TED Is 40 — Here’s How It All Started | Chris Anderson and Richard Saul Wurman | TED

Translator: Nguyen Hue Reviewer: Trang Do Nu Gia

Chris Anderson: We are 10 days away or so

Chris Anderson: Chúng ta chỉ còn 10 ngày nữa

from the 40-year anniversary of TED's founding.

là đến ngày kỷ niệm 40 năm thành lập TED.

40 years!

40 năm!

Unbelievable.

Không thể tin được.

And today we get to listen to the man

Và hôm nay chúng ta có thể lắng nghe

who really has been the driver of TED for the whole first part of that voyage,

người đàn ông đã thực sự là người lái TED trong suốt phần đầu của chuyến đi đó,

an amazing man.

một người đàn ông tuyệt vời.

Please welcome the incomparable Richard Saul Wurman.

Xin chào đón Richard Saul Wurman có một không hai.

Richard Saul Wurman: Thank you, Chris.

Richard Saul Wurman: Cảm ơn bạn, Chris.

That's the first time I ever heard you say that.

Đó là lần đầu tiên tôi nghe bạn nói như vậy.

CA: (Cười)

CA: (Laughs)

Ricky, it's great to have you here.

Ricky, thật tuyệt khi có bạn ở đây.

Cảm ơn bạn rất nhiều, vì rất nhiều điều.

Thank you so much, for so much.

Trời ơi, chúng ta nên bắt đầu từ đâu đây?

Gosh, where to start?

I think I would love to hear a bit about your story

Tôi nghĩ tôi rất muốn nghe một chút về câu chuyện của bạn

before TED was even a glimmer in your mind.

trước khi TED trở thành một tia sáng trong tâm trí bạn.

Who are you?

Bạn là ai?

How did you become this information architect

Làm thế nào để bạn trở thành một nhà sáng lập nội dung,

that conceived of this conference?

người đã nghĩ nên hội nghị như này?

RSW: I had the realization that there was two kinds of people,

RSW: Tôi nhận ra rằng có hai loại người,

người theo phương đứng và người theo phương ngang.

vertical and horizontal people.

And success, in terms of money, power, fame,

Và người thành công, khi xét về tiền bạc, quyền lực, danh tiếng,

getting better at a certain task -- painting, sculpture,

là người giỏi hơn trong một nhiệm vụ nhất định -- như vẽ tranh, điêu khắc,

playing the cello, being a magician --

chơi đàn cello, trở thành một ảo thuật gia --

comes from doing that one thing better and better and better through your life.

nó đến từ việc làm bạn làm một điều gì đó ngày càng giỏi hơn trong cuộc sống.

And you are, if you have the right PR or you just stand out yourself,

Và các bạn cũng vậy,

nếu bạn biết cách PR phù hợp hoặc chỉ cần biết cách làm nổi bật bản thân,

you gain success in that profession

bạn sẽ đạt được thành công trong lĩnh vực đó

and in society.

và trong xã hội.

And my attention span points to horizontality.

Và sự chú ý của tôi là hướng theo chiều ngang.

I'm just as interested when I walk down the street in what's left

Tôi có hứng thú với việc bước xuống phố và biết được rằng thứ gì đang ở bên trái

thứ gì đang ở bên phải, và bảng hiệu thì đang nằm ở đằng kia.

and what's right, and the sign over there.

And that horizontality is a life devoted to seeing patterns.

Và chiều ngang đó là một cuộc sống dành cho việc nhìn thấy các khuôn mẫu.

Và mỗi cuộc gặp mặt mà tôi đến, mỗi cuộc gặp gỡ mà tôi tham gia,

And every meeting that I went, every gathering I went to,

nếu đó là các chuyên gia về mắt, tai, mũi và họng,

if it was eye, ear, nose and throat specialists,

it was on the road to becoming a nose specialist and then one nostril.

thì nó chính là con đường trở thành một chuyên gia về mũi và sau đó là một lỗ mũi.

The whole society was being focused and still is, in many ways,

Toàn bộ xã hội đã và vẫn đang được tập trung theo nhiều cách,

most gatherings are about one thing,

hầu hết các buổi gặp gỡ là về một chủ đề nào đó,

and people talk to each other about the one thing

và mọi người nói chuyện với nhau về một điều mà

they can talk to each other about.

họ có thể nói với nhau.

And part of it is getting a job or selling a paper

Và một phần của nó là kiếm được một công việc hoặc bán một tờ giấy

or getting a grant within that one specialty.

hoặc nhận một khoản trợ cấp trong một lĩnh vực nào đó.

And that's good.

Và điều đó là tốt.

This is not a pejorative.

Nó không phải là một điều xấu.

This is an observation of one of the ways,

Đây là một lối quan sát về một trong những cách,

the major way the world turns.

những cách chính về sự chuyển động của thế giới.

Nhưng khi tôi theo học ngành kiến trúc tại Đại học Pennsylvania,

But when I went to the University of Pennsylvania in architecture,

tôi đã có một thỏa thuận đặc biệt với trưởng khoa

I got a special deal with the dean

rằng tôi có thể tham gia bao nhiêu khóa học tùy thích

that I could take as many courses as I wanted

as long as I kept a very high average.

miễn là tôi duy trì được điểm ở mức cao trung bình.

Và thế là tôi đến lớp, mỗi ngày, mỗi tối,

And so I was in class, every day, every night,

tham gia các khóa học rất không liên quan đến nhau,

taking very odd courses,

inside painting and snuff bottles and Japanese swords

như học về hội họa, các chai thuốc lá dùng để hít của Trung Quốc, kiếm Nhật Bản

and integration technology and ethnology

công nghệ tích hợp, dân tộc học,

and things on illuminated manuscripts and painting

những thứ về bản thảo và hội họa dạ quang,

and history of astronomy.

và cả lịch sử thiên văn học.

And I realized that I didn't take notes because I had no time to study,

Và tôi nhận ra rằng tôi đã không ghi chép lại vì tôi không có thời gian để học,

that I engineered reverse-engineering, that you take notes, not to take notes,

và tôi đã có một suy nghĩ ngược lại, đó là bạn ghi chú không phải là để ghi chú,

you take notes so you can study them.

mà bạn ghi chú là để bạn có thể học chúng.

To pass the test.

Để vượt qua bài kiểm tra.

That all the educational system was about taking a test.

Tất cả hệ thống giáo dục đều xoay quanh việc thi cử.

And my learning was about my memory.

Và việc học của tôi thì phụ thuộc vào trí nhớ của tôi.

So I learned to listen.

Vì vậy, tôi đã học cách lắng nghe.

And I see and visualize patterns between things.

Tôi nhìn và hình dung sự tương đồng giữa mọi vật.

CA: And so although Ricky, you qualified as an architect

CA: Và Ricky này, dù anh đã đủ điều kiện để trở thành một kiến trúc sư

and worked as an architect,

và làm việc như một kiến trúc sư,

but how long was it before you really thought of yourself

nhưng phải mất bao lâu trước khi anh thực sự nghĩ về bản thân

and described yourself as an “information architect?”

và tự mô tả mình là một “kiến trúc sư thông tin?”

RSW: I graduated in 1958/9 with a master's degree.

RSW: Tôi tốt nghiệp tháng 9 năm 1058 với bằng một thạc sĩ.

And I was an assistant professor of architecture.

Và tôi là một trợ lý giáo sư kiến trúc.

And the first book I did was when I was 26 years old,

Và cuốn sách đầu tiên mà tôi viết là khi tôi 26 tuổi,

and it was a book of comparative maps of 50 cities in the world.

và đó là một cuốn sách về những bản đồ so sánh 50 thành phố trên thế giới.

And that was my first book, was information architecture.

Và đó là cuốn sách đầu tiên của tôi, là kiến trúc thông tin.

Because the comparative analysis of things

Bởi vì phân tích so sánh sự vật

was the systemic way of showing maps to the same scale,

là một cách có hệ thống để hiển thị các bản đồ ở cùng một quy mô,

điều mà mọi người hiện nay cơ bản không bao giờ làm.

which people basically don't ever do now.

If you look at the road atlases,

Nếu bạn nhìn vào bản đồ đường bộ,

every map on every page is a different scale.

mỗi bản đồ trên mỗi trang đều có tỷ lệ khác nhau.

So I would say when I was 26.

Vì vậy, có thể nói đó là khi tôi 26 tuổi.

CA: And even from those early days,

CA: Và ngay từ những ngày đầu đó,

it feels like you had this obsession with just what it is to explain something.

cảm giác như bạn đã có nỗi ám ảnh về việc phải giải thích điều gì đó là gì.

You know, how you make information interesting and useful.

Vậy làm thế nào để bạn làm cho thông tin trở nên thú vị và hữu ích.

And it sounds like that came precisely because you were willing to go broad.

Và có vẻ như điều đó đến chính xác là vì bạn sẵn sàng mở rộng tầm nhìn của mình .

Bạn không chỉ sẵn sàng nhìn vào bản chất của một sự việc,

You were willing not just to look at a thing in itself but how it connected,

mà còn nhìn vào cách nó kết nối, cách các điểm được kết nối với nhau.

how the dots connected.

RSW: Well, I don't like to fail, but I was willing to fail,

RSW: Chà, tôi không thích thất bại, nhưng tôi sẵn sàng thất bại,

tôi chấp nhận nó, để có thể biết được những gì không hiệu quả

and I embrace it so I see what doesn’t work

and what I can't understand.

và những gì tôi không thể hiểu.

Vâng đúng như vậy, giải thích là từ khóa chính ở đây,

So yes, explaining is a key word,

but we've never explained how do you explain things.

nhưng ta chưa bao giờ giải thích được làm thế nào để bạn giải thích mọi thứ.

And we don't understand how we understand things.

Và chúng ta không hiểu làm thế nào chúng ta hiểu được mọi thứ.

They're very simple.

Chúng rất đơn giản.

And when we ask a question, most of the word is “quest.”

Khi chúng ta đặt một “câu hỏi”, thì chiếm hầu hết trong từ đó là từ “hỏi”.

There’s no “quest” in the question.

Không có việc “hỏi” nào trong câu hỏi.

We ask lousy questions.

And information, most of the word is “inform,”

Chúng ta hỏi những câu hỏi lung tung.

Còn hầu hết trong từ “thông tin” chính là “thông báo”,

and most information is data, doesn't inform.

và hầu hết thông tin là dữ liệu, chứ không phải là thông báo.

I'm talking dumb words now, Chris.

These are simple words: memory, memorize,

Giờ tôi đang nói những lời ngớ ngẩn, Chris.

Đây là những từ đơn giản: trí nhớ, ghi nhớ,

understand, understand, explain, explain.

hiểu, hiểu, giải thích, giải thích.

They're all simple: quest -- question inform -- information.

Tất cả đều đơn giản: hỏi -- hỏi thông tin - thông tin.

CA: Well I'm going to come back to some of those questions at the end

CA: Vâng, tôi sẽ quay lại với những câu hỏi đó ở phần cuối

because I would love to know what you would say now

bởi vì tôi rất muốn biết bây giờ bạn sẽ nói gì

about understanding understanding.

về việc hiểu sự hiểu biết.

But before then, talk about,

Nhưng trước đó, hãy nói về việc

like, you started to get very involved in conferences.

bạn bắt đầu tham gia nhiều buổi hội nghị.

There was a big conference that you were involved with before TED.

Có một buổi hội nghị lớn mà bạn đã tham gia trước TED.

Hãy nói về điều đó.

Talk about that.

RSW: Đúng vậy, tôi là một người đàn ông bình thường sống ở Philadelphia,

RSW: Yes, I was a little schlepper in Philadelphia,

and I'd done, with my partner, Al Levy,

tôi đã cùng với cộng sự của tôi, Al Levy,

I'd done a book called

viết một cuốn sách có tên là

“Our Man-made Environment” for kids.

“Môi trường nhân tạo của chúng ta” cho trẻ em.

And had a nonprofit called

Và có một tổ chức phi lợi nhuận có tên là

GEE, Group for Environmental Education, (Tổ chức Giáo Dục Thiên Nhiên)

GEE, Group for Environmental Education,

GEE!

GEE!

And TIME Magazine, which was important then,

Và Tạp chí TIME, rất quan trọng khi đó,

TIME Magazine was the record of the week in the world

Tạp chí TIME là nơi ghi nhận các thành tích trong tuần trên thế giới

mà các bạn luôn tin tưởng,

that you believed,

nếu nó viết trong Tạp chí TIME.

if it got into TIME Magazine.

They did a big story on this book.

Họ đã viết một câu chuyện lớn về cuốn sách này.

I mean, we were just schleppers,

Ý tôi là, chúng tôi chỉ là những kẻ tầm thường,

a little teeny office in Philadelphia, architectural practice,

có một văn phòng nhỏ bé ở Philadelphia, cơ sở kiến trúc,

Murphy, Levi, Wurman, MLW.

Murphy, Levi, Wurman, MLW.

And it was picked up and the people from Aspen

Và nó đã được công nhận và những người từ Aspen,

from the International Design Conference in Aspen,

từ Hội nghị Thiết kế Quốc tế ở Aspen,

asked my partner and myself,

đã yêu cầu cộng sự của tôi và tôi,

Al and myself, to come out and speak.

Al và tôi, đến và nói chuyện.

He got ill.

Anh ấy bị bệnh.

And this was one of the big moments in my life.

Đây là một trong những khoảnh khắc quan trọng trong cuộc đời tôi.

I went out and I worked my -- I just, I gave a speech.

Tôi đến đó và thực hiện -- chỉ một bài phát biểu.

Tôi nghĩ đó là bài phát biểu cuối cùng mà tôi đã trình bày và viết

I think it's the last speech I worked out

and wrote before I gave it.

trước khi tôi giao nó cho người khác.

In fact, it's the one and only,

Sự thật thì nó là cái duy nhất,

but I had it down and I gave it.

nhưng tôi đã không còn làm nó nữa và để nó cho người khác.

Tôi không biết khán giả có thích nó nhiều hay không,

I don't know if the audience liked it so much,

but some of the board liked it because it was complex.

nhưng một số người trong hội đồng thích nó vì nó phức tạp.

It was very dense because I was trying to --

Nó truyền đạt nhiều thứ bởi vì tôi đã cố gắng --

I was ambitious, I really was ambitious.

tôi rất tham vọng, tôi thực sự tham vọng.

