။

But their bad luck followed them home.

While marching along the Indus River, the water’s current suddenly reversed

အိန္ဒု မြစ်တစ်လျှောက် ချီတက်နေစဉ်၊ ရေစီးကြောင်းက ရုတ်တရက် ပြောင်းပြန်ဖြစ်ကာ

and a massive wave crashed down on the weary soldiers.

ဧရာမ လှိုင်းလုံးတစ်ခုက ပင်ပန်းနေတဲ့ စစ်သည်တွေကို ရိုက်ချလိုက်တယ်။

This unexpected event was a tidal bore,

ဒီမထင်မှတ်တဲ့ ဖြစ်ရပ်က အလွန်မြင့်တဲ့ ဒီရေတွေက

a phenomenon that occurs when extremely high tides push seawater up a river.

ပင်လယ်ရေကို မြစ်ထဲ တွန်းပို့လိုက်တဲ့အခါ ဖြစ်တဲ့ ဖြစ်စဉ်၊ ဒီရေ လှိုင်းခေါင်းပါ။

The wave was likely quite the shock for Alexander,

မြေထဲပင်လယ်ရဲ့ ညင်သာတဲ့ ဒီရေကို ကျင့်သားရနေသူ

who was accustomed to the Mediterranean’s mild tides.

အလက်ဇန်းဒါးအတွက် လှိုင်းလုံးက အတော်လေး ထိတ်လန့်သွားလောက်တယ်။

But tidal bores are just one of many ways tides can surprise.

ဒါပေမဲ့၊ ဒီရေ လှိုင်းခေါင်းတွေက ဒီရေတွေက အံ့အားသင့်စရာ နည်းလမ်းများစွာထဲက တစ်ခုပါ။

2,000 years after Alexander, Isaac Newton deciphered the laws of gravity

အလက်ဇန်းဒါးနောက် အနှစ် ၂၀၀၀ အကြာမှာ၊ အိုင်းဇက်နယူတန်က ဆွဲငင်အား နိယာမတွေကို

and offered the first gravitational explanation of tides.

အနက်ဖော်ကာ ဒီရေဆိုင်ရာ ပထမဆုံး ဆွဲငင်အားကို ရှင်းပြပေးခဲ့တယ်။

As Newton correctly identified,

နယူတန် မှန်ကန်စွာ ဖော်ထုတ်ခဲ့တဲ့အတိုင်း၊

tides are choreographed by the motions of celestial objects,

ကောင်းကင် နက္ခတ်တွေရဲ့ ရွေ့လျားမှုက ဒီရေတွေကို စီစဉ်ဖန်တီးပြီး

and Earth’s tides in particular are mostly driven by the Moon.

အထူးသဖြင့် ကမ္ဘာ့ ဒီရေတွေကို အများအားဖြင့် လက တွန်းပို့တာပါ။

Many coastal communities connected lunar and tidal activity long before Newton,

ကမ်းရိုးတန်းဒေသတွေက လနဲ့ ဒီရေ လှုပ်ရှားမှု ကို နယူတန်မတိုင်မီက ဆက်စပ်တွေးခဲ့ကြပေမဲ့၊

but the precise nature of this relationship is actually quite nuanced.

ဒီဆက်စပ်မှုရဲ့ တိကျတဲ့ သဘောသဘာဝက တကယ်ကို မသိမသာကွဲပြားပါတယ်။

The attractive force of gravity gets weaker with distance,

ဆွဲငင်အားရဲ့ ဆွဲအားက အကွာအဝေးကိုလိုက်ပြီး အားနည်းလာတာကြောင့်၊

so the Moon’s gravity tugs strongest on the side of the Earth that faces it.

လ ဆွဲအားက ၎င်းကို မျက်နှာမူတဲ့ ကမ္ဘာဘက်ခြမ်းမှာ အားအပြင်းဆုံး  ဆွဲတယ်။

There, gravity pulls the oceans up into what’s called a tidal bulge.

အဲဒီမှာ ဆွဲအားက ဒီရေ ကြွတက်မှုလို့ ခေါ်တာဆီ သမုဒ္ဒရာကို ဆွဲခေါ်တယ်။

Yet at the same time, another tidal bulge forms on the planet’s opposite side.

ဒါပေမဲ့၊ တစ်ချိန်တည်း၊ ကမ္ဘာ့ဆန့်ကျင်ဘက် ခြမ်းမှာ နောက်ထပ် ဒီရေ ကြွတက်မှုဖြစ်လာတယ်။

This might seem like gravity defying behavior.

ဒါက ဆွဲအားကို ဆန့်ကျင်တဲ့ အပြုအမူလို ထင်ရလောက်တယ်။

But that’s because we often think of the Moon as orbiting the Earth,

ဒါပေမဲ့၊ လက ကမ္ဘာကို လှည့်ပတ်နေတယ်လို  မကြာခဏ တွေးတောမိတာကြောင့်၊

when in reality, the Earth and Moon orbit each other

လက်တွေ့မှာ ကမ္ဘာနဲ့ လက ကမ္ဘာ မြေမျက်နှာပြင်အောက် ကီလိုမီတာ ၁,၇၀၀ ခန့်

around a shared center of mass roughly 1,700 kilometers

အကွာက တူညီတဲ့ ဒြပ်ထု ဗဟိုချက်တစ်ခုမှာ

below the planet’s surface.