And the board was the stars of the design world, the stars.

Và hội đồng là những ngôi sao của thế giới thiết kế, những ngôi sao sáng.

And at the end of the speech,

Và vào cuối bài phát biểu,

ai đó từ ban hội đồng đã đến và nói với tôi rằng,

somebody came up to me from the board and said,

“Đó là một bài phát biểu rất hay,”

"That was a very good speech,"

and very soon, I was in my 30s, I was the youngest person,

và rất nhanh sau đó, tôi đã ở độ tuổi 30, tôi là người trẻ nhất,

they put me on the board before the conference was over.

họ cho tôi vào ban hội đồng trước khi hội nghị kết thúc.

And before the year was out,

Và trước khi năm đó kết thúc,

and this was in June, before the year was out,

là vào tháng Sáu, trước khi năm kết thúc,

I was asked to do the conference after the next one.

tôi được yêu cầu tiếp tục tổ chức hội nghị.

So in '70 I was put on the board.

Vì vậy, vào năm 70 tôi đã được chọn vào ban hội đồng.

’72 -- they already had the person chosen for ’71 --

Vào năm 72 -- họ đã chọn được người vào năm 71 rồi --

'72, I did a conference there for 1,200 people

Vào năm 72, tôi đã tổ chức một hội nghị ở đó cho 1.200 người,

called the Invisible City,

gọi là Thành phố Vô hình,

and when you did a conference there, it was not funded, hardly funded at all.

và khi bạn tổ chức một hội nghị ở đó,

nó không hoặc hầu như không được tài trợ.

And you were God, you're, you know, it's nice to be king.

Và bạn như là Chúa vậy đó, bạn biết đó, cảm giác thật tuyệt khi được làm vua.

I was in charge of the whole thing.

Tôi chịu trách nhiệm về tất cả mọi thứ.

And at that conference,

Và tại hội nghị đó,

Lou Kahn đến và nói chuyện, những người tuyệt vời khác cũng đến,

Lou Kahn came and talked, incredible people came,

and I learned how to fail and how to have things work.

và tôi đã học được cách thất bại và làm thế nào để mọi thứ hoạt động.

And I learned that you can't go to school for this,

Tôi học được rằng bạn không học được điều này ở trường,

but that I felt really comfortable being on stage.

nhưng tôi cảm thấy thực sự thoải mái khi ở trên sân khấu.

In fact, I was more comfortable being on stage than in the audience.

Sự thật là tôi cảm thấy thoải mái hơn khi ở trên sân khấu so với ở dưới khán đài.

Vì tôi thấy mọi thứ dường như đang diễn ra không tốt

Because I was seeing things were going wrong

khi tôi ở dưới khán đài,

when I was in the audience

and onstage, it was my mistake, and I enjoyed that.

còn ở trên sân khấu, đó là sai lầm của tôi, và tôi rất thích điều đó.

Tôi biết tôi có thể làm điều đó tốt hơn.

I knew I could do it better.

So that was it and it was the best conference in the world, not mine.

Do đó, đó là hội nghị tốt nhất trên thế giới, không phải của tôi.

The National Design Conference, which was in Aspen,

Hội nghị Thiết kế Quốc gia, diễn ra ở Aspen,

and the whole town was,

và cả thị trấn,

the Aspen Institute was connected to it,

và Viện Aspen đều được kết nối với nó,

and it was, 1,200 people came from around the world.

và có 1.200 người đến từ khắp nơi trên thế giới.

My partner in my guidebook company,

Người cộng sự trong công ty về sách hướng dẫn của tôi,

I had a guidebook company called Access Press,

tôi có một công ty về sách hướng dẫn có tên là Access Press,

and it was on the process of doing guides to 22 cities around the world.

nó đang trong quá trình làm ra các hướng dẫn cho 22 thành phố trên thế giới.

So I had that.

Tôi có công ty như thế. Và bên cạnh tôi là một quý ông

And around the corner from me was a gentleman

by the name of Harry Marks.

tên là Harry Marks.

The CEO of CBS was Frank Stanton.

Giám đốc điều hành của CBS là Frank Stanton.

So Harry had never met Frank,

Chuyện là Harry chưa bao giờ gặp Frank,

and his eyes were wide open because he was such a big deal.

và đôi mắt của anh ta mở to vì anh ta là một người như vậy.

But we were in California, and Harry and I were talking,

Nhưng chúng tôi đang ở California, Harry và tôi đang nói chuyện,

and Harry wanted to do something

và Harry muốn làm điều gì đó

because he was tired of what he was doing in television,

vì anh ấy mệt mỏi với những gì anh ấy đang làm trên truyền hình,

which was doing ads for television programs on television networks.

đó là quảng cáo cho các chương trình truyền hình trên các mạng truyền hình.

He invented this idea.

Anh ấy đã phát minh ra ý tưởng này.

And he said he knew I did the Aspen conference.

Và anh ấy nói rằng anh ấy biết tôi đã tham gia hội nghị Aspen.

Why don’t I invent a conference, and we’ll go into business together.

Vì sao tôi không sáng lập ra một hội nghị, và chúng ta sẽ cùng nhau kinh doanh.

So I got Frank to give me 10,000 dollars,

Vì vậy, tôi bảo Frank hãy đưa cho tôi 10.000 đô la,

Harry to give me 10,000 dollars, they both had money.

Harry cho tôi 10.000 đô la, cả hai đều có tiền.

I put in 10,000 dollars, I didn't have any money.

Tôi góp vào 10.000 đô la, và tôi không còn tiền nữa.

And we were going to do this conference.

Và chúng tôi sẽ tổ chức hội nghị này.

But we signed a paper,

Nhưng chúng tôi đã ký một tờ giấy,

and this is how close TED came to not happening,

và đây là cách giữ TED không gặp thất bại,

we signed a paper, quite clear,

chúng tôi đã ký một tờ giấy, khá rõ ràng,

because Frank did not want to be attached to any failure.

bởi vì Frank không muốn bị dính líu đến bất kỳ thất bại nào.

He was failure adverse, as sometimes top executives are.

Anh ấy là một người kiên kỵ với thất bại,

và đôi lúc điều đó còn được đặt lên hàng đầu.

And Harry was just a little nervous of that.

Còn Harry thì chỉ hơi lo lắng về điều đó.

Và tôi là một người hành động hơi hấp tấp, như bạn biết đấy.

And I was a loose cannon, as you know.

And we signed a paper that if we didn't have X number of people

Và chúng tôi đã ký một tờ giấy rằng nếu chúng tôi không có được X người

signed up by December,

đăng ký vào tháng 12,

we’d give the money back, and we wouldn’t do it.

thì chúng tôi sẽ trả lại tiền và chúng tôi sẽ không thực hiện việc này nữa.

And so I was unethical.

Và tôi đã không tuân thủ.

I was a liar.

Tôi là một kẻ nói dối.

I broke that commitment.

Tôi đã phá vỡ cam kết đó.

Neither one of them ever forgave me.

Không ai trong số họ từng tha thứ cho tôi.

And they have a right not to forgive me because I was not --

Và họ có quyền không tha thứ cho tôi vì tôi đã không --

I broke my word.

tôi đã phá vỡ cam kết của mình.

But by that time, my assistant Janet Smith and I

Nhưng vào thời điểm đó, trợ lý Janet Smith và tôi

went down all the numbers and it showed

đã kiểm tra tất cả các con số và nó cho thấy

that with the number of people who were signed up,

với số lượng người đã đăng ký,

and if we sell the rest of the tickets at 100 dollars each --

và nếu chúng tôi bán phần vé còn lại với giá 100 đô la mỗi vé --

was 395 -- we sold them for 100 bucks,

cho 395 vé - chúng tôi bán chúng với giá 100 đô la,

we could not break even,

thì chúng tôi không thể hòa vốn,

but we would lose less than if we canceled it now.

nhưng chúng tôi sẽ ít bị lỗ hơn nếu chúng tôi hủy nó bây giờ.

And we'd even have to shell out more money because we had rented the room

Chúng tôi thậm chí sẽ phải chi nhiều tiền hơn vì chúng tôi đã thuê phòng,

thuê khách sạn và cam kết về mọi thứ.

and rented the hotels and committed to things.

So I went ahead and basically, the two of them never talked to me again.

Tôi thì vẫn tiếp tục thực hiện nó,

còn hai người họ thì cơ bản không bao giờ nói chuyện với tôi nữa.

Frank broke off his relationship as partner of my guidebook company,

Frank đã cắt đứt mối quan hệ làm đối tác với công ty làm sách hướng dẫn của tôi,

more or less.

đại loại là như thế.

And Harry didn't talk except six years later.

Và Harry không nói chuyện cho đến sáu năm sau đó.

The first one was so good.

Buổi diễn thuyết đầu tiên diễn ra rất suôn sẻ.

Because we did it '84, this is now 1989,

Bởi vì chúng tôi đã làm điều đó vào năm 84, bây giờ là năm 1989,

Harry đến và nói rằng rất nhiều người đã bảo anh ấy làm điều đó một lần nữa.

Harry comes and says so many people have told him to do it again.

CA: Được rồi, vì vậy nên anh ấy đã sẵn sàng nói chuyện với bạn sau đó.

CA: Alright, so he was ready to talk to you then.

But before we go there,

Nhưng trước khi chúng ta đến với điều đó,

I want to go back to this first one

tôi muốn quay lại cái đầu tiên này,

and where the insight came from

đâu là nguồn ý tưởng cho việc

that there might be synergy between technology,

có thể kết hợp sức mạnh giữa công nghệ,

entertainment and design?

giải trí và thiết kế?

I mean, look, this was the year --

Ý tôi là, hãy nhìn xem, đây là năm --

RSW: You’re going to make me say it:

RSW: Bạn sẽ bắt tôi nói điều đó:

the conference is not about the audience.

hội nghị không phải là về khán giả.

I don't care about synergy or about transforming the audience.

Tôi không quan tâm đến sức mạnh tổng hợp hay biến đổi khán giả.

I don't care about getting letters in, I don't care about rah rah rah.

Tôi không quan tâm đến việc nhận thư, tôi không quan tâm đến rah rah rah.

What I cared about was pleasing myself.

Những gì tôi quan tâm là làm hài lòng bản thân mình.

I invited the people I wanted to hear from.

Tôi đã mời những người mà tôi muốn nghe.

It worked.

Và nó đã hiệu quả.

The whole measure is me.

Toàn bộ thước đo là tôi.

These were interesting people to me, that most of them I hadn’t met,

Đây là những người thú vị đối với tôi, mà hầu hết tôi chưa từng gặp qua,

but calling them on the phone and appealing to their ego

nhưng gọi điện thoại cho họ và kêu gọi bản ngã của họ

and the fact that some of them I knew, and if they were coming,

và thực tế là tôi có biết đến một vài người trong số họ, và nếu họ đến,

other people would come.

những người khác cũng sẽ đến.

CA: Right.

CA: Đúng vậy.

Before you could invite them, you had to invite them to something.

Trước khi bạn có thể mời họ, bạn phải mời họ đến vì một điều gì đó.

And what you invited them to was this weird conference

Và những gì bạn mời họ đến là cái hội nghị kỳ lạ này,

that was these three industries coming together.

là nơi ba ngành công nghiệp này kết hợp với nhau.

Did that just emerge from the discussions between the three of you

Có phải điều đó vừa xuất hiện từ cuộc thảo luận giữa ba người

that you were all kind of, from those three industries in some way?

rằng tất cả các bạn đều thuộc từ ba ngành công nghiệp đó theo một cách nào đó?

Và thế là bạn nghĩ rằng, này, biết gì không?

And so you thought, you know what?

We could pull these things together.

chúng ta có thể kết hợp những thứ này lại với nhau.

Who thought TED, T-E-D?

Ai nghĩ ra cái tên TED, T-E-D?

Điều đó đã xảy ra như thế nào?

How did that happen?

RSW: I did that.

RSW: Là tôi.

I think up names for things.

Tôi nghĩ ra những cái tên cho mọi thứ.

The logo that you now have, I hand drew.

Logo mà bạn có bây giờ, tôi đã vẽ bằng tay.

That's not a typeface.

Đó không phải là một kiểu chữ.

I drew that logo.

Tôi đã vẽ logo đó.

CA: Well, thank you.

CA: Vâng, cảm ơn bạn.

RSW: You're welcome.

RSW: Không có gì.

CA: But why, who thought that technology, entertainment and design,

CA: Nhưng tại sao, ai nghĩ rằng công nghệ, giải trí và thiết kế,

as opposed to, say, software, architecture,

thay vì là phần mềm, kiến trúc,

there are many other ways that you could have combined.

có nhiều cách khác mà bạn có thể kết hợp mà.

Why these three industries as the heart of something special?

Tại sao ba ngành công nghiệp này là trung tâm của một cái gì đó đặc biệt?

RSW: Chris, bạn vừa cho tôi biết ba ý tưởng hay hơn đấy,

RSW: Chris, you tell me a better three things,

and I will do it next time.

và tôi sẽ làm điều đó vào lần sau.

That turned out to be OK.

Điều đó hóa ra là OK.

That's all.

Đó là tất cả.

CA: I mean, it turned out to be amazing.

CA: Ý tôi là, hóa ra nó thật tuyệt vời.

1984 was the year that the Apple Mac was created.

1984 là năm mà chiếc Mac của Apple được tạo ra.

It was the year you had --

Đó là năm bạn có --

RSW: The Mac was shown there for the first time.

RSW: Máy Mac được trình chiếu ở đó lần đầu tiên.

You could touch it.

Bạn có thể chạm vào nó.

It was announced a month before, but the real ones,

Nó đã được công bố một tháng trước đó, có những cái thật,

the people in the audience could touch.

các khán giả có thể chạm vào.

Mickey Schulhof could give away shiny little mirrors,

Mickey Schulhof có thể cho đi những tấm gương nhỏ sáng bóng,

and nobody had a CD player.

và không còn ai sở hữu chiếc đầu đĩa CD nữa.

I just happened to --

Tôi chỉ vừa tình cờ --

CA: Right.

CA: Đúng vậy.

But so like, right at that time,

Nhưng kiểu như ngay lúc đó,

đĩa CD, bạn biết đấy, đó là công nghệ, đó là giải trí và thiết kế,

so a CD, you know, it’s technology, it’s entertainment and design,

that it must have felt like an aha moment

chắc hẳn nó có cảm giác như một khoảnh khắc “à ha”

to a bunch of people then that, gosh, there really is this connectivity.

xảy ra ở một số người, rồi Chúa ơi, thực sự có sự kết nối này.

And I just think it's beautiful how that happened.

Và tôi chỉ nghĩ rằng nó thật tuyệt khi điều đó đã xảy ra.

And tell me this, Richard, even from the start --

Và hãy nói với tôi điều này, Richard, ngay từ đầu --

RSW: The name, the E is the one that many people, you know, to you,

RSW: Cái tên, chữ E là cái tên mà nhiều người vẫn thường hay nói với bạn,

say, "Oh, it's technology, education, design."

“Ồ, đó là T-công nghệ, E- giáo dục, D-thiết kế.”

And it's my way of being for entertainment,

Và đây là cách mà nó trở nên giải trí,

being understandable, ways of pulling you into understanding

dễ hiểu, giúp bạn có được sự hiểu biết

as opposed to the educational system.

trái ngược với hệ thống giáo dục.

Thiết kế là những gì tôi đã từng làm, và công nghệ là thứ đã có mặt lúc đó.

Design is what I was, and technology was out there.

It’s a pretty dumb thing:

Đó là một điều khá khờ dại:

technology, entertainment, design.

công nghệ, giải trí, thiết kế.

CA: Sir Ken Robinson himself said

CA: Chính ngài Ken Robinson đã từng nói rằng

that when you reveal that you're in education,

khi bạn tiết lộ rằng bạn đang học,

everyone runs away from you at parties.

mọi người đều tránh xa bạn trong các bữa tiệc.

It's OK.

Điều đó là bình thường.

But I mean, it worked out incredibly well.

Nhưng ý tôi là, nó đã diễn ra cực kỳ tốt.

And I'm curious about like,

Và tôi rất tò mò rằng

did it happen that from the first conference

có phải điều đó đã xảy ra ngay từ cái buổi hội nghị đầu tiên không,

that because people weren't just talking to their own industry,

vì mọi người không chỉ nói về ngành công nghiệp của họ,

that they made an extra effort to have their words accessible

mà họ còn đã rất nỗ lực để có thể truyền đạt lời nói của họ

to a general audience?

đến khán giả đại chúng?

Was that something you insisted on?

Đó có phải là điều mà bạn tâm niệm?

Did it just happen?

Hay nó chỉ xảy ra vô tình thôi?

How did that happen?

Điều đó đã xảy ra như thế nào?

How did that turn out?

Chuyện đó diễn ra như thế nào?

RSW: Build the ball field, they'll come.

RSW: Xây sân bóng, họ sẽ đến.

You set up a situation where you gave people permission to talk to other people,

Bạn thiết lập một tình huống mà bạn cho phép mọi người nói chuyện với người khác,

and they get in touch with their curiosity.

và họ kích thích được sự tò mò của khán giả.

The people I invited,

Những người tôi mời,

they had a filter of people I knew who were curious.

họ là những người có tính tò mò.

They were open.

Họ vô cùng cởi mở.

The people in the audience who came were curious because they heard about it,

Những vị khán giả đến tham gia đã rất tò mò vì họ đã từng nghe về nó,

and they wanted to know what the hell I was doing.

và họ muốn biết tôi đang làm cái quái gì.

So I mean, I wasn't invisible at that point,

Vì vậy, ý tôi là, tôi không vô hình vào thời điểm đó,

and Frank Stanton was not invisible at that point.

và Frank Stanton cũng không vô hình vào thời điểm đó.

So they had a little trust, that was all.

Họ có một chút sự tin tưởng, và đó là tất cả.

It wasn't so planned.

Nó không phải là kế hoạch có sẵn như thế.

Nó chỉ là việc cố gắng làm thật tốt nhiệm vụ.

It was just trying to do good work.

That's all, it was not, I don't --

Đó là tất cả, tôi không --

tôi không thể viết một luận án tiến sĩ về kế hoạch cho những gì tôi đã làm.

I can't write a doctoral dissertation on the planning of what I did.

I just did something that felt good.

Tôi chỉ thực hiện một việc gì đó mà tôi cảm thấy tốt.

And it was good.

Và nó thực sự tốt.

CA: If people do want to get a flavor of that first conference,

CA: Nếu mọi người muốn biết buổi hội nghị đầu tiên đó đã diễn ra như thế nào,

there's actually a talk online by Nicholas Negroponte,

thì thật ra có một buổi trò chuyện trực tuyến của Nicholas Negroponte,

the founder of the MIT Media Lab.

người sáng lập MIT Media Lab.

RSW: He announced it at that conference.

RSW: Anh ấy đã nói về nó tại buổi hội nghị đó.

He got up and he said, "I'm closing the architecture machine

Anh đứng dậy và nói, “Tôi đang đóng một cỗ máy kiến trúc

and opening, you know, the MIT Media Lab.

và mở ra Phòng thí nghiệm Truyền thông MIT.

And he was codirector with the president of MIT.

Và anh ấy cũng là nhà đồng sáng lập với chủ tịch của MIT.

CA: Anh ấy đã có một buổi nói chuyện khá dài

CA: He gave quite a long talk,

longer than most TED Talks would be now,

dài hơn hầu hết các buổi nói chuyện hiện có trên TED hiện nay,

and made some predictions that have actually held up pretty well.

và anh ấy đã đưa ra một số dự đoán thực sự khá hay.

RSW: If somebody kept on talking, it was good, I let them.

RSW: Nếu ai đó vẫn tiếp tục nói, điều đó thật tốt, tôi sẽ để họ nói.

But basically, it was supposed to be under 20 minutes.

Nhưng về cơ bản, một buổi nói chuyện chỉ nên dưới 20 phút.

CA: So that first one,

CA: Vì vậy, ở lần đầu tiên,

only a few hundred people showed up, less than you hoped for.

chỉ có vài trăm người xuất hiện, ít hơn bạn mong đợi.

And you lost money.

Và bạn đã mất tiền.

You each lost 7,000 dollars, I think you told me, of your 10.

Mỗi người đều mất 7.000 đô la, tôi nghĩ bạn đã nói với tôi điều này.

Each.

Mỗi người đều mất tiền.

Và thế là TED đã không xảy ra trong 5 hoặc 6 năm nữa cho đến khi --

And so TED didn't then happen for another five or six years until --

RSW: I wasn't going to do it again.

RSW: Tôi đã định không làm điều đó nữa.

I didn't want to do it, that was it.

Tôi đã không muốn làm nó nữa, chỉ vậy thôi.

I tried that and it was good,

Tôi đã thử điều đó và nó diễn ra tốt đẹp,

but I was on to other things,

nhưng tôi cũng phải làm những việc khác,

and I was trying to make a living because I was not in good shape,

và tôi đã cố gắng kiếm sống vì lúc ấy tôi ở trong tình trạng không tốt cho lắm,

you know, financially.

bạn biết đấy, về mặt tài chính.

CA: So Harry Marks came to you in '89 and said,

CA: Vì vậy, Harry Marks đến gặp bạn vào năm 89 và nói rằng,

"Actually, it was a commercial failure, but people loved it.

“Thực ra, đó là một thất bại thương mại, nhưng mọi người thích nó.

Còn nó thì sao? Có lẽ thời điểm bây giờ tốt hơn.”

How about it?

Maybe the time is better now."

Làm thế nào mà anh ấy thuyết phục bạn?

How did he persuade you?

RSW: This time, I wrote a letter you couldn’t get out of,

RSW: Lần này, tôi đã viết một lá thư mà bạn không thể từ chối,

that said if we don’t have enough money by a certain date,

tôi viết rằng nếu đến một ngày cụ thể nào đó mà chúng tôi vẫn không có đủ tiền,

I can't afford to lose any money.

thì tôi không thể mất bất kỳ khoản tiền nào.

So I did something which was radically different than the lie,

Vì vậy, tôi đã làm một thứ hoàn toàn khác với lời nói dối đó,

breaking a contract the first time.

đó là phá vỡ hợp đồng ngay lần đầu tiên.

But then it filled up,

Nhưng sau đó nó đã được lấp đầy,

and it filled up from then on in.

và nó được lấp đầy từ đó trở đi.

But Harry didn't like working with me,

Nhưng Harry không thích làm việc với tôi,

and after that conference, he says, "I just want out.

và sau hội nghị đó, anh ấy nói rằng, “Tôi chỉ muốn ngừng.

I can't, I don't want to do this."

Tôi không thể, tôi không muốn làm điều này nữa.”

And we didn't argue, we just didn't get along.

Và chúng tôi không tranh luận, chúng tôi chỉ không hòa hợp.

We just didn't get along.

Chúng tôi chỉ không hòa hợp với nhau.

CA: You bought him out for a dollar, right?

CA: Bạn đã mua cổ phần của anh ấy với giá một đô la phải không?

RSW: He wanted a dollar so it was legal.

RSW: Anh ấy muốn một đô la nên việc đó vẫn hợp pháp.

So he wrote the contract, and he asked for a dollar,

Vì vậy, anh ấy đã viết hợp đồng, và anh ấy yêu cầu một đô la,

and I kept it.

và tôi giữ nó.

And there was never any problems about that afterwards.

Và sau đó không xảy ra vấn đề gì về việc đó nữa.

CA: And so you then held TED every year in Monterey, California.

CA: Và sau đó, bạn tổ chức TED hàng năm ở Monterey, California.

And there was this just growing buzz.

Và tiếng vang ngày càng tăng.

I mean, that was the '90s

Ý tôi là, đó là những năm 90,

when there was just this growing sense of optimism

thời điểm mà ta có cảm giác vô cùng trông đợi

and excitement about technology

và phấn khích về công nghệ

and everything it was connected to.

và mọi thứ liên quan đến nó.

I mean, talk about some of those early years, Richard,

Ý tôi là, hãy nói về những năm đầu tiên đó, Richard,

was there a moment when you just,

liệu đã có lúc nào bạn nghĩ rằng

"Oh my goodness, this thing is going to be amazing.

“Ôi trời ơi, điều này sẽ thật tuyệt vời.

This is more amazing than I know."

Điều này thật đáng kinh ngạc hơn những gì tôi biết.”

What really got you excited in some of those early years?

Điều gì thực sự khiến bạn phấn khích trong những năm đầu đó?

RSW: It just changed my life.

RSW: Nó chỉ thay đổi cuộc sống của tôi.

It just absolutely changed my life.

Nó chỉ thay đổi hoàn toàn cuộc sống của tôi.

And it changed the life of many people who were there,

Và nó cũng đã thay đổi cuộc sống của nhiều người ở đó nữa,

and it created circles in their lives.

nó giúp họ xây dựng các mối quan hệ trong cuộc đời họ,

And there was not one person

Và không chỉ với một người thôi đâu,

but even today, people said

ngay cả ngày nay, mọi người vẫn nói rằng

that the friends they have now

những người bạn mà họ có bây giờ

are dominated by the friends they met at TED.

chính là nhờ những người bạn mà họ gặp ở TED.

It changed people’s acceptance

Nó thay đổi sự chấp nhận của mọi người đối với những thứ

of things outside of their circle and changed their businesses

ở ngoài vòng tròn mối quan hệ của họ, thay đổi công việc kinh doanh của họ

and expanded their feelings that they touched other things.

và giúp họ cởi mở về mặt cảm xúc của mình, chạm đến được những điều khác.

And I wasn't trying to do that.

Và tôi không cố gắng làm điều đó.

It just did that.

Nó chỉ đơn giản là thực hiện nó thôi.

It just did that.

Nó chỉ như vậy thôi.

CA: There's a lot of people listening here

CA: Có rất nhiều người đang nghe ở đây

who are interested in events,

quan tâm đến các sự kiện,

and I think would love to tap into your wisdom

và tôi nghĩ họ sẽ rất thích khi được biết thêm về trải nghiệm của bạn

about what it was that made it special.

về những gì đã khiến nó trở nên đặc biệt.

You were a very unusual and remarkable host.

Bạn là một người dẫn chương trình rất khác thường và đặc biệt.

You sat on the stage while the speaker was speaking.

Bạn ngồi trên sân khấu khi người diễn thuyết đang nói.

You were unafraid to cut them off if they were getting boring.

Bạn không ngại ngắt lời họ nếu họ trở nên nhàm chán.

Like your client, as it were,

Giống như thể khách hàng của bạn

was the audience, not the speaker.

chính là khán giả, chứ không phải là người diễn thuyết.

Hoặc có thể khách hàng chỉ là lựa chọn dựa vào mối quan tâm của riêng bạn

Or maybe the client was just your own interest

and that that was a proxy for audience interest.

và đó là một đại diện cho sự quan tâm của khán giả.

What was it that made this thing become so special?

Điều gì đã làm cho việc này trở nên đặc biệt như vậy?

RSW: Câu trả lời chính là con người, chỉ vậy thôi.

RSW: It was human, that's all.

There was no lectern.

Không có bục giảng nào cả.

So you couldn't read a speech.

Vì vậy, bạn không thể đọc một bài phát biểu.

I curated it by asking --

Tôi sắp xếp nó bằng cách đặt câu hỏi --

không phải lúc nào cũng như thế,

not always done,

not every speech was wonderful,

không phải bài diễn thuyết nào cũng tuyệt vời,

but the best were wonderful --

nhưng những cái hay nhất thì tuyệt vời --

and I asked people to say something they hadn't said before.

và tôi yêu cầu mọi người nói điều gì đó mà họ chưa từng nói trước đây.

And ...

Và ...

I wasn't interested in good speakers, I was interested in good conversations.

Tôi không quan tâm đến những diễn giả giỏi,

tôi quan tâm đến những cuộc trò chuyện hay.

I was interested in seeing things before other people saw them.

Tôi thích nhìn thấy mọi thứ trước khi người khác nhìn thấy chúng.

I would interrupt some speakers if I didn't understand something.

Tôi sẽ ngắt lời một số diễn giả nếu tôi không hiểu điều gì đó.