အချင်းချင်း လှည့်ပတ်နေတာပါ။

In this context, the Earth is like a child holding on to a carousel.

ဒီအခြေအနေမှာ၊ ကမ္ဘာက လည်နေတဲ့ချားကို ဆုပ်ကိုင်ထားတဲ့ ကလေးတစ်ယောက်လိုပါ။

And just like a rider’s hair flies out behind them,

မြင်းစီးသူရဲ့ ဆံပင်တွေက သူတို့နောက်ကနေ လွင့်နေသလိုမျိုး၊

Earth's water stretches away to create that second tidal bulge.

ကမ္ဘာမြေရဲ့ ရေဟာ အဲဒီဒုတိယ ဒီရေ ကြွတက်မှုကို ဖန်တီးဖို့ ဆန့်သွားတယ်။

Within that orbit, the Earth rotates once a day,

ဒီပတ်လမ်းအတွင်းမှာ ကမ္ဘာက တစ်ရက်ကို တစ်ကြိမ် လှည့်ပတ်ကာ

moving points on its surface in and out of these bulges.

ဒီရေကြွတက်မှုတွေရဲ့ အတွင်းနဲ့ အပြင်က မျက်နှာပြင်ပေါ်က အမှတ်တွေကို ရွေ့စေတယ်။

This results in two daily high tides when areas are inside each bulge,

ဒါက  နေရာတွေက ကြွတက်မှုတစ်ခုစီ အတွင်းမှာ ရှိနေတဲ့အခါ၊ နေ့စဉ် ဒီရေ နှစ်ကြိမ်တက်တာနဲ့

and two daily low tides when places are between them.

နေရာတွေက ဒါတွေကြားမှာ ရှိနေတဲ့အခါ၊ နေ့စဉ် ဒီရေ နှစ်ကြိမ် ကျတာ ဖြစ်ပေါ်စေတာပါ။

But as Newton recognized, it’s not just the Moon’s gravity that pulls on Earth—

ဒါပေမဲ့၊ နယူတန် အသိအမှတ်ပြုထားတဲ့အတိုင်း၊ လ ဆွဲအားက ကမ္ဘာပေါ် မှာ ဆွဲတာတင်မဟုတ်ဘဲ၊

our Sun tugs the tides, too.

နေကလည်း ဒီရေတွေကို ဆောင့်ဆွဲတယ်။

In fact, the Sun is why tidal strength varies with the phases of the Moon.

တကယ်တော့၊ ဒီရေ အားက လရဲ့ အဆင့်တွေလိုက်ပြီး ကွာခြားတာက နေကြောင့်ပါ။

Lunar phases coincide with different gravitational lineups

လ၊ နေ၊ ကမ္ဘာရဲ့ မတူညီတဲ့ ဆွဲငင်အား အစဉ်တန်းတွေက လနဲ့ဆိုင်တဲ့အဆင့်တွေနဲ့

of the Moon, Sun, and Earth.

တစ်ထပ်တည်းကျနေတယ်။

For example, high tides are highest when the Moon is full,

ဥပမာ၊ လက ပြည့်နေတဲ့အခါမှာ ဒီရေက အမြင့်ဆုံးဖြစ်ပြီး

creating extreme spring tides.

ပြင်းထန်တဲ့ ရေထရက်ကို ဖန်တီးပေးတယ်။

And low tides are lowest when the Moon is half-full,

 လက တစ်ဝက် ပြည့်နေတဲ့အခါ၊ ဒီရေက အနိမ့်ဆုံးဖြစ်ပြီး

making tiny neap tides.

သေးငယ်တဲ့ ရေသေရက်တွေ ဖြစ်စေတယ်။

Subtleties in the orbits of these celestial bodies

ဒီကောင်းကင် နက္ခတ်တွေရဲ့ ပတ်လမ်းတွေထဲက မသိမသာခြားနားမှုတွေက

introduce even more complexities and tidal varieties.

နောက်ထပ် ရှုပ်ထွေးမှုတွေနဲ့ ဒီရေ မျိုးကွဲတွေကိုတောင် မိတ်ဆက်ပေးတယ်။

And the strength of all these tides depends on the local landscape.

ပြီးတော့ ဒီရေအားလုံးရဲ့ အားက ဒေသ မြေပြင်အနေအထားပေါ်မှာ မူတည်တယ်။

Flat, enclosed lakes and seas generate the weakest tides,

ပြန့်တဲ့၊ အလုံပိတ် ရေကန်တွေနဲ့ ပင်လယ်တွေက အားအပျော့ဆုံး ဒီရေကို ထုတ်ပေးပြီး

while bays and narrow inlets produce the strongest.