So I was, in that sense,

Vì vậy, theo nghĩa đó,

I curated for the audience, I was their conscience.

tôi phụ trách việc đó giúp khán giả. tôi là lương tâm của họ.

And I think it was joyful, between the animal acts.

Và tôi nghĩ đó là niềm vui trong cách đối xử giữa các loài.

I had animal acts because I always wanted to have animal acts.

Tôi có chúng vì tôi luôn muốn thế.

Ý tôi là cái cảm giác đó khiến tôi cực kì hạnh phúc, tôi thích được ở đó.

I mean in that sense, I was a pig in shit, I loved being there.

CA: Bạn là người dẫn chương trình.

CA: You were the ringmaster.

RSW: Well, I enjoyed it as much as I hope when you were there,

RSW: Chà, tôi thích nó nhiều như cách tôi hy vọng khi bạn đã ở đó,

and you said you started coming in '98.

và bạn nói rằng bạn bắt đầu tham gia nó vào năm 98.

Did you know I was having a good time there?

Bạn có biết rằng tôi đã có một quãng thời gian tốt đẹp ở đó không?

It was not painful.

Nó không khó khăn cho lắm.

I mean, there was attention to detail.

Ý tôi là, tôi cũng xem xét mọi thứ khá chi tiết.

Tôi đã cố gắng trình bày chi tiết về cách --

I tried to make the details of how --

bạn có tên chương trình của bạn gắn trên chiếc huy hiệu.

you had your program in your badge.

Bạn chỉ cần giơ huy hiệu của mình lên và họ biết đó là chương trình của bạn.

You just held up your badge, and it was the program.

You didn't have to carry anything.

Bạn không cần phải mang thứ gì cả.

And then I gave away all those free things until it got --

Và rồi tôi cho đi tất cả những thứ miễn phí đó cho đến khi --

Wired Magazine did a story and said I invented the idea of swag

Tạp chí Wired đã viết một câu chuyện và nói rằng tôi đã nghĩ ra một ý tưởng độc lạ

vào thời điểm đó.

at that time.

Tôi thậm chí còn không biết rằng mình đã tạo ra nó.

And I didn't even know I invented it.

But we gave away, you know,

Nhưng chúng tôi đã cho đi những thứ đó,

huge amounts of stuff that people sent in.

một lượng lớn những thứ mà mọi người gửi gắm.

And nobody would sell anything from the stage.

Và không ai bán bất cứ thứ gì từ sân khấu.

So it wasn't commercial.

Vì vậy, nó không phải là thương mại.

I didn't have a political point of view,

Tôi không có quan điểm về chính trị,

and I didn't have a financial point of view.

và cũng không có quan điểm về tài chính.

I had just -- wasn't it fun to learn these things?

Tôi chỉ là -- liệu học những điều này không vui sao?

Và bạn biết đấy, một số người trong số họ, khi đứng ở trên đó,

And, you know, some of them, they were up there were maybe slightly boring,

có thể khiến bạn cảm thấy hơi nhàm chán,

but something I was interested in.

nhưng có thứ gì đó khiến tôi cảm thấy thú vị.

And then sometimes people other people were interested in.

Và rồi đôi khi cũng khiến những người khác cảm thấy thế.

You were there, you could tell me what it was like being there.

Bạn đã ở đó, bạn có thể cho tôi biết cảm giác ở đó như thế nào.

What was it like being there, Chris?

Cảm giác ở đó như thế nào vậy Chris?

CA: Well, it was overwhelming for the first day,

CA: Vâng, ngày đầu tiên thật quá sức,

and I didn't get it actually, for the first day.

tôi đã không thực sự hiểu nó trong ngày đầu tiên đó.

Like, I was intrigued, but I didn't understand why.

Giống như, tôi cảm thấy tò mò, nhưng không hiểu tại sao lại như thế.

Like most people, I was in my groove,

Giống như hầu hết mọi người,

tôi đã tập trung vào việc, bạn biết đấy, cố gắng tạo ra bài báo tạp chí

focused on, you know, trying to make magazines

and trying to figure out why exactly am I listening to a designer

và cố gắng tìm hiểu chính xác tại sao tôi lại đang nghe một nhà thiết kế

talk about a chair or an architect or this?

nói về một chiếc ghế hoặc một kiến trúc sư hoặc cái này?

You know, it wasn't until day three that you started to realize

Bạn biết đấy, phải đến ngày thứ ba, bạn mới bắt đầu nhận ra rằng

that something that someone said is connected in a really surprising way

có điều gì đó mà người đó nói có liên quan một cách vô cùng bất ngờ

with something someone else had said.

với điều mà người kia nói.

RSW: Absolutely.

RSW: Chắc chắn rồi.

CA: And you realize, you know,

CA: Và bạn nhận ra rằng, bạn biết đấy,

that all of the best ideas happen through a weird kind of serendipity

tất cả những ý tưởng hay nhất đều xảy ra bằng sự giao thoa một cách tình cờ

of things bumping together from outside your normal frame of reference.

của những thứ ở bên ngoài khung tham chiếu bình thường của bạn.

That's how innovation happens.

Đó là cách mà sự đổi mới xảy ra.

Và Ricky này, nhân tố con người như --

And Ricky, the human element like --

Aimee Mullins, bạn đã đưa cô ấy lên sân khấu

Aimee Mullins, you brought her onstage

và tôi nghĩ rằng bạn đã làm được điều gì đó mà ngày nay ít người dám làm.

and you did something that few people would dare to do today, I think.

Giống như, cô ấy đã mất đôi chân của mình.

Like, she had lost her legs.

Cô ấy, một vận động viên điền kinh,

She had artificial legs that she had used as an athlete to win.

đã dùng đôi chân nhân tạo của mình để giành chiến thắng.

Và bạn đã mời cô ấy tháo chúng ra.

And you invited her to take them off.

RSW: Nhưng không ai biết rằng cô ấy có đôi chân nhân tạo.

RSW: But nobody knew that she had artificial legs.

Chúng trông rất thật.

They were so good.

CA: Đúng vậy! Đây là tố chất của một người dẫn chương trình --

CA: Right! So this is the showman --

RSW: And then I said, "Today, Aimee, take off your legs."

RSW: Và sau đó tôi nói rằng “Ngày hôm nay, Aimee, hãy tháo đôi chân của bạn ra.”

CA: The showman in you, there is a big showman in you,

CA: Tố chất của người dẫn chương trình ở trong bạn,

and it was like, you know, how could we really surprise people?

Kiểu như, làm sao ta có thể thực sự khiến mọi người ngạc nhiên nhỉ?

I know, let's ask someone, let’s ask a speaker to take off her legs.

Tôi biết rồi, hãy yêu cầu một diễn giả tháo đôi chân của họ ra.

That doesn't happen every day at a conference.

Điều này không xảy ra mỗi ngày trong một hội nghị.

And the thing is, she was completely cool with it

Và vấn đề là, cô ấy hoàn toàn không bận tâm với việc này,

and so human and told her story of her own empowerment,

kể câu chuyện về ý chí của chính cô một cách rất nhân văn,

of how, you know, this technology and help for other people and so forth,

về cách mà công nghệ này có thể giúp đỡ người khác và vân vân,

that she just felt strong and full of possibility.

giúp cô cảm thấy mạnh mẽ và đầy tiềm năng.

And I was, by that stage,

Và khi tôi ở cạnh sân khấu đó,

in the back row of the auditorium, you know, weeping,

ở hàng ghế sau của khán phòng, bạn biết đấy, tôi đã khóc,

like, tears rolling down my cheeks.

nước mắt cứ tuôn trên má tôi.

So that was when, I think,

Đó là lúc mà tôi nghĩ rằng

I really knew that this was not just interesting

tôi thực sự biết rằng điều này không chỉ thú vị

but truly special,

mà còn thực sự đặc biệt,

like, it was moving.

nó thực sự rất cảm động.

And I spoke with other people there, and they said things like,

Và tôi đã nói chuyện với những người khác ở đó, và họ nói những điều như,

"This is the first week I carve out of my calendar every year."

“Đây là tuần đầu tiên mà tôi ghi vào lịch của mình mỗi năm.”

Ồ, điều đó thu hút được sự quan tâm của bạn.

Well, that gets your attention.

That's pretty special.

Điều đó khá đặc biệt.

Tell me about --

Hãy kể cho tôi về --

Bạn đã rất can đảm khi đứng trên sân khấu

You had courage on stage to do things that, again, most people wouldn't do,

làm những điều mà hầu hết mọi người sẽ không làm,

and you insisted on a certain kind of vibe

và bạn tập trung vào một nguồn năng lượng nhất định

from speakers and audience.

ở các diễn giả và khán giả.

So there was the time, famously, when Nicholas Negroponte came back,

Đã có quãng thời gian vô cùng nổi tiếng, khi mà Nicholas Negroponte trở lại,

like in his first talk, he was wearing a sort of jacket and tie.

như trong buổi nói chuyện đầu tiên, anh ấy mặc một kiểu áo khoác và cà vạt.

And you weren't happy about that.

Và bạn đã không hài lòng về điều đó.

What happened next?

Chuyện gì xảy ra tiếp theo?

RSW: Well, I mean ...

RSW: Vâng, ý tôi là...

I'd said that the dress is casual and no ties, suits, please.

Tôi đã nói rằng hãy làm ơn mặc một bộ trang phục bình thường

và không có cà vạt hay đồ vest.

Because that has an effect, it's different.

Bởi vì điều đó có ảnh hưởng, nó khác biệt.

So I just got scissors and cut off his tie.

Vì vậy, tôi chỉ lấy kéo và cắt cà vạt của anh ấy.

And the audience gasped.

Và khán giả há hốc mồm vì ngạc nhiên.

Và sau đó nó trở thành một trò đùa.

And then it became a joke.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But people remember that because it was something.

Nhưng mọi người nhớ việc đó bởi vì nó quả là một điều gì đó.

I'll tell you a speech that -- the audience came up with names.

Tôi sẽ kể cho bạn về một bài diễn thuyết -- khán giả đã đưa ra những cái tên.

These are not mine, I didn't create these.

Chúng không là của tôi, tôi không nghĩ ra chúng.

The audience did somehow.

Bằng cách nào đó, khán giả đã nghĩ ra chúng.

If somebody was there for the first time

Nếu có một ai đó ở đó lần đầu tiên

and they came out in conversation,

và họ ra ngoài trò chuyện,

people in the audience would say to them, "Oh, you're a TED Virgin."

những người trong khán đài sẽ nói với họ, “Ồ, bạn là một Trinh Nữ TED.”

They came up with those things.

Họ đã nghĩ ra những thứ đó.

They came up with things, a “TED moment”

Họ nghĩ ra những thứ như một “khoảnh khắc TED”

when something happened, like cutting off a tie.

khi có điều gì đó xảy ra, như việc cắt cà vạt.

Or if you remember, Sherwin Nuland, I don’t know if you were there.

Hay nếu bạn nhớ đến Sherwin Nuland, tôi không biết liệu bạn có ở đó không.

CA: I was there, that was an astonishing talk.

CA: Tôi đã ở đó, đó là buổi nói chuyện khá ấn tượng.

RSW: That was one of the most moving things for me.

RSW: Đó là một trong những điều cảm động nhất đối với tôi.

I'll tell you a story of what curation is.

Tôi sẽ kể cho bạn một câu chuyện về việc quản lý là gì.

Sherwin called me on the phone.

Sherwin gọi điện thoại cho tôi.

I did not know him well.

Tôi không biết rõ về anh ấy cho lắm.

He had been to a conference, and he trusted me for some reason.

Anh ấy đã đến một hội nghị, và anh ấy tin tưởng tôi vì một lý do nào đó.

I think because I don't lie.

Tôi nghĩ đó có lẽ là vì tôi không nói dối.

And he said he's always wanted to tell a story,

Và anh ấy nói rằng anh ấy luôn muốn kể một câu chuyện,

and he thought he would do it at TED, would it be OK with me?

và anh ấy nghĩ rằng anh ấy sẽ làm điều đó tại TED, điều đó có ổn với tôi không?

I said, I don't even want to know what the story is.

Tôi nói, tôi thậm chí không quan tâm đến câu chuyện đó là gì.

If you want to tell a story, that's for you to do.

Nếu bạn muốn kể một câu chuyện, thì đó là việc bạn phải làm.

He says, well, it's, OK.

Anh ấy nói rằng, tốt, được thôi.

And he got up --

Và anh ấy đứng dậy --

and he was well-known then as a doctor and I mean, quite well.

khi đó anh ấy được biết đến với tư cách là một bác sĩ và ý tôi là, điều đó khá hay.

I always felt very humbled by getting him to come

Tôi luôn cảm thấy rất khiêm tốn khi mời anh ấy đến

because he was quite famous in his field.

vì anh ấy khá nổi tiếng trong lĩnh vực của mình.

Và rồi anh ấy lên sân khấu, anh ấy bắt đầu bài nói của mình một cách bình thường.

And he came on stage, and he started a talk regularly.

And then I looked at him,

Và sau đó tôi nhìn anh ta,

với suy nghĩ rằng câu chuyện bạn định kể là gì?

with the thing of, well, what’s the story you’re going to tell?

Anh ấy gật đầu và tôi cũng gật đầu.

And he nodded, and I nodded.

And then he told the story, which I then cried,

Rồi anh ấy bắt đầu kể câu chuyện, mà sau đó tôi đã khóc,

of course I cry a lot,

tất nhiên tôi đã khóc rất nhiều,

but I cried heavily for his talk.

tôi đã khóc rất nhiều vì bài nói của anh ấy.

And he talked about being clinically depressed.

Anh ấy nói về việc bị mắc chứng trầm cảm lâm sàng.

And committed to treatment in a hospital

Anh ấy chấp nhận việc điều trị trong bệnh viện

và có lẽ chấp nhận nó trong suốt quãng đời còn lại của anh ấy.

and committed you know, maybe for the rest of his life.

Ý tôi là, sức khỏe của anh ấy thực sự trông rất tệ.

I mean, he was really bad.

And he asked for electroshock therapy because he could, as a doctor,

Anh ấy yêu cầu liệu pháp sốc điện

vì anh ấy cảm thấy mình có thể chịu được, với tư cách là một bác sĩ,

which you're supposed to get maximum three times,

phương pháp mà được cho là có thể thực hiện tối đa ba lần,

but it was not thought of well at that time.

nhưng nó không được xem là tốt cho lắm vào thời điểm đó.

And by the conference, he gave this talk,

Và trong hội nghị đó, anh ấy đã nói về việc này,

it was a horror to think of that,

thật kinh khủng khi nghĩ về điều đó,

but he asked for it to be given to him ten times.

nhưng anh ấy đã yêu cầu được điều trị theo cách này mười lần.

More than three times what the limit was,

Gấp ba lần so với giới hạn, và về cơ bản nó đã giúp anh ấy chữa khỏi.

and it basically cured him.

And he told a story which was a shock.

Anh ấy đã kể một câu chuyện gây sốc.

His wife didn't know that story, his second wife didn't know it.

Vợ anh ấy không biết câu chuyện đó, người vợ thứ hai của anh cũng vậy.

He had never told the story before.

Anh ấy chưa bao giờ kể câu chuyện này trước đây.

CA: Whoa.

CA: Whoa.

Cô ấy biết điều đó khi anh ấy ở trên sân khấu?

She found out when he was onstage?

RSW: Cô ấy nghe nó lần đầu tiên ở đó.

RSW: She heard it for the first time then.

Điều đó thật đáng kinh ngạc.

It was just astonishing.

CA: Chắc hẳn anh ấy đã lo lắng rằng cô ấy sẽ không để anh ấy nói điều đó.

CA: He must have worried that she would have not let him tell it.

Bạn có thể xem bài nói chuyện đó trực tuyến ngay giờ.

You can watch that talk online now.

Có một khoảnh khắc đáng kinh ngạc khi anh ấy nói rằng,

There's this incredible moment when he says,

he tells the history of electroshock therapy and then says --

anh ấy kể về lịch sử của liệu pháp sốc điện và sau đó nói rằng --

RSW: Did I get it right because I haven't seen it?

RSW: Liệu tôi đã nói đúng không vì tôi chưa xem qua nó?

CA: You've said it exactly right.

CA: Bạn nói hoàn toàn đúng.

He says, "And then you may ask, why am I telling you this?

Anh ấy nói rằng, “Bạn có thể thắc mắc là vì sao tôi nói với bạn điều này?

Well, it's for a specific reason."

Chà, đó là vì có một lý do.”

And when he revealed that he himself had been, this was his treatment,

Và khi anh ấy tiết lộ rằng chính anh ấy đã như vậy, đây là cách điều trị của anh ấy,

yeah, the shock in the room was unbelievable.

vâng, cú sốc trong phòng thật không thể tin được.

And it's just a brilliant talk.

Và đó chỉ là một bài diễn thuyết tuyệt vời.

Chà.

Wow.

So, look, I'm going to, in about less than ten minutes,

Vì vậy, hãy nhìn xem, trong vòng chưa đầy mười phút nữa,

I'm going to bring in --

tôi sẽ mang đến --

RSW: Tôi muốn dành một lời khen cho bạn.

RSW: I want to give a compliment to you.

Bởi vì tôi đã và đang làm về điều này.

Because I've been working on this.

And you see, you've just interviewed me.

Và bạn thấy đấy, bạn vừa phỏng vấn tôi.

You've messed me up here.

Bạn đã làm tôi lúng túng ở đây.

I've been thinking about what you've done.

Tôi đã suy nghĩ về những gì bạn đã làm.

And, you know, when I did the last one, I was petulant, and I missed it.

Khi tôi thực hiện bài nói cuối cùng đó, tôi đã nóng nảy và bỏ lỡ nó.

And then over the years, I saw you, and I wouldn't do this, I would do this.

Sau đó nhiều năm, tôi nhìn thấy bạn,

và băn khoăn liệu mình nên hay không nên thực hiện nó không.

And then I’ve been thinking lately what you have done.

Và gần đây tôi đã suy nghĩ về những gì bạn đã làm.

And in a different style,

Và dù nó mang một phong cách khác,

but amazing what you have been able to do.

nhưng những thứ bạn tạo ra thì vô cùng tuyệt vời.

And I looked online, and I researched you,

Và tôi đã tìm kiếm trên mạng và tìm hiểu về bạn,

you have 25 programs that go on.

bạn có 25 chương trình đang diễn ra.

25 programs.

25 chương trình.

In a recent correspondence with you,

Trong một lá thư gần đây mà tôi gửi cho bạn,

I talked about an orchard and apple trees,

tôi đã kể về một vườn cây ăn quả với những cây táo,

và tôi nghĩ rằng chắc bạn sẽ không hiểu tôi đang định nói về cái gì đâu,

and I don't think you knew what I was getting at,

and I didn't quite either.

vì tôi cũng vậy.

But I read a book on Johnny Appleseed,

Nhưng tôi đã đọc cuốn sách về Johnny Appleseed,

and it was somewhat nonsense because he did --

và nó hơi vô lý bởi vì anh ấy đã --

It was a person, and he did carry seeds with him all the time

Cuốn sách đó kể về một người, và anh ấy luôn mang theo hạt giống

that he got from cider factories.

mà anh ấy nhận được từ các nhà máy rượu táo.

They gave him the free seeds,

Họ cho anh ta hạt giống miễn phí,

and he did take them around and he planted them.

và anh ta đã mang chúng đi xung quanh và gieo trồng chúng.

Nhưng bạn thực sự không thể có được những trái táo ngon chỉ từ một hạt giống.

But you really can't get good apples from a seed.

You can't plant a tree.

Bạn không thể trồng một cái cây.

So what's the relationship between you and I, Chris?

Vậy mối quan hệ giữa bạn và tôi là gì vậy Chris?

I think I gave you a tree.

Tôi nghĩ đó là tôi cho bạn một cái cây.

But you, as you do to grow American Delicious,

Còn bạn, khi bạn trồng American Delicious,

all the apples you can grow,

tất cả số táo mà bạn có thể trồng,

you grafted them,

bạn đã ghép chúng,

and you have grafted a tree with 25 different apples.

bạn đã ghép một cây với 25 quả táo khác nhau.

25 branches.

25 nhánh cây.

And that's where the apples have come from, from these.

Và đó là nơi những quả táo mọc ra, từ những nhánh cây này.

Because apple seeds don't grow apple trees,

Bởi vì hạt táo không trồng ra cây táo,

apples on apple trees.

quả táo được tạo ra trên cây táo.

Đó là những quả táo nhỏ, nhưng phải táo lớn.

Little apples, but not big apples.

And you have done --

Và bạn đã làm được --

It was amazing.

Thật tuyệt vời.

For a thing that almost didn't happen

Việc biến một thứ gần như đã không thể xảy ra

because of the fear of failure

vì nỗi sợ thất bại

thành thứ mà sau đó đã được hoàn thiện sớm một năm,

to something that then filled up a year in advance,

to something that was the first person who signed up

khiến những diễn giả lần đầu tham gia

came each time,

đều muốn quay trở lại,

to selling it, to my petulance,

với sự nóng nảy của tôi,

to you doing things that,

với những việc mà bạn đang làm,

tôi nghĩ bạn không muốn thực hiện chương trình TEDx ngay từ đầu.

I think you didn't want to do TEDx in the beginning.

And then you were convinced to do it.

Và sau đó bạn đã bị thuyết phục để thực hiện chương trình đó.

Lara Stein, you had some great people.

Lara Stein, bạn có những con người tuyệt vời.

June Cohen with TED Talks and Lara.

June Cohen với TED Talks và Lara

And they convinced you to do it.

Và họ đã thuyết phục bạn làm điều đó.

I would have said no

Tôi đã định từ chối

because that would have been TED Light.

vì tôi dự định đó sẽ là TED Light.

I would have thought, oh, you don't want to do that.

Tôi đã nghĩ, oh, bạn không muốn làm điều đó đâu

And it's been wonderful.

Và nó đã trở nên thật tuyệt vời.

I’ve spoken at a few TEDxs, and they have been really interesting.

Tôi đã nói chuyện tại một vài buổi TEDx, và chúng thực sự thú vị.

And you did 13,000 of them!

Và bạn đã tạo ra 13.000 buổi TEDx đó!

13,000 TEDxs!

13.000 buổi TEDx!

So my hat's off to you at this time.

Tôi thật sự rất ngưỡng mộ bạn.

CA: Maybe even more now.

CA: Có lẽ bây giờ con số đó còn tăng nhiều hơn nữa.

Well, you're a kind man.

Chà, bạn thật tử tế

Thank you.

Cảm ơn bạn.

That's very kind.

Rất cảm ơn bạn.

We should probably tell people just a bit about how the transition happened,

Có lẽ ta nên kể cho mọi người nghe một chút về việc quá trình chuyển đổi diễn ra

because it was a very intense time, you know,

bởi vì đó là một khoảng thời gian khá căng thẳng,

like, it was the year 2000.

bạn biết đấy, đó là vào năm 2000.

So I'd be coming to TED for two years

Khi ấy, tôi đã tham gia TED được hai năm,

when, I think, word got out

lúc ấy có một tin đồn cho rằng

that you were thinking that it was maybe time to sell,

bạn đang dự định là có lẽ đã đến lúc để kinh doanh,

you'd reached the grand old age of 65 or something like that.

bạn đã bước sang tuổi 65, đại loại như thế.

And of course,

Và tất nhiên,

companies like Ziff Davis and Time Warner and so forth

các công ty như Ziff Davis và Time Warner, vân vân

were in the hunt for this amazing media property.

đang săn lùng nguồn tài sản truyền thông tuyệt vời này.

I had a small media company

Tôi đã có một công ty truyền thông nhỏ

and had become convinced that this thing was so special.

và đã bị thuyết phục rằng điều này rất đặc biệt.

And there was almost like a two-part thing to this,

Và điều này gần giống như một thứ có hai phần,

like I came and saw you and your wife Gloria,

kiểu như tôi đến và gặp bạn và vợ của bạn, Gloria,

and we spoke about dreams and values.

và chúng ta nói về những ước mơ và giá trị.

And, you know, I think you had,

Và bạn biết đấy, tôi nghĩ bạn có một nỗi sợ

your fear was this thing you'd created would get eaten

rằng thứ bạn tạo ra sẽ bị lấy đi

by some corporation

bởi một tập đoàn nào đó

and turned into a, you know, a money-making thing or whatever.

và bị biến thành một thứ gì đó cho mục đích kiếm tiền.

It would lose its magic.

Nó sẽ mất đi phép màu của nó.

You probably feared that a bit with me as well.

Có lẽ bạn cũng một chút nỗi sợ về điều đó như tôi.

But the one thing I held on to was that, you know,

Nhưng có một điều tôi vẫn luôn giữ lấy,

đó là tôi không phải là một công ty lớn, bạn biết đấy,

I'm not a big company, you know,

we’re an entrepreneurial-driven company.

chúng tôi là một công ty có định hướng kinh doanh.

At the time, I was still working for the company I'd founded, Future,

Vào lúc đó, tôi vẫn đang làm việc cho công ty tôi đã thành lập, Future,

and we had this magazine, Business 2.0,

và chúng tôi có tạp chí tên là Business 2.0,

and that seemed like there were connections

và điều đó dường như có mối liên hệ với

with a lot of the internet people at TED in that magazine.

rất nhiều người trên internet tại TED trong tạp chí đó.

Somehow you agreed to sell it to me.

Bằng cách nào đó, bạn đã đồng ý bán nó cho tôi.

I suspect you may have got more money elsewhere.

Tôi nghi ngờ bạn có thể kiếm được nhiều tiền hơn ở nơi khác.

I don't know, but you sold it to me for,

Tôi không biết, nhưng bạn đã bán nó cho tôi,

tôi nghĩ nó là hồ sơ được công khai,

I think it's public record,

it was six million dollars of cash

đó là sáu triệu đô la tiền mặt

and six million dollars of stock, I think, there or thereabouts.

và sáu triệu đô la cổ phiếu, khoảng chừng đó.

And the six million dollars of stock disappeared basically,

Và về cơ bản cổ phiếu sáu triệu đô la đã biến mất,

về cơ bản là vì công ty của tôi đã phá sản ngay sau đó.

basically because my company blew up soon after that.

Tôi không biết liệu bạn có thoát ra khỏi việc đó kịp thời không.

I don't know whether you were able to exit any of that in time.

Tôi hy vọng là bạn có.

I hope you were.

RSW: I have to correct you because we have to get the story straight online.

RSW: Tôi xin phép sửa lại ý này

vì chúng ta phải kể câu chuyện một cách chính xác ở trên mạng.

It was 14 million dollars,

Đó là 14 triệu đô la,

12 million in cash and two million in stock.

12 triệu đô la tiền mặt và hai triệu đô la tiền cổ phiếu.

And the stock bankrupted.

Và cổ phiếu bị phá sản.

The stock disappeared.

Cổ phiếu biến mất.

CA: OK, there you go.

CA: Ok, bạn nói đúng đó.

See, I put my rose-tinted glasses on there,

Thấy không, tôi đặt chiếc kính màu hồng của mình lên đó,

hoping that we hadn’t spent that much on it initially

hy vọng rằng ban đầu chúng tôi đã không chi nhiều tiền cho nó

because I then bought it back from that same company.

vì sau đó tôi đã mua lại nó từ cùng một công ty.

When the company was blowing up, and it was time for me to leave

Khi công ty đang chuẩn bị phá sản, thì đó là lúc tôi rời đi

and I had no money, I had a foundation with a bit of money in it.

và tôi không có tiền, tôi đã có một tổ chức với một chút tiền trong đó.

And so that foundation bought TED off the company

Và vì vậy, tổ chức đó đã mua lại TED từ công ty tôi

for six million dollars in cash.

với giá sáu triệu đô la tiền mặt.

And like, I now, with the benefit of hindsight,

Và bây giờ khi tôi nhìn lại mọi việc,

that seems like one of the best philanthropic investments ever made.

đó dường như là một trong những khoản đầu tư từ thiện tốt nhất từng được thực hiện.