ပင်လယ်အော်တွေနဲ့ ကျဉ်းမြောင်းတဲ့   မြစ်စွယ်တွေက အားအပြင်းဆုံးကို ထုတ်ပေးတယ်။

Well, at least the strongest tides on Earth—

အနည်းဆုံးတော့ ကမ္ဘာမြေပေါ်က အပြင်းထန်ဆုံး ဒီရေတွေပါ၊

there are even more dramatic tidal forces

နေအဖွဲ့အစည်းရဲ့ အခြားသော ကောင်းကင် နက္ခတ်တွေမှာ

on our solar system's other celestial bodies.

ပိုလို့တောင် ပြင်းထန်တဲ့ ဒီရေအားတွေ ရှိတယ်။

Millennia of Jupiter and Saturn’s gravitational kneading

ကြသပတေးဂြိုဟ်နဲ့ စနေဂြိုဟ်တို့ရဲ့ ဆွဲငင်အားဆိုင်ရာ ရောစပ်မှုက

has generated enough heat on their respective moons of Enceladus and Europa

Enceladus နဲ့ Europa ရဲ့ သက်ဆိုင်ရာ လတွေရဲ့  ရေခဲလွှာတွေအောက်မှာ

to create oceans beneath their icy crusts.

သမုဒ္ဒရာတွေ ဖန်တီးဖို့ လုံလောက်တဲ့ အပူကို ထုတ်ပေးတယ်။

Jupiter’s moon Io endures the strongest tidal forces in the solar system,

ကြသပတေးဂြိုဟ်ရဲ လ၊ Io ဟာ နေအဖွဲ့အစည်းထဲက အပြင်းဆုံး ဒီရေအားတွေကို ခံနိုင်ရည်ရှိပြီး

fueling intense volcanic activity.

ပြင်းထန်တဲ့ မီးတောင် လှုပ်ရှားမှုကို အားဖြည့်ပေးတယ်။

And in other planetary systems, some planets orbit so close to their stars

အခြား ဂြိုဟ်အဖွဲ့အစည်းတွေမှာ ဂြိုဟ်တချို့က ပြင်းထန်တဲ့ ဒီရေအားတွေက ကြယ်တွေကို

that extreme tidal forces lock them in place.

နေရာမှာ ပိတ်လှောင်ထားလောက်အောင် ကြယ်တွေနဲ့ နီးကပ်စွာ လည်ပတ်နေတယ်။

This tidal locking can leave the sun-facing hemisphere boiling

ဒီရေ ပိတ်လှောင်မှုက နေကို မျက်နှာမူနေတဲ့ ကမ္ဘာအခြမ်းကို ပွက်ပွက်ဆူစေနိုင်ပေမဲ့၊

while the other freezes in eternal night.

အခြားတစ်ခြမ်းကို ထာဝရညမှာ အေးခဲသွားစေတယ်။

You won’t find a half-melting, tidally-locked planet in our solar system,

နေအဖွဲ့အစည်းမှာ တစ်ဝက် အရည်ပျော်နေတဲ့၊ ဒီရေ ပိတ်လှောင်နေတဲ့ ဂြိုဟ်ကို မတွေ့ပေမဲ့၊

but given enough time, tidal forces would lock the Earth to the Moon.

လုံလောက်တဲ့ အချိန်မှာတော့၊ ဒီရေအားတွေက ကမ္ဘာမြေကို လဆီမှာ ပိတ်လှောင်မှာပါ။

As Earth’s oceans churn to keep pace with the Moon,

လကို အမီလိုက်ဖို့ ကမ္ဘာမြေရဲ့ သမုဒ္ဒရာတွေက ရိုက်ခတ်လှုပ်ရှားစဉ်မှာ၊

the water creates friction that slows our planet's rotation.

ရေက ကမ္ဘာဂြိုဟ် လည်ပတ်မှုကို နှေးစေတဲ့ ပွတ်တိုက်မှုကို ဖန်တီးပေးတယ်။  

And after roughly 50 billion years,

နှစ်ပေါင်း ၅၀ ဘီလီယံခန့် ကြာပြီးနောက်မှာ၊

this process will have slowed Earth down enough

ဒီဖြစ်စဉ်က လကို ဒီရေအရ ပိတ်လှောင်နိုင်လောက်အောင်

for it to become tidally locked to the Moon.

ကမ္ဘာမြေကို နှေးကွေးသွားစေမှာပါ။

But before you start to sweat,

ဒါပေမဲ့၊ သင် ဇောချွေးမပြန်ခင်မှာ၊  

you can take solace in the knowledge that the Sun will have already died

နေက စောစီးစွာ သေဆုံးမှာဖြစ်ပြီး နှစ်ဘီလီယံများစွာ စောပြီး

and taken Earth with it billions of years earlier.

ကမ္ဘာမြေကို ယူဆောင်သွားတော့မယ် ဆိုတဲ့ အသိနဲ့ ဖြေသိမ့်လို့ရပါတယ်။