From your point of view, you must have,

Theo quan điểm của bạn, bạn phải có -- trong quãng thời gian đó,

during that period, I think you felt angered about aspects of the sale,

tôi nghĩ bạn cảm thấy tức giận về các khía cạnh của việc bán hàng,

giống như, bạn gần như có cảm giác hối hận của người bán

like, you almost had some form of seller's remorse

or felt misled or whatever,

hoặc cảm thấy bị lừa dối hoặc bất cứ điều gì đó,

and we definitely went through a couple of years

và chắc chắn là chúng tôi đã trải qua một vài năm

where things were hard between us.

mà mọi thứ đã diễn ra rất khó khăn.

RSW: We had difficult years.

RSW: Chúng tôi đã có những năm khó khăn.

And I will take half of the blame for that.

Và tôi sẽ chịu một nửa trách nhiệm cho điều đó.

And I was petulant because all of a sudden I wasn't doing this every year,

Tôi tỏ ra tức giận vì đột nhiên tôi không làm điều này hằng năm,

and it was my life, and I missed it.

đó là cuộc sống của tôi, tôi đã bỏ lỡ nó.

So three years passed for a non-compete,

Vì vậy, sau ba năm không cạnh tranh trôi qua,

and I invented a new conference called EG.

tôi đã phát minh ra một hội nghị mới có tên là EG.

CA: Back in Monterey.

CA: Quay trở lại Monterey.

(Laughs)

(Tiếng cười)

RSW: And it was ...

RSW: Và đó là...

It was not in Monterey, we did it in LA.

Nó không phải ở Monterey, chúng tôi tổ chức nó ở LA.

CA: Sau đó nó được dời qua Monterey, đúng không, tôi nhớ là thế..

CA: It moved to Monterey later, right, I think.

Maybe.

Có lẽ vậy.

RSW: It went back to Monterey,

RSW: Nó quay trở lại Monterey,

but the first one was not in Monterey.

nhưng cái đầu tiên thì không ở Monterey.

Because I was going to show everybody and myself I could do it

Vì tôi dự định sẽ cho mọi người và bản thân tôi thấy rằng

not in Monterey and do it.

tôi có thể làm điều đó không chỉ ở Monterey.

And it was petulance.

Ban đầu tôi khá lo lắng.

It turned out well and then I gave it away,

Nhưng mọi thứ diễn ra tốt đẹp và sau đó tôi đã cho đi nó,

because I realized what a baby I was.

vì tôi nhận ra mình đã trẻ con như thế nào.

And then, you know, it was difficult.

Và sau đó, bạn biết đấy, nó rất khó khăn.

It was difficult for you, difficult for me.

Khó khăn cho bạn và cả tôi.

Và sau đó, tôi có thể nói rằng

And then, I would say in the last,

you've been doing it for about 20 years,

cuối cùng bạn đã làm điều đó trong khoảng 20 năm,

I did it for about 20 years in the 40 years,

tôi đã làm điều đó trong vòng 20 đến 40 năm,

give or take a few years.

cho đi và nhận lại trong một vài năm.

You put together something remarkable.

Bạn đã kết hợp một thứ gì đó rất đặc biệt.

I think each of us put together something remarkable,

Tôi nghĩ mỗi chúng ta đã tập hợp lại một cái gì đó vô cùng đặc biệt,

different, and yet really kissing cousins.

khác biệt, nhưng vẫn rất mật thiết với nhau

It's the tree and the branches of what you've done

Đó là cái cây và những cành cây từ những thứ bạn đã tạo nên

that I think is terrific, just terrific.

mà tôi nghĩ là vô cùng tuyệt vời.

Tôi phải làm những hành động như những con vật.

And I got to do the animal acts.

You haven't had any animal acts.

Anh chưa có bất kỳ hành động nào của con vật cả.

CA: (Laughs)

CA: (Tiếng ười)

You know, we ought to do something about that.

Bạn biết đấy, chúng ta nên làm thứ gì đó về việc đó.

Just, you know, 40th anniversary coming up, if only for that.

Chỉ cần, bạn biết đấy, lễ kỷ niệm 40 năm sắp diễn ra, nếu chỉ vì điều đó.

We've definitely had a lot of animals on screen,

Chúng ta chắc chắn đã có rất nhiều động vật trên màn hình,

spectacular animals.

những con vật ngoạn mục.

And those are some of the best talks, honestly.

Và đó là một số những bài diễn thuyết hay nhất, thành thật mà nói.

RSW: I don't know if you were there

RSW: Tôi không biết liệu bạn có ở đó

for when the bear came on stage?

khi con gấu lên sân khấu không?

CA: I wasn't there for the bear.

CA: Tôi không ở đó vì con gấu.

RSW: They had a black bear.

RSW: Họ có một con gấu đen.

CA: Amazing.

CA: Tuyệt vời.

RSW: They had a bear that they walked down the aisle.

RSW: Họ có một con gấu chuẩn bị dắt xuống chỗ lối đi.

Two people with chains

Hai người cầm những dây xích

walked down this big black bear down the aisle on the stage.

dắt con gấu đen to lớn xuống lối đi trên sân khấu.

And I was told by the animal trainer,

Và tôi được người huấn luyện động vật

you know, "Go up and kiss it,"

dặn rằng, “Hãy lên và hôn nó,”

it turns out he thought I would be scared and not do it.

hóa ra anh ấy nghĩ rằng tôi sẽ sợ và không làm điều đó.

And I went up and kissed him, and he turned white and said,

Tôi bước lên và hôn con gấu đó, bỗng mặt anh ta trắng bệch,

"Very quietly, back up very slowly,

anh ấy nói, “Hãy thật im lặng, lùi lại thật chậm,

you could be dead."

anh có thể đã chết.”

And I wasn't supposed to do that.

Và tôi có lẽ không nên làm điều đó.

And he could have just taken my belly out with a hand.

Con gấu đó có thể lấy bụng tôi chỉ bằng một bàn tay.

And that happened.

Đó là điều đã xảy ra.

CA: So you told me that story on stage in Monterey

CA: Bạn đã kể cho tôi nghe về câu chuyện đó trên sân khấu ở Monterey

khi chúng tôi có bạn trở lại,

when we had you back,

bạn thực sự cho tôi những điều tốt nhất --

and you actually gave me my best --

khi mọi thứ diễn ra giữa chúng ta vẫn còn hơi khó xử --

when things were still a bit awkward with us --

and you gave me my best-ever line on stage, because I asked you,

bạn đã cho tôi câu thoại hay nhất trên sân khấu, vì tôi hỏi bạn rằng,

"Well, did anyone warn the bear?"

“Chà, có ai cảnh báo con gấu không?”

And people liked that.

Và mọi người thích điều đó.

I mean, in context, it went down.

Ý tôi là, lúc đó, nó đã đi xuống.

You have this amazing courage

Bạn có lòng can đảm vô cùng tuyệt vời

and this amazing sense of showmanship

và tố chất dẫn chương trình xuất sắc

that I think has helped.

mà tôi nghĩ đã giúp ích rất nhiều.

You know, the whole problem with interesting information

Bạn biết đấy, toàn bộ vấn đề và các thông tin thú vị

is that it gets lost

như đang bị trôi dạc

in the sea of just noise out there,

trong đại dương hỗn tạp ngoài kia,

and it needs all the help it can get in terms of drama,

và nó cần tất cả sự trợ giúp có thể nhận được

theatricality and so forth.

về mặt kịch tính, sân khấu và vân vân.

And I think it is one of the pieces of your genius, Ricky,

Và tôi nghĩ đó là một trong những tác phẩm thiên tài của ông, Ricky,

which we've tried to carry forward,

mà chúng tôi đã cố gắng tiếp tục duy trì,

probably have not done in the way that you could.

có lẽ vẫn chưa thực hiện theo cách mà ông đã làm được.

And we miss that.

Và chúng tôi bỏ lỡ điều đó.

Tuy nhiên, có một điều đã xảy ra, bạn biết đấy,

One thing that did happen, though, which and I'm, you know,

this is just serendipity.

một sự tình cờ nhưng vô cùng tốt đẹp.

Ý tôi là, công nghệ xuất hiện cho phép TED được chia sẻ với thế giới.

I mean, technology came along that allowed TED to be shared with the world.

And that, of course, is what what changed everything.

Và tất nhiên, đó là những gì đã thay đổi mọi thứ.

Kiểu như nếu chỉ mình tôi có được nó,

We possibly, like, if I'd owned it privately,

thì có thể tôi sẽ không bao giờ làm được điều đó.

might never have done it.

I might have been too frightened to do it.

Tôi có lẽ đã quá sợ hãi để làm điều đó.

But because it was owned by a nonprofit, we decided we had to do it.

Nhưng vì nó là tổ chức phi lợi nhuận,

nên tôi quyết định chúng tôi phải thực hiện nó.

Thank you, June Cohen, thank you, Kelly Stoetzel.

Cảm ơn June Cohen, cảm ơn Kelly Stoetzel.

And, you know, there was an amazing team around at that time who were brave.

Có một đội ngũ tuyệt vời gồm những con người dũng cảm vào thời điểm đó.

Jason Wishnow, biên tập viên video, cũng đóng một vai trò quan trọng.

Jason Wishnow, the video editor, played a role.

But we went for it and everything changed,

Chúng tôi đã làm điều đó và mọi thứ đã thay đổi,

you know, TED went viral

bạn biết đấy, TED trở nên nổi tiếng

and demand for the conference, to our surprise, went up, not down.

nhu cầu về hội nghị luôn tăng lên một cách bất ngờ, không hề giảm.

Hầu hết mọi người trong cộng đồng đều nói rằng

And most people in the community said,

"This is really cool, I can share it now with my family. Thank you."

“Thật tuyệt, tôi có thể chia sẻ nó với gia đình của tôi bây giờ. Cảm ơn bạn.”

And you know, it took us on our journey.

Nó dẫn dắt chúng tôi trên chuyến hành trình của mình.

But I think one of the areas

Nhưng tôi nghĩ một trong những lĩnh vực

that was uncomfortable for some people in the community and for you,

gây khó chịu cho một số người trong cộng đồng và đối với bạn,

was this feeling that what had been a dinner party,

đó là cảm giác như kiểu trong một bữa tiệc tối,

it had been created for the interests of everyone there,

nó được tạo ra vì lợi ích của mọi người ở đó,

had to some extent become an annoying sort of place of “do-goodery”

ở một mức độ nào đó lại trở thành một nơi khó chịu của việc “làm điều tốt”,

và “hãy làm cho thế giới trở thành một nơi tốt đẹp hơn”

and “let’s make the world a better place” and all the rest of it.

và tất cả những thứ còn lại của nó.

I mean, how much do you think there is a fundamental conflict there

Ý tôi là, bạn nghĩ rằng có bao nhiêu sự mâu thuẫn cơ bản

between what is interesting and what is useful

giữa những gì thú vị và những gì hữu ích

for the public good?

cho lợi ích cộng đồng?

This is the question I find myself asking.

Đây là câu hỏi mà tôi luôn tự hỏi mình.

RSW: It's a fine line between,

RSW: Nó có một ranh giới nhỏ ở giữa,

I think it's particularly difficult right now

tôi nghĩ nó khó để xác định ngay bây giờ

where the “do-goodery” thing

rằng đâu là việc “làm tốt”

and the "watching what you say" thing

và đâu là “xem những gì bạn nói kìa”

and all those things,

và tất cả những điều đó,

I would have been tarred and feathered for what I said and what I did

tôi có thể đã bị chỉ trích cho những điều tôi nói và những việc tôi đã làm

when I ran TED, because it's not acceptable.

khi tôi vận hành TED, bởi nó là điều không thể chấp nhận được.

I think it is difficult.

Tôi nghĩ điều đó khá khó khăn.

Your job has become much more difficult in curating now.

Công việc quản lý bây giờ của bạn đã trở nên khó khăn hơn nhiều.

CA: Possibly.

CA: Hợp lý.

Ricky, I've got a question from someone in the audience

Ricky, tôi có một câu hỏi từ một vị khán giả

who sat there in the front row for many years of your curation

đã ngồi ở hàng ghế đầu trong suốt những năm bạn làm phụ trách,

and for many of mine, the wonderful Jim Young.

và đó chính là Jim Young tuyệt vời của tôi.

RSW: Oh!

RSW: Ồ!

CA: He wants to know what was the most memorable moment

CA: Anh ấy muốn biết đâu là khoảnh khắc đáng nhớ nhất của bạn

trong những năm tháng ở TED?

of your TED experience.

Give us one more.

Hãy kể cho chúng tôi về nó một lần nữa.

RSW: Well, Jim, since you sat in the front row,

RSW: Vâng, Jim, vì bạn ngồi ở hàng ghế đầu,

it was probably two or three times your neck was almost broken

nên có lẽ hai hoặc ba lần nào đó cổ của bạn có cảm giác gần như bị gãy

when I threw out hats into the audience,

khi tôi ném mũ vào khán giả,

and Jeff Bezos leapt from the fourth row across your head

và Jeff Bezos nhảy từ hàng ghế thứ tư qua đầu bạn

and almost broke the necks of everybody in the front row.

và có lẽ mọi người ở hàng ghế đầu cũng suýt bị gãy cổ như thế.

And then we saw how ambitious he was, was to get a hat,

Và vì thế mà chúng tôi mới thấy được sự tham vọng của anh ấy

and then he turned out OK.

khi muốn có được một chiếc mũ,

và hóa ra sau đó anh ấy vẫn ổn.

CA: Chúng ta phải công nhận là lúc đó anh ấy không thành công về mặt tài chính,

CA: We have to assume he wasn't quite as financially successful then,

you know, a hat was meaningful.

nhưng chiếc mũ thì rất ý nghĩa.

RSW: You remember those times when people used to jump for the hats?

RSW: Bạn còn nhớ những khoảnh khắc mà mọi người nhảy lên để lấy chiếc mũ không?

CA: Yeah, no.

CA: Vâng, không.

Absolutely.

Chắc chắn rồi.

RSW: But it was nice having you in the front row.

RSW: Nhưng thật tuyệt khi có bạn ở hàng ghế đầu.

Nó không giống bất kỳ hội nghị nào khác

It was unlike any other conference

where the front row was the place you really wanted to be.

nơi mà hàng ghế đầu là nơi bạn thực sự muốn đến.

Those were the prized seats, not the back row,

Đó là chỗ ngồi được đánh giá cao, không phải hàng ghế sau,

where a lot of people sit when they go to a conference.

nơi rất nhiều người ngồi khi họ đến một hội nghị.

CA: So people got married at TED.

CA: Và có người còn kết hôn tại TED.

Engaged or married.

Đính hôn hoặc kết hôn.

Do you remember?

Bạn có nhớ không?

RSW: Yes, Chris Fralic.

RSW: Vâng, Chris Fralic.

Fralic got engaged on stage, yes?

Fralic đã đính hôn trên sân khấu, đúng chứ?

CA: Yeah. Yep yep yep.

CA: Vâng. Đúng vậy.

Chris Fralic is actually in the audience,

Chris Fralic thực sự có mặt trong khán đài,

and so it's very cool that you remember that.

và thật tuyệt vời khi bạn còn nhớ về sự kiện đó.

RSW: Hi, Chris, yes, yes, I remember that.

RSW: Vâng, đúng vậy Chris, tôi còn nhớ nó.

So my memory hasn’t gone anyway,

Trí nhớ của tôi vẫn chưa kém cho lắm,

and I'm going to be 89 next month.

và tôi sẽ bước vào tuổi 89 tuổi vào tháng tới.

CA: I mean, that's amazing.

CA: Ý tôi là, điều đó thật tuyệt vời.

There's a question here from Todd.

Có một câu hỏi ở đây từ Todd.

“Làm thế nào để bạn truyền cảm hứng cho việc học tập suốt đời và đổi mới

"How do you inspire lifelong learning and innovating

in people who don't care to learn

ở những người không quan tâm đến việc học hay hiểu,

nor understand, nor change anything?"

cũng như không thay đổi bất cứ điều gì?”

RSW: I don't think ...

RSW: Tôi không nghĩ...

I think all you can do is give people permission,

Tôi nghĩ tất cả những gì bạn có thể làm là trao quyền cho mọi người,

and if they want to take it,

và nếu họ muốn lấy nó,

they should be exposed to things that are interesting and available.

họ nên tiếp xúc với những điều thú vị và có sẵn.

But no, everybody doesn't have to be like me

Nhưng không, mọi người không cần phải giống tôi

or you, Chris, or anybody else.

hoặc giống bạn, Chris, hoặc giống bất kỳ ai khác.

One doesn't have to learn.

Người ta không cần phải học.

One doesn't have to do things.

Người ta không cần phải làm mọi thứ.

But it should be available in a form that's honest

Nhưng nó phải có sẵn ở một hình thức trung thực

and understandable.

và dễ hiểu.

And data by itself is not information,

Và bản thân dữ liệu không phải là thông tin,

and it’s not accessible, and it doesn’t inform.

nó không thể truy cập được, và xác nhận được.

So I believe that I have a responsibility, and others do,

Vì vậy, tôi tin rằng tôi có trách nhiệm, và những người khác cũng thế,

to make things available.

để khiến mọi thứ trở nên khả thi.

Và đó là lý do tại sao tôi phát minh ra thuật ngữ “kiến trúc sư thông tin”,

And that’s why I invented the term “information architects,”

to see the systemic way, not just making things look good.

để nhìn nhận một cách có hệ thống, chứ không chỉ để trông cho đẹp.

There's a lot of charts, graphs and information that looks good.

Có rất nhiều biểu đồ, đồ thị và thông tin trông có vẻ tốt.

A lot of people who speak well and pretty and give good presentations,

Rất nhiều người có khả năng nói tốt, xinh đẹp và thuyết trình tốt,

nhưng bạn không thể hiểu những gì họ nói.

but you can't understand it.

So understanding,

Vì vậy, đầu tiên là hãy hiểu,

the thing you said you were going to get into later on in this,

hiểu những thứ mà nói bạn đã trải qua chúng,

and explaining, first you have to explain something

sau đó hãy giải thích, bạn phải giải thích nó

so you can understand something

để bạn có thể hiểu được nó,

so you can take action.

từ đó bạn mới có thể hành động.

But that action goes back to having it clearly explained

Nhưng hành động đó sẽ quay về lại với việc giải thích rõ ràng

in the beginning.

ngay từ đầu.

CA: Yeah. So Manoush Zomorodi,

CA: Vâng. Vì vậy, Manoush Zomorodi,

who's the host of TED Radio Hour now, has a question that, you know,

người hiện đang dẫn chương trình TED Radio Hour, có một câu hỏi rằng,

"Information has become much more nicheified.

“Thông tin đã trở nên chi tiết hơn nhiều.

Mọi người muốn biết chính xác những gì họ đang nhận được

People want to know exactly what they're getting before they watch/listen.

trước khi họ xem hay lắng nghe chúng

How can we get people to be more general and curious?"

Đâu là cách chúng ta có thể khiến mọi người trở nên tổng quát và tò mò hơn?

RSW: That's why we have the word E for entertaining.

RSW: Đó là lý do vì sao chúng tôi đặt chữ E cho sự giải trí.

You have to make it so --

Bạn phải khiến cho nó trở nên --

Not entertaining like some song.

không mang tính giải trí như bài hát nào đó.

CA: Song and dance.

CA: Bài hát và điệu nhảy.

RSW: Not that.

RSW: Không phải vậy.

Entertaining in that it feels warm and interesting.

Giải trí ở chỗ là nó mang đến cảm giác ấm áp và thú vị.

You have a warm place.

Bạn ở một nơi ấm áp.

And when something is explained to you that you didn't understand, it feels warm.

Và khi được giải thích điều gì đó mà bạn không hiểu, bạn sẽ cảm thấy ấm áp.

And you feel warm when you're entertained well.

Và bạn sẽ cảm thấy ấm áp khi bạn được giải trí tốt.

You have to make that available, and then it’s up to the person.

Bạn phải mang lại được cảm giác đó, và điều đó tùy thuộc vào từng người.

It's not something that you need to be tested on.

Đó không phải là thứ mà bạn cần phải kiểm tra.

CA: Right.

CA: Đúng vậy.

RSW: It's not a homogenous audience out there.

RSW: Ở đó không có một lượng khán giả đồng nhất.

Nhiệm vụ của chúng ta không phải là tạo ra một lượng khán giả đồng nhất.

It's not our duty to make a homogenous audience.

CA: So the question in the audience from Dave,

CA: Một câu hỏi đến từ một vị khán giả tên là Dave,

“One of your iconic books is ‘Information Anxiety.’

“Một trong những cuốn sách biểu tượng của bạn là ‘Information Anxiety’.

What do you see humans are anxious about?

Bạn thấy con người đang lo lắng về điều gì?

What should we be anxious or concerned about?"

Chúng ta nên lo lắng hay quan tâm về điều gì không?”

RSW: Well, I've done two books

RSW: Chà, tôi đã viết hai cuốn sách

called “Information Anxiety” and “Information Anxiety 2,”

có tên là “Nỗi lo sợ thông tin” và “Nỗi lo sợ thông tin 2",

and might do a book called “3,” and they have a place.

và sắp sửa viết tiếp cuốn sách thứ ba, và chúng đều đã sẵn sàng.

The first was just to show the difference between data

Đầu tiên nó chỉ là cho thấy sự khác biệt giữa dữ liệu

and things that inform you.

và những thứ được thông tin đến bạn.

And there's a duty, if you're going to have data,

Và nó là điều bắt buộc, nếu bạn muốn có dữ liệu,

to make it understandable to a 12-year-old.

thì bạn phải khiến một đứa trẻ 12 tuổi hiểu được nó.

To make things you do understandable.

Trình bày những thứ mà bạn đang làm một cách dễ hiểu.

And it's your duty that if you don't understand

Và đó là điều bắt buộc, nếu không hiểu nó

thì bạn hãy quan tâm vào việc

and you're interested,

to ask a good question.

đặt một câu hỏi hay.

Một câu hỏi có chứa một nhiệm vụ.

A question that has a quest.

And a good question is better than a brilliant answer.

Một câu hỏi hay thì tốt hơn nhiều so với một câu trả lời thông minh.

That changed, "Information Anxiety 2" changed

Điều đó đã thay đổi, “Nỗi lo sợ thông tin 2" đã thay đổi

because the internet changed our ability

bởi vì internet đã thay đổi khả năng của chúng ta

and the masses of available data.

và khối lượng dữ liệu có sẵn.

And so it became more of a crisis of how --

Và do đó, nó trở thành một cuộc khủng hoảng về cách --

and cartography comes in here --

và bản đồ học xuất hiện ở đây --

how you find your way,

về cách bạn tìm lối đi,

how you map your way through information.

cách bạn lập bản đồ thông tin.

And that's why the underpinning of all of our data is cartography,

Và đó là lý do tại sao nền tảng của tất cả dữ liệu của chúng ta đều là bản đồ,

not necessarily a map of a city,

không nhất thiết phải là bản đồ của một thành phố,

but the map of understanding.

mà là bản đồ của sự hiểu biết.

And that's why Esri and people who make cartographic things are so important,

Và đó là lý do tại sao Esri và những người tạo ra những bản đồ rất quan trọng,

because they show the pattern of understanding,

bởi vì họ cho ta thấy mô hình của sự hiểu biết,

and it makes things available and reduces your anxiety

nó làm cho mọi thứ khả thi hơn và giảm bớt sự lo lắng cho bạn

because everything takes place someplace.

vì mọi thứ diễn ra ở một nơi nào đó.

CA: Adrian Neubauer would like to know,

CA: Adrian Neubauer muốn biết rằng

"How do you think TED has changed our conceptual understanding

“Bạn nghĩ TED đã thay đổi cách hiểu truyền thống của chúng ta

of the lecture and lecturing?"

về bài giảng và việc giảng dạy như thế nào?”

So can you talk about the convergence of storytelling and lecturing?

Và bạn có thể nói về sự giao thoa của việc kể chuyện và giảng dạy không?

RSW: Well, I've seen the conference world change after TED.

RSW: Chà, tôi đã thấy thế giới hội nghị thay đổi sau TED.

Now, I can't say it changed because of TED,

Bây giờ, tôi không thể nói rằng nó đã thay đổi vì TED,

but I have a belief that it did.

nhưng tôi tin rằng Ted đã thay đổi nó.

It was bumped along the way.

Nó đã tạo nên tiếng vang trên con đường của mình.

Maybe somebody else would have done a TED-like thing

Có lẽ một ai khác cũng sẽ tạo nên một thứ giống như TED

and bumped it away a year later.

và bùng nổ một năm sau đó.

I don't know,

Tôi không biết nữa,

but I believe that TED existed and had no right to exist,

nhưng tôi tin rằng TED đã tồn tại được và đã từng không có quyền được tồn tại,

not supported by an institution or a university or a company

không được hỗ trợ bởi một tổ chức hoặc một trường đại học hoặc một công ty

or anything else, it was an independent thing,

hoặc bất cứ điều gì khác, nó là một tổ chức độc lập,

not based on our society and our businesses in society.

không dựa trên xã hội của chúng ta và các doanh nghiệp trong xã hội.

That it has changed how companies put on gatherings,

Điều đó đã thay đổi cách các công ty tổ chức các buổi hội họp,

how other people put on gatherings,

cách người khác tổ chức các buổi hội họp,

certainly changed Davos,

chắc chắn đã thay đổi Davos,

which had no entertainment or anything.

nơi không có giải trí hay bất cứ thứ gì.

But I mean, Davos is a conference made up of back rooms.

Nhưng ý tôi là, Davos là một hội nghị được tạo thành từ các căn phòng kín.

I mean it's a whole city.

Ý tôi là đó là cả một thành phố.

They've turned all the hotels into back rooms.

Họ đã biến tất cả các khách sạn thành những phòng kín.

So everything is a closet in there.

Mọi thứ giống như việc có một tủ quần áo trong đó.

But they put a patina of entertainment.

Họ có cả một nền tảng giải trí.

But there's some genuine understanding and genuine mixed conferences

Có sự hiểu biết thực sự và các buổi hội nghị kết hợp đầy chân thật

that a lot of people put on today, and some very good ones besides TED.

được tổ chức bởi nhiều người ngày nay,

và ngoài TED ra thì cũng có một số hội nghị rất hay.

There's The Nantucket Project is one.

Dự án Nantucket chẳng hạn.

There's one that used to be put on from

Có một cái đã từng được tổ chức

with a TEDster Tony Chan up in Boston.

bởi một diễn giả của TED, Tony Chan ở Boston.

There's a number of conferences that I think were directly affected

Có nhiều hội nghị mà tôi nghĩ đã chịu ảnh hưởng trực tiếp

and given permission to happen

và được cho phép diễn ra

because a schlepper from Philadelphia could put on a thing,

bởi vì một kẻ khờ từ Philadelphia cũng có thể tổ chức được,

and it became OK that they can do it, too.

và họ cũng có thể làm điều đó.

So I think it's had an effect.

Vì vậy, tôi nghĩ nó có ảnh hưởng.

CA: I completely agree.

CA: Tôi hoàn toàn đồng ý.

I think one of the things we've really tried to hold on to

Tôi nghĩ một trong những điều chúng tôi thực sự cố duy trì

is when talks become boring,

đó là khi các buổi nói chuyện trở nên nhàm chán,

is when it's clear the speaker has an agenda to promote

khi mà rõ ràng diễn giả muốn tận dụng chương trình hội nghị để quảng bá

or it's about, here's a company, here is an organization,

về công ty, về tổ chức,

về một cái gì đó mà tôi cần phải quảng bá

here is something that I need to promote

as opposed to: “I’m here with other human beings.

thay vì: “Tôi ở đây với những người khác.

There is something really interesting to me in my mind,

Có một điều gì đó thực sự thú vị thu hút tâm trí tôi,

something that has really lit me up, and I want to share it.”

một cái gì đó thực sự thắp sáng tôi, và tôi muốn chia sẻ nó."

And the fact that people can share it

Và thực tế là mọi người có thể chia sẻ nó

and others can feel that same thing and learn from it,

và những người khác có thể cảm thấy điều tương tự và học hỏi từ nó,

and that it can change their life ten years later,

và nó có thể thay đổi cuộc sống của họ sau mười năm,

that is what is so beautiful, Richard.

đó là điều rất đẹp, Richard.

And you know, when I came,

Và bạn biết đấy, khi tôi mới đến,

the first job title I took at TED was TED Custodian.

chức danh công việc đầu tiên mà tôi nhận tại TED là TED Custodian.

Now this was before I understood properly that sometimes in America that means,

Trước đây từ này đôi khi còn được hiểu là

you know, bathroom cleaner.

bạn biết đấy, người dọn dẹp phòng tắm.

But I still like the name.

Nhưng tôi vẫn thích cái tên đó.

And because what I was promising to do there was ...

Đó là bởi những gì tôi cam kết sẽ làm ở đó chính là...

The values that started with what matters,

Những điều giá trị bắt đầu từ những diều quan trọng,

những điều thú vị, mang đến niềm vui cho mọi người,

what is interesting, what lights people up,

những điều truyền cảm hứng, mang tính con người,

what is inspiring, what is human,

what is important and what can cross boundaries

những điều quan trọng và có thể vượt ra khỏi ranh giới

out of one sphere into another,

lan tỏa từ nơi này sang nơi khác,

that seemed to me so special,

điều đó dường như rất đặc biệt đối với tôi,

and I was determined not to let that go for anything.

Và tôi quyết tâm rằng dù bất cứ điều gì đi nữa

thì tôi vẫn không quên những giá trị đó.

And so, despite the fact that we've occasionally disagreed,

Và vì vậy, mặc dù thực tế là đôi khi chúng tôi cũng có bất đồng quan điểm,

I have tried to stay true to that.

thì tôi vẫn cố giữ sự chân thành với điều đó.

And I think overall, TED has still stayed true to that.

Và nhìn chung thì TED vẫn giữ sự trung thực với điều đó.

And one of the reasons it's special is because it is still a place

Và một trong những lý do khiến nó đặc biệt là vì nó vẫn là một nơi

where no matter what your start point is,

mà dù bất kể điểm khởi đầu của bạn là gì,

so long as you come in with curiosity and an open heart,

miễn là bạn đến với sự tò mò và một trái tim cởi mở,

you will learn something that matters.

thì bạn vẫn sẽ học được thứ gì đó.

And that all came from you, my friend.

Và tất cả đều đến từ bạn, bạn của tôi.

That all came from you.

Tất cả đều khởi đầu từ bạn.

And you know, thank you so much for that.

Và bạn biết đấy, cảm ơn bạn rất nhiều vì điều đó.

I’m going to ask this question from Katherine McCartney.

Tôi có một câu hỏi này đến từ Katherine McCartney.

RSW: I'm going to interrupt for one second.

RSW: Tôi xin ngắt lời một chút.

You said something earlier, that I sat on stage the whole time.

Trước đó bạn đã nói rằng tôi đã ngồi trên sân khấu suốt thời gian.

Let me give you a hint, there's two reasons why I did that.

Hãy để tôi cho bạn một gợi ý, có hai lý do tại sao tôi làm điều đó.

I was the only person that saw the audience,

Tôi là người duy nhất nhìn thấy khán giả,

remember, I kept the house lights up so I could see the audience.

hãy nhớ rằng, tôi phải "bật sáng đèn trong căn nhà" để có thể nhìn khán giả.

I watched the audience.

Tôi quan sát khán giả.

That was very important to me, to sense the audience.

Điều đó rất quan trọng với tôi, vì giúp tôi cảm nhận được khán giả.

And two, getting up and down off the stage is about four minutes,

Và thứ hai là, việc đi lên xuống sân khấu sẽ mất khoảng bốn phút,

two minutes up and two minutes down.

hai phút lên và hai phút xuống.

So I gave people four times 50.

Vì vậy, tôi đã cho mọi người 4x50,

I gave 200 minutes back to the audience

là 200 phút, cho việc xuống gặp khán giả,

for somebody just getting up and down off the stage

cho những ai chỉ muốn đi lên và đi xuống sân khấu

to introduce the next person.

để giới thiệu người tiếp theo.

So it was a way to give the audience more for their money,

Vì vậy, đó là một cách tiết kiệm tiền cho khán giả,

and I didn't have to get up and down because I was really fat then.

và tôi không cần phải đi lên và đi xuống vì lúc đó tôi thực sự khá béo.

CA: (Laughs)

CA: (Cười)

That's beautiful.

Điều đó thật đẹp.

I like that explanation.

Tôi thích lời giải thích đó.

I've got good news that through technological advances,

Tôi có tin tốt là thông qua những tiến bộ công nghệ,

we have figured out how to get up on stage again

chúng tôi đã tìm ra cách thức để đi lên sân khấu một lần nữa

and back off in less than four minutes.

và lùi lại trong vòng chưa đầy bốn phút.

RSW: OK.

RSW: OK.

Nhưng bạn hiểu điều mà tôi đang nói chứ.

But you know what I'm saying.

CA: I know exactly what you're saying.

CA: Vâng, tôi hiểu nó.

Katherine McCartney, who was with me during the transition here,

Katherine McCartney, người đã ở cùng tôi trong suốt quá trình chuyển đổi này,

from your TED to ours.

từ TED của bạn sang TED của chúng tôi. RSW: Tôi biết cô ấy là ai, vâng.

RSW: I know who she is, yes.

CA: Dear colleague.

CA: Một đồng nghiệp đáng mến.

So she wants to know what moment in your history

Cô ấy muốn biết khoảnh khắc nào trong lịch sử

would you wish you could repeat,

mà bạn ước được quay trở lại,

either to change the outcome or just to enjoy the moment again?

được thay đổi kết quả hoặc chỉ để tận hưởng khoảnh khắc một lần nữa?

RSW: I can't say the things that come instantly in my head right now,

RSW: Tôi không thể nói đó là khoảnh khắc nào tức thì ngay bậy giờ được,

because it wouldn't be good online.

bởi vì nó sẽ không hay lắm khi đang phát sóng trực tuyến.

CA: Hoặc bạn có thể nói điều đó với tôi, và chúng tôi có thể chỉnh sửa nó cho bạn.

CA: Or you could just say it, and we could love you for it.

RSW: Oh yeah, edit it out.

RSW: Ồ vâng, edit lại nó giúp tôi.

Tôi sẽ kể cho bạn trong bài phát biểu sau, sau khi chúng ta nói chuyện sau đó.

I will tell you in the after speak, after we speak afterwards.

But I think that's a very good question.

Nhưng tôi nghĩ đó là một câu hỏi rất hay.

And I think that question should be mulled around.

Và tôi nghĩ câu hỏi đó nên được suy ngẫm.

And anybody who's listening,

Và bất cứ ai đang lắng nghe,

I hope there's a few people listening, mull around in your heads.

tôi hy vọng sẽ có vài người lắng nghe, suy ngẫm nó trong đầu.

How would you answer that question?

Bạn sẽ trả lời câu hỏi đó như thế nào?

What, if anything, would you want to redo or repeat or change or do again?

Điều gì, nếu có, mà bạn có muốn sửa lại hoặc lặp lại hoặc thay đổi hoặc làm lại?

And it's not singular things that come up because your mind, at least my mind,

Và đó không phải là những điều đơn lẻ,

bởi tâm trí của bạn, hoặc ít nhất là tâm trí của tôi,

goes to different subjects, different moments.

đều có những chủ đề khác nhau, những khoảnh khắc khác nhau.

CA: I'll ask this question, then,

CA: Tôi sẽ hỏi câu hỏi này sau đó,

a more specific version of that.

một phiên bản cụ thể hơn của câu hỏi đó.

I don’t know that this is what Katherine was aiming at, but do you ...

Tôi không biết đây có phải là điều mà Katherine đang muốn nhắm đến hay không,

With all that you now know,

Với tất cả những gì bạn biết bây giờ,

do you regret the decision to sell TED to me?

bạn có hối tiếc vì quyết định bán TED cho tôi không?

RSW: Huh.

RSW: Hả.

Tôi nghĩ, nếu tôi xem xét lại,

I think, if I look back on it,

I probably should have waited three years or so

thì có lẽ rằng lẽ ra tôi nên đợi ba năm hoặc lâu hơn thế

to get some of the ideas out of my system

thì mới nên bán đi một số ý tưởng ra khỏi hệ thống của mình,

that made me petulant after I sold it.

sau khi bán nó thì tôi cảm thấy mình khá vội vàng.

But selling it and doing other things also,

Nhưng việc bán nó là để làm những việc khác nữa,

because when I was doing TED I was also doing guidebooks.

bởi vì khi tôi vận hành TED, thì tôi cũng đang làm sách hướng dẫn.

For eight years, I was doing TEDMED.

Trong tám năm, tôi đã vận hành TEDMED.

So I got into medicine.

Vậy là tôi cũng đã làm về y tế

And maybe a couple of years, but not selling it.

có lẽ đã được một vài năm rồi, nhưng vẫn chưa bán nó.

No, I think when you learn how to do something fairly well,

Không, tôi nghĩ khi bạn học cách làm điều gì đó khá tốt,

you shouldn't do it anymore.

thì bạn không nên làm điều đó nữa.

For me, I'm speaking for myself.

Đối với tôi, tôi đang nói về chính mình.

Và tôi đã áp dụng điều đó cho những thứ khác trong cuộc đời tôi,

And I've done that with different things in my life,

painting, sculpture, different things.

hội họa, điêu khắc, những thứ khác nữa.

I did some of them OK.

Tôi đã làm một vài trong những thứ đó khá ổn.

And then it's time to do something else.

Và sau đó là thời gian dành cho việc làm những thứ khác.

So I knew there was a time to do something else.

Tôi biết rằng đã đến lúc để làm điều gì đó khác.

But when it came up, the reality of it caught me off guard.

Nhưng khi điều đó đến, thì thực tế của nó lại khiến tôi khá bất ngờ.

But I think absolutely,

Nhưng tôi nghĩ chắc chắn rằng,

If I can take the longer view of an old fart,

nếu tôi có thể thấy được tầm nhìn xa hơn của một thứ cũ,

I gave it to the right person.

thì tôi đã trao nó cho đúng người.

I sold it to the right person, no doubt,

Tôi đã bán nó cho đúng người, không nghi ngờ gì nữa,

because I can't imagine another person doing anything near what you were doing

bởi vì tôi không thể hình dung một người nào khác

có thể làm bất cứ điều gì gần giống với những gì bạn đang làm

or squeezing the life out of it.

hoặc phát triển nó tối đa như bạn.

So I think I sold it to, what turns out to be, the best person.

Vì vậy, tôi nghĩ rằng tôi đã bán nó cho, hóa ra là người đỉnh nhất rồi.

CA: Well, those are moving words, obviously, to me.

CA: Vâng, đó là những lời khiến tôi rất cảm động.

Và tôi cho rằng, từ góc nhìn của bản thân tôi,

And I will say from my part

that I can't imagine a different version of my life.

tôi không thể tưởng tượng một phiên bản khác của cuộc sống của mình.

I mean, I loved being an entrepreneur.

Ý tôi là, tôi thích trở thành một doanh nhân.

It was fun building a company.

Thật vui khi xây dựng một công ty.

I didn't find out who I wanted to be, Ricky,

Tôi đã từng không tìm ra người mà mình muốn trở thành là ai, Ricky à,

until I had a chance to pick up this amazing thing that you created.

cho đến khi tôi có cơ hội nhận được điều tuyệt vời này, điều mà bạn đã tạo ra.

And especially when we had a chance to start sharing it with the world,

Và đặc biệt là khi chúng tôi có cơ hội bắt đầu chia sẻ nó với thế giới,

it suddenly felt,

nó đột nhiên có cảm giác rằng,

gosh, you know,

Chúa ơi, bạn biết đấy,

the fact that we're in a time when ideas can spread

thực tế là chúng ta đang ở trong thời kỳ mà ý tưởng có thể lan ra khỏi

beyond a theater to millions of people

một rạp hát với hàng triệu người

was such an extraordinary thing.

là một điều phi thường.

And, you know, just learning to this day of people who gave a talk

Và bạn biết đấy, cho đến ngày nay tôi mới biết được những người đã từng

diễn thuyết trong nhà hát mà bạn đề cập đến,

in that theater that you identified,

and by the way, what a special magical theater,

và nhân tiện thì đó quả là một nhà hát kỳ diệu đặc biệt,

cái nhà hát ở Monterey.

that theater in Monterey was.

RSW: It turned out to be perfect.

RSW: Hóa ra nó hoàn hảo.

Chà, hãy để tôi cho bạn biết điều này, nó không phải là tình cờ,

Well, see, let me tell you, that wasn't by chance,

I had done three conferences in that theater before I did TED.

tôi đã tổ chức ba hội nghị trong rạp đó trước khi tôi thực hiện TED.

And I learned the town and the theater.

Tôi đã tìm hiểu về thị trấn và nhà hát đó.

So I didn't go there as an amateur, just choosing that place.

Do đó tôi không đến đó như một kẻ nghiệp dư, chỉ đến rồi chọn nơi đó.

That's why that place was important.

Đó là lý do tại sao nơi đó quan trọng.

And when I did it in New York or did it in Toronto, it wasn't as good.

Và khi tôi tổ chức các buổi hội nghị ở New York hay Toronto, nó không tốt bằng.

CA: It was magic.

CA: Đó là phép màu.

So I can't imagine a different version of it.

Vì vậy, tôi không thể tưởng tượng một phiên bản khác của nó.

And I think there are probably many,

Và tôi nghĩ có lẽ có rất nhiều,

many millions of people around the world

hàng triệu người trên khắp thế giới

who, if they only knew this story, your story,

nếu họ biết câu chuyện này, câu chuyện của bạn,

would want to right now take off the hat and nod at you and say,

ngay bây giờ sẽ muốn cởi mũ và gật đầu với bạn và nói rằng,

thank you, Richard Saul Wurman, you've made a difference to my life.

cảm ơn bạn, Richard Saul Wurman, bạn đã tạo ra khác biệt cho cuộc sống của tôi.

RSW: Chris, that's lovely.

RSW: Chris, điều đó thật đẹp.

CA: On behalf of so many people, thank you.

CA: Thay mặt cho rất nhiều người, xin gửi lời cảm ơn tới bạn.

RSW: Thank you, Chris, for having me.

RSW: Cảm ơn bạn, Chris, vì đã chào đón tôi.

[Want to support TED?]

[Bạn muốn ủng hộ TED?]

[Become a TED Member!]

[Hãy trở thành thành viên TED!]

[Learn more at ted.com/membership]

[Tìm hiểu thêm tại ted.com/membership]